05.Hafta Diplomasi Yrd.Doç.Dr.Yıldırım TURAN.

... konulu sunumlar: "05.Hafta Diplomasi Yrd.Doç.Dr.Yıldırım TURAN."— Sunum transkripti:

1 05.Hafta Diplomasi Yrd.Doç.Dr.Yıldırım TURAN

2 Öğrenme Hedefleri Diplomasinin Gelişimi Diplomasinin Kurumları
Dersin sonunda öğrencilerin aşağıdaki yeterlilikleri geliştirmeleri hedeflenmektedir: Diplomasinin Gelişimi Diplomasinin Kurumları Diplomasi Türleri

3 İçindekiler Diplomasinin Gelişimi Diplomasinin Kurumları
Dersin Haftalık İçeriği Diplomasinin Gelişimi Diplomasinin Kurumları Diplomasi Türleri

4 Diplomasi Diplomasi, devletlerin yetenek, bilgi ve kapasiteleri­nin bileşiminden oluşan siyasi bir faaliyettir. Diplo­masinin temel hedefi devletlerin dış politikadaki çı­karlarım kuvvet kullanmadan, uluslararası propa­ ganda ve uluslararası hukuka (mahkemeler) başvur­ maksızın gerçekleştirmektir. Diplomasi, dış politi­kayı belirleyen bürokratlar/siyasetçiler arasında hukuki bir anlaşmayla veya zımni düzenlemelerle şekillenir.

5 Diplomasi Diplomasi ayrıca bilgi toplama, karşı ta­rafın gerçek niyetinin tespiti, iyi niyet tazelemesi gibi faaliyetleri de kapsar. Öte yandan, diplomasi sadece diplomatların yaptıklarından ibaret değildir. Devlet içindeki diğer bürokratik birimler hem ku­rumsal hem de bireysel düzeyde yaptıkları politika­larla ve bunların uygulamalarıyla diplomasiyi etki­leyebilirler.

6 Diplomasi Modern devletler uluslararası yapının oluşturduğu güç dengesi sistemi içerisinde diplo­masiyi en etkili araç olarak kullanırlar.

7 Diplomasinin Gelişimi
Tarihsel süreçte diplomasi örnekleri: Devletler arasında yapılan ilk yazılı anlaşma M.Ö. 12. Yüzyılda Kadeş Savaşı sonrasında Hititler ve Mısırlılar arasında imzalan­ mıştır. Kadeş Anlaşması’nm iki devlet arasında ger­çekleştirilen hem barış hem de ittifak anlaşması olma özelliği vardır. Yine M.Ö. 7. Yüzyılda Asurluların yürüttükleri diplomatik faaliyetlere ilişkin yazılı kayıtlar bulunmaktadır. Eski Yunan’da birbirlerine siyasi üstünlük sağla­yamayan şehir devletlerinin M.Ö. 4. ve 5. Yüzyıllar­da aralarındaki diplomatik ve ticari ilişkileri düzen­leyen bir sistem geliştirdikleri bilinmektedir. Ortaçağ’da Bizans İmparatorluğu ile Venediklilerin diğer devletlerle ilişkilerinde bazı dip­lomatik teamülleri yerleştirdiği görülmektedir.

8 Diplomasinin Gelişimi
Modern diplomasi kurumları Rönesans dönemi İtalyan şehir devletleri arasında ortaya çıkarak, önce tüm Avrupa kıtasına daha sonra da dünyanın geri kalanına yayılarak gelişmiştir. 15. Yüzyıldan itiba­ren İtalyan şehir devletlerinin arasında bir denge oluşmuş ve esnek ittifaklar yarımadadaki güç denge­sinin bozulmasına engel olmuştur. Bu yüzden İtal­yan şehir devletleri, sorunlarını mümkün olduğunca savaş yerine diplomasiyle çözmeye çalışmışlar­dır. Ayrıca yerleşik büyükelçi uygulaması­na da geçilmiş ve böylelikle İtalyan devletleri ara­sında sürekli bir diplomatik temas kurulmuştur.

