HAZIRLAYAN Dr. Hüseyin BULGURCU BALIKESİR-2006

... konulu sunumlar: "HAZIRLAYAN Dr. Hüseyin BULGURCU BALIKESİR-2006"— Sunum transkripti:

1 HAZIRLAYAN Dr. Hüseyin BULGURCU BALIKESİR-2006
SOĞUTMA VE İKLİMLENDİRME SİSTEMLERİNDE BAKIM-ARIZA BULMA VE SERVİS İŞLEMLERİ HAZIRLAYAN Dr. Hüseyin BULGURCU BALIKESİR-2006

2 KONULAR BÖLÜM-1 BAKIM VE ARIZA GİDERME YÖNTEMLERİ
BÖLÜM-2 KOMPRESÖRLERDE ARIZA BULMA BÖLÜM-3 EVAPORATÖR VE KONDENSERLERDE ARIZA BULMA BÖLÜM-4 GENLEŞME CİHAZLARI VE BORULARDA ARIZA BULMA BÖLÜM-5 SOĞUTMA KONTROL DEVRELERİNDE ARIZA BULMA BÖLÜM-6 EV TİPİ VE TİCARİ TİP SOĞUTUCULARDA ARIZA BULMA BÖLÜM-7 BİREYSEL İKLİMLENDİRME CİHAZLARINDA ARIZA BULMA BÖLÜM-8 DEĞİŞKEN SOĞUTUCU AKIŞKAN DEBİLİ (VRV) İKLİMLENDİRME SİSTEMLERİNDE ARIZA BULMA BÖLÜM-9 MERKEZİ İKLİMLENDİRME SİSTEMLERİNDE ARIZA BULMA BÖLÜM-10 İKLİMLENDİRME KONTROL DEVRELERİNDE ARIZA BULMA BÖLÜM-11 TAŞIT İKLİMLENDİRME VE SOĞUTMA SİSTEMLERİNDE ARIZA BULMA BÖLÜM-12 SOĞUTMA SERVİS İŞLEMLERİ

3 BAKIM VE ARIZA GİDERME YÖNTEMLERİ
BÖLÜM-1 BAKIM VE ARIZA GİDERME YÖNTEMLERİ

4 ARIZA BULMADA GÜVENLİK
Gözlerinize güvenlik gözlüklerini takınız ve vücudunuzun diğer kısımlarını da uygun koruyucu elemanlar ile koruyunuz. Güvenlik kontrol elemanlarını asla kısa devre etmeyin. Soğutma sistemlerinde basınç testi için asla oksijen kullanmayın. Elektriksel sistemlerde çalışırken akımın kesik olması gerekir. Şayet akım verilerek arıza tanısı yapılacaksa en az iki kişi birlikte çalışmalıdır. Yanık kompresörlerden çıkan yağ ve çökeltiler asit ihtiva edebileceği için lastik eldiven kullanın. Şaluma tipi kaçak detektöründen çıkan dumanı veya florokarbon soğutucu buharı olan odada açık alev ile oluşan dumanı solumayın.

5 ARIZA NEDENLERİ 1. İÇ FAKTÖRLER Eleman Arızaları 2. DIŞ FAKTÖRLER
kompresör kondenser genleşme valfi evaporatör boru ve aksesuarlar Elektriksel Arızalar 2. DIŞ FAKTÖRLER Dış Hava Su Enerji (elektrik)

6 ARIZA BULMADA MANTIKSAL YAKLAŞIM
1. Problemin durumunu belirleme 2. Verileri toplama 3. Verileri analiz etme 4. Bir işlem üzerinde karar verme 5. Bu işlemi yapmak 6. Sonuçları kontrol etmek

7

8 PROBLEMİN BELİRLENMESİ
Soru cevap tekniği ile bilgi alma Cihazın bakım kartlarını inceleme Cihaz çalışma seslerini dinleme Çalıştırma prosedürlerini inceleme

9 BİLGİ VE VERİLERİ TOPLAMA
Sistemi kapsamlı şekilde denetleyin Operatörü dinleyin Çalışmayı gözleyin Arıza bulma diyagramı üzerinde işaretleyin(Şekil-1.3) Cihazın etiket bilgilerini kaydedin Model ve seri numarası Kompresör tipi Soğutucu tipi ve miktarı İmal yılı Soğutma kapasitesi

