1 Bakar mısın sınıfın camı kırılmış! Bana kırılmışsın ama haberim bile yok!      

... konulu sunumlar: "1 Bakar mısın sınıfın camı kırılmış! Bana kırılmışsın ama haberim bile yok!      "— Sunum transkripti:

1 1 Bakar mısın sınıfın camı kırılmış! Bana kırılmışsın ama haberim bile yok!      

2 2          

3 “İşlemek” sözcüğü sizce kaç değişik anlamda kullanılmıştır? Hasta çocuğun bu hali yüreğime işledi. Yarın hangi konuyu işleyeceğiz? Toprağın verimli olması için iyice işlemeliyiz. Bu otobüs İstanbul – Rize arasında işler. Amcamın dükkanı iyi işliyor. Dedemle çalışarak bozuk oyuncağımı işlettik. Doğa sevgisini öğrencilerime işlediğimi düşünüyorum. “İşlemek” sözcüğü sizce kaç değişik anlamda kullanılmıştır? Hasta çocuğun bu hali yüreğime işledi. Yarın hangi konuyu işleyeceğiz? Toprağın verimli olması için iyice işlemeliyiz. Bu otobüs İstanbul – Rize arasında işler. Amcamın dükkanı iyi işliyor. Dedemle çalışarak bozuk oyuncağımı işlettik. Doğa sevgisini öğrencilerime işlediğimi düşünüyorum. 3 SÖZCÜKTE ANLAM          

4 4 “yetiştirmek” sözcüğü sizce kaç değişik anlamda kullanılmıştır? Evde unuttuğu defteri Melih’e yetiştirdim. Projeyi bu hafta yetiştirmem gerekiyor. Kaza yapan sürücüyü doktora yetiştirmek için hızla gidiyor. Saksıda biber yetiştirilir mi hiç? Bahçemizde tavşan yetiştirmek istiyorum. Öğretmenimiz bizi yetiştirmek için çalışıyor. Her sözü başkasına yetiştirmek çok ayıp! “yetiştirmek” sözcüğü sizce kaç değişik anlamda kullanılmıştır? Evde unuttuğu defteri Melih’e yetiştirdim. Projeyi bu hafta yetiştirmem gerekiyor. Kaza yapan sürücüyü doktora yetiştirmek için hızla gidiyor. Saksıda biber yetiştirilir mi hiç? Bahçemizde tavşan yetiştirmek istiyorum. Öğretmenimiz bizi yetiştirmek için çalışıyor. Her sözü başkasına yetiştirmek çok ayıp!          

5 “ yetişmek ” sözcüğü sizce kaç değişik anlamda kullanılmıştır? Bu çiçek saksıda yetişti. Çocuk otobüse yetişmeye çalışıyor. Elbiselerim yarına yetişir mi? Cebimdeki para ancak fatura ödemeye yetişiyor. Bilim adamları da okullarda yetişti. İmdadıma arkadaşım Yusuf yetişti. Yetişmek için menzile, gidiyorum gündüz gece. “ yetişmek ” sözcüğü sizce kaç değişik anlamda kullanılmıştır? Bu çiçek saksıda yetişti. Çocuk otobüse yetişmeye çalışıyor. Elbiselerim yarına yetişir mi? Cebimdeki para ancak fatura ödemeye yetişiyor. Bilim adamları da okullarda yetişti. İmdadıma arkadaşım Yusuf yetişti. Yetişmek için menzile, gidiyorum gündüz gece. 5 SÖZCÜKTE ANLAM          

6 6        

7 Hava güneşli ama oldukça soğuk. Arabamız toprak bir yola girince sallanmaya başladı. Çorba sıcak olduğu için ağzımı yaktı. Yemekten sonra da tatlılarımızı yeriz. Çantanın içi niçin boş? Yemekten sonra ellerimizi yıkamalıyız. Akdeniz’de yüzmek bir başka keyif verir insana. Bakkaldan ekmek almaya gider misin? Hava güneşli ama oldukça soğuk. Arabamız toprak bir yola girince sallanmaya başladı. Çorba sıcak olduğu için ağzımı yaktı. Yemekten sonra da tatlılarımızı yeriz. Çantanın içi niçin boş? Yemekten sonra ellerimizi yıkamalıyız. Akdeniz’de yüzmek bir başka keyif verir insana. Bakkaldan ekmek almaya gider misin? 7 1. Gerçek Anlam          

8 8 SÖZCÜKTE ANLAM Yukarıda renkli yazılan sözcükleri okuduğumuzda aklımıza kelimenin ilk anlamları geliyor. Öyleyse Gerçek Anlam; Öyleyse Gerçek Anlam; Sözlükte yazılı ilk anlamdır. Sözcüğün asıl (temel) anlamıdır. Herkesçe bilinen anlamdır. Bir kelimeyi söylediğimizde aklımıza gelen ilk anlamı, o kelimenin gerçek (temel) anlamıdır. Yukarıda renkli yazılan sözcükleri okuduğumuzda aklımıza kelimenin ilk anlamları geliyor. Öyleyse Gerçek Anlam; Öyleyse Gerçek Anlam; Sözlükte yazılı ilk anlamdır. Sözcüğün asıl (temel) anlamıdır. Herkesçe bilinen anlamdır. Bir kelimeyi söylediğimizde aklımıza gelen ilk anlamı, o kelimenin gerçek (temel) anlamıdır. 1. Gerçek Anlam          

9 “Çevirmek” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde “yolundan alıkoymak” anlamında kullanılmıştır? A) O kadar gururlu ki, kendisine yollanan parayı geri çevirmiş. B) Bahçenin etrafını duvarla çevirerek evi korumaya almışlar. C) Başını çevirmeden annesine cevap verdi. D) Arkadaşım bizi çevirip evine götürdü. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kilitlemek” sözcüğü, gerçek (temel) anlamıyla kullanılmıştır? A) Fazla eşyaları kilere kilitle. B) Evden çıkarken kapıları kilitle. C) Yakalanan suçluyu içeriye kilitlediler. D) Torbayı sıkıca tuttu, elleriyle kilitledi. “Çevirmek” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde “yolundan alıkoymak” anlamında kullanılmıştır? A) O kadar gururlu ki, kendisine yollanan parayı geri çevirmiş. B) Bahçenin etrafını duvarla çevirerek evi korumaya almışlar. C) Başını çevirmeden annesine cevap verdi. D) Arkadaşım bizi çevirip evine götürdü. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kilitlemek” sözcüğü, gerçek (temel) anlamıyla kullanılmıştır? A) Fazla eşyaları kilere kilitle. B) Evden çıkarken kapıları kilitle. C) Yakalanan suçluyu içeriye kilitlediler. D) Torbayı sıkıca tuttu, elleriyle kilitledi. 9 SÖZCÜKTE ANLAM 1. Gerçek Anlam          

10 Bu gün çok başım ağrıyor. Salataya bir baş soğan fazla gelir. Burun kılları tozları önleyerek sağlıklı nefes almamıza yardım eder. Bu gemi Gelibolu burnundan geçerken çok zorlanmıştı. Yemek yerken dilimi ısırmışım. İnsanlar dil sayesinde birbiriyle anlaşır. Bu gün çok başım ağrıyor. Salataya bir baş soğan fazla gelir. Burun kılları tozları önleyerek sağlıklı nefes almamıza yardım eder. Bu gemi Gelibolu burnundan geçerken çok zorlanmıştı. Yemek yerken dilimi ısırmışım. İnsanlar dil sayesinde birbiriyle anlaşır. 10 SÖZCÜKTE ANLAM 2. Yan Anlam Gerçek anlam Yan anlam Gerçek anlam Yan anlam Gerçek anlam          

11 Gözüme sabun girince oldukça yandı. Masanın gözünden kitapları alır mısın? Kitapları çantanın gözüne koyar mısın? İpliği iğnenin gözünden geçiremedim. Olgunlaşan meyveler ağaçtan yere düşüyor. Kilo verince pantolonum belimden düşüyor. Yılın ilk karı ocak ayında düştü. Ağaçların gölgesi evin balkonuna düştü. Gözüme sabun girince oldukça yandı. Masanın gözünden kitapları alır mısın? Kitapları çantanın gözüne koyar mısın? İpliği iğnenin gözünden geçiremedim. Olgunlaşan meyveler ağaçtan yere düşüyor. Kilo verince pantolonum belimden düşüyor. Yılın ilk karı ocak ayında düştü. Ağaçların gölgesi evin balkonuna düştü. 11 SÖZCÜKTE ANLAM 2. Yan Anlam Gerçek anlam Yan anlam Gerçek anlam Yan anlam          

12 Fazla yürüyünce ayaklarım şişti. Gerçek Anlam Masanın ayağını sallayınca yemekler döküldü. Yan Anlam Bu gün başım ağrıyor. Gerçek Anlam Bir baş soğan verir misin? Yan Anlam Kalemimi pencereden aşağıya atar mısın? Gerçek Anlam Hazır araba varken eşyayı eve atalım. Yan anlam “Ağız” sözcüğü için, insan ve hayvanın ağzı gerçek anlam, bardağın ağzı, çuvalın ağzı anlamında kullanmak ise yan anlamdır. “diş” sözcüğü için insan, hayvan vb dişi gerçek anlam, çarkın dişleri, sarımsak dişleri anlamları ise yan anlamdır. Fazla yürüyünce ayaklarım şişti. Gerçek Anlam Masanın ayağını sallayınca yemekler döküldü. Yan Anlam Bu gün başım ağrıyor. Gerçek Anlam Bir baş soğan verir misin? Yan Anlam Kalemimi pencereden aşağıya atar mısın? Gerçek Anlam Hazır araba varken eşyayı eve atalım. Yan anlam “Ağız” sözcüğü için, insan ve hayvanın ağzı gerçek anlam, bardağın ağzı, çuvalın ağzı anlamında kullanmak ise yan anlamdır. “diş” sözcüğü için insan, hayvan vb dişi gerçek anlam, çarkın dişleri, sarımsak dişleri anlamları ise yan anlamdır. 12 SÖZCÜKTE ANLAM 2. Yan Anlam          

13 Sözlüklerde 2. 3. şeklinde numaralandırılan, Gerçek anlamına yakın, Gerçek anlamıyla ilgili, Temel anlamıyla bağlantılı olarak zamanla ortaya çıkan değişik ve yeni anlam, Benzerlik ilgisi olan, Temel anlam ile ilgili olsa da temel anlama göre farklılıklar taşıyan, ikinci, üçüncü anlamlara “yan anlam” denir. Sözcüğün yan anlamı, temel anlamıyla ilgi kurulabilecek bir nitelikte olmalıdır. Bu anlam ilgisi kurulamıyorsa, sözcük ya mecaz anlamlıdır ya da eşseslidir. Sözlüklerde 2. 3. şeklinde numaralandırılan, Gerçek anlamına yakın, Gerçek anlamıyla ilgili, Temel anlamıyla bağlantılı olarak zamanla ortaya çıkan değişik ve yeni anlam, Benzerlik ilgisi olan, Temel anlam ile ilgili olsa da temel anlama göre farklılıklar taşıyan, ikinci, üçüncü anlamlara “yan anlam” denir. Sözcüğün yan anlamı, temel anlamıyla ilgi kurulabilecek bir nitelikte olmalıdır. Bu anlam ilgisi kurulamıyorsa, sözcük ya mecaz anlamlıdır ya da eşseslidir. 13 2. Yan Anlam SÖZCÜKTE ANLAM          

