HAZIRLAYANLAR MUSTAFA MERT

... konulu sunumlar: "HAZIRLAYANLAR MUSTAFA MERT"— Sunum transkripti:

1 BURSA İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ KURAKLIK EYLEM PLANI İLE İLGİLİ EĞİTİM ÇALIŞMASI
HAZIRLAYANLAR MUSTAFA MERT GIDA VE ÇEVRE KONTROL ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ ÇEVRE SAĞLIK TEKNİSYENİ ADNAN GÖKÇE GIDA VE ÇEVRE KONTROL ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ ÇEVRE MÜHENDİSİ NİHAD DEMİREL GIDA VE ÇEVRE KONTROL ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ KİMYA MÜHENDİSİ DR. OKTAY SERT GIDA VE ÇEVRE KONTROL ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ ŞUBE TABİBİ DR. NURSAL ARSLANOĞLU GIDA VE ÇEVRE KONTROL ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ ŞUBE MÜDÜRÜ

2

3 İÇME VE KULLANMA SUYU TASARRUF ÇALIŞMALARI
17 ŞUBAT 2005 TARİH VE SAYILI İNSANİ TÜKETİM AMAÇLI SULAR HAKKINDA YÖNETMELİK & İÇME VE KULLANMA SUYU TASARRUF ÇALIŞMALARI

4 SU Dünya yüzeyinin % 70’i suyla kaplı % 97,5 tuzlu,
% 2,5’i tatlı su sudur. Tatlı suyun da % 70’i kutuplarda donmuş durumda Kalan tatlı su kaynaklarının büyük bölümü de ya toprakta nem, ya da yerin ulaşılması imkânsız derinliklerindeki yeraltı su kaynaklarında bulunmakta. Özetle, dünyanın toplam tatlı su kaynaklarının %1’inden az bir bölümü insan kullanımına elverişli.

5 D İ K K A T Yılda 1,2 milyar kişi temiz sudan yoksun yaşıyor
Yılda 5-10 milyon kişi içme suyu ile bağlantılı hastalıklardan ölüyor 300 milyon insan su sıkıntısı içinde yaşıyor Bu sıkıntı 2050 yılında dünya nüfusunun 2/3 nü etkileyecek Dünya içme sularının % 60 ı U.S.A, Çin, Endonezya gibi 10 ülke tarafından kullanılıyor.

6 SU İHTİYACI Suyunun yaklaşık %50'sini içeceklerden,
%35'ini yiyeceklerden ve %15'ini de oksidasyon suyu olarak vücuttaki gıdaların yakılmasından sağlar. Genellikle su ihtiyacı günlük 2500–3000 kaloriye karşılık her bir kalori için 1 lt hesabı ile 2. 5–3 litre olarak hesaplanır. Susuzluğa dayanmak oldukça zordur. İnsan gıda almadan yalnız su içerek yaklaşık 5 hafta hayatını sürdürebildiği, halde susuzluğa ancak 7-12 gün dayanır.

7 Vücut ağırlığının %63-70 ‘i sudur Kanın %80’i
Vücut ağırlığının %63-70 ‘i sudur Kanın %80’i İnsan günde 2,5 litre su içer(600 ml si besinlerle) İnsan yılda vücut ağırlığının 5 katı su içer İçilen suyun %50 si Böbrekler %25 i Deri %20 si Akciğerler %5 i Dışkı ile atılır.

8 Amaç: İçme kullanma sularının nitelikleri, suyun klorla dezenfeksiyonu ile ilgili uygulamaları tanımak . Sağlıksız suların riskleri ve sularla bulaşan hastalıklar konusunda bilgi kazanmak. Su tasarrufu konusunda neler yapılabileceği konusunda bilgi sahibi olmak

9 Öğrenim Hedefleri: Bu oturumun sonunda katılımcılar;
Suyun nitelikleri sayabilecek Su kalite kriterlerini sayabilecek Suyun Kalite standartları hakkında bilgi sahibi olacak Sağlıksız su içmenin riskleri Suyla bulaşan önemli hastalıklar Suyun klorla dezenfeksiyonu yapabilecek Klorla dezenfeksiyonun avantaj ve dezavantajlarını sayabilecek

10 İÇME-KULLANMA SUYU NEDİR?
İçme, yemek yapma, temizlik ve diğer evsel amaçlar için kullanılan sular, Gıda maddelerinin ve diğer insani tüketim amaçlı ürünlerin hazırlanması işlenmesi, saklanması ve pazarlanması amacıyla kullanılan sular, Orijinine bakılmaksızın, orijinal haliyle ya da arıtılmış olarak ister kaynağından isterse dağıtım ağından temin edilen sular, Parametre değerlerini sağlayan ve ticari amaçlı satışa arz edilmeyen sular.