10

11

12 ARIZA BİLGİ KAYNAKLARI
Duyu organlarını iyi kullanın Anormal gürültüler Anormal titreşimler Karlanmalar Yağ köpüklenmesi Kompresör sıcaklığı Borulardaki sıcaklıklar Çalıştırma ve bakım talimatnamesi Patlak perspektifler ve parça listeleri Üretici bölge müdürlükleri Web siteleri

13 (Fakat kontaktöre enerji geliyor)
CİHAZ ÇALIŞMIYOR (Fakat kontaktöre enerji geliyor) KONTAKTÖR ÇEKMİYOR KONTAKTÖR ÇEKİYOR Sargıda enerji yok Sargıda enerji var Motor kalkarken zorlanmıyor Motor kalkarken zorlanıyor Kontroller: Alçak basınç anahtarı Yüksek basınç anahtarı Motor termiği Termostat Transformatör Kablo kopukluğu Kısa devre Kontroller: Sargı yanması Kablo yanması Kaynamış kontaklar Kontroller: Sargı kopukluğu Kontakların yanması Üç faz Tek faz Kontroller: Sargı kopukluğu Kalkış rölesi Kalkış kapasitörü Kablo kopması Kompresör yatak sarması Kontroller: Sargı kopukluğu Tek faz kalması Motor topraklaması Kompresör yatak sarması

14 CİHAZ ÇALIŞIYOR FAKAT SOĞUTMUYOR Kontroller: Kontroller: Kontroller:
EMME BASINCI YÜKSEK EMME BASINCI DÜŞÜK Hava soğutmalı kondenser Su soğutmalı kondenser Evaporatif kondenser Kontroller: Hava dolaşımı Sıcak hava Aşırı soğutucu gaz Yoğunlaşmayan gazlar Kirli kondenser Fan arızası Aşırı yükleme Kontroller: Çökelti kontrolü Su yetersizliği Aşırı soğutucu gaz Yoğunlaşmayan gazlar (hava, azot) Aşırı yükleme Kontroller: Çökeltili borular Su yetersizliği Hava yetersizliği Yoğunlaşmayan gazlar Fan arızası Aşırı yükleme Kontroller: Eksik soğutucu gaz Evaporatör hava yetersizliği Sıvı hattı tıkanması Kirli filtre Ayarsız genleşme valfı Karlanmış evaporatör

15 CİHAZ KISA ARALIKLARLA ÇALIŞIYOR VE DURUYOR
Motor Termiği Termostat Yüksek Basınç Anahtarı Alçak Basınç Anahtarı Yüksek Emme Basıncı Düşük Emme Basıncı Kontroller: Gevşek bağlantı Titreşim Çevre sıcaklığı Küçük diferansiyel Kontroller: Evaporatör hava yetersizliği Eksik soğutucu gaz Sıvı hattı tıkanması Kirli filtre Sistemde nem var Kontroller: Yüksek basma basıncı Yanlış soğutucu Aşırı evaporatör havası Aşırı yükleme Kontroller: Düşük voltaj Dengesiz fazlar Aşırı yağ şarjı Kompresöre sıvı yürümesi Hava Soğutmalı Kon. Su soğutmalı Kon. Evaporatif Kondenser Kontroller: Yetersiz kondenser havası Havanın tekrar dolaşımı Yoğunlaşmayan gazlar Serpantinin kirlenmesi Kontroller: Çökeltili borular Aşırı soğutucu akışkan Su yetersizliği Yoğunlaşmayan gazlar Kontroller: Çökeltili borular Yetersiz hava dolaşımı Serpantin kirlenmesi Su yetersizliği

16 Alet ve Cihazların Kullanımı

17 1. ŞARJ MANİFOLDLARI, İSTASYONLARI VE GERİ KAZANIM CİHAZLARI

18 Şarj vakum manifoldu

19 AMONYAK ŞARJ MANİFOLDU

20 Şarj vakum cihazı

21 Şarj vakum cihazı

22 GERİ KAZANIM VE İYİLEŞTİRME CİHAZLARI

23 2. KAÇAK DEDEKTÖRLERİ

24 Elektronik kaçak dedektörü

25 Uv kaçak dedektörleri

26 UV dedektörünün bir soğuk depoya yerleştirilmesi

27 Şaluma tipi (propan) kaçak dedektörü

28 3. TERMOMETRELER 1.Cep tipi 2.Uzun kuyruklu tip 3.Kanal ve baca tipi 4.Termistör tipi 5.Kaydedici tip