14 “Düşmek” sözcüğü, aşağıdakilerin hangisinde yan anlamıyla kullanılmamıştır? A) Bence bu koltuk pencerenin önüne iyi düşer. B) Okulun tiyatro binası hangi tarafa düşüyor? C) Masanın üstünde duran vazo hızla yere düştü. D) Çekilen kura sonrasında bize bu ev düştü. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yan anlamda kullanılmıştır? A) Durakta beklerken eski bir arkadaşımı gördüm. B) Gün ortasında babamla buluşup yemek gedik. C) Öğretmen kürsüye çıkıp öğrencilerle konuştu. D) Sabahın erken saatlerinde sakin denizde güzdü. “Düşmek” sözcüğü, aşağıdakilerin hangisinde yan anlamıyla kullanılmamıştır? A) Bence bu koltuk pencerenin önüne iyi düşer. B) Okulun tiyatro binası hangi tarafa düşüyor? C) Masanın üstünde duran vazo hızla yere düştü. D) Çekilen kura sonrasında bize bu ev düştü. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yan anlamda kullanılmıştır? A) Durakta beklerken eski bir arkadaşımı gördüm. B) Gün ortasında babamla buluşup yemek gedik. C) Öğretmen kürsüye çıkıp öğrencilerle konuştu. D) Sabahın erken saatlerinde sakin denizde güzdü. 14 SÖZCÜKTE ANLAM 2. Yan Anlam ZİYA IŞIK          

15 Çanakkale Boğaz’ını geçip İstanbul’a ulaştık. Van gölünün suyu sodalıdır. Çiçeğin kökleri tüm saksıyı doldurmuş. Üçgenin üç tane açısı vardır. Bu şiir dörder mısralık kıtalardan oluşmuş. Cümlemizin öncelikle yüklemini bulalım. Dünyamızı tam ortadan ayıran yatay çizgiye ekvator diyoruz. Top taç çizgisini geçti. Çanakkale Boğaz’ını geçip İstanbul’a ulaştık. Van gölünün suyu sodalıdır. Çiçeğin kökleri tüm saksıyı doldurmuş. Üçgenin üç tane açısı vardır. Bu şiir dörder mısralık kıtalardan oluşmuş. Cümlemizin öncelikle yüklemini bulalım. Dünyamızı tam ortadan ayıran yatay çizgiye ekvator diyoruz. Top taç çizgisini geçti. 15 SÖZCÜKTE ANLAM 3. Terim Anlam          

16 Terimlerin anlamları dar ve sınırlıdır. Terimler, genellikle gerçek anlamıyla kullanılan sözlerdir. Terimlerin, mecaz anlamı, yan anlamı, deyim anlamı yoktur. Bir bilim, (Matematik, Fizik, Coğrafya, Edebiyat, Psikoloji …) sanat, spor ya da meslek dalıyla ilgili bir kavramı karşılayan kelimelere terim denir. Terimlerin anlamları dar ve sınırlıdır. Terimler, genellikle gerçek anlamıyla kullanılan sözlerdir. Terimlerin, mecaz anlamı, yan anlamı, deyim anlamı yoktur. Bir bilim, (Matematik, Fizik, Coğrafya, Edebiyat, Psikoloji …) sanat, spor ya da meslek dalıyla ilgili bir kavramı karşılayan kelimelere terim denir. 16 SÖZCÜKTE ANLAM 3. Terim Anlam          

17 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “güneş” sözcüğü terim anlamıyla kullanılmıştır? A) Güneş, gezegenlere ışık ve ısı verir. B) Çiftçiler güneş batarken tarladan dönüyorlardı. C) Her tarafı eskimiş, güneş görmeyen bir konaktı. D) Kedine yeni bir güneş gözlüğü aldı. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı sözcük yoktur? A) Göller yöresinde birçok düden bulunur. B) Osmanlılarda dirlik gelirleri önemliydi. C) Okyanus kıyılarında gelgitlere daha çok rastlanır. D) İnsanların ayak izleri kayalıkta seçiliyordu. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “güneş” sözcüğü terim anlamıyla kullanılmıştır? A) Güneş, gezegenlere ışık ve ısı verir. B) Çiftçiler güneş batarken tarladan dönüyorlardı. C) Her tarafı eskimiş, güneş görmeyen bir konaktı. D) Kedine yeni bir güneş gözlüğü aldı. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı sözcük yoktur? A) Göller yöresinde birçok düden bulunur. B) Osmanlılarda dirlik gelirleri önemliydi. C) Okyanus kıyılarında gelgitlere daha çok rastlanır. D) İnsanların ayak izleri kayalıkta seçiliyordu. 17 SÖZCÜKTE ANLAM 3. Terim Anlam          

18 Buzdolabından soğuk su içince hasta oldum. Babası ona çok soğuk davranıyor. Bu sıcaklarda yine ormanlarımız yanacak. Otobüse yetişemezsek biletlerimiz yanacak. Fırtınada ağaçların dalları kırıldı. Yazılıya çalışamayınca cesareti kırıldı. Okul çantam çok ağır oldu. Arkadaşım bana çok ağır sözler söyledi. Ekmeğin pişmesi için fırının sıcak olması gerekir. İşinde ustalaşması için daha çok pişmesi gerekir. Buzdolabından soğuk su içince hasta oldum. Babası ona çok soğuk davranıyor. Bu sıcaklarda yine ormanlarımız yanacak. Otobüse yetişemezsek biletlerimiz yanacak. Fırtınada ağaçların dalları kırıldı. Yazılıya çalışamayınca cesareti kırıldı. Okul çantam çok ağır oldu. Arkadaşım bana çok ağır sözler söyledi. Ekmeğin pişmesi için fırının sıcak olması gerekir. İşinde ustalaşması için daha çok pişmesi gerekir. 18 SÖZCÜKTE ANLAM 4. Mecaz Anlam          

19 Kaza haberini duyunca içim parçalandı. Komşusuna meydan okudu ama bu durum uzun sürmedi. Her gece derin düşüncelere dalar giderdi. Neden selamı sabahı kesti anlamadım. Kara haber tez duyulur derler. Her kafan bozulunca böyle bağıracak mısın? Artık acı hatıraları unutmanın zamanı geldi. Derdim çoktur, hangisine yanayım. Pazar poşetlerini eve getirinceye kadar kolum koptu. Kaza haberini duyunca içim parçalandı. Komşusuna meydan okudu ama bu durum uzun sürmedi. Her gece derin düşüncelere dalar giderdi. Neden selamı sabahı kesti anlamadım. Kara haber tez duyulur derler. Her kafan bozulunca böyle bağıracak mısın? Artık acı hatıraları unutmanın zamanı geldi. Derdim çoktur, hangisine yanayım. Pazar poşetlerini eve getirinceye kadar kolum koptu. 19 SÖZCÜKTE ANLAM 4. Mecaz Anlam          

20 Sözcük, gerçek anlamından tamamen farklıdır. Başka bir kelimenin yerine kullanılır. Anlatımı renklendirmek ve kuvvetlendirmek esastır. İki kelime bir yönüyle birbirine benzetilmiştir. Mecaz anlamla temel anlam arasında ilgi kurulamaz. Mecaz anlam genellikle benzetmelere dayanır. Sözcüğün gerçek anlamı dışında başka bir anlamda kullanılması mecaz anlamdır. Sözcük, gerçek anlamından tamamen farklıdır. Başka bir kelimenin yerine kullanılır. Anlatımı renklendirmek ve kuvvetlendirmek esastır. İki kelime bir yönüyle birbirine benzetilmiştir. Mecaz anlamla temel anlam arasında ilgi kurulamaz. Mecaz anlam genellikle benzetmelere dayanır. Sözcüğün gerçek anlamı dışında başka bir anlamda kullanılması mecaz anlamdır. 20 SÖZCÜKTE ANLAM 4. Mecaz Anlam          

21 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük mecaz anlamda kullanılmıştır? A) Eşyalar sağlam olarak teslim edildi. B) Bu yaz tatil yapamayacağıma yanıyorum. C) Bir ricada bulunacak, yardım isteyecekti. D) Fındık toplayan yorgun kadınlarla konuştu. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “taze” kelimesi mecaz anlamıyla kullanılmıştır? A) Orada okuduğu en taze haber yirmi beş, otuz günlüktü. B) “Ispanaklar çok taze.” diye bağırarak insanların dikkatini çekmeye çalışıyordu. C) Ağaçların taze yaprakları, akşamın serinliğini emiyormuş gibi duruyordu. D) Beyaz peyniri, ekmeğin taze kabuğuna sürüp ağzına atıyordu. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük mecaz anlamda kullanılmıştır? A) Eşyalar sağlam olarak teslim edildi. B) Bu yaz tatil yapamayacağıma yanıyorum. C) Bir ricada bulunacak, yardım isteyecekti. D) Fındık toplayan yorgun kadınlarla konuştu. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “taze” kelimesi mecaz anlamıyla kullanılmıştır? A) Orada okuduğu en taze haber yirmi beş, otuz günlüktü. B) “Ispanaklar çok taze.” diye bağırarak insanların dikkatini çekmeye çalışıyordu. C) Ağaçların taze yaprakları, akşamın serinliğini emiyormuş gibi duruyordu. D) Beyaz peyniri, ekmeğin taze kabuğuna sürüp ağzına atıyordu. 21 SÖZCÜKTE ANLAM 4. Mecaz Anlam          

22 Sabaha kadar yağmur yağdı. Masanın üstündeki kalemi bana uzatır mısın? Yaz kış soğuk suyla yıkanmayı alışkanlık edinmiştir. Yüksek binalardan her zaman ürkmüşümdür. Evimiz iki odalıdır. Artık her sınıfta bilgisayar, projeksiyon gibi teknolojik ürünler var. Kütüphanede kitaplar alfabetik sıraya dizilidir. İlimizin her sokağı bir başka güzel. Televizyonda o kadar dizi var ki hangisini izlesem bilemiyorum. Sabaha kadar yağmur yağdı. Masanın üstündeki kalemi bana uzatır mısın? Yaz kış soğuk suyla yıkanmayı alışkanlık edinmiştir. Yüksek binalardan her zaman ürkmüşümdür. Evimiz iki odalıdır. Artık her sınıfta bilgisayar, projeksiyon gibi teknolojik ürünler var. Kütüphanede kitaplar alfabetik sıraya dizilidir. İlimizin her sokağı bir başka güzel. Televizyonda o kadar dizi var ki hangisini izlesem bilemiyorum. 22 SÖZCÜKTE ANLAM 5. Somut Anlam          

