Yönetim Bilişim Sistemleri Bölüm 3

... konulu sunumlar: "Yönetim Bilişim Sistemleri Bölüm 3"— Sunum transkripti:

1 Yönetim Bilişim Sistemleri Bölüm 3
Doç. Dr. Aykut Hamit Turan Laudon & Laudon 2011

2 Örgütler ve Bilgi Sistemleri
Örgütler ve bilgi sistemleri birbirlerini etkilerler. Bilgi sistemleri yöneticiler tarafından örgütün amaçlarına hizmet için kurulur İşletmeler aynı zamanda yeni teknolojilerin faydalarından faydalanmak için çaba harcamalıdırlar Bilgi teknolojileri ile örgütler arasındaki ilişki çok karmaşıktır ve örgütün yapısı, iş süreçleri, politikaları, kültürü, çevresi ve yönetsel kararları gibi pek çok faktörden etkilenir Bizim bilgi teknolojilerinin örgüt içerisinde iş hayatını nasıl değiştirdiğini anlamamız gerekmektedir Mevcut işimizi anlamadan yeni iş sistemleri tasarlayamayız veya mevcut olanı geliştiremeyiz

3 Örgütler ve Bilgi Sistemleri

4 Örgütler ve Bilgi Sistemleri
İki yönlü ilişkide kararların yöneticiler tarafından verilmesi veya verilmemesi gibi pek çok faktör bilgi teknolojileri ve örgütler arasındaki ilişkiyi belirler İşletme kültürü, yapısı, politikaları, iş süreçleri ve çevresi gibi faktörler de bu ilişkiye aracılık eden diğer faktörlerdir Yöneticiler hangi sistemlerin kurulması, seçilmesi veya uygulanması konusunda karar verici olmak durumundadırlar

5 Örgüt Nedir? Örgüt çevreden kaynakları alan, işleyen ve faydalı ürün ve hizmetlere dönüştüren formal, resmi yapılardır Sermaye ve işgücü çevre tarafından sunulan temel üretim faktörleridir Bu üretim faktörleri işletme içerisinde dönüşüm sürecinden geçip, ürün ve hizmetlere dönüşürler ve bu ürün hizmetler çevre tarafından tüketilip, firmaya tekrar girdi olarak dönerler Uzun ömürlülük ve rutinlik açısından örgütler arkadaş grupları gibi gruplardan daha fazla tutarlıdır Örgütler içsel kuralları olan ve yasalara uyan yasal varlıklardır

6 Örgüt Nedir? Örgütler aynı zamanda sosyal yapılardır, çünkü sosyal elementlerin bir birleşiminden oluşurlar Örgütün daha gerçekçi tanımı hakların, ayrıcalıkların, sorumlulukların ve yükümlülüklerin bir bütün olarak çıkar çatışmalarının çözümlendiği bir sistem içerisinde bir araya gelmesidir

7 Örgüt Teknik Tanım

8 Örgüt Davranışsal Tanımı

9 Örgüt Nedir? Davranışsal örgüt bakış açısında insanlar çalışma yöntemleri geliştirir, mevcut ilişkilere bağlılıklar geliştirir, alt ve üstlerle işin nasıl yapılacağına dair veya ne kadar iş tamamlanacağına dair fikirler geliştirir Teknik örgüt görüşüne göre girdilerin çıktı üretmek üzere kombine edilmesinde teknolojilerin örgüte tanıştırılmasıyla ne tür değişiklikler olduğu belirlenmeye çalışılır Davranışsal bakış açısı grup ilişkilerine, değerlerine, normlarına ve yapılarına vurgu yapar Yeni örgüt bakış açısı yeni bilgi teknolojileri geliştirmek veya eskilerini yeniden inşa etmek için teknik bakış açısında fazla bir bakış açısının gerekli olduğunu savunur. Bazı bilgi sistemleri örgütsel hakları, ayrıcalıkları, görev ve sorumlulukları değiştirir ve örgüt içerisindeki dengeleri değiştirir

10 Örgüt Nedir? Yeni bilgi sistemleri uygulamak düşünüldüğünden fazla zaman alır. Sistemlerin geliştirilmesi ve uygulamasının yanı sıra, yönetici ve çalışanlara sistemleri kullanmayı öğretmekte oldukça zaman almaktadır Teknik değişiklikler bilgiye kimin sahip olduğunu ve kimin kullandığını, kimin bilgiye erişiminin olduğunu, kimin kısıtlandığını, kimin kim hakkında karar vermek durumunda olduğunu etkiler Örgütün teknik ve davranışsal görüşleri birbirileriyle çelişmez, birbirini tamamlar. Teknik bakış açısı firmaların rekabetçi pazarlarda nasıl sermaye, işgücü ve bilgi teknolojilerini kombine edip rekabetçi avantaj sağlamaya çalıştıklarını açıklarken, davranışsal bakış açısı mevcut ve yeni teknolojilerin örgütün içsel çalışmasını nasıl etkilediğini tespit etmemize yarar