11 İÇME-KULLANMA SUYU Dış Şebeke Sistemi: İnsani tüketime yönelik suları kullanıcılara ulaştırmak amacı ile iç şebeke dağıtım sistemine kadar olan borular, bağlantılar, aletlerden oluşan dağıtım ağı. İç Şebeke Sistemi: İnsani tüketime yönelik suları kullanıcılara ulaştırmak amacı ile dış şebeke sistemi ile musluklar arasında kurulmuş olan ve ilgili ulusal yasa uyarınca su tedarikçisinin yetkisi ve sorumluluğu altında olmayan borular, bağlantılar ve aletlerden oluşan bina içi dağıtım sistemi.

12 KONTROL İZLENMESİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN PARAMETRELER

13 İÇME SUYUNDA BULUNMASI TEHLİKELİ BAZI BAKTERİLER
Salmonella: Yiyecek zehirlenmelerine sebep olur. Shigella: Bakteriyel dizanteriye sebep olur. Vibrio organizmalar: Koleraya sebep olur. CampyIobacter bacteria: Mide ve bağırsaklarda yaşar. Ülsere sebep olabilir. Demir bakterisi: Boru korozyonununa sebep olur. Sülfür bakterisi: Suya çürük yumurta kokusu verir. Son derece hızlı bir biçimde korozyona sebep olur. Actinomyectes: Suya kötü koku ve tat verir.

14 İÇME SUYUNDA BULUNMASI TEHLİKELİ BAZI BAKTERİLER
Hastalık etkenleri olan yukarıda belirtilen mikroorganizmaların bakteriyolojik analizleri zordur. Bu yüzden gösterge indikatör mikroorganizmalar kullanılır. Bunlar; Koliform bakterisi (özellikle E-koli olarak bilinen E scherichia Streptoroccus Faecalis Clostridium Perfringens sporları. E-kolinin sularda bulunması, zararlı organizmaların varlığının bir işaretidir. Dışkının 1 gr'ında adet E-Koli bulunur. Bu sebeple bir içme suyu kaynağı tahlil edildiğinde E-Koli bulunmuşsa, bu suyun insan, memeli hayvan veya kuşların dışkılarıyla kirlendiği anlaşılır.

15 ANALİZ RAPORLARINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR:
Bakteriyolojik analizde Koliform bakterisi (özellikle E-koli olarak bilinen E scherichia Streptoroccus Faecalis Clostridium Perfringens sporları araması yapılır. Dışkısal veya organik kökenli bir kirlenmeye uğramış sularda E.Koli bulunur. 240 ve 240+ koli sayısı yoğun bir kirlenme göstergesidir. arasındaki koli sayısı kirlenme başlangıcı veya bitimini gösterir. 10-24 arasındaki değerler hata payı olarak görülür.

16 İçme Suyunun Nitelikleri
Su; kokusuz, renksiz, berrak ve içimi hoş olmalıdır. Su tortusuz ve renksiz olmalıdır. Su;hastalık yapan vibrio cholera, salmonella typhi, hepatit virüsü gibi mikroorganizmalar ihtiva ermemelidir. İçme sularının kesinlikle bakteriyolojik kirlilik taşımaması gerekir. Fenoller, yağlar gibi suya kötü koku ve tat veren maddeler bulunmamalıdır. Sular kullanma maksatlarına uygun olmalıdır. İçme suyu ve sanayide, kullanma sularında demir, manganez ve sertlik değerleri önemlilik arzeder.

17 İçme Suyunun Nitelikleri
İçme suyunun sıcaklığının 7-12 °C 'ler arasında olması İçme ve kullanma sularında pH sınırları içinde olmalıdır. Havadan oksijen alan temiz sular, litresinde 12 ml kadar oksijen içerirler. Kimyasal oksijen ihtiyacı 3,5 mg. O /lt den fazla organik madde içeren sular kirlidir . Suda sağlığa zararlı kimyasal  maddeler bulunmamalıdır. Bazı kimyasal maddeler zehirli etki yapabilir. Arsenik, kadmiyum, krom, kurşun, civa gibi...

18 SUYUN NİTELİKLERİNİ Kontaminasyona uğraması Toksik maddeler içermesi Fazla miktarda organik/anorganik Bozar madde içermesi Bulanık olması

19 SORUMLULUK Minimum düzeyde olsa bile korkunç salgınlara yol açabilecek olan mikroplanma olayları ile ilgilenilmesinde ve bu riskin ortadan kaldırılmasında en büyük sorumluluk YEREL YÖNETİMLERE düşmektedir. Halka devamlı olarak güvenilir su temin etmek için ellerinden gelen her şeyi yapmak onların sorumluluğundadır.