29 Dijital termometreler

30 Kanal tipi termometre

31 Kanal tipi dijital termometre

32 4. HİGROMETRELER Savurmalı tip Kadranlı tip Nem kaydedici

33 5. VAKUM POMPALARI Alçak vakum tipi Yüksek (derin) vakum tipi

34 6. VAKUM GÖSTERGELERİ Bileşik gösterge Cıvalı U manometresi
Termokupl mikron göstergesi Elektronik gösterge

35 Bileşik Gösterge Mikron Göstergesi U manometre

36 Elektronik Vakum Göstergesi

37 7. KILCAL BORU AÇICILAR El tipi Hidrolik tip

38 8. ŞARJ SİLİNDİRİ, ŞARJ CİHAZLARI

39 Şarj ve geri toplama cihazı
Şarj cihazı

40 9. SERVİS VE BAĞLANTI VALFLERİ
Hermetik servis valfi seti İğneli tip valf (iğneli ünyon) Boru bağlantı adaptörü Hat delme valfi Çabuk bağlantı valfi

41 Hermetik valf bağlantı seti
İğneli ünyon Boru bağlantı adaptörü

42 Hat delme valfi Çabuk bağlantı valfi

43 10. KADRANLI TERAZİLER

44 11. FAN DÜZELTME TARAKLARI

45

46

47 12. YAĞ POMPASI

48 13. YAĞDA ASİT TEST SETİ

49 14. HAVA HIZI VE SES ÖLÇERLER
Anemometre (pervaneli, sıcak telli) Pitot tüpü Eğik manometre Desibelmetre

50 15. TEÇHİZAT ARABASI

51 16. KENET PENSESİ

52 17. PERÇİN MAKİNESİ

53 18. SERVİS ANAHTARI

54

55 19. BORU KESİCİLER

56 20. BORU BÜKME SETLERİ

57

58 21. HAVŞA TAKIMLARI

59

60

61

62

63

64

65

66

67 Genişletme zımbaları

68 22. BOĞMA PENSELERİ

69

70 23. BORU RAYBALARI

71 24. MUF AÇMA ALETLERİ

72 25. T BAĞLANTI YAPMA ALETLERİ

73 26. GÜRÜLTÜ ÖLÇÜM ALETLERİ
Desibelmetre

74 VERİLERİN ANALİZİ Belirtiler
Belirtilere uygun arıza ihtimallerinin kontrolü Arızayı bulma Yapılacak işlemin seçilmesi Elemanın tamiri Elemanın değiştirilmesi Cihazın tamamen değiştirilmesi

75 BİR İŞLEM ÜZERİNDE KARAR VERMEK
Bütün faktörleri ve düşünülen alternatifleri dikkatlice analiz ettikten sonra sıra en iyi işlem için karar almaya gelir. Genellikle şu işlemlerden birine karar verilecektir: Ayarlama, Temizleme, Tamir, Arızalı elemanı değiştirme Sistemi tamamen yenileme,..vb.

76 TAMİRLERİ YAPMAK Esas tamiri yapmak, problemi bulmak kadar uzun zaman almaz. Ne yapılacağına karar verilir ve onu yapmak için gerekli hazırlıklar yapılır. Aldığınız gerekli parçaların, aletlerin ve talimatnamelerin tamir süresince korunması gerekir. Soğutma sistemi ile ilgili yapılması gereken işlemlerin iyi bilinmesi gerekir. Bu işlemler: Lehim ve kaynak Vakumlama ve nem alma Basınç testi Kaçak testi Sistemi şarj etme Geri kazanım ve iyileştirme

77 DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
Parçaları sökerken işaretleme veya etiketleme Kabloları sökerken etiketleme Elemanlara zarar vermeden uygun aletlerle sökme Montaj esnasında cıvataları dengeli sıkma

78 SONUÇLARIN KONTROL EDİLMESİ
Son adım sonuçların kontrolüdür. Son kontroller arıza bulurken yapılan işlemlere benzerler. Sonra sistem çeşitli yüklerde çalıştırılıp tamir işleminin bazı yeni problemler getirmediğinden emin olunmalıdır. Şayet sistem normal yükte çalışabiliyorsa sisteme bir ön çalıştırma kontrolü yaptırılabilir. Tamamlama kontrolleri aşağıdaki işlemleri kapsamalıdır: Bütün sistemin kaçaklarını, Soğutucu gaz şarjını, Yağ seviyesini, Kompresör yüksüz kalkış sistemini, Sistem tam yükte iken çektiği akımı, Genleşme valfının kızgınlık ayarını, Kayış gerginliği veya kavrama düzeni.