11 Örgütlerin Özellikleri
Her örgütün özel bir karakteristiği vardır. Örgütler kesin işbölümü ve uzmanlığa dayalı bürokrasilerdir Örgütler herkesin diğer bir kimseye sorumlu oldukları otoriteyle bağlı oldukları resmi yapılardır Örgütler teknik kalitelerine ve profesyonelliklerine göre istihdam yaparlar veya çalışanları terfi ettirirler Örgütler çıktıları maksimum, girdileri minimum ederek verimliliği arttırmaya çalışırlar Örgütlerin iş süreçleri, örgütsel kültür, örgütsel politikalar, örgütsel yapılar, çevreleri, liderlik stilleri gibi özellikleri vardır

12 Rutinler ve İş Süreçleri
Tüm örgütler zaman içerisinde ürün ve hizmetleri üretmek için rutinler geliştirdikleri için daha verimli olurlar Rutinler standart faaliyet prosedürleri diye de adlandırılır ve beklenmeyen tüm durumlarla başa çıkmak için geliştirilirler Çalışanlar bu rutinleri öğrenerek daha etkin ve verimli çalışırlar İş süreçleri rutinlerin bir birleşimi, firmada iş süreçlerinin birleşiminden oluşur

13 Örgütsel Politikalar Örgüt çalışanları değişik mevkilerde, değişik uzmanlıklara sahip ve değişik kaygı ve bakış açılarına sahip kimselerdir. Dolayısıyla örgütsel kaynakların tanzim edilmesi ve kullanılması, cezalar ve ödüllendirmeler konusunda değişik fikirlere sahiptirler Bütün bu konular yöneticiler ve çalışanlar arasında değişik rekabet, çekişme ve sorunlara yol açabilir Politik direnç örgüte değişim getirme sürecinde, özellikle yeni bilgi teknolojileri uygulama sürecinde en çok karşılaşılan sorundur Bütün büyük bilgi teknolojileri örgütsel stratejilerde, iş hedeflerinde, iş süreçlerinde ve örgütsel politikalarda değişikliğe yol açar Örgütsel politikalarla çalışmayı bilen yöneticiler örgütlerine değişiklik getirme konusunda daha başarılı olanlardır

14 Örgütsel Kültür Tüm örgütler örgüt üyeleri tarafında sorgulanmayan ve örgüt hedeflerini ve ürünlerini tanımlayan varsayımlara sahiptirler Örgüt kültürü örgütün ne üretmesi gerektiğine, nasıl, nerede ve kim tarafından bu üretimin yapılması gerektiğine karar verir Örgüt kültürü tüm örgüt üyeleri tarafında kabul edilir ve genellikle toplum içerisinde açıkça açıklanmaz İşletmelerin gerçek anlamda değer ürettikleri iş süreçleri de örgütsel kültürden etkilenir Örgütsel kültür güçlü bir birleştiricidir ve ortak prosedürler ve uygulamalar hakkında bir payda da toplanılmasını sağlar Aynı zamanda örgüt kültürü değişim, özellikle teknolojik değişim üzerinde önemli bir engeldir. Örgütler temel varsayımları değiştirecek her türlü değişiklikten kaçınmak için her şeyi yaparlar

15 Örgütsel Çevreler Örgütler kaynak çektikleri ve ürün ve hizmetleri sundukları çevreler içerisinde var olurlar Örgütler parçası oldukları bu çevreye bağlıdırlar ve açıktırlar. Finansal ve insan kaynakları olmadan örgütler var olamazlar Öte yandan örgütler çevrelerini de etkilerler. İşletmeler politik süreçleri etkilemek için işbirlikleri kurarlar. Müşterilerin tercihlerini etkilemek için reklam yaparlar Bilgi sistemleri örgütlere çevrelerini algılamalarına ve gerekliliklere göre hareket etmelerine imkan verir Bilgi teknolojileri örgütlerin çevrelerindeki değişikleri araştırmaları, kontrol etmeleri ve değerlendirmeleri için önemli birer araçtır Çevreler örgütlerden daha hızlı değişirler. Örgütlerin başarısız olmalarındaki temel neden hızla değişen çevrelerine adapte olamamalarıdır Yeni teknolojiler, yeni ürünler, halkın değişen tat ve bakış açıları örgütün çalışanları, kültürü ve politikaları üzerine baskı yapar

16 Örgütsel Çevreler Çevreler örgütlerin neler yapabileceğini etkiler örgütlerde çevrelerini etkiler ve çevreyi el birliği ile değiştirirler Bilgi teknolojileri örgütlerin çevresel değişiklikleri algılaması ve bu değişikliklere karşı hareket tarzı belirlemesine yardımcı olur Birçok örgüt büyük çevresel değişiklere karşı gelemezler