23 Duyu organlarımızla algılayabildiğimiz varlıkları karşılar. Masa, sıra, defter, kalem, para, bulut, hava, ses, ova, dağ, taş, ev, mavi, kırmızı... vb. Bu tür sözcüklerin anlamları kişiden kişiye değişmez. Söylendiğinde ya da duyulduğunda herkesin düşüncesinde aynı varlık canlanır. Söylendiğinde ya da duyulduğunda herkesin düşüncesinde aynı varlık canlanır. Beş duyu organında biriyle algılanabilen, maddesi olan kavram ve varlıkları karşılayan kelimelere somut anlamlı kelimeler denir. Duyu organlarımızla algılayabildiğimiz varlıkları karşılar. Masa, sıra, defter, kalem, para, bulut, hava, ses, ova, dağ, taş, ev, mavi, kırmızı... vb. Bu tür sözcüklerin anlamları kişiden kişiye değişmez. Söylendiğinde ya da duyulduğunda herkesin düşüncesinde aynı varlık canlanır. Söylendiğinde ya da duyulduğunda herkesin düşüncesinde aynı varlık canlanır. Beş duyu organında biriyle algılanabilen, maddesi olan kavram ve varlıkları karşılayan kelimelere somut anlamlı kelimeler denir. 23 SÖZCÜKTE ANLAM 5. Somut Anlam          

24 Hangi sözcük somut anlamlıdır? A) YalnızlıkB) İyilik C) ÇöplükD) Pişmanlık “Acı” sözcüğü hangi cümlede somut anlamda kullanılmıştır? A) Bu acıya yürek dayanmaz. B) Acısını içine gömdü. C) Yemek o kadar acı ki dilim yandı. D) Acısını hafifletmek için ona gittik. Hangi sözcük somut anlamlıdır? A) YalnızlıkB) İyilik C) ÇöplükD) Pişmanlık “Acı” sözcüğü hangi cümlede somut anlamda kullanılmıştır? A) Bu acıya yürek dayanmaz. B) Acısını içine gömdü. C) Yemek o kadar acı ki dilim yandı. D) Acısını hafifletmek için ona gittik. 24 SÖZCÜKTE ANLAM 5. Somut Anlam          

25 Dersi dinlememiş, hayallere dalmış gitmişti. Dün gece çok korkunç bir rüya gördüm. İleride hangi mesleği seçsem diye düşünüyorum. Tüm hayvanları büyük bir sevgiyle seviyorum. Sınava çalışmayınca içimi bir korku sardı. Şu lalelerin güzelliğine bakar mısın! Yusuf yeni doğan kardeşini kıskanıyordu. Kin ve nefret insana büyük zarar verir. Çok akıllı bir öğrenci ama yeterince çalışmıyor. İnsanın iyi arkadaşlara ihtiyacı vardır. Şehirde uzun süre kalınca köyümü özlüyorum. Dersi dinlememiş, hayallere dalmış gitmişti. Dün gece çok korkunç bir rüya gördüm. İleride hangi mesleği seçsem diye düşünüyorum. Tüm hayvanları büyük bir sevgiyle seviyorum. Sınava çalışmayınca içimi bir korku sardı. Şu lalelerin güzelliğine bakar mısın! Yusuf yeni doğan kardeşini kıskanıyordu. Kin ve nefret insana büyük zarar verir. Çok akıllı bir öğrenci ama yeterince çalışmıyor. İnsanın iyi arkadaşlara ihtiyacı vardır. Şehirde uzun süre kalınca köyümü özlüyorum. 25 SÖZCÜKTE ANLAM 6. Soyut Anlam          

26 Elle tutulmayan, gözle görülmeyen, duyu organları (göz, kulak, burun, dil, deri) ile algılanamayan varlıkların adlarıdır. Bunların var olduklarını biliriz ancak somut olmadığı için dokunamayız. Akıl, sevgi, zihin, öfke, arkadaşlık, dostluk, duygu, sevinç, kızgınlık, saygı, rüya, hayal, düşünmek, özlemek, melek,… Akıl, sevgi, zihin, öfke, arkadaşlık, dostluk, duygu, sevinç, kızgınlık, saygı, rüya, hayal, düşünmek, özlemek, melek,… Ancak hava, bulut, sis gibi sözcüklerin soyut olduğu düşünülse de bunları görebiliriz. Bu nedenle bu sözcükler somuttur. Elle tutulmayan, gözle görülmeyen, duyu organları (göz, kulak, burun, dil, deri) ile algılanamayan varlıkların adlarıdır. Bunların var olduklarını biliriz ancak somut olmadığı için dokunamayız. Akıl, sevgi, zihin, öfke, arkadaşlık, dostluk, duygu, sevinç, kızgınlık, saygı, rüya, hayal, düşünmek, özlemek, melek,… Akıl, sevgi, zihin, öfke, arkadaşlık, dostluk, duygu, sevinç, kızgınlık, saygı, rüya, hayal, düşünmek, özlemek, melek,… Ancak hava, bulut, sis gibi sözcüklerin soyut olduğu düşünülse de bunları görebiliriz. Bu nedenle bu sözcükler somuttur. 26 SÖZCÜKTE ANLAM 6. Soyut Anlam          

27 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soyut anlamlı sözcük yoktur? A) Ben en çok matematik dersini severim. B) Vatan özlemi çekmek oldukça zordur. C) Öğretmenlerimiz hep iyiliğimizi ister. D) Kitapları dolaba yerleştirmemi istedi. Altı çizili sözcüklerin hangisi soyut anlamlıdır? A) Ağır ağır kolileri bana taşıttı. B) Kara kara gözlerinde hüzün vardı. C) Pencereden bize acı acı bakıyordu. D) Bahçemizde uzun uzun ağaçlar vardı. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soyut anlamlı sözcük yoktur? A) Ben en çok matematik dersini severim. B) Vatan özlemi çekmek oldukça zordur. C) Öğretmenlerimiz hep iyiliğimizi ister. D) Kitapları dolaba yerleştirmemi istedi. Altı çizili sözcüklerin hangisi soyut anlamlıdır? A) Ağır ağır kolileri bana taşıttı. B) Kara kara gözlerinde hüzün vardı. C) Pencereden bize acı acı bakıyordu. D) Bahçemizde uzun uzun ağaçlar vardı. 27 SÖZCÜKTE ANLAM 6. Soyut Anlam          

28 Emel, ailesinin üzülmemesi için her şeyi yapar. Bu köyün evleri hep ahşap ve iki katlı. Güvercinler ve kuşlar uçuyor göklerde. Mavi, kırmızı bilyelerimi ve oyuncaklarımı dolabıma koydum. Yukarıdaki cümlelerde; Aile sözcüğü Emel’e göre, Aile sözcüğü Emel’e göre, Köy sözcüğü eve göre, Köy sözcüğü eve göre, Kuş sözcüğü güvercine göre, Kuş sözcüğü güvercine göre, Oyuncak sözcüğü bilyeye göre daha geniş ve genel kapsamlıdır. Oyuncak sözcüğü bilyeye göre daha geniş ve genel kapsamlıdır. Emel, ailesinin üzülmemesi için her şeyi yapar. Bu köyün evleri hep ahşap ve iki katlı. Güvercinler ve kuşlar uçuyor göklerde. Mavi, kırmızı bilyelerimi ve oyuncaklarımı dolabıma koydum. Yukarıdaki cümlelerde; Aile sözcüğü Emel’e göre, Aile sözcüğü Emel’e göre, Köy sözcüğü eve göre, Köy sözcüğü eve göre, Kuş sözcüğü güvercine göre, Kuş sözcüğü güvercine göre, Oyuncak sözcüğü bilyeye göre daha geniş ve genel kapsamlıdır. Oyuncak sözcüğü bilyeye göre daha geniş ve genel kapsamlıdır. 28 SÖZCÜKTE ANLAM 7. Genel Anlam          

29 Ahmet – insan - canlı  Varlık Harf – hece – kelime – cümle - paragraf  Metin Kiraz – vişne – armut – elma  Meyve Kabak – karpuz – domates – marul  Sebze Köy – nahiye – ilçe – il  Ülke Anlam kapsamı içinde kendi türünden birden çok kavramı içeren sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir. İçeriği diğer sözcüklere göre daha geniştir. Ahmet – insan - canlı  Varlık Harf – hece – kelime – cümle - paragraf  Metin Kiraz – vişne – armut – elma  Meyve Kabak – karpuz – domates – marul  Sebze Köy – nahiye – ilçe – il  Ülke Anlam kapsamı içinde kendi türünden birden çok kavramı içeren sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir. İçeriği diğer sözcüklere göre daha geniştir. 29 SÖZCÜKTE ANLAM 7. Genel Anlam          

30 Aşağıdaki sözcüklerden hangisi diğerlerine göre daha genel anlamlıdır? A) duygu B) üzüntü C) sevinç D) korku Aşağıdaki sözcüklerden hangisi “hayvan” sözcüğünden daha genel anlamlıdır? A) kuşB) insan C) canlıD) böcek Aşağıdaki sözcüklerden hangisi diğerlerine göre daha genel anlamlıdır? A) duygu B) üzüntü C) sevinç D) korku Aşağıdaki sözcüklerden hangisi “hayvan” sözcüğünden daha genel anlamlıdır? A) kuşB) insan C) canlıD) böcek 30 SÖZCÜKTE ANLAM 7. Genel Anlam          

31 Bu apartmanda satılık bir daire var. Sakarya ili Marmara bölgesinin doğusundadır. Sakarya ili Marmara bölgesinin doğusundadır. Bahar mevsiminde tüm çiçekler özellikle menekşeler bir başka güzel olur. Yukarıdaki cümlelerde; Daire sözcüğü apartmana göre, Daire sözcüğü apartmana göre, Marmara bölgesi sözcüğü Sakarya’ya göre, Marmara bölgesi sözcüğü Sakarya’ya göre, Menekşe sözcüğü çiçek göre daha dar ve sınırlı kapsamlıdır. Menekşe sözcüğü çiçek göre daha dar ve sınırlı kapsamlıdır. Bu apartmanda satılık bir daire var. Sakarya ili Marmara bölgesinin doğusundadır. Sakarya ili Marmara bölgesinin doğusundadır. Bahar mevsiminde tüm çiçekler özellikle menekşeler bir başka güzel olur. Yukarıdaki cümlelerde; Daire sözcüğü apartmana göre, Daire sözcüğü apartmana göre, Marmara bölgesi sözcüğü Sakarya’ya göre, Marmara bölgesi sözcüğü Sakarya’ya göre, Menekşe sözcüğü çiçek göre daha dar ve sınırlı kapsamlıdır. Menekşe sözcüğü çiçek göre daha dar ve sınırlı kapsamlıdır. 31 SÖZCÜKTE ANLAM 8. Özel Anlam          