9 Diplomasinin Gelişimi
Avrupa’da Otuz Yıl Savaşları sonunda yapılan Vestfalya Barışı hem modem uluslararası ilişkilerin doğuşu hem de modern diplomasinin kurum­ sallaşarak gelişmesinin başlangıcı olmuştur. Vest­falya Barışı ile Avrupa’da Birinci Dünya Savaşı’na kadar sürecek olan güç dengesi sistemi ortaya çık­ mıştır.

10 Diplomasinin Gelişimi
Devletlerin güçlerinin birbirine denk, ittifak­ların esnek ve ulusal çıkar odaklı olduğu bu sistem­de diplomasi, savaştan daha kolay bir anlaşma yöntemi olarak belirmiştir. Böylelikle savaşlar artık diplomasinin çaresiz kaldığı yerde devreye girmeye başlamıştır. Vestfalya Barışı aynı zamanda çok taraflı diplo­masinin bir örneği olan konferans diplomasisinin öncü uygulamasıdır.

11 Diplomasinin Gelişimi
1815 Viyana Kongresi Napolyon Savaşlarından sonra Avrupa’da güç dengesi sistemini Avrupa Uyumu adıyla yeniden tesisi etmiş ve 1900’lere kadar bu sistem sağlıklı olarak işlemiştir. Viyana Kongresi aynı zamanda Avrupa’daki konferans diplomasinin en kurumsallaşmış halini oluşturmuştur. Öte yandan, Osmanlı İmparatorluğu III. Selim dö­nemine kadar Avrupa’da ortaya çıkan diplomatik teamüllere uymamış ve kendi kurallarını dayatmıştır. Osmanlı Devleti ilk daimi büyükelçiliğini 1793 yılında Londra’ya açmış ve bunu Paris, Viyana ve Berlin’e açılan tem­silcilikler takip etmiştir.

12 Diplomasinin Gelişimi
Birinci Dünya Savaşı Avrupa’daki güç dengesi sistemine son vermiştir. İki savaş arası dönem, çok kutup­luluktan iki kutupluluğa geçiş sürecinde daha önce esnek ittifakların, katı ve istikrarlı ittifaklara dönüşmesi ve savaşların da teknolojinin gelişmesi­nin etkisiyle çok daha yıkıcı hale geldiği dönem olmuştur. İki savaş arası dönem ayrıca farklı ideolojik yak­laşımların hem uluslararası sisteme hem de dip­lomasi diline girmesine yol açmıştır

13 Diplomasinin Gelişimi
İkinci Dünya Savaşı’nın sonu aslında çok taraflı diplomasinin gelişip yaygınlaşmasına zemin hazır­ladı. Ancak 1947 yılından itibaren Soğuk Savaş olarak da adlandırılan ABD ve Sovyetler Birliği liderliğin­de iki kutuplu bir sistemin ortaya çıkması, diplo­masinin yapışını ve usullerini etkiledi.

14 Diplomasinin Kurumları (Dışişleri Bakanlığı)
Devletlerin dış politikalarının yürütülmesinde birinci derece sorumlu kurumlar dışişleri bakanlık­larıdır. Modem diplomasinin gelişmesiyle birlikte ilk bakanlık 17. Yüzyılda Fransa’da kurulmuş ve 19. Yüzyıl içerisinde Avrupa ülkelerinin yanı sıra, Os­manlı İmparatorluğu, Çin ve Japonya gibi devletler dışişleri bakanlıkları kurmuşlardır.

15 Diplomasinin Kurumları (Dışişleri Bakanlığı)
Dışişleri bakanlı­ğının görevleri: Dış temsilcilikleri personel ve politika olarak desteklemek Ülkedeki yabancı temsilciler ve diplomatlarla ilgilenmek Politika tavsiyeleri ver­mek ve uygulamasında yer almak Kamu diplomasi­si ve ülkenin dış politikasına halk desteğinin arttırıl­masına çalışmak olarak tanımlanabilir.