17 Örgütsel Yapılar Tüm örgütlerin yapıları ve şekilleri vardır. Mintzberg beş örgüt yapısından bahsetmiştir Girşimci yapı: hızla değişen çevrede, genç küçük işletme. Basit bir yapısı vardır ve tek genel müdür olarak görev yapan girişimci tarafında yönetilir. Küçük başlangıç işletmeleri Makine bürokrasisi: yavaş gelişen bir çevrede, standart ürünler üreten büyük bürokrasi. Merkezileşmiş bir yönetim takımı ve merkezileşmiş bir karar alma mekanizması vardır. Orta ölçekli üretim işletmesi Bölümlere ayrılmış bürokrasi: her biri farklı bir ürün ya da hizmet üreten hepsi tek bir merkezden yönetilen birden çok makine bürokrasisi bileşimidir. Fortune 500 firmaları Profesyonel bürokrasi: mal ve hizmetlerin çalışanların bilgi ve uzmanlığına bağlı olduğu bilgi temelli örgütler. Zayıf merkezi otorite bölüm yetkilileri tarafından yönetilir. Hukuk işletmeleri, okullar Adhokrasi: Hızla değişen ortama ayak uydurması gereken görev örgütleri. Farklı disiplinlerden oluşan kısa süreli takımlarda örgütlenmiş ve zayıf merkezi yönetime sahip çok sayıda uzmandan oluşan gruplar. Danışmanlık firmaları

18 Diğer örgütsel özellikler
Her örgütün amacı vardır ve değişik araçlar kullanarak bu amaca ulaşmaya çalışır Bazı örgütlerin zorlayıcı hedefleri olduğu gibi (hapishane gibi), diğer örgütlerin faydacı amaçları vardır (hastane, okul gibi) Örgütler değişik çıkar gruplarına hizmet ederler Bazı örgütler üyelerini faydalandırdığı gibi, bazı örgütler müşterilerini, hisse sahiplerini veya genel halkı faydalandırır Liderlik şekilleri örgütten örgüte farklılık gösterir Bazı örgütler daha demokratik, bazıları daha otoriterdir Bazı örgütler standart işlerde çalışır ve fazla yargı gerektirmez yönetsel olarak ve rutin işler yaparlar. Bazı örgütler ise rutin olmayan işler yaparlar ve fazla karar vermeye ihtiyaç duyarlar

19 BT Örgütleri Nasıl Etkilemektedir
BT örgütlerin içsel, online, etkileşimli olarak örgütün her anlık faaliyetlerinde rol oynar Geçen son birkaç yılda BT’leri örgütlerin iktisadını değiştirmiş ve işleri organize etmek için yeni metotlar geliştirmiştir Ekonomik ve Sosyolojik teoriler BT’lerin etkilerini anlamamıza yarayan teori ve modeller sunarlar

20 BT’nin Ekonomik Etkileri
BT hem sermayenin hem de bilginin göreceli maliyetini değiştirir BT’leri geleneksel sermaye ve işgücünün yerine geçecek bir üretim faktörü olarak düşünülebilir BT’lerinin maliyeti düştükçe, tarihsel olarak maliyetleri yükselen işgücünün yerine geçebilir BT dolayısıyla orta kademe yöneticilerin ve sekreterlik çalışanlarının sayısının azalmasına neden olur BT maliyeti düştükçe binalar, makineler gibi göreceli olarak maliyetleri yüksek olan sermaye mallarının da yerine de geçer

21 BT’nin Ekonomik Etkileri
Maliyetlerinin azalmasına paralel olarak yöneticiler zaman içerisinde BT’lerine yaptıkları yatırımı arttıracaklardır BT’leri bilginin niteliğini ve maliyetini değiştirmektedir ve firmaların boyut olarak küçülmelerine neden olup, işlem maliyetlerini düşürmektedir. İşletmeler üretim maliyetlerinin düşürmek istedikleri, işlem maliyetlerini de düşürmenin peşindedirler. Uzaktaki tedarikçileri bulmak ve iletişime geçmek, taşeronları kontrol etmek, sigorta satın almak, ürünler hakkında bilgi toplamak işlem maliyetlerini arttırmaktadır İşletmeler normalde işlem maliyetlerini düşürmek için büyümeye çalışırlar, ama BT büyümeden hatta küçülerek işlem maliyetlerini düşürmek imkanı verir firmalara

22 BT’nin Ekonomik Etkileri
BT elektronik ağlar yardımı pazarlara katılımı ve müşteri ve tedarikçilerle daha ucuza iletişime geçmeye imkan verir. BT firmalara ürünleri kendileri yapmaktansa, dış tedarikçilere ve firmalara ürünlerini yaptırmaları imkanını verir BT ayrıca içsel yönetim maliyetlerini de düşürür. Vekalet teorisine göre işletme bütünsel, karı en büyükleyen bir kuruluştan çok, çıkarını düşünen bireyler arasındaki sözleşmeler bağı olarak düşünülebilir. Bir yönetici (İşletme sahibi), kendi adına işleri yapmaları için vekilleri (çalışanları) göreve alır. Ancak bu vekillerin gözetlenip, denetlenmesi maliyetlidir İşletmeler büyüdükçe vekalet ve koordinasyon maliyetleri de artar, denetleme için gittikçe artan çaba gerekir. BT denetleme ve bilgi elde etme maliyetlerini düşürür. Dolayısıyla vekalet maliyetlerini düşürür. Daha fazla çalışanı gözetlemek için daha az yönetici gerekir. Toplam yönetim maliyetleri azalır. Daha fazla çalışan daha az yönetici ile gözetlenip, denetlenebilir