32 İnşaat – bina – apartman  ev Bitki – meyve  elma Varlık – insan – öğrenci  Hüseyin Uzay – Samanyolu – gezegen  Dünya Anlam kapsamı genel anlamlı sözcüklere göre daha sınırlı, daha az sözcüklere ise özel anlamlı sözcükler denir. Genel ve özel anlamlı sözcüklerde önemli olan sözcüğün anlam kapsamıdır. İçeriği diğer sözcüklere göre daha kısıtlıdır. İnşaat – bina – apartman  ev Bitki – meyve  elma Varlık – insan – öğrenci  Hüseyin Uzay – Samanyolu – gezegen  Dünya Anlam kapsamı genel anlamlı sözcüklere göre daha sınırlı, daha az sözcüklere ise özel anlamlı sözcükler denir. Genel ve özel anlamlı sözcüklerde önemli olan sözcüğün anlam kapsamıdır. İçeriği diğer sözcüklere göre daha kısıtlıdır. 32 SÖZCÜKTE ANLAM 8. Özel Anlam          

33 33 SÖZCÜKTE ANLAM 8. Özel Anlam Aşağıdaki sözcüklerden hangisi daha dar kapsamlıdır? A) ağaçB) marul C) canlıD) hayvan Aşağıdaki sözcükler genelden özele sıralandığında yukarıdaki şekilde 4 ile gösterilen yere hangi sözcük gelir? A) Çiçek B) Bitki C) Menekşe D) Canlı Aşağıdaki sözcüklerden hangisi daha dar kapsamlıdır? A) ağaçB) marul C) canlıD) hayvan Aşağıdaki sözcükler genelden özele sıralandığında yukarıdaki şekilde 4 ile gösterilen yere hangi sözcük gelir? A) Çiçek B) Bitki C) Menekşe D) Canlı 1 2 3 4          

34 Ali, o akşamı iple çekiyordu. Zil çalınca yerinden ok gibi fırlayıp kapıyı açtı. Büyük bir üzüntüyle oğlunu bağrına bastı. Yaşlanınca her şeyden elini eteğini çekti. Elinden tutan olmayınca bu işe de giremedi. İşlerinin çok yavaş gittiğinden dert yanıyordu. Herkese para yardımı yapardı, eli açık biriydi. Sırtını amcasına dayamış, her imkânı ona amcası sağlıyor. Kimse çıt çıkarmadı, herkes konuşmacıya kulak kesildi. Haberi alınca elim ayağım dolaştı. Olanları duyunca babam bize ateş püskürdü. Ali, o akşamı iple çekiyordu. Zil çalınca yerinden ok gibi fırlayıp kapıyı açtı. Büyük bir üzüntüyle oğlunu bağrına bastı. Yaşlanınca her şeyden elini eteğini çekti. Elinden tutan olmayınca bu işe de giremedi. İşlerinin çok yavaş gittiğinden dert yanıyordu. Herkese para yardımı yapardı, eli açık biriydi. Sırtını amcasına dayamış, her imkânı ona amcası sağlıyor. Kimse çıt çıkarmadı, herkes konuşmacıya kulak kesildi. Haberi alınca elim ayağım dolaştı. Olanları duyunca babam bize ateş püskürdü. 34 SÖZCÜKTE ANLAM 9. Deyim Anlam          

35 Gerçek anlamının dışında ( mecaz) kullanılan, halk dilinde yüzyıllardır söylene söylene kalıplaşmış sözler deyimdir. Deyimler en az iki sözcükten oluşur. Deyimleri oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Sözcüklerin yerine başka sözcükler kullanılamaz. Deyimler; Yargı taşımaz. Yargı taşımaz. Hüküm bildirmez. Hüküm bildirmez. Söz grubu veya cümle biçiminde olabilir. Söz grubu veya cümle biçiminde olabilir. Yol göstermez. Mesaj vermez. Yol göstermez. Mesaj vermez. Genellikle – mak (-mek) ekiyle söylenebilir. Genellikle – mak (-mek) ekiyle söylenebilir. Gerçek anlamının dışında ( mecaz) kullanılan, halk dilinde yüzyıllardır söylene söylene kalıplaşmış sözler deyimdir. Deyimler en az iki sözcükten oluşur. Deyimleri oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Sözcüklerin yerine başka sözcükler kullanılamaz. Deyimler; Yargı taşımaz. Yargı taşımaz. Hüküm bildirmez. Hüküm bildirmez. Söz grubu veya cümle biçiminde olabilir. Söz grubu veya cümle biçiminde olabilir. Yol göstermez. Mesaj vermez. Yol göstermez. Mesaj vermez. Genellikle – mak (-mek) ekiyle söylenebilir. Genellikle – mak (-mek) ekiyle söylenebilir. 35 SÖZCÜKTE ANLAM 9. Deyim Anlam          

36 Deyimler, bir durum ya da kavramla ilgili ayrıntıları içerir; az sözle çok şey anlatılmasını sağlar. Bir dilin en zengin ve renkli malzemesidir; dilin gücünün göstergesidir. Deyimler, anlatımı kuru, yalın olmaktan kurtarıp, renkli, zevkli ve eğlenceli olmasını sağlar. Toplumun geçmişinin, yaşam birikiminin, kültürel ve sosyal kimliğinin işaretlerini taşır. Deyimler, bir durum ya da kavramla ilgili ayrıntıları içerir; az sözle çok şey anlatılmasını sağlar. Bir dilin en zengin ve renkli malzemesidir; dilin gücünün göstergesidir. Deyimler, anlatımı kuru, yalın olmaktan kurtarıp, renkli, zevkli ve eğlenceli olmasını sağlar. Toplumun geçmişinin, yaşam birikiminin, kültürel ve sosyal kimliğinin işaretlerini taşır. 36 SÖZCÜKTE ANLAM 9. Deyim Anlam          

37 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim yoktur? A) Vitrindeki elbisede aklım kaldı. B) Her şey aynı, eski tas eski hamam. C) Nasıl bu kadar duyarsız olabiliyorsun? D) Hesapsız harcamalarımla borca battım. Aşağıdaki cümlelerin hangisi deyimdir? A) Sakla samanı, gelir zamanı. B) Söylenenlere kulak misafiri olmuş. C) Gülme komşuna, gelir başına. D) İşleyen demir ışıldar. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyim yoktur? A) Vitrindeki elbisede aklım kaldı. B) Her şey aynı, eski tas eski hamam. C) Nasıl bu kadar duyarsız olabiliyorsun? D) Hesapsız harcamalarımla borca battım. Aşağıdaki cümlelerin hangisi deyimdir? A) Sakla samanı, gelir zamanı. B) Söylenenlere kulak misafiri olmuş. C) Gülme komşuna, gelir başına. D) İşleyen demir ışıldar. 37 SÖZCÜKTE ANLAM 9. Deyim Anlam          

38 Bin bilsen de bir bilene danış. Bin bilsen de bir bilene danış. Bir adama kırk gün deli dersen deli olur. Bir adama kırk gün deli dersen deli olur. Balık baştan kokar. Balık baştan kokar. Çabuk parlayan, çabuk söner. Çabuk parlayan, çabuk söner. Keskin sirke küpüne zarar. Keskin sirke küpüne zarar. Acılı başta akıl olmaz. Acılı başta akıl olmaz. Huylu huyundan vazgeçmez. Huylu huyundan vazgeçmez. Sütle giren huy canla çıkar. Sütle giren huy canla çıkar. İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur. İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur. İnsanın soyu bir, huyu bindir. İnsanın soyu bir, huyu bindir. Bin bilsen de bir bilene danış. Bin bilsen de bir bilene danış. Bir adama kırk gün deli dersen deli olur. Bir adama kırk gün deli dersen deli olur. Balık baştan kokar. Balık baştan kokar. Çabuk parlayan, çabuk söner. Çabuk parlayan, çabuk söner. Keskin sirke küpüne zarar. Keskin sirke küpüne zarar. Acılı başta akıl olmaz. Acılı başta akıl olmaz. Huylu huyundan vazgeçmez. Huylu huyundan vazgeçmez. Sütle giren huy canla çıkar. Sütle giren huy canla çıkar. İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur. İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur. İnsanın soyu bir, huyu bindir. İnsanın soyu bir, huyu bindir. 38 SÖZCÜKTE ANLAM 10. Atasözleri          

39 Az sözcükle çok şey anlatan, toplumun değer yargılarını yansıtan, binlerce yıllık birikim ve tecrübeyle oluşmuş, özlü, kalıplaşmış sözcüklerdir. Atasözlerini oluşturan sözcüklerin yerine başka sözcük kullanılmaz. Atasözlerini oluşturan sözcüklerin yerine başka sözcük kullanılmaz. Sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Atasözleri, gözlem ve deneyimler sonucu doğmuştur. Atasözleri, gözlem ve deneyimler sonucu doğmuştur. Atasözlerinin çoğunlukla bir ders verme, öğüt verme amacı vardır. Atasözlerinin çoğunlukla bir ders verme, öğüt verme amacı vardır. Daima cümle biçimindedir. Daima cümle biçimindedir. Kim tarafından söylendiği belli değildir. Kim tarafından söylendiği belli değildir. Yol gösterir, ahlâk aşılar. Yol gösterir, ahlâk aşılar. Milletin dünya görüşünü, yaşam tarzını yansıtır. Milletin dünya görüşünü, yaşam tarzını yansıtır. Ulusun zekâsı, hayal genişliği ve duygu incelikleri atasözlerine yansır. Ulusun zekâsı, hayal genişliği ve duygu incelikleri atasözlerine yansır. Az sözcükle çok şey anlatan, toplumun değer yargılarını yansıtan, binlerce yıllık birikim ve tecrübeyle oluşmuş, özlü, kalıplaşmış sözcüklerdir. Atasözlerini oluşturan sözcüklerin yerine başka sözcük kullanılmaz. Atasözlerini oluşturan sözcüklerin yerine başka sözcük kullanılmaz. Sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Sözcüklerin yerleri değiştirilemez. Atasözleri, gözlem ve deneyimler sonucu doğmuştur. Atasözleri, gözlem ve deneyimler sonucu doğmuştur. Atasözlerinin çoğunlukla bir ders verme, öğüt verme amacı vardır. Atasözlerinin çoğunlukla bir ders verme, öğüt verme amacı vardır. Daima cümle biçimindedir. Daima cümle biçimindedir. Kim tarafından söylendiği belli değildir. Kim tarafından söylendiği belli değildir. Yol gösterir, ahlâk aşılar. Yol gösterir, ahlâk aşılar. Milletin dünya görüşünü, yaşam tarzını yansıtır. Milletin dünya görüşünü, yaşam tarzını yansıtır. Ulusun zekâsı, hayal genişliği ve duygu incelikleri atasözlerine yansır. Ulusun zekâsı, hayal genişliği ve duygu incelikleri atasözlerine yansır. 39 SÖZCÜKTE ANLAM 10. Atasözleri          