20 DEZENFEKSİYON Basit bazı kuralların uygulanmasıyla bile yüksek kalitede su sağlanması garanti altına alınabilir. Bu kurallardan biri de kaynağın klor ile dezenfekte edilmesidir. Bu yöntem ayrıntılı ve pahalı ön arıtma tekniklerine rağmen etkili ve tercih edilen bir yöntem olarak önceliğini korumaya devam etmektedir.

21 DEZENFEKSİYON Klorla arıtım (tek adımlı yöntem) : Klor konsantrasyonu 1 mg/lt olacak şekilde ayarlanır. Burada su tüketime sunulmadan önce yaklaşık 35 dakika temas süresi sağlanmalıdır. Klor kuvvetli bir dezenfektandır ancak suya koku ve tat verir. Bu koku ve tat aktif karbonla alınabilir. Kullanılacak suyun içerisinde en fazla 0.5 mg/lt olmalıdır.

22 SÜREKLİ GÜVENİLİR İÇME SUYU MİKROBİYOLOJİK OLARAK İYİ KALİTEDE OLMALIDIR.
Bunun için; Olabilecek en iyi kaliteye sahip su kaynağı kullanılmalıdır Su kaynaklarının korunması için her türlü önlem alınmalıdır Su devamlı olarak dezenfekte edilmelidir.

23 SAĞLIKSIZ SU İÇMENİN RİSKLERİ
Kısa Dönemli riskler: Mikrobiyolojik risk olup bu riske karşı korunma yılın her günü ve saati sağlanmalıdır. Orta ve Uzun Dönemli Riskler: Kimyasal kirliliği olan bir suyun sürekli ve düzenli olarak haftalarca, aylarca hatta yıllarca içilmesine bağlı olarak ortaya çıkar. Bu riskler göz önüne alınmakla birlikte hiçbir zaman kısa dönemli risklere karşı korunmanın önüne geçmemelidir.

24 BAŞLICA P ATOJENLER VE SU YOLUYLA BULAŞAN HASTALIKLAR
Hastalıklar Patojenler Bakteriyel Tifo Paratifo Slamonella Thyphi Salmonella Paratyphi Basilli dizanteri Shigella Kolera Vibrio Cholera A.Gastroenterit/İshal Escherichia coli Campylobacter Yersinia Enterocolitica Salmonella sp. Shigella sp. Viral Hepatit A ve E Hepatit A ve E virusu Çocuk felci Poliomyelit virusu Rotavirüs/Enterovirüs/Adenovirüs vb Paraziter Amipli dizanteri Entamoeba histolytica Akut gastroenteritler/ishaller Giardia lamblia/ Cryptosporodium

25 Suyla bulaşan kimi önemli hastalıklar ve dünyada bu hastalıklara yakalananlar, ölenler ve risk altında bulunanların sayıları Hastalık Adı Hastalanan sayısı Ölen sayısı Risk altındaki. sayısı Kolera 30-40 bin ? Tifo Paratifo 500 bin-1 milyon 25.000 İshalli Hastalıklar 5 yaşından küçüklerde 15 milyon 5 yaşından küçüklerde 4 milyon 2 milyar Çocuk Felci Ascariasis 800 milyon 20.000 Filsariasis - 350 milyon Bilhariasis 200 milyon milyon

26 DEMİR Demir, vücuttaki çoğu organ için zararlı olsa da, özellikle beyin ve yüzeydeki sinirlerde önemli hasarlar bırakıyor. Çocuklarda demir yüklemesi, etkisini IQ düzeyinde düşme, öğrenme sorunları, büyümede yavaşlama, hiperaktiflik. antisosyallik ve duyma bozuklukları şeklinde gösteriyor. Yetişkinlerdeyse, kas ve eklem ağrıları, sindirim bozuklukları, hafıza ve konsantrasyon sorunları, yüksek tansiyon ve baş ağrısı gibi etkiler gözleniyor. İçme suyundaki yüksek demir oranı, kireç eklemesiyle su borularındaki paslanma kontrolü ve pH ayarlamasıyla düşürülebiliyor.

27 NİTRAT Nitrat, hayvan ya da insan dışkısı ve gübre yoluyla suya karışır. İçme suyunda yüksek oranda bulunan nitrat, 6 aydan küçük bebeklerde "mavi bebek" hastalığına neden oluyor. Bu bebeklerin yüzleri mavi ya da pembe bir renk alıyor, çünkü kanlarındaki oksijen yetersiz kalıyor. Bazı uzmanlar, yüksek oranda alınan nitratın, hamilelerde düşüğe neden olduğunu söylüyorlar. 