23 BT’nin Ekonomik Etkileri

24 BT’nin Ekonomik Etkileri

25 Örgütsel ve Davranışsal Etkiler
Karmaşık örgütlerin sosyolojisi yeni BT uygulamalarının örgütsel etkilerini anlamamıza yardımcı olabilir BT örgütleri yassılaştırır: Büyük bürokratik örgütler, genellikle bilgisayar devrinden önce oluşturulmuştur ve ağır, hantal , az rekabetçi bir yapıya sahiptir Davranışsal araştırmacılar bilginin dağılımını yaparak, çalışanları yetkilendirdikleri ve yöneticileri güçlendirdikleri için BT’lerinin örgütleri yassılaştırdığını belirtmişlerdir BT karar vermeyi örgütün alt seviyelerine iter, çünkü alt seviyedeki yöneticiler karar vermek için gerekli bilgiye sahip olurlar Yöneticiler daha fazla, doğru bilgiye sahip oldukları için, daha doğru, hızlı ve etkin karar verirler

26 Örgütsel ve Davranışsal Etkiler

27 Endüstri Sonrası Örgütler
Endüstri sonrası teoriler iktisattan daha çok tarih ve sosyoloji üzerine dayanır Endüstri sonrası toplumlarda otorite artışı bilgi ve yeterliliğe bağlıdır ve sadece resmi pozisyona bağlı değildir Örgütler düzleşmeye başlamışlardır, çünkü profesyonel çalışanlar kendilerini yöneten, merkezi kaç karar verme yetkisine sahip ve örgüt için bilgi daha fazla dağılmıştır BT’leri profesyonellerden oluşan grupların belirli bir görevi yerine getirmek amacıyla yüz yüze veya elektronik olarak bir araya geldiği çalışma grupları ağlar ile mümkün olmuştur

28 Değişime Direnci Anlamak
BT örgütsel politikalar ile iç içe girer, çünkü anahtar bir kaynağa bilgiye erişimi kontrol edip, düzenler Bilgi Sistemleri örgüt içerisinde kimin ne, nerede, nasıl, ne zaman iş yaptığını belirler Pek çok bilgi sistemi bireysel ve örgütsel rutinlerde değişiklik gerektirir BT örgütün yapısını, kültürünü, iş süreçlerini ve stratejilerini belirlediği ve değiştirdiği için örgütsel direnç getirir Örgütsel direnci görselleştirmek için Leavitt (1965) elmas modeli yaygın olarak kullanılır. Bu modele göre örgütte değişiklik yapmak eş zamanlı olarak teknolojide, görevlerde, insanlarda ve yapılarda değişiklikle mümkün olur. Öncelikle örgüt çözülür, değişiklik yapılır ve tekrar dondurulur Değişime karşı örgütsel direnç çok fazla olduğu için BT yatırımları çoğu zaman başarısız olur ve beklenen verimliliği arttırmaz. Birçok bilim adamları teknolojik yeniliklerinin başarısızlığını teknolojinin kendisine bağlamazlar, teknolojiye karşı örgütsel ve politik dirence bağlarlar

29 Değişime Direnci Anlamak

30 Internet ve Örgütler Internet firmalar ve dışsal tüzel kişiler arasındaki ilişkileri kökten etkilemekte ve hatta firmanın içerisindeki ilişkileri de etkilemektedir Internet bilgiye ulaşımı, depolanmasını ve paylaşımını kolaylaştırmıştır Internet firmalar için işlem ve aracılık maliyetlerini düşürmektedir Firmalar ortakları, müşterileri, tedarikçileri ile ilişkilerini Internet üzerinden yaparak ve bilgi ve belgeleri buradan paylaşarak büyük miktarlarda tasarruf sağlamaktadırlar İşletmeler anahtar iş süreçlerini Internet üzerinden kurmakta ve Internet teknolojilerini BT altyapıları için temel teknoloji olarak uygulamaktadırlar

31 BT Tasarlama ve Sonuçları
BT’lerden en fazla faydayı sağlamak için üyesi olduğumuz örgütü çok iyi anlamamız gerekmektedir. BT tasarlarken temel göz önüne alınması gereken faktörler Örgütün faaliyette bulunduğu çevre Örgüt hiyerarşisi, uzmanlaşması, rutinleri ve iş süreçleri Örgütün kültürü ve politikaları Örgütlerin tipleri ve liderlik şekilleri BT etkilenen gruplar ve kullanıcıların BT’ye karşı tutumları BT yardımcı olmak için tasarlandığı görev, karar ve iş süreçleri

32 BT’leri Kullanarak Rekabetçi Avantaj Sağlamak
Her endüstride bazı firmaların diğerlerinden daha iyi performans gösterdiğini söyleyebiliriz Bazı firmalar diğerlerinden ayrılır. Toyota, amazon.com, iTunes, Google örneklerinde olduğu gibi Diğerlerinden iyi iş yapan firmaların rekabetçi avantaja sahip oldukları söylenir. Bu firmalar diğerlerinde olmayan bir kaynağa sahiptirler veya mevcut kaynakları diğer firmalardan daha iyi kullanırlar. Gelirlerini daha çok arttırır, verimlilikleri daha yüksektir ve uzun dönemde daha karlıdırlar Porter’ın Rekabetçi Güçler teorisi bu firmalar arasındaki farklılıkları anlamak için önemli bir modeldir

