Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu İş Dünyası Açısından Rekabet Politikası ve Uygulamaları Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI Rekabet Kurumu Başkanı.

... konulu sunumlar: "Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu İş Dünyası Açısından Rekabet Politikası ve Uygulamaları Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI Rekabet Kurumu Başkanı."— Sunum transkripti:

1 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu İş Dünyası Açısından Rekabet Politikası ve Uygulamaları Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI Rekabet Kurumu Başkanı Kayseri Ticaret Odası, 5 Nisan 2008

2 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Rekabet Politikası ve Rekabet Hukuku Rekabet Politikası = Antitröst Kurallarının (Rekabet Hukukunun) Uygulanması Rekabet Politikası =  + Kamu Teşebbüslerine İlişkin Özel Hükümler + Devlet Yardımları Rekabet Politikası=  + Piyasalardaki rekabeti etkileyecek her türlü düzenleme, kamu tasarrufu ve bunlara ilişkin politikalar (piyasaların rekabetçi bir süreç içinde oluşması ve gelişmesi için gerekenler)   

3 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu İki Sevimsiz Sözcük… Rekabet –En iyi iş adamlarımız bilir. –Ama hiçbirimiz sevmeyiz. Hukuk –İnsana karmaşık gelir. –Avukatlarımıza havale etmeyi severiz. Rekabet Hukuku İşadamının tanışması maalesef geç olur ve genellikle ciddi cezalarla sonuçlanabilir.

4 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Kısa Tarihçe 1890 – Amerika Birleşik Devletleri Hırsız Baronlara Karşı Sherman Yasası 1957 –Avrupa Birliği (Roma Anlaşması) “ Rekabet Kanunu, bizim ekonomik ve sosyal sistemimizin temelidir. Rekabet sistemi toplumumuzun esas aldığı değerler üzerine kuruludur: hürriyet, bireysel sorumluluk ve inisiyatif”. Ludwig Erhard Alman Ekonomi Bakanı (1949-1963) Standard Oil, Rockefeller Demiryolları ve Petrol Roma Anlaşması

5 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Rekabet Bize Ne Sağladı? Piyasa ekonomisinden fayda bekliyorsak, bu “rekabet” olmadan olmaz… Tek Rakibim THY!

6 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Rekabetin Getirdikleri…. ☺ Ürün çeşitliliği, tüketiciler açısından seçme özgürlüğü… ☺ Ürün ve hizmet kalitesinin artışı… ☺ Daha düşük fiyatlar… ☺ Yeni teknolojiler, yenilik… ☺ Girişimciler için yeni fırsatlar… ☺ Rekabetçi iç piyasa sayesinde yurt dışından gelen rekabet baskılarına dayanabilme ve bu pazarlara açılabilme olanağı…

7 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Rekabet Olmasaydı Ne Olurdu? THY tekeli devam etseydi… –Daha az merkeze sefer –Daha az sayıda sefer –Daha pahalı biletler –Daha az iş imkanı (hostes, yer hizmeti, ikram…) –Daha kötü havaalanları –Daha az kaliteli hizmet –Daha az yenilik –Daha fazla otobüs kazası –… Şirketler açısından: –Daha yüksek seyahat gideri –Daha az seçenek –Seyahatte zaman kaybı –Gönderide zaman kaybı Velhasıl yüksek maliyetler…

8 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Rekabeti Neden Sevmeyiz? Tatlı tatlı kar elde etmek dururken… Kültürümüze aykırı ! Komşumla / arkadaşımla aramı bozuyor. Bizi yenilik yapmaya zorluyor. Fiyatları düşürmemize neden oluyor, kârımız azalıyor. Belirsizlik yaratıyor, istikrar bozuluyor. Bizden daha başarılı olanların gerisinde kalıyoruz. Başkaları gelip rekabet ediyor, piyasayı elimizden alıyor… Başkaları yapsın, ben izlerim, bana yeter! Kurnazlık ve kestirmecilik değil, alın teri ve liyakat! Herkes cennete gitmek ister, ama kimse ölmek istemez…

9 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Bir örnek… Diyelim ki… Yonga levha üreticileri aralarında anlaşıp ürün fiyatlarına zam yaptılar. Bu mobilya üreticileri başta olmak üzere ürünü kullanan herkesin maliyetlerini arttırır. Üretim hacmi azalır. Çeşitlilik azalır. Yeni yatırımlar yapılmaz. Üretici işçi çıkarmak durumunda kalır. Yurtdışı ile rekabet edemez. O alanda ekonomi gerilemeye başlar… Etkileri tüm topluma yansır. Mobilya fiyatları artar, satışlar düşer. Üretici de tüketici de bundan zarar görür. S o n u ç : H e r h a n g i b i r p i y a s a d a k i k a r t e l v e y a t e k e l t ü m e k o n o m i y i o l u m s u z y ö n d e e t k i l e r !