28 ARSENİK Ülkemizde, yakın zamanlarda adına çok sık rastladığımız kirleticilerden biri de arsenik. İnsanlara içme suyu aracılığıyla ulaşan arsenik, akut etkilerle kendini çok belli etmese de, vücuda uzun süreli alımlarda deri, akciğer, idrar torbası ve böbrek kanserlerine neden oluyor. Bunların yanında, pek çok cilt hastalıklarına da yol açıyor. Arseniğin, suda bulunmasına izin verilen tavanı da 50 ug/L'den en yüksek 10 ug/L'a düşürüldü.

29 SU KALİTE KRİTERLERİ Suyun güvenli kullanımını sağlayan ve suyun kalitesini bozan değişik maddeler üzerine getirilen sınırlamalardır. Kalite kriterleri bilimsel parametrelerdir. Yer altı depolama tanklarından sızıntı Tarımsal akıntılar Uygun olmayan endüstriyel uygulamalar Madencilik işletmeleri Atık kimyasalların toprağa enjeksiyonu su kalite kriterleri üzerine etkilidir.

30 Kalıntı klor düzeyine bağlı olan destekleyici kapalı devreye sahip dezenfeksiyon sisteminin tasarımı
Depolama tankı temas süresi 30 dakikadan fazla Klor injeksiyon cihazı Serbest kalıntı klorun sürekli ölçümü için gerekli araç Servo kontrol Klor gazı Klorlanmış ürün solüsyonu veya ALARM

31 KLORLA YAPILAN DEZENFEKSİYONUN YARARLARI
Sonuçları kolaylıkla kontrol edilir Uygulaması kolaydır Klorlama için gereken tesis basittir Nakliyesi ve depolaması ucuzdur Yurdumuzda imal edilmektedir Fiyatı ucuzdur Oluşan kloramin bileşikleri dezenfeksiyonu devam ettirir

32 KLORLA YAPILAN DEZENFEKSİYONUN SAKINCALARI
Klor gazı çok zehirli ve korozifdir Fazlası suyun kokusu ve tadını bozar Endüstriyel atıklar suya karışırsa ve organik maddelerden fenolik maddeler meydana gelirse su ile fenol arasında kloro-fenil bileşikleri oluşur 0.01 mg/litreden az olsa bile bu karışım suya kötü tad verir

33 ANALİZİ İÇİN GÖDERİLECEK SULARA AİT ETİKET ÖRNEĞİ
1.Örnek alma nedeni:Kimyasal analiz 2.Örneğin alındığı yer:Depo çıkışı 3.Suyun görünüş.koku ve tadının yoğun yağış sonrası değişip değişmediği:Hayır 4.Suyun örnek alındığı andaki sıcaklığı:10 Derece 5.Örnek alma gün ve saati: / Örneğin laboratuvara geliş gün ve saati: / Bakteriyolojik ve kimyasal analizlerin başlama gün ve saati: /15.30

34

35 KAYNAK KORUMA ALANI Koruma alanına insan, hayvan, sel ve diğer suların girmesi önlenerek her türlü kirlenmeye karşı tedbirler alınır. Bu bölgede suyun niteliğini etkileyecek faaliyetlere izin verilmez. Kaynak çevresi en az 50 metre koruma bandı içerisine alınır.

36 KAPTAJ Teknik usullerle çıkartılmayıp yeryüzüne kendiliğinden çıkan suların kaptaja alınması şarttır. Kaptaj, suyun çıkış noktasından sağlıklı şekilde alınarak isaleye hazır duruma getirilip, her türlü kirlenmeye mani olacak ve dışardan içine hiçbir şey sızmayacak tarzda inşa edilir. Kaptaj, suyun çıkış noktasına gelecek şekilde yapılır.

37 KAPTAJ Kaptaj, camdan veya suyun niteliğini bozmayacak malzemeden yapılmış açılır kapanır şekilde ayrılmış, biri suların toplandığı oda ve diğeri manevra odası olmak üzere iki bölümden oluşur. Kaptajın manevra odasında, suyun isalesi, su kaynağını tamamen ortaya çıkaracak şekilde tahliyesi, numune alınması, debisinin ölçülmesi ve manevra odasına dökülecek suların boşaltılması için gerekli tertibat yer alır.

38 KAPTAJ Her iki bölümün birlikte veya ayrı ayrı havalandırılması için, suyun dışardan kirlenmesini önleyecek şekilde gerekli tertibat yapılır. Bu özellikler, toplama odası ile benzeri yapılarda da göz önünde bulundurulur ve bu gibi ünitelerin tahliye uçlarına uygun tertibat konur. Ayrı kaptajda toplanan aynı nitelikteki sular için tek manevra odası yapılabilir.