40 “Dost acı söyler.” atasözünü en iyi hangi cümle açıklar? A) Dost daima gerçeği söyler. B) Dost hep kötü haber verir. C) Dostun sözü insanı rahatsız eder. D) Dostun eleştirisine dayanılmaz. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi “her şeyin bir nedeni olduğunu, ne yaparsak onun karşılığını bulacağımızı” anlatır? A) Gül, dikensiz olmaz. B) Arpa eken buğday biçmez. C) Kurunun yanında yaş da yanar. D) Çoğu zarar, azı karar. “Dost acı söyler.” atasözünü en iyi hangi cümle açıklar? A) Dost daima gerçeği söyler. B) Dost hep kötü haber verir. C) Dostun sözü insanı rahatsız eder. D) Dostun eleştirisine dayanılmaz. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi “her şeyin bir nedeni olduğunu, ne yaparsak onun karşılığını bulacağımızı” anlatır? A) Gül, dikensiz olmaz. B) Arpa eken buğday biçmez. C) Kurunun yanında yaş da yanar. D) Çoğu zarar, azı karar. 40 SÖZCÜKTE ANLAM 10. Atasözleri          

41 Oğlunun yüzüne baktı. Oğlunun suratına baktı. İhtiyar adam torunlarını seviyor. Yaşlı adam torunlarını seviyor. Sebze yemek daha sağlıklı olmamızı sağlar. Sebze yemek daha sıhhatli olmamızı sağlar. Bayrağımız kırmızı renktedir. Bayrağımız al renktedir. Oğlunun yüzüne baktı. Oğlunun suratına baktı. İhtiyar adam torunlarını seviyor. Yaşlı adam torunlarını seviyor. Sebze yemek daha sağlıklı olmamızı sağlar. Sebze yemek daha sıhhatli olmamızı sağlar. Bayrağımız kırmızı renktedir. Bayrağımız al renktedir. 41 SÖZCÜKTE ANLAM 11. Eş Anlam          

42 Güler yüzüyle konuklarını karşılıyor. Güler yüzüyle misafirlerini karşılıyor. Bu hatırayı anlatırken gözleri yaşardı. Bu anıyı anlatırken gözleri yaşardı. Yukarıdaki cümlelerde olduğu gibi dilimizde bazı kavramları aynen karşılayan birden fazla sözcük vardır. Cümlelerde aynı anlama gelen farklı sözcükler kullanıldığında, cümlenin anlamında hiçbir değişiklik olmaz. Yukarıdaki gibi anlamları aynı, yazılışları farklı olan sözcüklere, eş anlamlı (anlamdaş) sözcükler denir. Güler yüzüyle konuklarını karşılıyor. Güler yüzüyle misafirlerini karşılıyor. Bu hatırayı anlatırken gözleri yaşardı. Bu anıyı anlatırken gözleri yaşardı. Yukarıdaki cümlelerde olduğu gibi dilimizde bazı kavramları aynen karşılayan birden fazla sözcük vardır. Cümlelerde aynı anlama gelen farklı sözcükler kullanıldığında, cümlenin anlamında hiçbir değişiklik olmaz. Yukarıdaki gibi anlamları aynı, yazılışları farklı olan sözcüklere, eş anlamlı (anlamdaş) sözcükler denir. 42 SÖZCÜKTE ANLAM 11. Eş Anlam          

43 “esir - tutsak” arasındaki anlam ilişkisi hangi sözcük çiftinde vardır? A) Şahit - tanık B) Akıllı – deli C) Uzun – kısaD) İleri – geri Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki “yürek” sözcüğünün yerine eş anlamlısı olan “kalp” sözcüğü kullanılmaz? A) Yüreği sevgiyle dolu.B) Yüreği pıt pıt atıyor. C) Bu iş yürek ister.D) Yüreğim ağrıyor. “Çok zor şartlarda çalışıyoruz.” cümlesinde altı çizili sözcüklerin yerine hangi sözcükler yazılırsa cümlenin anlamı değişmez? A) güç – koşullarda B) kötü - havalarda C) güç – saatlerde D) karışık - ortamlarda “esir - tutsak” arasındaki anlam ilişkisi hangi sözcük çiftinde vardır? A) Şahit - tanık B) Akıllı – deli C) Uzun – kısaD) İleri – geri Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki “yürek” sözcüğünün yerine eş anlamlısı olan “kalp” sözcüğü kullanılmaz? A) Yüreği sevgiyle dolu.B) Yüreği pıt pıt atıyor. C) Bu iş yürek ister.D) Yüreğim ağrıyor. “Çok zor şartlarda çalışıyoruz.” cümlesinde altı çizili sözcüklerin yerine hangi sözcükler yazılırsa cümlenin anlamı değişmez? A) güç – koşullarda B) kötü - havalarda C) güç – saatlerde D) karışık - ortamlarda 43 SÖZCÜKTE ANLAM 11. Eş Anlam          

44 O kadar çok ödevim vardı ki... O kadar çok ödevim vardı ki... O kadar az ödevim vardı ki. O kadar az ödevim vardı ki. Hiç düşünmüyor, ileri geri konuşuyor. Hiç düşünmüyor, ileri geri konuşuyor. Babası ona çok soğuk davranıyordu. Babası ona çok soğuk davranıyordu. Babası ona çok sıcak davranıyordu. Babası ona çok sıcak davranıyordu. Dikkat et, üç yanlış bir doğruyu götürüyor. Dikkat et, üç yanlış bir doğruyu götürüyor. Burada on milyon lira var. Burada on milyon lira var. Burada on milyon lira yok. Burada on milyon lira yok. O kadar çok ödevim vardı ki... O kadar çok ödevim vardı ki... O kadar az ödevim vardı ki. O kadar az ödevim vardı ki. Hiç düşünmüyor, ileri geri konuşuyor. Hiç düşünmüyor, ileri geri konuşuyor. Babası ona çok soğuk davranıyordu. Babası ona çok soğuk davranıyordu. Babası ona çok sıcak davranıyordu. Babası ona çok sıcak davranıyordu. Dikkat et, üç yanlış bir doğruyu götürüyor. Dikkat et, üç yanlış bir doğruyu götürüyor. Burada on milyon lira var. Burada on milyon lira var. Burada on milyon lira yok. Burada on milyon lira yok. 44 SÖZCÜKTE ANLAM 12. Zıt Anlam          

45 Acı x tatlı Uzun x kısa Barış x savaşGüzel x çirkin İnmek x çıkmakTembel x çalışkan Anlamları birbirinin karşıtı olan sözcükler karşıt (zıt) anlamlı sözcüklerdir. Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün karşıt anlamlısı değildir. Bir sözcüğün eş anlamlısı farklı bir sözcük ise, karşıt anlamlı sözcük de farklı bir sözcüktür. Acı x tatlı Uzun x kısa Barış x savaşGüzel x çirkin İnmek x çıkmakTembel x çalışkan Anlamları birbirinin karşıtı olan sözcükler karşıt (zıt) anlamlı sözcüklerdir. Bir sözcüğün olumsuzu, o sözcüğün karşıt anlamlısı değildir. Bir sözcüğün eş anlamlısı farklı bir sözcük ise, karşıt anlamlı sözcük de farklı bir sözcüktür. 45 SÖZCÜKTE ANLAM 12. Zıt Anlam          

46 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır? A) Kim masum, kim suçlu anlayamadım. B) Hem sabah hem de öğleden sonra geldi. C) Çoluk çocuk herkes yollara düşmüştü. D) Yararlı yararsız ne varsa gördüğünü aldı. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yüksek” sözcüğü “Bu evin tavanı alçak.” cümlesindeki “alçak” sözcüğünün anlamca karşıtıdır? A) Sınavdan yüksek bir puan aldı. B) Bu kazağın fiyatı biraz yüksek değil mi? C) Arkadaşlarına hep yüksekten bakıyor. D) Yüksek bir yere çıkıp çevreyi inceleyelim mi? Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı sözcükler bir arada kullanılmıştır? A) Kim masum, kim suçlu anlayamadım. B) Hem sabah hem de öğleden sonra geldi. C) Çoluk çocuk herkes yollara düşmüştü. D) Yararlı yararsız ne varsa gördüğünü aldı. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yüksek” sözcüğü “Bu evin tavanı alçak.” cümlesindeki “alçak” sözcüğünün anlamca karşıtıdır? A) Sınavdan yüksek bir puan aldı. B) Bu kazağın fiyatı biraz yüksek değil mi? C) Arkadaşlarına hep yüksekten bakıyor. D) Yüksek bir yere çıkıp çevreyi inceleyelim mi? 46 SÖZCÜKTE ANLAM 12. Zıt Anlam          

47 İstanbul’da yüz katlı gökdelende oturuyormuş. Denize açılarak keyfimce yüzdüm. Denize açılarak keyfimce yüzdüm. Arkadaşımın yüzünde sivilce çıktı. Arkadaşımın yüzünde sivilce çıktı. Sobaya atmak için odun kırdım. Sobaya atmak için odun kırdım. İlkbahar mevsiminde kırlar yemyeşil olur. İlkbahar mevsiminde kırlar yemyeşil olur. 40 yaşına gelince saçlarıma kırlar düştü. 40 yaşına gelince saçlarıma kırlar düştü. Kalbini kırdım, özür dilerim. Kalbini kırdım, özür dilerim. İstanbul’da yüz katlı gökdelende oturuyormuş. Denize açılarak keyfimce yüzdüm. Denize açılarak keyfimce yüzdüm. Arkadaşımın yüzünde sivilce çıktı. Arkadaşımın yüzünde sivilce çıktı. Sobaya atmak için odun kırdım. Sobaya atmak için odun kırdım. İlkbahar mevsiminde kırlar yemyeşil olur. İlkbahar mevsiminde kırlar yemyeşil olur. 40 yaşına gelince saçlarıma kırlar düştü. 40 yaşına gelince saçlarıma kırlar düştü. Kalbini kırdım, özür dilerim. Kalbini kırdım, özür dilerim. 47 SÖZCÜKTE ANLAM 13. Eş Sesli          

48 Bağ: üzüm bağı Bağ: üzüm bağı Bağ: ayakkabı bağı, ip Bağ: ayakkabı bağı, ip Bağ: akrabalık ilişkisi, ilişki Bağ: akrabalık ilişkisi, ilişki Örneklerde olduğu gibi aynı sözcüklerin birbiriyle hiç ilgisi olmayan anlamları vardır. Aralarında hiçbir anlam ilişkisi olmayan ancak yazılışları ve söylenişleri aynı olan sözcüklere eş sesli (sesteş) sözcükler denir. Eş sesli sözcüklerin anlamları ancak kullanıldıkları cümle içinde anlaşılır. Bağ: üzüm bağı Bağ: üzüm bağı Bağ: ayakkabı bağı, ip Bağ: ayakkabı bağı, ip Bağ: akrabalık ilişkisi, ilişki Bağ: akrabalık ilişkisi, ilişki Örneklerde olduğu gibi aynı sözcüklerin birbiriyle hiç ilgisi olmayan anlamları vardır. Aralarında hiçbir anlam ilişkisi olmayan ancak yazılışları ve söylenişleri aynı olan sözcüklere eş sesli (sesteş) sözcükler denir. Eş sesli sözcüklerin anlamları ancak kullanıldıkları cümle içinde anlaşılır. 48 SÖZCÜKTE ANLAM 13. Eş Sesli          