33 Poter’ın Rekabetçi Güçler Teorisi
Rekabetçi güçleri anlamak için en çok kullanılan model Porter’ın rekabetçi güçler modelidir Bu modelde 5 güç rekabetçi avantajı belirler Rakipler: Firmalar pazarları sürekli daha etkin üretim yapmak için çalışan, yeni mal ve hizmetler üreten firmalarla paylaşır. Amaçları rakiplerden müşteri çalmaktır Pazara yeni girişler: hareketli finansal kaynaklar ve işgücünün olduğu serbest pazarlarda yeni firmalar pazara devamlı giriş yapmaktadır. Bazı endüstrilerde pazara giriş engelleri düşükken, bazılarında yüksektir. Yeni bir pizza dükkanı açmak ve mikroçip endüstrisine girmek gibi. Pazarlarda yeni şirketlerin bazı avantajları vardır. Eski fabrikalara, üretim şekillerine, teknolojilere, eskimiş markalara bağlı değillerdir. Eski firmalara göre daha aç, rekabetçi ve motivedirler. Ancak dışsal kaynaklara daha fazla bağlı, daha az tecrübeli işgücüne sahip ve daha az marka bilinirlikleri vardır.

34 Poter’ın Rekabetçi Güçler Teorisi
İkame ürün ve hizmetler: Eğer fiyatlarınız çok yüksekse, müşterilerin her endüstride tercih edecekleri yerine geçen ürünler, ikame ürünler söz konusudur. Yeni teknolojiler sürekli ikame ürünler yaratır. Ethanol, akaryakıtın yerine bile günümüzde kullanılmaktadır. Güneş enerjisi fosil yakıtlar yerine kullanılabilir. Internet üzerinden telefon görüşmeleri normal telefon görüşmelerini ikame etmeye başlamıştır. Eğer endüstride ne kadar fazla ikame ürün ve hizmet varsa, fiyat üzerinde kontrolünüz o kadar az olacak ve karlar o derece düşük olacaktır. Müşteriler: Firmanın karlılığı getirisi yüksek müşterileri çekme ve bunlara yüksek fiyatlar isteme yeteneğine bağlıdır. Eğer rakiplere kolaylıkla geçebiliyorlarsa, müşterilerin güçleri artacaktır. Fiyatlar anında biliniyorsa ve mal ve hizmetler arasında az farklılaşma varsa, müşterilerin rekabetçi gücü artacaktır. Tedarikçiler: Tedarikçilerin Pazar gücü firmanın rekabetçi gücünü ve karlılığını önemli ölçüde etkiler. Eğer firma tedarikçileri kadar hızlı fiyat artışı yapamıyorsa pazarda güç tedarikçilerden yanadır. Eğer ne kadar farklı ve değişik tedarikçilere sahipse firma, o kadar fazla fiyat, kalite ve teslim koşulları üzerinde etkileyici olabilir. Taşınabilir bilgisayar üreticilerinin hard disk, bellek, klavye temin edebilecekleri birden fazla tedarikçi mevcuttur

35 Rekabetçi Güçlere Mücadele İçin BT Stratejileri
Rekabetçi güçler ile karşılaştığından firma nasıl bir strateji belirlemelidir Dört genel strateji söz konusudur Düşük maliyet liderliği: BT’leri kullanarak en düşük işletme maliyetlerine ve en düşük fiyatlara ulaşmak Walmart fiyatları en düşük seviyede ve rafları daima dolu tutarak perakendecilik endüstrisinde liderliğe ulaşmıştır. Anlık stok hareketleri, uydular ile haberleşme ve kontrol Bu sistem etkin bir müşteri cevap verme sistemi örneğidir de. Etkin müşteri cevap verme sistemi müşteri istek ve taleplerini ve davranışlarını dağıtım ve tüketim ağlarına ve sistemlerine bağlar ve tedarik zinciri boyunca etkin haberleşme ve iletişim sağlar. Walmart’ın sistemi etkin bir müşteri taleplerine cevap verme sistemi oluşturur

36 Rekabetçi Güçlere Mücadele İçin BT Stratejileri
Ürün farklılaştırma: BT’leri kullanarak yeni ürünler ve hizmetler ortaya çıkarmak veya mevcut ürün ve hizmetlerin kullanımında müşteri kolaylığını ön plana çıkarmak. Google her zaman yeni bir dijital ürün ile ortaya çıkmaktadır. Apple iPod ve iTunes ile müzik dinleme davranışını değiştirmiş ve müzik endüstrisini değiştirmiştir Üreticiler ve tedarikçiler kişiselleştirilmiş ve müşteri istek ve ihtiyaçlarına tam olarak cevap veren ürünleri BT yardımı ile gerçekleştirmektedirler. Dell Bilgisayar Internet üzerinde %100 kişiselleştirilmiş PC’ler satmaktadır Kitle halinde kişiselleştirme kavramı BT yardımı ile ortaya çıkmıştır. Kitle halindeki üretim gibi kaynakları kullanarak bireysel müşteri istek ve ihtiyaçlarına göre ürün farklılaştırmak kitle halinde kişiselleştirme adını almaktadır