10 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Rekabet Kanunu Ne Diyor? Kanunun amacı tüm mal ve hizmet piyasalarında rekabetin korunmasıdır. Kanun’un 60 küsur maddesi var; ancak bir işadamının esasen aşağıdaki 4 hususa dikkat etmesi yeterlidir: Rakiplerinizle bir araya gelip rekabeti sınırlayıcı anlaşmalar yapmaktan ya da bu tür davranışlarda bulunmaktan sakının. Bayilerinize belirli türde dayatmalarda bulunmaktan sakının. Pazarda hakim konumda iseniz bunu kötüye kullanmayın. Bazı birleşme-devralma işlemlerinden önce Rekabet Kurulu’ndan izin almanız gerekebilir; buna dikkat edin.

11 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Eylem ve Kararlar Madde 4 - Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar Belirli bir mal veya hizmet piyasasında doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler arası anlaşmalar*, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır. Bu haller, özellikle şunlardır:..... Anlaşma, yazılı vs. olmak durumunda değil. İki tarafın telefonda belirli bir konuda uzlaşmış olması da ihlalin oluşması için yeterli.

12 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Temel İhlaller Nelerdir? (1)  Centilmenlik Anlaşmaları (Fiyat / miktar/ satış koşullarının tespiti)  “Gel anlaşalım, bu ürünü 500 YTL’den daha az fiyata satmayalım.”  “Gel anlaşalım, bu ürünü 500 YTL’den daha yüksek fiyata satmayalım.”  “Bu yıl boyunca, sen X ton, ben Y ton üretim yapayım, böylelikle fiyat istikrarını sağlayalım, piyasayı bozmayalım.”  “Bu mal için müşteriye beş taksitten fazla yapmayalım, kredi kartına %2 komisyon alalım, eve teslimatı kaldıralım, müşteri nakliye masrafını çeksin”.

13 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Temel İhlaller Nelerdir? (2)  Pazar paylaşımı: “Sen A ilçesine ben de B ilçesine satış yapayım, birbirimizin bölgesine girmeyelim…”  Müşteri paylaşımı: “ Sen doktorlara satış yap, ben avukatlara satış yapayım, o da subaylara satış yapsın; birbirimizin müşterisini çalmayalım.”  İhale paylaşımı “ Bu ihalede ben yüksek teklif vereyim, ihale sana kalsın; bir sonrakinde de sen beni görürsün, yüksek teklif atarsın, ihale bana kalır.”  Çeşitli boykotlar “X şirketine mal vermeyelim, Y şirketinden gelen malları almayalım vs…”

14 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Teşebbüs Birliği Kararları Teşebbüs birliği nedir? Ticaret odası, sanayi odası, meslek birliği, baro, dernek, teşebbüslerin herhangi bir tüzel kişiliği olmaksızın biraraya gelerek oluşturduğu gruplar… Örnek ihlaller nelerdir?  Asgari ücret tarifeleri !!!  Üyelerin satış koşullarının (taksit sayıları, maksimum indirim oranları, komisyon oranları vb.) belirlenmesi.  Boykot vb. kararlar  Piyasaya girişin zorlaştırılması (yeni üye olacaklara çok ağır koşullar getirilmesi)

15 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Muafiyet Sistemi Madde 5 - Muafiyet Kurul, aşağıda belirtilen şartların tamamının varlığı halinde teşebbüsler arası anlaşma, uyumlu eylem ve teşebbüs birlikleri kararlarının 4 üncü madde hükümlerinin uygulanmasından muaf tutulmasına karar verebilir: [Dolayısıyla anlaşma cezai yaptırım uygulanmaz.] a) Malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması, b) Tüketicinin bundan yarar sağlaması, c) İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması, d) Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan fazla sınırlanmaması.