79 PROBLEM TEKRARININ ÖNLENMESİ
Probleme sebep olan durumları tekrar gözden geçirilmeli ve tekrarlanmaması için önlem alınmalıdır. Bu durum bazen çalıştırma prosedürlerine uymamaktan kaynaklanabilir Eleman arızaları etkili olduğunda bunu önlemek amacıyla sisteme iç koruma eklemek zorunda kalınabilir. Bazı büyük tesislerde uyarı ışıkları ve alarm sinyalleri gibi güvenlik kontrolleri de eklenebilir. Bu tür uyarılar, büyük sorumluluk gerektiren ve tamiri pahalı olan su soğutma grupları gibi uygulamalarda bazen gereklidir. Bazen arızanın nedeni basit bir bakım hatası da olabilir. Bu durumda periydik bakım işlemlerinin daha sık uygulanması arıza tekrarını önleyebilir.

80 ARIZA BULMA İŞLEMİNDE UYULMASI GEREKEN KURALLAR
Arıza tamir işini her tamamladığınızda, yapılan servis isimlerini kaydedin. Bu kayıt şu konuları kapsamalıdır: Ünitenin tarifi ve yeri Mevcut şikayet Problemin tanımlanması Düzeltme için ne yapıldığı Gözlediğiniz basınç, sıcaklık ve elektriksel veriler Sisteme yeni takılan elemanların seri numaraları ve adetleri

81 MİKROİŞLEMCİLER VE ARIZA BULMA
Günümüzde çeşitli firmalar tarafından geliştirilen kompresör yönetim paketleri ve paket kontroller, özellikle birden fazla kompresörün birlikte görev yapmakta olduğu süper market soğutması, çoklu paket soğuk odalar gibi uygulama alanlarda oldukça kolaylıklar sağlamaktadır. Bu cihazlarla; Uzaktan kontrol ve izleme, Emme basıncına dayalı kompresör yönetimi, otomatik kademelendirme, kısa devre çalışmayı önleme ve kompresörlerin nöbetleşe çalıştırılması. Basınca dayalı kondenser fan yönetimi (iki konumlu veya hız modülasyonlu) Kompresörler için zamanlayıcı Programlanabilir zaman bölümleri Tam alarm yönetimi Belli sayıda kompresör ile kapasite kademelendirme Belli sayıda kondenser fan kontrolü Zeki arıza bulma işlevi gibi işlemler gerçekleştirilebilmektedir.

82 Gelecekte kullanılacak soğutma sistemleri arızalara karşı üç yönden daha avantajlı durumda olacaklardır: Kontrol ve izlemenin sağlıklı yapıldığı sistemlerde sürpriz arızalarla pek sık karşılaşılmayacaktır. Tam alarm yönetimi ve zeki arıza bulma işlevleri nedeniyle arızalara önceden müdahale şansı olacaktır. İklimlendirme ve soğutma alanında artan okullaşma nedeniyle gelecekte daha fazla kalifiye insan gücü istihdam edilecektir.

83 UZMAN SİSTEMLER VE ARIZA BULMA
Yapay zeka uygulamalarından olan uzman sistemlerle arıza analizleri yapılabilmektedir. Bir uzman sistem; sınırlı bir alan için uzman bilgisini depolayabilir, mantıksal sonuçları takip etmek suretiyle problemleri çözebilir. Uzman sistemler veri işlemden bilgi işleme bir geçiş olarak ifade edilebilir. Algoritmaların yerini sonuç çıkarma makineleri almıştır. Buradaki temel çalışma; daha önceden yapılmış gelişmeleri temsil etme, sembolik açıklama işlemlerini ve karmaşık bilgi yapılarını kolaylaştıran yazılımları geliştirmek olmuştur. Bu bilgi, bilgi tabanında saklanır ve problem çözme stratejileri, sonuç çıkarma mekanizmalarında belirlenen şekliyle işlenir. Bir arıza bulma sistemi, bir makine elemanındaki veya sistemindeki arızanın sebebini belirtilerden yola çıkarak bulabilen bir tanımlama veya karar verme aletidir. Belirtiler, beklenen (ideal) davranışlar ile gözlenen davranışlar arasındaki farklılıklardır. Arıza tanısı yapan uzman sistemler durum tanımlamasında anormallikleri ortaya çıkarmak için elemanın normal çalışma şartlarındaki performansını bilgi olarak kullanır.

