DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ

... konulu sunumlar: "DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ"— Sunum transkripti:

1 DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ
1. DOĞRULUK Ahlak, insanın iyi veya kötü olarak nitelendirilmesine yol açan huylar ve bunların etkisiyle ortaya çıkan söz ve davranışlar bütününe denir. Ahlaki değerleri bugün yeryüzündeki dinlerin çoğunda görmek mümkündür. Yeryüzündeki ilahî ve beşerî kökenli dinlerde bazı ortak ahlaki ilkeler vardır. Bunlar; doğruluk, temizlik, iyilik ve yardımseverlik, büyüklere saygı, zarar vermemek, öldürmemek, hırsızlık, zina ve yalancı şahitlik yapmamaktır. Budizm ve Hinduizmde de doğruluk ahlaki erdemlerden sayılmıştır. Hinduizm'deki karma inancı, insanın geçmişte yaptıklarının karşılığının gelecekte görüleceği esasına dayanır. Bu nedenle doğruluk insanın karmasını belirleyen en önemli ahlaki ilkedir. Yahudiliğin de önem verdiği bir değerdir. Bu konu Tevrat’ta şöyle ifade edilmiştir: “Çalmayacaksınız. Hile yapmayacaksınız. Birbirinize yalan söylemeyeceksiniz. Benim adımla yalan yere ant içmeyeceksiniz. Konfüçyanizmde ise doğruluk insanın mükemmel erdemlerinden birisidir. Buna göre doğru olan insan, çok şeyi başarabilecek vasıftadır. Bütün dinler doğruluğa büyük önem vermişlerdir. Yeryüzündeki dinlerin mesajının özü, insanın doğruluk üzere olmasıdır. Doğruluk; insanın özünde, sözünde ve davranışlarında tutarlı olmasıdır. İnsanın diğer insanlarla ilişkilerini belirleyen temel ahlaki ölçülerden biri olan doğruluk, aynı zamanda insan tabiatına uygun davranışları ortaya koymaktır. Bu nedenle doğruluk; yalan, hile, ikiyüzlülük ve sahtekârlığın zıddıdır. İslam dini doğruluğa büyük önem vermiştir. Nitekim Kuran-ı Kerim’deki “...Emrolunduğun gibi dosdoğru ol...” ayeti Hz. Peygamberin şahsında tüm müminlere her zaman doğru olmayı emretmektedir. İslam, sadece doğru sözlü olmayı değil, doğrularla beraber yaşamayı da doğruluğun bir gereği olarak kabul etmiştir. Hristiyanlıkta da doğruluğa önem verilmiştir. İncillerde her zaman doğru olmak emredilmiştir. “En küçük işte güvenilir olan kişi, büyük işte de güvenilir olur. En küçük işte dürüst olmayan kişi, büyük işte de dürüst olmaz.” HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL

2 DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ
2. TEMİZLİK Temizlik bütün dinlerin ortak ahlaki ilkelerinden biridir. İnsanlık tarihi boyunca ortaya çıkan tüm dinler insan ve toplum yararına olan temizliğe önem vermişlerdir. Dinler genelde temizliği maddi ve manevi olmak üzere iki kısımda ele almışlardır. Bazı dinlerde manevi temizliğe daha çok vurgu yapılırken bazılarında ise her ikisine de önem verilmiştir. Budizm ve Hinduizmde de dış temizlikten çok iç temizliğe önem verilmiştir. Hinduizmde insanın kalbini her türlü kötü düşüncelerden arındırması emredilir. Yahudilikte temizlik hem maddi hem de manevi yönüyle ele alınmakla birlikte maddi temizlik öne çıkar. Nitekim Tevrat’ta şöyle buyrulur: “Yıkanıp temizlenin, kötülük yaptığınızı gözüm görmesin. Kötülük etmekten vazgeçin. İyilik etmeyi öğrenin.” Yahudilikte ibadet yapmak için temizlenmek önemlidir. İbadet yapacak kişi, el ve ayaklarını yıkarken ibadeti yönetecek kişiler de vücutlarını tümüyle temizlerler. İslam dini temizliğe büyük önem vermiştir. İslam, hem maddi hem de manevi temizliği dinin önemli esaslarından saymış ve ibadetlerle ilişkilendirmiştir. Hz. Peygambere gelen ilk ayetlerde temizliğe vurgu yapılmıştır “Ey bürünüp sarınan! Kalk ve (insanları) uyar. Sadece Rabb’ini büyük tanı. Elbiseni tertemiz tut. Kötü şeyleri terket.” (Müddessir 1-5) Hristiyanlıkta maddi temizlikten çok manevi temizliğe vurgu yapılmıştır. “Siz dıştan güzel görünen, ama içi ölü kemikleri ve her türlü pislikle dolu badanalı mezarlara benzersiniz. Dıştan insanlara doğru görünürsünüz; ama içte ikiyüzlülük ve kötülükle dolusunuz.” HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL

3 DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ 3. İYİLİK VE YARDIMSEVERLİK
Dinler mensuplarına iyi olmayı, iyilik yapmayı ve başkalarına yardımcı olmayı emretmiştir. Çünkü iyilik ve yardımseverlik dindarlığın bir gereğidir. İslam dini iyilik ve yardımlaşmayı kimseyi incitmeden, Allah rızası için yapmayı emretmiştir. “...İyilik ve takvada yardımlaşın, günah ve düşmanlıkta yardımlaşmayın. Allah’tan korkun...” (Maide 2) İyilik ve yardımseverlik Yahudiliğin de önem verdiği ahlak ilkelerindendir. Yahudiliğin kutsal kitabı Tevrat’ta her Yahudi’nin imkânları ölçüsünde iyilik yapması gerektiği ifade edilir. Budizm ve Hinduizm gibi Doğu dinlerinde de iyilik ve yardımseverlik emredilmiş ve mutluluğa ulaşmanın yolu kabul edilmiştir. Budizm’ de bütün canlılara ayrım yapmadan sevgi ve iyi niyetle yaklaşmak, her canlıya merhamet etmek mutluluğa ulaştıran yollardandır. Hristiyanlıkta iyilik ve yardımseverlik ebedi mutluluğa ulaşmanın yollarından biri olarak kabul edilmiştir. Ancak yapılan yardım ve iyiliklerin gösterişten uzak ve gizli olması tavsiye edilir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL

4 DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ
4. BÜYÜKLERE SAYGI Tüm dinler büyüklere saygı göstermeyi ahlaki erdemlerden saymıştır. Tüm dinlerde anne babaya saygılı olmak ve güzel muamelede bulunmak emredilmiştir. Konfüçyanizmde büyüklere iyi davranmak ve saygılı olmak, ailesine hizmet etmek kişinin bilge olduğunun işaretlerindendir. Budizm ve Hinduizm gibi dinlerde de büyüklere karşı iyi davranmak ahlaki erdemlerden sayılmıştır. Hristiyanların kutsal kitabı olan İncil’de büyüklere saygı göstermek ve anne babaya iyi davranmak çok önemlidir. “… Rab yolunda anne babanızın sözünü dinleyin. Çünkü doğrusu budur. İyilik bulmak, yeryüzünde uzun ömürlü olmak için annene babana saygı göstereceksin.” İslam dini büyüklere saygılı olmayı ahlaki bir görev sayar ve anne babaya iyi davranmayı emreder. “Rabb’in, kendisinden başkasına kulluk etmemenizi ve anne babaya iyilikle davranmanızı emretti. Şayet onlardan biri veya ikisi senin yanında yaşlanırsa, onlara: “Öf!.” bile deme ve onları azarlama; onlara güzel söz söyle.” (İsra 23) Büyüklere saygılı olmak Yahudilikte önemli bir ahlak kuralıdır. Yahudilerin kutsal kitabı Tevrat’ta şöyle buyrulmaktadır: “Ak saçlı insanların önünde ayağa kalkacak, yaşlılara saygı göstereceksin.” “Tanrı’n Rabb’in buyruğu uyarınca anne babana saygı göster. Öyle ki ömrün uzun olsun…” HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL

5 DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ 5. BAŞKALARINA ZARAR VERMEMEK
Bütün insanlar doğuştan birtakım haklara sahiptir. Yaşama, mülkiyet, inanma, düşünce, namus ve iffet bunların en başta gelenleridir. Bütün dinler insanların sahip oldukları temel hakları koruma altına alarak onlara yönelik her türlü saldırıyı yasaklamışlardır. Çünkü dinlerin hedefi insanların huzur ve mutluluğunu sağlamaktır. İslam, Yahudilik, Hristiyanlık, Budizm, Hinduizm ve Konfüçyanizm gibi dinlerin hepsi insanlara ve diğer canlılara zarar verecek her türlü davranışı doğru bulmamıştır. Bu dinler başkalarına zarar vermemeyi dindarlığın ve güzel ahlakın bir gereği saymıştır. “Kendin için istemediğin şeyi başkalarına yapma.” (Konfüçyanizm) “Hayat herkes için azizdir. Diğerlerini kendinle mukayese ederek ne onlarla çekiş ne de çekişmeye neden ol.” ( Budizm) “İyi insan diğerlerinin kazancını kendi kazancı, diğerlerinin kaybını da kendi kaybı olarak görür.” (Taoizm) “İnsanların sana nasıl davranmasını istiyorsan sen de onlara öyle davran.” (Hristiyanlık) “Bir kimse kendi nefsi için istediğini kardeşi için de istemedikçe gerçek mümin olamaz.” (İslam) “Sana kötü gelen şeyleri arkadaşlarına yapma. İşte bu Tevrat’ın özüdür.” (Yahudilik) “Bir kimse dünyadaki tüm yaratılmışlara kendisine davranılmasını istediği gibi davranmalıdır.” (Caynizm) HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL

6 DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ
6. ÖLDÜRMEMEK Cinayet işlemek bütün dinlerde büyük günah sayılmış ve yasaklanmıştır. İslam dini öldürmeyi yasaklamış ve büyük günah kabul etmiştir. İslam, bir insanın yaşama hakkını alan kimseyi, bütün insanları öldürmüş gibi sayar. Diğer taraftan bir insanın hayatını kurtarmayı da bütün insanların hayatını kurtarmış gibi değerlendirir. Hristiyanlığa göre sonsuz hayata kavuşmanın ve mutlu olmanın şartlarından biri de öldürmemektir. Doğu dinlerinde de öldürmek büyük günahlardan sayılmıştır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL

7 DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ
7. HIRSIZLIK YAPMAMAK Hırsızlık; hile, dolandırıcılık, yankesicilik, rüşvet ve yalancı şahitlik gibi yollarla başkasının malını elinden almaktır. Tüm dinler insanların yaşamını olduğu gibi malını da koruma altına almış ve hırsızlığı yasaklamıştır. İslam dini hırsızlık yapmayı büyük günahlardan saymıştır. Çünkü hırsızlık yapmak hem insanların emeğine karşı saygısızlık hem de bir kul hakkıdır. İslam Müslümanlara helal rızık kazanmak için çalışmayı emretmiştir. Hristiyanlığa göre hırsızlık yapmak doğru bir davranış değildir ve yasaktır. Hinduizm ve Budizm'de de hırsızlık yapmak insanın iyiliğe ve doğruluğa ulaşmasını engelleyen bir davranış olarak görülmüştür. Yahudilikte de hırsızlık yapmak yasaklanmıştır. Yahudilikteki On Emir’den biri de çalmamaktır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL

8 DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ
8. ZİNA YAPMAMAK Aralarında evlilik bağı olmayan kimselerin cinsel birlikteliklerine zina denir. İnsan neslinin devamını tehdit eden, bireylerin iffet ve namus değerlerini yok eden zina, tarih boyunca toplumlar ve dinler tarafından zararlı bir davranış olarak görülmüştür. İslam dini zinayı büyük günahlardan biri olarak kabul etmiştir. Zina, insanları ahlaksızlığa sevk eder ve kul hakkına sebep olur. “Zinaya yaklaşmayın. Çünkü o, şüphesiz bir hayasızlıktır, kötü bir yoldur.” (İsra 32) Hint dinlerinde de zina yasaklanmıştır. Evliliğe dinî ve sosyal açıdan büyük önem verilen Hinduizme göre cinsî ihtiyaçlar meşru yollarla karşılanmalı ve zinadan uzak durulmalıdır. Budizm'de ise zina yapmamak, uyulması gereken beş temel ilkeden biridir. Hristiyanlığa göre de zina yapmak büyük bir günahtır. Hristiyanlığa göre zina yapmak haram olduğu gibi herhangi bir kadına kötü duygularla bakmak da o kadınla zina yapmış gibi sayılmıştır. Yahudiliğe göre zina yapmak kötü ve yasak davranışlardandır. On Emir’den biri olan “Zina etmeyeceksin!” dir. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL

9 DİNLERDE TEMEL AHLAK İLKELERİ 9. YALANCI ŞAHİTLİK YAPMAMAK
Yalan söylememek ve yalancı şahitlik yapmamak dinlerin ortak ahlaki ilkelerindendir. Yalan, başkalarını kandırmak amacıyla gerçeğe aykırı beyanda bulunmaktır. Doğruluğu emreden dinler, yalan söylemeyi ve yalancı şahitlikte bulunmayı yasaklamışlardır. İslam dini yalan söylemeyi ve yalancı şahitlik yapmayı yasaklamış ve büyük günahlardan saymıştır. “…Yalan sözden sakının.” (Hac 30) Yahudilikteki On Emir’den biri de “Komşuna karşı yalan yere tanıklık etmeyeceksin!” Hint dinlerinde de yalancı şahitlik yapmak yasaklanmıştır. Budizm’in beş ilkesinden biri de yalan söylememektir. Budizm’e göre her zaman doğru konuşmak ve doğru hareket etmek insanın içine düştüğü ıstıraptan kurtulmasını sağlar. Hristiyanlıkta da yalancı şahitlik yapmak yasaklanmıştır. Mutluluğa ulaşmanın yollarından biri de Tanrı’nın buyruklarından olan “Yalan yere tanıklık etmeyeceksin.” emrine uymaktır. HÜSEYİN SEYMEN SORGUNAİHL