16 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Bayilik Anlaşmaları ve İhlaller Dikey Anlaşmalara İlişkin Tebliğ ve %40 Pazar Payı Eşiği  Yeniden satış fiyatının belirlenmesi ihlaldir! Bayiler, ürünleri liste fiyatından satmak zorunda değildir. Bayinizin liste fiyatının üstüne çıkmaması isteyebilirsiniz, ama daha düşük fiyatla satış yapmasını engelleyemezsiniz!  Bazı Münhasırlık anlaşmaları Coca-Cola ve Bira Dosyaları

17 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Madde 6 - Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Bir veya birden fazla teşebbüsün ülkenin bütününde ya da bir bölümünde bir mal veya hizmet piyasasındaki hâkim durumunu tek başına yahut başkaları ile yapacağı anlaşmalar ya da birlikte davranışlar ile kötüye kullanması hukuka aykırı ve yasaktır. Kötüye kullanma halleri özellikle şunlardır: ….

18 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu 6. Madde İhlalleri Nelerdir?  Rakiplerin piyasaya girmesini engellemek.  Rakipleri piyasa dışına çıkarmaya çalışmak.  Ayrımcılık yapmak.  Bir ürünün satışını başka ürünün satışına bağlamak.  Üretimi, pazarlama veya teknik gelişmeyi tüketici aleyhine sınırlamak  Bir piyasadaki hakim durumunu başka piyasada kötüye kullanmak

19 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Birleşme ve Devralmalar Rekabet Kanunu, bir teşebbüsün hakim duruma gelmesi sonucunu doğuracak birleşme ve devralmaları yasaklamaktadır. İşlem sonrasında –Teşebbüslerden en az birinin kontrolünde değişiklik olacaksa ve –teşebbüslerin ilgili pazardaki payı %25’i geçecek ise veya toplam ciroları 25 milyon YTL’yi geçiyorsa işlem için izin alınmalıdır. Aynı teşebbüsün (firma, şirket veya holdingin) kontrol ettiği iki firmanın birleşmesi, ya da birinin diğerini devralması durumunda izne gerek yoktur. (Örnek: Beko ile Arçelik’in birleşmesi…)

20 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Örnek Olaylar Müşteri Paylaşımı: BİRYAY Bölge Paylaşımı: Çimento İhale Paylaşımı: Siemens Fiyat Tespiti: Sigara Fiyat Tespiti: Yonga Levha Teşebbüs Birliği: TÜRSAB Anlaşma, Karar Birleşme Devralma Muafiyet Hakim Durum Bira ve CocaCola HCBS – Adavantage ATM Makinaları THY – Frequent Flyer Digiturk -Maraton Turkeell – SİM Kilit Telekom - ADLS Migros - Tansaş Liman Özelleştirmeleri Telekom Özelleştirmesi

21 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu İhlalin Cezası Nedir? ΘHenüz hapis cezası yok; ancak… ağır parasal cezalar söz konusu: ΘTeşebbüslere, bir önceki yılın cirosunun %10 ’una kadar; ΘTeşebbüs birliği ise birliğin ya da üyelerinin bir önceki yıla ait toplam cirolarının %10’una kadar ΘYöneticilere ve çalışanlara, verilen cezanın para cezası verilebilir. %5 ’ine kadar

22 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Etkin Pişmanlık Programı Cezadan kaçınmak mümkün… Öncelikle kanun ihlal etmemek en iyi çözüm. Ancak bir şekilde ihlale iştirak etmiş teşebbüslerden, Rekabet Kurumu incelemeye başlamadan ihlali bildirip işbirliğini kabul eden ilk teşebbüs cezadan kurtulur! Diğerleri üzülmesin; –Soruşturma başladıktan sonra gelenlerin de cezası indirilebilir. –Ancak yerimiz sınırlı!

23 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Hangi Rekabet ? ? “Rakibim beni veya ürünlerimi kötülüyor.” ? “Garanti belgesine ilişkin sorunlarım var.” ? Rakibim yanlış, yanıltıcı reklam yapıyor.” ? “Markamı taklit ediyorlar” ? “Yurtdışından gelen ürünlerle damping yapıyorlar”  Haksız Rekabet  Ticaret Mahkemesi  Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tüketicinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü  STB Tüketicinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü  Ticaret Mahkemesi Fikri Haklara İlişkin Mhk.  “Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı

24 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Rekabet Savunuculuğu İşadamlarımızı ve akademik çevreleri rekabet hukuku konusunda bilgilendirmek. Piyasadaki rekabeti sınırlayacak kanun ve sair mevzuat konusunda görüş bildirmek…

25 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Sonuç… “DÜNYA DÜZDÜR” Thomas L. Freidman Dünyada hak ettiğimiz yeri almamız için, rekabet olmazsa olmaz koşuldur.

26 Hazırlayan: Barış EKDİ © 2008 Rekabet Kurumu Sonsöz… Teşekkürler… Daha fazla bilgi için: www.rekabet.gov.tr