39 SON TEKNOLOJİ UYGULANMIŞ KAPTAJ

40 SAĞLIK BAKANLIĞI YÖNETMELİĞİ GEREĞİNCE YAPILAN İÇ MEKAN

41 İSALE Suyu depoya akıtmak için kurulan isale hattı, suyun fiziksel ve kimyasal niteliklerini bozmayacak bir maddeden yapılır. İsale projesi, isale hattı borusunda daima basınçlı su bulunacak şekilde tanzim edilir. Su kaptajdan depoya, gerekli sıhhi ve teknik tedbirler alınarak cazibe ile akıtılır. Topoğrafik bakımdan buna imkan olmayan hallerde, suyun özelliklerini bozmayacak nitelikte pompa kullanılarak ve su terfi edilerek isale sağlanabilir.

42

43 DEPO Depo iç yüzeyleri fayans veya suyun niteliğini bozmayacak bir madde ile kaplanacak, en az iki göz oda ile bir manevra odasından oluşur. Depo gözlerinin içine girişler manevra odasından veya manevraya müsaade eden vana gruplarından yapılır ve depo içine sabit merdiven konmaz. Depoya giren ve çıkan sudan numune almak ve giren suyun debisini ölçmek için gerekli tertibat bulunur.

44 DEPO Depo gözlerinin havalandırılmasının sağlanması ve dışarıdan su ve başka maddelerin girmesinin önlenmesi için uygun bir havalandırma bacası bulunur. Suların niteliklerini değiştirmeyecek paslanmaz çelik ve benzeri maddeler ile yapılmış depolar ile su ile temas eden yüzeylerin epoksi gibi maddelerle kaplı çelik tanklar de kullanılabilir. Depo sürekli kilitli olmalı ve en az altı ayda bir temizliği yapılmalıdır.

45

46 SU DEPOLARININ TEMİZLENMESİ:
Su deposu boşaltılır, Su deposunun içi öncelikle kaba kirlerden (kum, çamur vb.) arındırılır, Su deposunun içi çamaşır suyu katılmış suyla fırçalanarak temizlenir, İyice durulanır. Not:Su deposunda kum, çamur, yosun görülmesi durumunda temizleme tekrarlanmalıdır.

47 ŞEBEKEYE VERİLECEK SUYUN DEZENFEKSİYONUNUN SAĞLANMASI:
Şebekeye verilecek suyun otomatik klorlama cihazı ile klorlanması sağlanmalıdır. Otomatik klorlama imkanı yok ise; Su deposunun dolması beklenir, Depo dolduktan sonra 10 (on) tona 1 (bir) tablet gelecek şekilde hesaplanarak klor tableti atılır, Su deposuna hesaplanan miktarda klor tabletleri atıldıktan sonra 1 (bir) saat bekledikten sonra su şebekeye verilir.

48 KAPTAJIN ve SU DEPOSUNUN ÇEVRESİ:
Kaptajın ve su depolarının çevresi insan ve hayvan geçişinin engellenmesi için tel örgüyle çevrilmelidir. Kaptajın ve su deposunun çevre temizliği de yapılmalıdır. Kaptajın ve su deposunun kapı ve kapakları kilitli tutulmalıdır. Kaptajın ve su deposunun havalandırma pencerelerine sinek ve kuşların girmemesi için sineklik konulmalıdır.

49 SU KAYNAKLI HASTALIKLAR
Kirlenmiş suyun İçilmesi, Yiyeceklerin, Mutfak malzemelerinin, Yüz ve ellerin yıkanması, Dişlerin fırçalanması, Yıkanma ve yüzme amacıyla kullanımı sonucunda bulaşır.

50 SU Kanalizasyonun, Hayvan atıklarının,
Atık su kanalı içeriklerinin bulaşması sonucunda kirlenir.

51 SU KİRLENMESİNİN ÖNLENMESİ 1. KAYNAĞINDA
Kanalizasyon suları nehir ve göllere akıtılmamalıdır Kuyu, su deposu ve kaynak sularının üzerleri kapatılmalıdır Yüzeysel su akıntılarının bu sulara karışması önlenmelidir İnsan ve hayvanlar tarafından kirlenmenin önlenmesi için tedbirler alınmalıdır

52 SU KİRLENMESİNİN ÖNLENMESİ 2. ŞEBEKEYE DAĞITIM SIRASINDA
Basınç azalması nedeniyle borulara atık su sızıntısının olmaması için borular yenilenmeli ve bakımları yapılmalıdır. Kanalizasyon boruları yeterli kapasitede olmalıdır. Şebeke suyu boruları kanalizasyon borularının altından geçmemelidir.