37 Rekabetçi Güçlere Mücadele İçin BT Stratejileri
Niş pazara odaklanmak: BT’leri kullanarak özel ve spesifik bir pazara odaklanmak ve bu pazarın ihtiyaçlarını mümkün olan en üst seviyede tatmin etmeye çalışmak BT ince ayarlanmış ve hesaplanmış fiyatlama, satış ve pazarlama teknikleri sunarak bu konuda yardımcı olur BT şirketlere müşteri taleplerini, istek ve arzularını yakından analiz etme yeteneği verir ve pazarlama, tutundurma ve satış kampanyalarını ufak bir müşteri kitlesi için yapabilirler Veri kredi kartı işlemlerinden, pos cihazlarındaki alışverişlerden, demografik verilerden, şirketin web sitesine erişimden bu verileri toplayabilirler. Gelişmiş veri analiz araçları, veri madenciliği programları bu büyük veri havuzundan anlamlı örgüler ve olaylar, unsurlar çıkarır Kredi kartı şirketleri kredi kartı hareketlerinden hırsızlık, kötü kullanım, ödememe riski vb pek çok bilgiyi analizlerle elde edip iyi kötü müşteri ayrımını yapabilmektedir

38 Rekabetçi Güçlere Mücadele İçin BT Stratejileri
Müşteri tedarikçi yakınlığını güçlendirmek: BT müşterilerle ve tedarikçilerle yakınlığın artması ve ilişkilerin güçlenmesi için kullanılır. Chrysler Şirketi tedarikçilerin üretim planlarına bilgi sistemleri ile doğrudan erişebilmekte ve tedarikçilerden gelen gönderileri düzenleyebilmektedir. Toyota ile tedarikçileri arasında çok yönlü ve kapsamlı bir BT ağı mevcuttur Amazon.com müşterileriyle online sürekli iletişim ve etkileşim halindedir ve çeşitli tedarikçilerini direkt müşteriye yönlendirebilmektedir Tedarikçilerle güçlü ilişkiler değiştirme maliyetlerini arttırır ve işletmemize bağlılığı arttırır

39 Internet’in Rekabet Avantajı üzerine Etkileri
Internet yüzünden geleneksel güçler halen etkilidir ama rekabet daha yoğun yaşanmaktadır Internet evrensel bir teknolojidir ve piyasaya girmeyi kolaylaştırmıştır Internet üzerinden bilgiye ulaşım çok kolay olduğundan, müşteriler daha uygun ve ucuz fiyat veren müşterilerine ulaşabilmekte ve buda onların pazarlık gücünü arttırmaktadır Internet ihtiyaçları karşılama ve faaliyetleri gerçekleştirmede yönelik yeni yaklaşımlarla beraber yeni ürünlerin ortaya çıkmasının altyapısını hazırlamaktadır

40 Internet’in Rekabet Avantajı üzerine Etkileri
Internet küresel fiyat ve ürün bilgisi varlığı pazarlık gücünü müşterilere kaydırır Internet üzerinden tedarik etme, tedarikçiler üzerinde pazarlık gücünü arttırmaktadır. Tedarikçiler ayrıca azalmış piyasaya giriş engelleri ve aracıların eliminasyonunun avantajını da yaşamaktadır Internet satış gücüne ihtiyaç, satış kanallarına erişim ve fiziksel varlıkların varlığı gibi piyasaya giriş engellerini ortadan kaldırır, işlerin yapılması için iş süreçlerini yürütmek için teknoloji sağlar Internet rakiplerin sayısını arttırarak ve rakipler arasındaki farklılıkları azaltarak coğrafi pazarı genişletir; faaliyetlerde avantaj sürdürmeyi zorlaştırır, fiyat üzerinden rekabet etme baskısı yaratır

41 Değer Zinciri Modeli Porter’ın modeli rekabetçi güçleri tespit etme açısından faydalı olsa bile ve genel stratejiler önerse bile, tam olarak rekabet için ne yapılması gerektiğini ve rekabetçi avantaj elde etmek için bir metodoloji sunmaz Faaliyetlerimizde mükemmellik istiyorsak ne yapmamız gerektiğini Porter’ın değer zinciri modeli faydalı olabilir Değer zinciri modeli işletmede spesifik faaliyetleri ve nerelerde rekabetçi stratejilerin uygulanabildiğini belirler ve BT’lerin nerelerde stratejik etkisi olabileceğinin ipuçlarını verir Değer zinciri modeli firmayı bir seri temel faaliyetler olarak görür ve bu faaliyetlerin firmanın ürettiği ürüne veya hizmete değer katmasını inceler. Bu faaliyetler temel veya destek aktiviteleri olarak 2’ye ayrılır Temel faaliyetler firma ürünlerinin veya hizmetlerinin direkt olarak üretildiği faaliyetlerdir ve müşteri açısından değer yaratan faaliyetlerdir