16 Diplomasinin Kurumları (Büyükelçilik)
Bir ülkenin diğer ülkelerde kendisini temsil ettirmek amacıyla açtığı diplomatik misyon­lara denir. Başında bir büyükelçi ile birlikte daha az kıdemli diplomatlar ve konularına göre ilgili diğer bakanlıkların ve resmi kuramların temsilcileri de bulunur.

17 Diplomasinin Kurumları (Başkonsoslosluk)
Başkonsolosluk; Temsil ettiği ülkenin vatandaş­larının bulunduğu ülkedeki resmi işlemlerini takip eden makamdır. Ayrıca diğer ülke vatandaşlarının vize vb. ko­nulardaki işlemlerini yürütür. Kurumun başında genelde kariyer diplomatı olan bir başkonsolos bu­lunur. Bir ülkede sadece büyükelçilik varsa onunla aynı misyonda faaliyet gösterir. Ancak bir ülkenin diğer bir ülke ile çok yoğun ilişkileri var ve/veya orada çok sayıda vatandaşı yaşıyorsa başka şehirle­re başkonsolosluk açma yoluna gidilebilir.

18 Diplomasinin Kurumları
Büyükelçilik ve başkonsolosluktaki binalar, araç ve evraklar ile burada çalışan diplomatik personelin kısaca dokunulmazlık denen ayrıcalık ve muafiyet­leri tarihli Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi ile düzenlenmiştir

19 Diplomasi Türleri (İkili Diplomasi)
İki devlet arasında karşılıklı ola­rak yürütülen her türlü temasa verilen addır. Diplo­masinin en klasik yürütme şeklidir.

20 Diplomasi Türleri (İkili Diplomasi)
Devlet ve hükü­met başkanlarından en düşük düzeyli her türlü resmi ziyarete kadar geliştirilen temaslar ikili diplo­masinin birer örneğidir. Ayrıca bir ülkedeki büyü­kelçilik ile ev sahibi ülkenin dışişleri bakanlığı ara­sındaki her türlü temas ikili diplomasinin bir parçasıdır. İki devletin yetkililerinin üçüncü ülkeler ile uluslararası örgütlerde yaptığı sadece kendileri­nin yer aldığı ikili temaslar da bu kapsamdadır.

21 Diplomasi Türleri (Çok Taraflı Diplomasi)
En az üç devletin aynı anda yürüttükleri faaliyet veya ilişkilere denir. 20. Yüzyılla birlikte çok taraflı diplomasi ulus­lararası ilişkilerin vazgeçilmez bir parçası haline gel­di. Çok taraflı diplomasi, modem uluslararası ilişki­ler sisteminde artan etkileşimin bir göstergesidir

22 Diplomasi Türleri (Zirve Diplomasisi)
Çok taraflı diplomasinin bir di­ğer mecrası, devlet ve/veya hükümet başkanlarının bir araya geldiği zirve diplomasisidir. Liderler zir­vesinde çok taraflı müzakerelerin yanında ikili gö­rüşmeler de yapılır. Zirveler üç gruba ayrılır. Düzenli zirveler (genelde uluslararası örgütlerin ve uluslara­rası forumların çatısında olur.) Ad hoc zirveler (bir sorun/konunun tartışılması için belh bir süre içeri­sinde yapılan ve sürekliliği olmayan toplantılardır.) Fikir teatisi zirvesi (diğer tarafların konuyla ilgili tu­tumunun belirlenmesi, bilgi değişimi ve bir konu­da daha kapsandı müzakerelerin başlaması için bir ivme kazandırma için yapılabilir.)