53 SÜZME Filtreler Farklı düzeylerde koruma sağlar
Revers-osmos filtreleri virüs, bakteri ve protozonlara karşı koruma sağlar Gözenek büyüklükleri 0.1 ile 0.3μm olan filtreler Bakteri ve protozonlara etkili Virüslere etkisiz Arkasından kimyasal dezenfeksiyon

54 KAYNATMA En güvenilir yöntem
1 dakika boyunca fokur fokur kaynatmalı ve oda ısısında soğumaya bırakılmalı 2000 metrenin üzerindeki irtifalarda üç dakika boyunca kaynatma veya Bir dakika kaynatma + kimyasal dezenfeksiyon Tadını düzeltmek için Tuz Havalandırma

55 ACİL VE ÖZEL ŞARTLARDA DEZENFEKSİYON
Süzme ve dinlendirme + Kaynatma veya Kimyasal dezenfeksiyon veya Su filtrelerinden süzme

56 ŞEBEKE SUYUNUN GÜVENLİĞİ
Arıtma tesislerinde -Depolama -Koagülasyon -Çöktürme -Adsorbsiyon -Süzme -Kimyasal dezenfeksiyon

57 SU-GIDA ZİNCİRİ GÜVENLİĞİNDE KONTROL VE DENETİM AŞAMALARI
ÜRETİM STOK VE PAZARLAMA HAZIRLAMA, SUNMA, SAKLAMA Hazard Analysis and Critical Control Point System (HACCP) (Tehlike analizi ve kritik kontrol noktası sistemi)

58 EL YIKAMA İşe başlamadan önce Tuvaleti kullandıktan sonra
Pişmiş veya yenmeye hazır gıdaları ellemeden önce Çiğ gıdaları elledikten sonra Eldivenleri giymeden önce veya çıkarttıktan sonra Gıda olmayan her türlü materyali elledikten sonra Hapşırma, öksürme, burun silme Tokalaşma Para tutma Sigara içme Cilt, saç ve yüzü elleme Temizlik yapma

59 TÜM ELLERİN YIKANMASI GEREK

60 SUDAN KAYNAKLANAN HASTALIKLAR
Özellikle ılıman ve sıcak iklimlerde insan ve hayvan dışkısı ile kirlenen suda mikroorganizmalar rahatlıkla taşınır. Aynı su şebekesinden çok kişinin yararlanması ve bakteriyi alması nedeniyle patlama tarzında salgınlar çıkar. Bu gruptaki mikroplar suda pasif olarak taşınır. Tifo, Kolera, Viral Hepatit bu gruba giren hastalıklardandır. Korunma yöntemi suyun niteliğinin iyileştirilmesi, yani temiz tutulmasıdır.

61 SU YOKLUĞUNDAN KAYNAKLANAN HASTALIKLAR
Suyu çok kıt olan yörelerde kişisel hijyenin sürdürülmesi güçleşir. Bedenin, yiyecek maddelerinin, mutfak kap-kacağının ve giysilerin yıkanmayışı nedeniyle hastalığın bulaşma olasılığı artar. Trahom ve bazı barsak hastalıkları, örneğin Basilli Dizanteri bu gruptadır. Önlenebilmeleri için suyun niteliğinden çok niceliği önemlidir; kullanılan su miktarı arttıkça hastalığın önlenebilirliği artar.

62 SUDA YAŞAYANLARLA BULAŞAN HASTALIKLAR
Ülkemizde çok sık görülmeyen bir grubu oluşturur. Bazı parazit yumurtaları suda yaşayan omurgasızlarda, örneğin salyangozda, yerleşir ve gelişir. Olgunlaşan larvalar suya dökülür; suyun içilmesi ya da su ile ilişki sonucu enfeksiyona yol açar. Şistozomiyazis bu grubun tipik örneğidir; Güneydoğu Anadolu'da sulu tarıma geçilmesinin bu sorunu da birlikte getireceği düşünülmektedir. Şimdiki durumda bizde daha çok Viral Hepatit ve tifonun bulaşmasında rol oynayan midye örnek olarak gösterilebilir. Korunmada suyun kirlenmesinin önlenmesi kadar, suda yaşayan aracıların ortadan kaldırılması da önemlidir.

63 SU İLE BAĞLANTILI VEKTÖRLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR
Ülkemizde sivrisineklerin yol açtığı Sıtma bu gruba girer. Durgun su birikintilerinin ortadan kaldırılması ve suyun borularla taşınması ile önlenebilir.