49 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükler eş sesli değildir? A) Yemekten sonra tatlı yemek istedi. B) Örgü şişi eline batınca eli şişti. C) Kıymayı eti kıyıp yapıyorlar. D) Bir tabak kaymak elinden kaydı. “Aranızda kaç yaş var?” cümlesinde altı çizili sözcüğün eş seslisi hangi cümlede kullanılmıştır? A) Adam yaşından başından da utanmıyor. B) Bu yaş gömlekle bir adım bile atamazsın. C) Yaş günümde tek hediye ondan geldi. D) 9 yaş nedir ki 20 yaşındakilerin yanında? Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcükler eş sesli değildir? A) Yemekten sonra tatlı yemek istedi. B) Örgü şişi eline batınca eli şişti. C) Kıymayı eti kıyıp yapıyorlar. D) Bir tabak kaymak elinden kaydı. “Aranızda kaç yaş var?” cümlesinde altı çizili sözcüğün eş seslisi hangi cümlede kullanılmıştır? A) Adam yaşından başından da utanmıyor. B) Bu yaş gömlekle bir adım bile atamazsın. C) Yaş günümde tek hediye ondan geldi. D) 9 yaş nedir ki 20 yaşındakilerin yanında? 49 SÖZCÜKTE ANLAM 13. Eş Sesli          

50 Sınavlara doğru dürüst hazırlanırsan yüksek not alırsın. Kağıdı delik deşik edip çöpe attı. Kağıdı delik deşik edip çöpe attı. Bu akşam yemeğini eş dost birlikte yiyelim. Bu akşam yemeğini eş dost birlikte yiyelim. Kılık kıyafetine biraz daha özen göstermelisin. Kılık kıyafetine biraz daha özen göstermelisin. Eve kapandı, artık sesi sedası çıkmıyor. Eve kapandı, artık sesi sedası çıkmıyor. Her yeri köşe bucak aradım ama kalemimi bulamadım. Her yeri köşe bucak aradım ama kalemimi bulamadım. Üzerindeki eski püskü elbiseleri çıkar. Üzerindeki eski püskü elbiseleri çıkar. Benimle ileri geri konuşup, sinirlerimi yıpratma. Benimle ileri geri konuşup, sinirlerimi yıpratma. Sürekli abur cubur yiye yiye kilo aldım. Sürekli abur cubur yiye yiye kilo aldım. Çat pat parmak kaldırır, söz alırdı. Çat pat parmak kaldırır, söz alırdı. Sınavlara doğru dürüst hazırlanırsan yüksek not alırsın. Kağıdı delik deşik edip çöpe attı. Kağıdı delik deşik edip çöpe attı. Bu akşam yemeğini eş dost birlikte yiyelim. Bu akşam yemeğini eş dost birlikte yiyelim. Kılık kıyafetine biraz daha özen göstermelisin. Kılık kıyafetine biraz daha özen göstermelisin. Eve kapandı, artık sesi sedası çıkmıyor. Eve kapandı, artık sesi sedası çıkmıyor. Her yeri köşe bucak aradım ama kalemimi bulamadım. Her yeri köşe bucak aradım ama kalemimi bulamadım. Üzerindeki eski püskü elbiseleri çıkar. Üzerindeki eski püskü elbiseleri çıkar. Benimle ileri geri konuşup, sinirlerimi yıpratma. Benimle ileri geri konuşup, sinirlerimi yıpratma. Sürekli abur cubur yiye yiye kilo aldım. Sürekli abur cubur yiye yiye kilo aldım. Çat pat parmak kaldırır, söz alırdı. Çat pat parmak kaldırır, söz alırdı. 50 SÖZCÜKTE ANLAM 14. İkilemeler          

51 ev bark, çoluk çocuk, ufak tefek, doya doya, aşağı yukarı, az çok, er geç, duya duya, ağır ağır, yavaş yavaş, çat pat, fısıl fısıl, eğri büğrü, eciş bücüş, ıvır zıvır, abur cubur, yalan yanlış, saçma sapan, sorgu sual, bet beniz, ağrı sızı, mal mülk, küçük büyük, irili ufaklı, yırtık pırtık, ufak tefek… Anlamı pekiştirmek, güçlendirmek ve çekici kılmak anlamlı anlamsız sözcüklerin tekrarıyla oluşan kelime grubudur. İkilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti konulamaz. İkilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti konulamaz. İkilemeler de atasözleri ve deyimler kalıplaşmış sözcüklerdir. ev bark, çoluk çocuk, ufak tefek, doya doya, aşağı yukarı, az çok, er geç, duya duya, ağır ağır, yavaş yavaş, çat pat, fısıl fısıl, eğri büğrü, eciş bücüş, ıvır zıvır, abur cubur, yalan yanlış, saçma sapan, sorgu sual, bet beniz, ağrı sızı, mal mülk, küçük büyük, irili ufaklı, yırtık pırtık, ufak tefek… Anlamı pekiştirmek, güçlendirmek ve çekici kılmak anlamlı anlamsız sözcüklerin tekrarıyla oluşan kelime grubudur. İkilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti konulamaz. İkilemelerin arasına hiçbir noktalama işareti konulamaz. İkilemeler de atasözleri ve deyimler kalıplaşmış sözcüklerdir. 51 SÖZCÜKTE ANLAM 14. İkilemeler          

52 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı sözcüklerle oluşturulmuş bir ikileme vardır? A) Didişe çekişe pazarlık ettiler. B) Dağ bayır gezmişler bütün gün. C) Eksik fazla ne varsa getirin. D) Mevki makam sahibi olmasına sevindik. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikilemeyi oluşturan sözcükler tek başlarına kullanılmaz? A) Mırın kırın etmeden her şeyi anlat. B) Genç adam güçlü kuvvetli birine benziyor. C) Buradan taşınalı aşağı yukarı beş yıl geçti. D) Bu gazete yalan yanlış haberlerle dolu. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşıt anlamlı sözcüklerle oluşturulmuş bir ikileme vardır? A) Didişe çekişe pazarlık ettiler. B) Dağ bayır gezmişler bütün gün. C) Eksik fazla ne varsa getirin. D) Mevki makam sahibi olmasına sevindik. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ikilemeyi oluşturan sözcükler tek başlarına kullanılmaz? A) Mırın kırın etmeden her şeyi anlat. B) Genç adam güçlü kuvvetli birine benziyor. C) Buradan taşınalı aşağı yukarı beş yıl geçti. D) Bu gazete yalan yanlış haberlerle dolu. 52 SÖZCÜKTE ANLAM 14. İkilemeler          

53 Derenin şırıltısı insanı dinlendirir. Kedinin acı miyavlaması ile uyandım. Radyodan cızırtılar çıkıyor, dinlerken rahatsız oluyorum. Bebek, yatağına uzanmış mışıl mışıl uyuyor. Çaydanlıktaki su fıkır fıkır kaynıyor. Evin damında fareler geziyor, takır tukur ses çıkarıyor. Sınava hazırlanmak için harıl harıl ders çalışıyorum. Bardak yere düşünce şangır şungur sesi çıktı. Babam geceleri horul horul horluyor. Derenin şırıltısı insanı dinlendirir. Kedinin acı miyavlaması ile uyandım. Radyodan cızırtılar çıkıyor, dinlerken rahatsız oluyorum. Bebek, yatağına uzanmış mışıl mışıl uyuyor. Çaydanlıktaki su fıkır fıkır kaynıyor. Evin damında fareler geziyor, takır tukur ses çıkarıyor. Sınava hazırlanmak için harıl harıl ders çalışıyorum. Bardak yere düşünce şangır şungur sesi çıktı. Babam geceleri horul horul horluyor. 53 SÖZCÜKTE ANLAM 15. Yansıma Sözcükler          

54 tik, tak, pat, çat, hışır hışır, miyav, hırr, hav, me, mışıl mışıl, fıkır fıkır, şıkır şıkır, takır tukur, şangır şungur, şırıl şırıl, gürül gürül, patır kütür, paldır küldür… Tabiata, insana, insan dışındaki canlılara ve eşyaya ait seslerin taklit edilmesi sonucu ortaya çıkan kelime veya kelime gruplarıdır. Doğadaki sesleri taklit ederek insanlar tarafından çıkarılan seslerdir. tik, tak, pat, çat, hışır hışır, miyav, hırr, hav, me, mışıl mışıl, fıkır fıkır, şıkır şıkır, takır tukur, şangır şungur, şırıl şırıl, gürül gürül, patır kütür, paldır küldür… Tabiata, insana, insan dışındaki canlılara ve eşyaya ait seslerin taklit edilmesi sonucu ortaya çıkan kelime veya kelime gruplarıdır. Doğadaki sesleri taklit ederek insanlar tarafından çıkarılan seslerdir. 54 SÖZCÜKTE ANLAM 15. Yansıma Sözcükler          

55 Aşağıdaki ikilemelerden hangisi yansıma sözcüklerden oluşmamıştır? A) Tabaklar şangır şungur kırıldı. B) Şıkır şıkır para sayıyor. C) İki yanağından şap şap öptü. D) Şaşkın şaşkın sağa sola baktı. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili ikilemelerden hangisi yansıma sözcüklerden oluşmuştur? A) Bu koku neyin nesi anlayamadım. B) Buraların taşı toprağı altındır. C) Erikler patır patır suyun içine döküldü. D) Kardeşini öper sıkar sonunda da ağlatırdı. Aşağıdaki ikilemelerden hangisi yansıma sözcüklerden oluşmamıştır? A) Tabaklar şangır şungur kırıldı. B) Şıkır şıkır para sayıyor. C) İki yanağından şap şap öptü. D) Şaşkın şaşkın sağa sola baktı. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili ikilemelerden hangisi yansıma sözcüklerden oluşmuştur? A) Bu koku neyin nesi anlayamadım. B) Buraların taşı toprağı altındır. C) Erikler patır patır suyun içine döküldü. D) Kardeşini öper sıkar sonunda da ağlatırdı. 55 SÖZCÜKTE ANLAM 15. Yansıma Sözcükler          