84 BAKIM YÖNTEMLERİ Plansız Bakım Planlı Bakım

85 Koruyucu Bakım Koruyucu bakım kavramı 1950’li yıllarda ortaya çıktı. Birçok işletmecinin anlayışına göre koruyucu bakım, tesiste meydana gelebilecek arızalara olay gerçekleşmeden önce engel olunması için uygulanan periyodik kontrollerdir. Bazıları, bu kontrollere yağlama, temizleme ve boyama gibi tekrarlanan bakım işlevlerini de eklerler. Ana tema; belirlenen periyotlar dahilinde bakım yapılması ve parçaların değiştirilmesidir. Bu sistemin bir işletmede kurulması minimum üç yıl sürmektedir. Buradaki handikap parçaların hizmet sürelerinin iyi hesaplanamaması sonucunda bazı sağlam parçaların da gereksiz yere değiştirilmesi ve buna rağmen bazı parçaların zamanından önce arıza yaparak sürprizlere açık olmasıdır.

86 Kestirimci Bakım 1980’li yıllardan sonra gelişti.
Kestirimci bakım günümüzde gelişmiş ülkelerin kullandığı yöntemdir. Ana tema makinelerden belirlenmiş ölçümler alarak onların sağlığının takip edilmesi ve gerektikçe bakım yapılmasıdır. Bugün ve geçmişte alınan ölçümleri bir bütün içinde eğilim çözümleme yöntemi (Trend Analizi) ile değerlendirerek gelecekte çıkacak olası arızayı belirler. Makinelerin çalışmalarını engellemeden takip ederek sağlıklarını yakından izleme olanağı verir. Gereksiz durdurmaları ortadan kaldıracağı gibi, gereksiz parça değiştirmelerini de önlemektedir.

87 Kestirimci bakım esas olarak titreşim ölçü/analiz yöntemini kullanmaktadır. İşletmenin ve operasyonun durumuna göre; yüzey sıcaklık ölçümü, ultrasonik kalınlık ölçümü, gürültü şiddeti ölçümü, faz/devir ölçümü tek başına veya alınan titreşim ölçümünü desteklemek amacıyla kullanılmaktadır. Titreşimi analiz ederek; Balans ayar bozukluğunu, Merkez kaçıklığını, Kaplin ayarsızlığını Eğri şaft problemini, Bozuk rulmanı, Kaymalı yataklarda yağ filmi yırtılmasını, Yataklarda radyal gezinmeleri, Elektrik motor arızalarını, Mekanik çözülmeyi, Kayış arızaları gibi problemleri arıza çıkmadan görebiliriz. Kestirimci Bakım planlamasında üç basamak mevcuttur: Belirleme, analiz ve onarımdır.

88 Toplam Verimli Bakım Toplam Verimli Bakım (TVB), koruyucu bakımın bir ekip yerine tüm çalışanlara mâl edilmesidir. Bir diğer anlatımla bakım çalışmalarındaki kalite sistemlerine paralel bir anlayışın geliştirilmesidir. Dolayısıyla toplam kavramı şu alt konuları kapsamaktadır: 1. Toplam etkenlik, üretkenlik ve kârlılığın artırılması 2. TVB; bakım gereklerinin azaltılması, onarılabilirliğin ve koruyucu bakımın geliştirilmesi 3. Toplam katılım; kullanıcıların özerk bakımcılık yüklenmesi, her düzeyde ve bölümde küçük gruplar halinde etkinlikler 4. Üretkenliğin artırılması yalnızca üretimin artırılması demek değildir. Aşağıdaki konularında aynı düzlemde düşünülmesi gerekir: Daha üstün kalite düzeyi Daha düşük maliyet Süresinde teslim İş güvenliği ve işyeri sağlığı Daha yüksek moral daha iyi çalışma ortamı