42 Değer Zinciri Modeli Temel faaliyetler iç lojistik (hammadde alımı ve depolama), işlemler (hammaddenin ürün haline getirilmesi), dış lojistik (depolama, tamamlanmış ürünün dağıtımı), pazarlama ve satış (reklam, promosyon, fiyatlama) ve satış sonrası hizmet (montaj, bakım, onarım) içerir Destek faaliyetleri temel faaliyetlerin yürütülmesini mümkün kılar. Örgüt yapısı (idare ve yönetim), insan kaynakları (işe alma, eğitim ve geliştirme), teknoloji (ürünler ve üretim sürecini geliştirme) ve tedarikten (girdileri satın alma) oluşmaktadır BT tedarik zincirinin her aşamasında nasıl değer katma sürecini geliştirmek için kullanılabilir? Tedarik zinciri yönetimi (firmaya kaynakların akışını kontrol etmek) ve müşteri ilişkileri yönetimi (satış ve destek çalışanlarının müşteri ile ilişkilerini kontrol ve koordine etmek) yazılımları burada fark yaratabilen bilgi sistemleridir Değer zinciri modelini kullanarak, rakiplerimizle firmamızın karşılaştırmasını yapabiliriz ve endüstrideki en iyi uygulamaları tespit edebiliriz

43 Değer Zinciri Modeli

44 Değer Zinciri Modeli Kıyaslama katı standartlara göre iş süreçlerimizin ve uygulamalarımızın diğer muadil firma ve endüstrilerle karşılaştırılması ve performans ölçümleri yapmamızdır Endüstri en iyi uygulamaları genellikle danışmanlık firmaları, araştırma örgütleri, devlet birimleri ve endüstri ortakları tarafından işletme amaçlarına ulaşmada en etkin çözüm ve yöntemlerin belirlenmesidir Değer zincirindeki faaliyetler detaylı analiz edilmeli ve BT’lerin nasıl bir fayda ve ek değer yarattığı tespit edilmelidir. Sonra iyileştirmelere ve uygulamalara geçilmelidir

45 Değer Ağları Firmaların performansları, firmanın içerisinde nelerin, nasıl gittiğinin yanında, firmanın direkt ve endirekt tedarikçileri, lojistik firmaları ve müşterilerle ilişki ve etkileşimini koordine ettiğine bağlıdır Endüstri seviyesinde BT nasıl stratejik avantaj sağlayabilir. Ticaret ortakları ile yakın çalışarak iletişim ve iş yapmada ortak sistemler ve standartlar geliştirerek, iletişimi ve işlemleri elektronik ortama taşıyarak ve bu standartları diğer firmaların kabul etmesini sağlayarak endüstri genelinde performans artışı sağlanabilir BT yardımıyla ürün ikamesi imkanlarını sınırlanabilir ve pazara giriş engelleri arttırılabilir Endüstri değer zincirine bakmak, enformasyon sistemlerini tedarikçilerimiz, stratejik ortaklarımız ve müşterilerimizle daha etkin bağlamanın yollarını bulmamamıza yarayabilir Internet teknolojileri, değer ağı denilen yüksek olarak senkronize edilen endüstri zincirleri yaratmayı mümkün kılmıştır. Değer ağı kendi zincirlerini bir pazara toplu olarak ürün veya hizmet üretmek için enformasyon teknolojisi kullanan bağımsız işletmelerin bir topluluğudur. Daha çok müşteri odaklıdır ve geleneksel zincire göre daha az doğrusaldır

46 Sinerjiler, temel Yetenekler ve Ağ Temelli Stratejiler
Büyük işletmeler genellikle işletmelerin birleşiminden oluşan örgütlerdir. Bu firmalar genellikle stratejik iş birimlerinin birleşiminden oluşur Bilgi teknolojileri sinerjiler ve yetenekleri arttırarak bu birimlerin genel performansını arttırabilir Sinerjiler: Bir birimin çıktısının, diğer bir birim tarafından girdi olarak kullanılması veya iki örgütün uzmanlıklarını birleştirerek, maliyetleri düşürmesi ve kar elde etmesi olarak tanımlanabilir Şirketlerin birleşmeleri bir sinerji yaratmak amacındadır BT firmaların faaliyetlerini birbirine bağlayarak bir bütünmüş gibi hareket etmelerine yardımcı olur Bankalar birleşerek değişik coğrafi bölgelerde ağ ve altyapı erişimi sağlayarak işlem ve işletme maliyetlerini düşürmeye çalışmaktadır

47 Sinerjiler, temel Yetenekler ve Ağ Temelli Stratejiler
BT’lerinin rekabetçi avantaj için kullanılmasının bir diğer yolu da öz/temel yeteneklerin arttırılması ve geliştirilmesidir Temel yetenekler arttırılarak işletmenin performansı arttırılabilir Temel yetenek firmanın yapmak konusunda dünya sınıfında olduğu yeteneklerdir. Kargo teslim etmekte dünya lideri olmak, minyatür cihazlar yapmakta dünya lideri olmak, finansal hizmetler sunmakta dünya sınıflarında yer almak, rekabet etmek İş üniteleri arasında bilgi ve enformasyon paylaşımını sağlayan her türlü BT’leri temel yetenekleri arttırır Söz konusu sistemler mevcut yetenekleri geliştirir, yeni dışsal verinin varlığı konusunda çalışanları uyarır ve ilgili pazarlarda yeteneklerin en iyi kullanılmasını sağlar Procter&Gamble marka yönetiminde ve tüketim malları pazarında Dünya lideridir. Innovation.net isimli bir sistemle uzmanlarının problemlerini, fikirlerini paylaşmasını sağlar