56 Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim sızlıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim sızlıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim ağrıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim ağrıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim sancıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim sancıyor. Sınıfta kalırım diye çok korkuyorum. Sınıfta kalırım diye çok korkuyorum. Sınıfta kalırım diye çok çekiniyorum. Sınıfta kalırım diye çok çekiniyorum. Sınıfta kalırım diye çok ürküyorum. Sınıfta kalırım diye çok ürküyorum. Koca sandalyeye oturamıyor musun? Koca sandalyeye oturamıyor musun? Koca sandalyeye ilişemiyor musun? Koca sandalyeye ilişemiyor musun? Koca sandalyeye çökemiyor musun? Koca sandalyeye çökemiyor musun? Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim sızlıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim sızlıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim ağrıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim ağrıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim sancıyor. Soğuk bir şeyler içtiğim zaman dişlerim sancıyor. Sınıfta kalırım diye çok korkuyorum. Sınıfta kalırım diye çok korkuyorum. Sınıfta kalırım diye çok çekiniyorum. Sınıfta kalırım diye çok çekiniyorum. Sınıfta kalırım diye çok ürküyorum. Sınıfta kalırım diye çok ürküyorum. Koca sandalyeye oturamıyor musun? Koca sandalyeye oturamıyor musun? Koca sandalyeye ilişemiyor musun? Koca sandalyeye ilişemiyor musun? Koca sandalyeye çökemiyor musun? Koca sandalyeye çökemiyor musun? 56 SÖZCÜKTE ANLAM 16. Yakın Anlam          

57 İlk bakışta anlamı aynı gibi gelse de yukarıdaki cümlede renkli sözcüklerin cümledeki anlamı incelendiğinde pek uygun olmadığı belli oluyor. Korkmak  ürkmek  çekinmek  sinmek Bıkmak  bezmek  usanmak Kötü  berbat  fena Kır  boz  kırçıl  gri  kurşuni Gücenmek  darılmak  küsmek  içerlemek Semiz  şişman  tombul  tıknaz Oturmak  ilişmek  çökmek Çekinmek  utanmak  sıkılma Sızı  sancı  ağrı Gitmek  ayrılmak  uzaklaşmak İlk bakışta anlamı aynı gibi gelse de yukarıdaki cümlede renkli sözcüklerin cümledeki anlamı incelendiğinde pek uygun olmadığı belli oluyor. Korkmak  ürkmek  çekinmek  sinmek Bıkmak  bezmek  usanmak Kötü  berbat  fena Kır  boz  kırçıl  gri  kurşuni Gücenmek  darılmak  küsmek  içerlemek Semiz  şişman  tombul  tıknaz Oturmak  ilişmek  çökmek Çekinmek  utanmak  sıkılma Sızı  sancı  ağrı Gitmek  ayrılmak  uzaklaşmak 57 SÖZCÜKTE ANLAM 16. Yakın Anlam          

58 Eş anlamlı gibi görünüp çoğunlukla birbirinin yerine kullanılabilmelerine karşın, aralarında az çok anlam farkı bulunan sözcükler arasındaki ilişkidir. Eş anlamlı gibi görünüp çoğunlukla birbirinin yerine kullanılabilmelerine karşın, aralarında az çok anlam farkı bulunan sözcükler arasındaki ilişkidir. Hemen hemen aynı anlamı karşılayan ancak aralarında küçük ayrımlar olan sözcüklerdir. Bunlar arasındaki anlam ayrılıkları cümle içinde kullanıldığında kendini belli eder. Yakın anlamlı sözcükler eş anlamlı değil, anlamları birbirine benzer ve yakındır. Eş anlamlı gibi görünüp çoğunlukla birbirinin yerine kullanılabilmelerine karşın, aralarında az çok anlam farkı bulunan sözcükler arasındaki ilişkidir. Eş anlamlı gibi görünüp çoğunlukla birbirinin yerine kullanılabilmelerine karşın, aralarında az çok anlam farkı bulunan sözcükler arasındaki ilişkidir. Hemen hemen aynı anlamı karşılayan ancak aralarında küçük ayrımlar olan sözcüklerdir. Bunlar arasındaki anlam ayrılıkları cümle içinde kullanıldığında kendini belli eder. Yakın anlamlı sözcükler eş anlamlı değil, anlamları birbirine benzer ve yakındır. 58 SÖZCÜKTE ANLAM 16. Yakın Anlam          

59 Hangi cümlede altı çizili kelime anlam bakımından diğerlerinden farklıdır? A) Kardeşim sana küsmüş. B) Kardeşim sana gücenmiş. C) Kardeşim sana darılmış. D) Kardeşim sana kızmış. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “güç” kelimesinin yerine “zor” kelimesi getirilirse, cümlenin anlamı değişmez? A) Yel değirmeni, rüzgâr gücü ile çalışır. B) Gücümüzü iyilik yapmak için kullanmak asil bir davranıştır. C) Güç işler, bizi hayata karşı dayanaklı yapar. D) Yelkenli, akıntıların gücüne karşı koyamadı. Hangi cümlede altı çizili kelime anlam bakımından diğerlerinden farklıdır? A) Kardeşim sana küsmüş. B) Kardeşim sana gücenmiş. C) Kardeşim sana darılmış. D) Kardeşim sana kızmış. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “güç” kelimesinin yerine “zor” kelimesi getirilirse, cümlenin anlamı değişmez? A) Yel değirmeni, rüzgâr gücü ile çalışır. B) Gücümüzü iyilik yapmak için kullanmak asil bir davranıştır. C) Güç işler, bizi hayata karşı dayanaklı yapar. D) Yelkenli, akıntıların gücüne karşı koyamadı. 59 SÖZCÜKTE ANLAM 16. Yakın Anlam          

60 Anlamı olsun olmasın, bir sözcüğün anlam kazandığı yer cümle içidir. Aynı sözcükler farklı cümlelerde çok değişik anlamlara gelecek şekilde kullanılabilir. Sözcüklerin tek başına anlamını bilmek önemli olsa da asıl önemli olan cümleyi bir bütün olarak anlayabilmektir. Bizler sözcüklerin anlam özelliklerini öğrenirken aslında cümlenin anlamını, cümlenin anlam özelliklerini de öğrenmiş oluyoruz. Özellikle okuduklarımızda, konuşmalarda değişik anlamlarda kullanılan sözcüklerin cümle içindeki bütünsel anlamını algılayamıyorsak, cümleyi, konuşmayı da anlamıyoruz demektir. Anlamı olsun olmasın, bir sözcüğün anlam kazandığı yer cümle içidir. Aynı sözcükler farklı cümlelerde çok değişik anlamlara gelecek şekilde kullanılabilir. Sözcüklerin tek başına anlamını bilmek önemli olsa da asıl önemli olan cümleyi bir bütün olarak anlayabilmektir. Bizler sözcüklerin anlam özelliklerini öğrenirken aslında cümlenin anlamını, cümlenin anlam özelliklerini de öğrenmiş oluyoruz. Özellikle okuduklarımızda, konuşmalarda değişik anlamlarda kullanılan sözcüklerin cümle içindeki bütünsel anlamını algılayamıyorsak, cümleyi, konuşmayı da anlamıyoruz demektir. 60 SÖZCÜKTE ANLAM SONUÇ          

61 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yan” sözcüğü, “etraf, civar, çevre” anlamında kullanılmıştır? (1998 ÖO) A) Alevler kısa zamanda her yanı sardı. B) Kadından izin alarak yanına oturdu. C) Bazı ilaçların yan etkileri vardır. D) Şemsiyesini yanına almadan sokağa çıkmış. “Vermek” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde “çevirmek, yöneltmek” anlamında kullanılmıştır? (2009 TED) A) Kendilerine iyi bir çalışma fırsatı verdim. B) Çok tanınmış bir sanatçı, burada akşam konser verecek. C) Dal budak saldı, yemiş vermeye başladı. D) Dar sokaktan çıkınca arabanın burnunu rıhtıma verdi. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yan” sözcüğü, “etraf, civar, çevre” anlamında kullanılmıştır? (1998 ÖO) A) Alevler kısa zamanda her yanı sardı. B) Kadından izin alarak yanına oturdu. C) Bazı ilaçların yan etkileri vardır. D) Şemsiyesini yanına almadan sokağa çıkmış. “Vermek” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde “çevirmek, yöneltmek” anlamında kullanılmıştır? (2009 TED) A) Kendilerine iyi bir çalışma fırsatı verdim. B) Çok tanınmış bir sanatçı, burada akşam konser verecek. C) Dal budak saldı, yemiş vermeye başladı. D) Dar sokaktan çıkınca arabanın burnunu rıhtıma verdi. 61 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular          

62 “Canlı” sözcüğü hangi cümlede diğerlerinden farklı anlamda kullanılmıştır? (DPY 2001) A) Bazı canlılar otla beslenirler. B) Orhan çok canlı bir çocuktu. C) Çiçekler de canlı birer varlıktır. D) Gölde hiçbir canlı yaşamıyordu. Hangi cümlede altı çizili sözcükler sesteş değildir? (DPY 2001) A) Kır atıyla akşama kadar kırda dolaştı. B) El eliyle yılan tutulur. C) Kara günlerden sonra karaya ulaştık. D) Ekmeği ekmekçiye ver, bir ekmek de üste ver. “Canlı” sözcüğü hangi cümlede diğerlerinden farklı anlamda kullanılmıştır? (DPY 2001) A) Bazı canlılar otla beslenirler. B) Orhan çok canlı bir çocuktu. C) Çiçekler de canlı birer varlıktır. D) Gölde hiçbir canlı yaşamıyordu. Hangi cümlede altı çizili sözcükler sesteş değildir? (DPY 2001) A) Kır atıyla akşama kadar kırda dolaştı. B) El eliyle yılan tutulur. C) Kara günlerden sonra karaya ulaştık. D) Ekmeği ekmekçiye ver, bir ekmek de üste ver. 62 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular          

63 “Çay” kelimesi aşağıdakilerin hangisinde diğerlerinden farklı bir anlamda kullanılmıştır? (2008 TED) A)Çay demlenip bardaklara konunca sohbet başladı. B)Daha dur, çayı görmeden paçaları sıvama. C)Çay kenarında kuyu kazmaya gerek yok. D) Çayın aktığı yöne doğru kıyıdan yürüdük. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime gerçek anlamında kullanılmıştır? (2008 TED) A) Sulu boyayla çalıştığı manzara resmini bitirmiş. B) Bu hafta yapılan toplantı çok renkli geçti. C)Sıcak ve neşeli davranışlarıyla herkesin sevgisini kazanmıştı. D)Size yardım etmek için çırpınacak, elinden geleni yapacaktır. “Çay” kelimesi aşağıdakilerin hangisinde diğerlerinden farklı bir anlamda kullanılmıştır? (2008 TED) A)Çay demlenip bardaklara konunca sohbet başladı. B)Daha dur, çayı görmeden paçaları sıvama. C)Çay kenarında kuyu kazmaya gerek yok. D) Çayın aktığı yöne doğru kıyıdan yürüdük. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime gerçek anlamında kullanılmıştır? (2008 TED) A) Sulu boyayla çalıştığı manzara resmini bitirmiş. B) Bu hafta yapılan toplantı çok renkli geçti. C)Sıcak ve neşeli davranışlarıyla herkesin sevgisini kazanmıştı. D)Size yardım etmek için çırpınacak, elinden geleni yapacaktır. 63 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular          