23 Diplomasi Türleri (Arabuluculuk)
Arabuluculuk, anlaşmazlıkların çözümünü kolaylaştırmak maksadıyla yürütülen özel bir müzakere tekniğidir. Bu tür bir müzakere genellikle çatışmanın/anlaşmazlığın doğrudan bir parçası olmayan üçüncü taraflarca yürütülür.

24 Diplomasi Türleri (Kamu Diplomasisi)
Ulusal veya uluslararası kamuoyunun anlaşılması, bilgilendiril­mesi ve etkilenmesi faaliyetlerinin tümüne verilen addır. Kamu diplomasisinde karşılıklı etkileşim ve ikna etme ön planda olduğu için tek taraflı yapılan propagandadan farklıdır. Kamu diplomasisinde de­ğer merkezli ve işbirliğine dayalı olarak çok sayıda paydaşla birlikte hareket etme düşüncesi yatmakta­dır.

25 Diplomasi Türleri (Kamu Diplomasisi)
Kamu diplomasisinde çok taraflı, müzakereciye yatay bir ilişki vardır. Eğer tek taraflı, buyurgan ve yukarıdan aşağıya bir etkileşim öne çıkarsa, zaten başarısız bir kamu diplomasisi var demektir. Kamu diplomasisinde dışişleri bakanlığı gibi devlet ku­ ruluşlarının yanında sivil toplum kuruluşları (STK), düşünce kuruluşları, üniversiteler, medya, sanatçılar, işadamları girişimleri ön plana çıkar.

26 Diplomasi Türleri (Sivil Diplomasi)
İngilizce literatürde track-two diplomacy olarak adlandırılan sivil diplomasi, res­mi diplomasinin dışındaki kamu diplomasisi ak­törleriyle gerçekleştirilir. Sivil diplomasi aralarında doğrudan müzakereler bulunmayan sorunlu devlet­ler arasında diyalog başlatmak veya başlayan diya­logu sağlamlaştırmak için yaygın olarak kullanılır. Düşünce kuruluşları ve akademisyenlerin devletle­rin resmi politikalarından farklı olarak bağımsız bir şekilde sorunları müzakere etmeleri, hem sorunun boyutlarının anlaşılmasına hem de tarafların esnek­lik payının ölçülmesine yardımcı olur.

27 Konunun Özeti -Bu derste olmaması gerekenler

28 Değerlendirme Soruları
1815 Viyana Kongresinin diplomasinin gelişimi açısından önemini açıklayınız. Arabulucu ile kolaylaştırıcı arasındaki farklar nelerdir? Az gelişmiş ülkelerin diplomasi yapma özelliklerini açıklayınız. Uluslararası örgütlerin diplomasiye yaptığı katkılar nelerdir? Kamu diplomasisi ile propaganda arasındaki farklar nelerdir? Osmanlı Devleti’nde diplomasi kumrularının ortaya çıkışını anlatınız. ideolojilerin diplomasiye etkisini tartışınız. Soğuk Savaş diplomasisinin özelliklerini açıklayınız. Zirve diplomasisi türlerini açıklayınız. Büyükelçilik ile Başkonsolosluğun görev alanları nelerdir?

29 Ek Okuma Önerileri Tayyar Arı, Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika, “Dördüncü Bölüm: Diplomasi”, Bursa: Mkm Yayıncılık, 2008, ss Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İstanbul, Alkım Yayınevi, 2002. Temel İskit, Diplomasi: Tarihi, Teorisi, Kurumlan ve Uygulaması, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007. İlber Ortaylı, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Hil Yayınları, 1995. Hüseyin Pazarcı, Uluslararası Hukuk Dersleri III. Kitap, “Konsolosluk İlişkileri”, Ankara: Turhan Kitapevi, 1994, ss Oral Sander, Siyasi Tarih: İlkçağlardan I918’e, Ankara: İmge Yayınevi, 2003.

30 Kaynakça Şaban Kardaş, Ali Balcı, (Editörler), Uluslararası İlişkilere Giriş, Küre Yayınları, İstanbul, 2014

31 Ders Bitti…