64 BAHÇENİZDE SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Arabanızı yıkamak: Bir kova kullanın. Arabanızı, durulama suyunun çimene akacağı şekilde park edin. Bu şekilde çimeninizi sulayıp verimini artırabilirsiniz. Araba şampuanları, birçok gübreye benzer şekilde, çimenler için yararlı olabilen fosfatlar içerir. Otomobilimizi ve balkonlarınızı hortumla yıkamak yerine silerek veya kova ve sünger kullanarak temizleyebiliriz. Hortumla yıkama, yaklaşık 550 litre su kullanımı demektir. Çimeninizi kesmek: Çimenleri çok kısa kesmekten kaçının ve çimen kesiklerini, nemi yerde korumak üzere koruyucu tabaka olarak kullanın.

65 BAHÇENİZDE SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Bahçenizi sulamak: Bahçe sulamak için, buharlaşmanın az olduğu sabah ya da akşamüstü saatlerini tercih edebiliriz.Yağmur suyu depoları çok sıcak günlerde bahçeniz için su sağlayabilir. Kapı önü, balkon, teras gibi yerlerin temizliğinde hortumla su tutmak yerine süpürge kullanabiliriz. Verimli şekilde sulamak: Sadece ihtiyaç duyulan yerleri sulamak için süzgeç veya hortumun ucuna takılan tetikli püskürtücüler kullanın.

66 BAHÇENİZDE SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Bahçeye bitki dikmek: Daha az su kullanan, daha az bakıma ihtiyaç duyan ve yabanil yaşamı çeken yerel doğal ve suya duyarlı bitkileri ve çimenleri seçin. Kimi doğa çimlerinin, kuraklığa daha dayanıklı derin kökleri vardır ve diğer tür çimenler kadar sulanmaya ihtiyaç duymaz. Temizlik: Yaya yollarını, araba girişlerini ve taşlıkları temizlemek için hortum yerine süpürge kullanın.

67 BAHÇENİZDE SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Yeni bahçe yataklarını sulamak: Hepsinin doğru miktarda su almasını sağlamada yardımcı olacağı için, benzer sulama ihtiyaçları olan bitkileri gruplandırın. Yaprak ve saman tabakası: Yaprak ve saman tabakasını kullanın ve toprağa çürümüş yaprak ve bitki ile karışık gübre gibi organik maddeler katın. Bunlar toprağın nemli kalmasına ve buharlaşmanın yüzde 70'e varan oranda azalmasına yardımcı olur.

68 BAHÇENİZDE SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Bitkileri sulamak: Bitkilerin yapraklarını değil, saplarının dibini sulayın. Su akıp gitmeden önce toprağın suyu ne kadar çabuk emdiğini görün. Sayacınızı kontrol edin: Yatmadan önce (veya hiçkimsenin su kullanmadığı zaman) sayacınızı kontrol edip ertesi sabah gösterdiği miktarla karşılaştırarak borulardaki sızıntılar ortaya çıkarılabilir. Daha fazla miktarı gösteriyorsa, ruhsatlı bir su tesisatçısı tarafından izlenip tamir edilmesi gereken bir sızıntı olabilir.

69 BANYONUZDA SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Banyo yerine duşu tercih edebiliriz. Klasik duş başlıkları dakikada ortalama litre, düşük akımlı aeratörlü duş başlıkları dakikada 9-10 litre su tüketir. 5-6 dakikalık duş sırasında litre yerine litre sıcak su ile aynı işlem yapılabilir. Evinizde su tasarrufu yapmanın bir başka yolu da musluklara ve duş başlıklarına takılan ve su akışını azaltan, ancak su basıncını artıran yeni sistemlerdir.

70 BANYONUZDA SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Dişlerinizi fırçalamak: Fırçalarken musluğu açık tutmanız gerekmez. Başlamadan önce diş fırçanızı ıslatın ve ağzınızı çalkalamak için bir bardak su kullanın. Günde iki defa diş fırçalanırsa, yılda litre su tüketilir. Bu işleri yaparken musluğu ihtiyacımız olduğu kadar açalım. Eğer fırçalanmış dişinizi bir bardak su ile çalkalarsanız, günde litre, yılda litre su tüketimini önlersiniz. Traş olmak: Traş bıçağınızı durulamak için, tıpası kapatılmamış bir lavaboda akar suyun altına tutmak yerine, tıpalı lavaboya az bir su koyun. Traş olurken, ellerimizi yıkarken, dişlerimizi fırçalarken, bulaşıkları sabunlarken açık bırakılan musluk, dakikada yaklaşık litre suyun boşa akmasına sebep olur.