48 Ağ Temelli Stratejiler
Internet ve ağ teknolojileri firmaların yeni ağlar oluşturması ve ağ temelli yapılar oluşturmasının önünü açmıştır Ağ modelleri oluşturarak, firmalara ağ ekonomilerinin faydalarından yararlanabilmektedirler. Geleneksel ekonomilerde üretim kaynaklarının azalan getirisi söz konusudur. Herhangi bir üretim kaynağını üretim faktörüne ne kadar fazla uygularsak, o kadar azalan getiri (marjinal fayda) elde ederiz. Ağ ekonomilerde azalan getiri kanunu işlemez. Bir ağa, yeni bir üye eklemenin maliyeti sıfırdır, ama marjinal getiri çok yüksek olabilmektedir. Internet’in faydası ona bağlı insan sayısı ile artmaktadır.. İnsan topluluklarının faydası üye sayısıyla artar ve yeni üye eklemenin maliyeti sıfırdır Internet teknolojileri online kullanıcı toplulukları oluşturabilir. Burada ürün veya hizmetle ilgili tecrübeler paylaşılabilir. Hepsiburada.com yorumları gibi. Bu bağlılık ve eğlence yaratır ve fayda yaratır

49 Ağ Temelli Stratejiler
Bir diğer ağ temelli strateji sanal örgütler yaratmaktır. Sanal örgütler insanları, fikirleri, varlıkları sanal ağ ortamında birleştiren ve geleneksel zaman ve mekan sınırlamasına bağlı olmaksızın mal ve hizmet üreten ve değer yaratan örgütlerdir Bir şirket diğer bir şirkete fiziksel bağlı olmadan da onun yetenek ve kapasitelerini kullanabilir Sanal şirketler ürünlerin veya hizmetlerin dış tedarikçilerden temin edilmesi veya yeni pazarları değerlendirmek için hızlı hareket edilmesinde ancak yeterli zaman ve kaynağın bulunmadığı durumlarda faydalı olabilir Bazı tekstil firmaları hiçbir fabrikaya sahip değildir ve sanal ağlar kullanarak dünyanın dört bir yanında üretim ve satış yapabilmektedir

50 Ağ Temelli Stratejiler
Internet ve dijital firmalar endüstri rekabetçi güçleri üzerine bazı düzenlemeler ve değişikliklere neden olmuşlardır Geleneksel Porter Modeli göreceli olarak statik endüstri çevreleri, kesin çizgilerle belirlenmiş endüstri sınırları ve göreceli olarak değişken olmayan ürün, hizmet, tedarikçi ve müşteri portföyü çizer Ancak günümüzde firmalar birçok endüstride rekabet etmekte, birçok tedarikçi, müşteri, ürün ve hizmetle rekabet etmektedir. Daha çok iç içe geçmiş endüstrilerin bir toplamıdır günümüz endüstrileri İş ekosistemi bu gevşek işbirliği içerisinde ancak birbirleriyle ilişkili tedarikçiler, dağıtıcılar, taşeronlar, lojistik firmaları ve teknoloji tedarikçilerinin diğer bir adıdır İş ekosistemi değer ağı kavramı üzerine inşa edilmiştir ve rekabet birçok firmadan çok, birçok endüstri arasında geçer. Microsoft ve Walmart pek çok farklı endüstride rekabet eden firmalara teknoloji çözümleri ve altyapıları sunmaktadır.

51 Ağ Temelli Stratejiler

52 Ağ Temelli Stratejiler
Dijital çağ firmalar, tedarikçiler, müşteriler, endüstriler arasındaki sınırların daha dinamik bir şekilde görülmesini gerektirir Ekosistem modelinde birden fazla endüstri müşterilere değer yaratır ve BT burada etkileşim, iletişim ve faaliyetlerin oluşturulması için altyapı oluşturur Microsoft ekosisteminde anahtar firma Microsoft ve teknoloji üreticileri Intel ve IBM gibi firmalardır. Binlerce yazılımcı ve donanım üreten firma Microsoft ürünlerini destekleyen bir ekosistem oluşması için çalışır BT ekosistem oluşturmak için önemli rol oynar. Ebay, Amazon.com yüzbinlerce KOBİ ve milyonlarca tüketiciyi birbirine bağlayan bir ekosistem geliştirmiştir. Platform büyüdükçe ve geliştikçe faydası da katlanarak artmaktadır Firmalar faaliyette bulundukları ekosistemlerde BT yardımı ile nasıl daha karlı ve iyi birer oyuncu olabildiklerine bakmalıdırlar

53 Rekabetçi Avantajı Korumak
Rekabetçi avantaj sağlayan sistemler uzun yıllar bu rekabetçi avantajı sürdürmeye yaramayabilirler. Rakipler cevap verip, sistemleri kopyalayabilir ve rekabetçi avantaj sürdürülebilir olmayabilir Müşteri istek ve ihtiyaçlarındaki değişmeler, teknolojik değişiklikler ve küreselleşme bu değişimi daha hızlı ve tahmin edilmesi güç yapmıştır Internet rekabetçi avantajı kısa zamanda yok edebilir, çünkü bütün rakipler bu teknolojiyi kullanabilir. Sabre, Citybank ATM, FedEx kargo takip sistemi bunun örneklerindedir Amazon e-ticarette liderken, eBay ve Google tarafından yoğun rekabete maruz kalmıştır