64 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı bir kelime kullanılmamıştır? (2008 TED) A) Devlet tiyatrolar perdelerini yakında açıyor. B) Bu yolun sonunda güzel bir park var. C) Eşkenar üçgenin bir açısı belirtilmemişti. D) Ay tutulmasını gözlemevinden izledik. “Derin” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde “İçinde ona karşı derin bir sevgi besliyordu.” cümlesindeki anlamıyla kullanılmıştır? (2007 DPY) A) Ortalığı derin bir sessizlik kapladı. B) En derin saygılarımı sunarım. C) Yüzmek için derin suları seçmem. D) Derin bir uykudan uyandığı belliydi. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim anlamlı bir kelime kullanılmamıştır? (2008 TED) A) Devlet tiyatrolar perdelerini yakında açıyor. B) Bu yolun sonunda güzel bir park var. C) Eşkenar üçgenin bir açısı belirtilmemişti. D) Ay tutulmasını gözlemevinden izledik. “Derin” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde “İçinde ona karşı derin bir sevgi besliyordu.” cümlesindeki anlamıyla kullanılmıştır? (2007 DPY) A) Ortalığı derin bir sessizlik kapladı. B) En derin saygılarımı sunarım. C) Yüzmek için derin suları seçmem. D) Derin bir uykudan uyandığı belliydi. 64 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular          

65 “Görmek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde “anlamak, kavramak” anlamında kullanılmıştır? 2007 DPY A) Annenin gözü yavrusundan başkasını görmüyordu. B) Beni aileden biri olarak görüyor. C) Mehmet Çavuş, Birinci Dünya Savaşı’nı görmüş. D) O da sonunda bu işin iyiye gitmeyeceğini gördü. Aşağıdakilerin hangisinde “doğrusu” sözcüğü, açıklayıcı bir ifade olarak “gerçek şu ki” anlamında kullanılmıştır? A) Dikkatlice baktı ama doğrusunu okuyamadı. B) Tahtaya bir sayı do6rusu çizmesini istedi. C) Dün anlatılanların doğrusunu ondan öğrendim. D) Bu çiçek, doğrusu çok hoşuma gitti. “Görmek” sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde “anlamak, kavramak” anlamında kullanılmıştır? 2007 DPY A) Annenin gözü yavrusundan başkasını görmüyordu. B) Beni aileden biri olarak görüyor. C) Mehmet Çavuş, Birinci Dünya Savaşı’nı görmüş. D) O da sonunda bu işin iyiye gitmeyeceğini gördü. Aşağıdakilerin hangisinde “doğrusu” sözcüğü, açıklayıcı bir ifade olarak “gerçek şu ki” anlamında kullanılmıştır? A) Dikkatlice baktı ama doğrusunu okuyamadı. B) Tahtaya bir sayı do6rusu çizmesini istedi. C) Dün anlatılanların doğrusunu ondan öğrendim. D) Bu çiçek, doğrusu çok hoşuma gitti. 65 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular          

66 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük mecaz anlamda kullanılmıştır? (2008 DPY) A) Eşyalar sağlam olarak teslim edildi. B) Bu yaz tatil yapamayacağıma yanıyorum. C) Bir ricada bulunacak, yardım isteyecekti. D) Fındık toplayan yorgun kadınlarla konuştu. “Saçındaki tokanın bağı çözüldü.” cümlesindeki “bağ” sözcüğünün sesteşi hangi cümlede kullanılmıştır? 2011 PBYS A) Bahçede koşarken ayakkabımın bağı çözüldü. B) Köy ile ilçe arasında üzüm bağları vardı. C) Marketten iki bağ ıspanak almaya gitti. D) Paketin üzerindeki bağı kontrol etti. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük mecaz anlamda kullanılmıştır? (2008 DPY) A) Eşyalar sağlam olarak teslim edildi. B) Bu yaz tatil yapamayacağıma yanıyorum. C) Bir ricada bulunacak, yardım isteyecekti. D) Fındık toplayan yorgun kadınlarla konuştu. “Saçındaki tokanın bağı çözüldü.” cümlesindeki “bağ” sözcüğünün sesteşi hangi cümlede kullanılmıştır? 2011 PBYS A) Bahçede koşarken ayakkabımın bağı çözüldü. B) Köy ile ilçe arasında üzüm bağları vardı. C) Marketten iki bağ ıspanak almaya gitti. D) Paketin üzerindeki bağı kontrol etti. 66 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular          

67 Aşağıdaki “kara” sözcüklerinden hangisi diğerleriyle eş seslidir? (2010 TED) A)Kara gözlü bu küçük kız geleceğe umutla bakıyordu. B)Kara günler geçmiş, hüznün yerini sevinç almıştı. C)Gökyüzündeki kara bulutlar yağmurla birlikte dağıldı. D) Uzun süren deniz yolculuğundan sonra kara göründü. Aşağıdakilerden hangisi “Ağır kazan geç kaynar.” atasözünün anlamına uygun düşmez? A) Kalın kafalı insan bir konuyu zor anlar. B) Değerli kişiye herkes saygı gösterir. C) Ağırbaşlı insan çabuk öfkelenmez. D) Tembel kimsenin elinden iş geç çıkar. Aşağıdaki “kara” sözcüklerinden hangisi diğerleriyle eş seslidir? (2010 TED) A)Kara gözlü bu küçük kız geleceğe umutla bakıyordu. B)Kara günler geçmiş, hüznün yerini sevinç almıştı. C)Gökyüzündeki kara bulutlar yağmurla birlikte dağıldı. D) Uzun süren deniz yolculuğundan sonra kara göründü. Aşağıdakilerden hangisi “Ağır kazan geç kaynar.” atasözünün anlamına uygun düşmez? A) Kalın kafalı insan bir konuyu zor anlar. B) Değerli kişiye herkes saygı gösterir. C) Ağırbaşlı insan çabuk öfkelenmez. D) Tembel kimsenin elinden iş geç çıkar. 67 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular          

68 ⍟ Bu apartmanda sadece üst kattaki komşularımızla konuşuyoruz. Yasaların yerine yumruklar konuştu.  Yasaların yerine yumruklar konuştu. Çocuk daha konuşmayı öğrenemedi.  Çocuk daha konuşmayı öğrenemedi. Şekillerle gösterilen cümlelerde kullanılan “konuşmak” sözcüğünün anlam özellikleri aşağıdakilerden hangisidir? ⍟ ⍟   A)temelyanmecaz B)mecaztemelyan C)yanmecaztemel D) temelmecazyan Bu kadar işi boşu boşuna mı yaptık? Altı çizili söz yerine aşağıdakilerin hangisi getirilirse cümlenin anlamı değişmez? A) uygunsuz biçimdeB) gereksiz yere C) ister istemezD) yaklaşık olarak C) ister istemezD) yaklaşık olarak ⍟ Bu apartmanda sadece üst kattaki komşularımızla konuşuyoruz. Yasaların yerine yumruklar konuştu.  Yasaların yerine yumruklar konuştu. Çocuk daha konuşmayı öğrenemedi.  Çocuk daha konuşmayı öğrenemedi. Şekillerle gösterilen cümlelerde kullanılan “konuşmak” sözcüğünün anlam özellikleri aşağıdakilerden hangisidir? ⍟⍟  ⍟⍟   A)temelyanmecaz B)mecaztemelyan C)yanmecaztemel D) temelmecazyan Bu kadar işi boşu boşuna mı yaptık? Altı çizili söz yerine aşağıdakilerin hangisi getirilirse cümlenin anlamı değişmez? A) uygunsuz biçimdeB) gereksiz yere C) ister istemezD) yaklaşık olarak C) ister istemezD) yaklaşık olarak 68 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular          

69 İnsan, istediği hedefe vardığı zaman mutlu olur. Bu nedenle başlamak, mutluluğa doğru adım atmaktır. Peki, attığımız ilk adım bizi hedefimize götürür mü? Tabii ki hayır. Çünkü onun arkasından ikinci, üçüncü adımlar da gelmelidir. Buna göre altı çizili ifadeyle aşağıdakilerden hangisi anlatılmak istenmiştir? (2010 SBS) A) Dikkatli olmak B) Soğukkanlı olmak C) Özverili olmak D) Kararlı olmak Hangi seçenekteki kelimeler aralarındaki anlam ilişkisi yönünden diğerlerinden farklıdır? A) Uzun-kısa B) Tatlı-ekşi C) Dar-genişD) Ağır-hafif İnsan, istediği hedefe vardığı zaman mutlu olur. Bu nedenle başlamak, mutluluğa doğru adım atmaktır. Peki, attığımız ilk adım bizi hedefimize götürür mü? Tabii ki hayır. Çünkü onun arkasından ikinci, üçüncü adımlar da gelmelidir. Buna göre altı çizili ifadeyle aşağıdakilerden hangisi anlatılmak istenmiştir? (2010 SBS) A) Dikkatli olmak B) Soğukkanlı olmak C) Özverili olmak D) Kararlı olmak Hangi seçenekteki kelimeler aralarındaki anlam ilişkisi yönünden diğerlerinden farklıdır? A) Uzun-kısa B) Tatlı-ekşi C) Dar-genişD) Ağır-hafif 69 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular          

70 Eskiden bu köyde insanları horozlar uyandırırdı. Şimdiyse, serçeler ve diğer kuşlar gibi horozlar da bir köşeye çekilerek sessizce hayatlarını sürdürüyorlar. Bu paragraftaki altı çizili deyimin anlamı aşağıdakilerden hangisidir? (2009 SBS) A) Kimsenin görmeyeceği bir yere saklanmak B) Hiçbir işe karışmadan yaşamak C) Bir yere yerleşmek, oturmak D) Rahatına bakmak 1- Berabere kalmak en iyi sonuçtu. 2- Orhan beraberinde kardeşini de getirdi. 3- Hasan’la beraber aynı işi yaptık. 4- Bilgi yarışması berabere bitti. Yukarıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcükler aynı anlamda kullanılmıştır? A) 1 - 2 B) 2 – 4 C) 3 - 4 D) 1 - 4 Eskiden bu köyde insanları horozlar uyandırırdı. Şimdiyse, serçeler ve diğer kuşlar gibi horozlar da bir köşeye çekilerek sessizce hayatlarını sürdürüyorlar. Bu paragraftaki altı çizili deyimin anlamı aşağıdakilerden hangisidir? (2009 SBS) A) Kimsenin görmeyeceği bir yere saklanmak B) Hiçbir işe karışmadan yaşamak C) Bir yere yerleşmek, oturmak D) Rahatına bakmak 1- Berabere kalmak en iyi sonuçtu. 2- Orhan beraberinde kardeşini de getirdi. 3- Hasan’la beraber aynı işi yaptık. 4- Bilgi yarışması berabere bitti. Yukarıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcükler aynı anlamda kullanılmıştır? A) 1 - 2 B) 2 – 4 C) 3 - 4 D) 1 - 4 70 SÖZCÜKTE ANLAM Örnek Sorular        