71 BANYONUZDA SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Tuvaletler: Tek bir kişi yılda ortalama litre suyu tuvaletlerde tüketir. Sifonun bir kez çekilmesi ile 10 lt su harcanır. Tuvaletin su deposundaki suyun sadece yarısını akıtmayı seçebilmek için AAA sınıfı çift hazneli su deposu taktırın. AAA sınıfı tuvaletler standart tekli su depolarından yüzde 67 oranında daha az su kullanır. Depoya koyulan yiyecek renklendirici, tuvalette sızıntı olup olmadığını gösterecektir. Rezervuarların boyutunu küçültebiliriz litrelik yerine 6-7 litrelik ve kademeli rezervuarları tercih edebiliriz. Tuvalet rezervuarınızdaki su sızıntısı, günde 700 litre suya ulaşır. Sifon çekildiğinde suyu renklendirsin ve temizlesin diye tuvalete asılan maddeleri kullanmayalım. Bunlar kanalizasyona karışarak kirliliğe sebep olur.

72 BANYONUZDA SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Musluklar: Su randımanı yüksek AAA sınıfı musluklar takın ve manivelalı ve sıcak ve soğuk suyu karıştırabilen modellerini göz önüne alın. AAA sınıfı muslukları standart musluk teçhizatından yüzde 50 oranında daha az su kullanır. Sızıntı yapan contaları daima değiştirin ve contaların ömrünü uzatmak için muslukları yumuşak bir şekilde kapatın.Su basmasını engellemek için evden çıkarken ana vanayı kapatmak iyi bir tedbirdir. Banyo ve tuvalette tüketilen su miktarı, evde tüketilen toplam suyun yüzde 70’ini oluşturuyor.

73 ÇAMAŞIRHANENİZDE SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Elbiselerinizi yıkamak: Çamaşır ve bulaşık makineleri bir defada ortalama 40 litre su tüketmektedir. Makinelerinizi tam doldurmadan çalıştırmayıp ve kısa programları tercih edebiliriz. Çamaşır suyu, atık maddelerin ayrılıp çözülmesini sağlayan yararlı bakterileri öldürür. Su kirliliğini azaltmak için çamaşır suyunu mümkün olduğunca az kullanın. Evlerinizde kullandığınız temizlik malzemeleri atık sularla birlikte nehirlere karışır. İçinde fosfat bulunmayan ve suda ayrışabilen temizlik malzemelerini kullanarak su kirliliğinin azaltılmasına katkıda bulunabilirsiniz. 4A sınıfı bir çamaşır makinesi alın: Bir dahaki çamaşır makinenizi satın alırken, en az 4A sınıfı bir makine almayı düşünün. Bunlar, eski üstten doldurmalı makinelerden daha az su, enerji ve deterjan kullanırlar.

74 MUTFAĞINIZDA SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Bulaşıkları elde yıkamak: Bulaşıkları akar suyun altında değil, tıpası kapalı bir lavaboda durulayın. Temizlikte sıvı sabun, toz sabun gibi doğal esaslı olanları tercih edebiliriz. (Hem doğaya zarar vermez hem de daha az suyla durulanabilir.) Diğer kimyasal deterjanların (petrol türevi temizleyiciler) doğal ortam için sakıncalarının yanı sıra bol suyla durulanmaları gerekir.

75 MUTFAĞINIZDA SU TASARRUFU İÇİN FİKİRLER
Sebzeleri temizlemek: Sebzeleri akar su altında değil, tıpası tıkalı bir lavaboda ve su leğeninde yıkayın. İçme suyu dışındaki suları birkaç kez kullanmaya çalışabiliriz. Sebze ve meyve yıkadığınız suyla çiçekleri ve bahçeleri sulayabilir, temizlik yapabiliriz. İçme suyu: Suyu, içilecek kadar soğuması için boşa akıtmanıza gerek kalmaması için buzdolabında bir kap soğuk su saklayın.

76 OTOMATİK BULAŞIK MAKİNELERİ
Su ve enerji tasarruf etmek için bulaşık makineniz dolana kadar bekleyin. Daha yeni ve AAA sınıfı modeller eski bulaşık makinelerinden yüzde 64 oranında daha az su kullanır ve enerji tasarruf eder. Musluklarımızı, sifonlarımızı, daima bakımlı tutabiliriz. Bozuk olanları hemen onarın. Çünkü saniyede bir damla akan su, yılda 3 metreküplük yani 3 tonluk bir tüketime tekabül eder.

77 SU ARITIM YÖNTEMLERİ

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

119

120

121

122

123

124

125

126

127

128 TEŞEKKÜR EDERİZ BURSA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