aRAŞTIRMA YÖNTEM ve teknikleri

... konulu sunumlar: "aRAŞTIRMA YÖNTEM ve teknikleri"— Sunum transkripti:

1 aRAŞTIRMA YÖNTEM ve teknikleri
BAHAR DÖNEMİ Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr.Mehtap ÖZÇELİK

2 Dünya’da her şey için, uygarlık için, yaşam için, başarı için en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlim ve fen haricinde mürşit aramak gaflettir, cehalettir, delalettir. Mustafa Kemal Atatürk

3 İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir
İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir. Sen kendini bilmezsin, ya nice okumaktır. Yunus Emre

4 Bilgi Sahibi Olmak İçin … Herhangi bir konuda bilgi sahibi olmak için neler yaparız?

5 Bilimsel araştırma sonuçlarına başvurabiliriz.
Bu bilgiler her zaman güvenilir midir? Hayır! O zaman ne yaparız? Bilimsel araştırma sonuçlarına başvurabiliriz.

6 Bilim Tarafsız Doğru Güvenilir
Bilim, gözlem ve deneylerle elde edilen daha ileri gözlem ve deneylere açık olan kavramlar topluluğudur. Bilim, diğer bilgi edinme yollarıyla karşılaştırıldığında; Tarafsız Doğru Güvenilir bilgi sağlar.

7 Bilim DallarI Bilim dalları TÜBİTAK tarafından Frascati Kılavuzu’na (2002) dayanılarak şu şekilde sınıflandırılmaktadır. Doğa Bilimleri Mühendislik ve Teknoloji Tıbbi Bilimler Tarımsal Bilimler Sosyal Bilimler Beşeri Bilimler Matematik ve Bilgisayar Bilimleri . Fiziki Bilimler . Kimya . Dünya ve İlişkili Çevre . Biyoloji . Genetik . İnşaat Mühendisliği . Elektrik . Elektronik . Diğer Mühendislik .Temel Tıp . Klinik Tıp . Sağlık . Tarım .Ormancılık . Balıkçılık ve İlişkili Bilimler .Veterinerlik .Psikoloji .Ekonomi . Eğitim . Diğer Sosyal Bilimler . Tarih . Diğer Beşeri

8 Araştırmacıda olması gereken temel nitelikler
Bilinmeyene uzanarak, bilinenleri arttırma çabalarının tümü, VEYA bilinmeyenlere uzanmak için tutulan yolların ortak adıdır. Bütün bilimlerde araştırmadan faydalanıldığı görülür. Sonuç olarak, Adı ve konusu ne olursa olsun, her ilmi çalışmada araştırmadan bir araç olarak faydalanılır.

9 Her işte olduğu gibi, Çoğunlukla araştırmada da az çok farklı yollar izlenebilir. Uygulamada görülen bazı farklılıklara karşın, her araştırmada; belirli yöntemler, süreçler ve aşamalar vardır.

10 ARAŞTIRMACIDA OLMASI GEREKENLER
Araştırmacının araştırmasında; 1. Araştırmada DOĞRULUK 2. Araştırmada DÜRÜSTLÜK 3. Araştırmada DÜZENLİLİK 4. Belirli bir ARAŞTIRMA MANTIĞININ olması 5. KENDİNİ TANIMA niteliği 6. Her araştırmacıda bulunması gereken HAYAL GÜCÜ’nün bulunması lazımdır.

11 Meraklı ve iyi gözlemcidir. Kararlıdır. Şüphecidir. Tarafsızdır.
Bilim insanında olması gereken temel özellikler : Meraklı ve iyi gözlemcidir. Kararlıdır. Şüphecidir. Tarafsızdır. Eleştiricidir. Çalışmalarını bitinceye kadar sürdürürler. Yaptığı deney ve gözlemlerden en uygun yöntemi belirleyebilme, elindeki materyallerden en iyi bir şekilde yararlanabilme yeteneğine sahiptir. Bilim adamı objektif ve titizdir. Zamanını verimli kullanır. Düşünen ve yeni fikirler üreten bir insandır. Diğer bilim adamlarıyla iş birliği içindedir.

12 BİLİMSEL YÖNTEM Bir plan dahilinde gözlem ve deneylere dayanarak bilimsel gerçekleri ortaya koyan çalışmadır. Bilimsel yöntemin temeli sorular yöneltmek ve sorulara yanıt aramaktır. Bir bilim adamı bilimsel yöntemle bir problemi çözerken şu yolu izler:

13 1-Problemin belirlenmesi,
2-Gözlem yaparak verilerin toplanması, 3-Hipotezin kurulması, 4-Hipoteze dayalı tahminler yapılması, 5-Kontrollü deneyler yaparak hipotezin doğrulanması, 6-Deneylerin sonucuna genellemeler yapılması, 7-Teori ve kanun.

14 1. Problemi belirleme Merak edilen bir konu hakkında neden, niçin, şeklinde yapılan soru önermeleri bilimsel problemi ortaya koyar.

15 2- gözlem Doğru olaylar hakkında duyu organları veya araç gereç yardımıyla elde edilen gerçek bilgilere gözlem denir. Gözlem ikiye ayrılır: Nitel gözlem: Sadece duyu organlarıyla yapılır. Yanılma payı yoktur. Sonuç kesindir. Nicel gözlem: Ölçü aletleriyle yapılır (Örnek, terazi ile ağırlığın belirlenmesi).

16 3. Hipotez (Varsayım) Probleme konulan geçici çözüme hipotez denir.
Hipotez problemi çözmek için yapılan araştırma ve gözlemler sonucu elde edilen bilgilerin yardımıyla kurulur.

17 Hipotezin Başlıca Özellikleri:
Eldeki bütün verilere uygun olmalı ve onları açıklamalıdır. Yeni gerçeklerin tahminine olanak sağlamalıdır. Probleme çözüm önermelidir. Deney ve gözlemlere açık olmalıdır. Yeni deney ve gözlemlerle denenebilir olmalıdır.

18 Hipotezin Muhtemel Üç Sonucu:
Doğrudan kanıtlanıp doğrudan geçerli haline gelebilir bir hipotez gözlem ve deneylerle doğrulanırsa teori değil gerçektir. Yeni gerçeklerle desteklenerek teori veya kanun haline gelebilir. Çürütülüp terk edilir.

19 4. Kanun ve Gerçek Her bilim adamı tarafından aynı sonuçlarla tekrar edilebilen gözlemlerdir. Teoriler çürütülemezlerse ve geniş geçerlilik kazanmışlarsa kanun ve gerçeklere dönüşürler.

20 5.tAHMİN Tahmin hipotezden mantık yoluyla çıkan sonuçtur.

21 6. Kontrollü deneyler Deneye etki eden tüm faktörler sabit tutularak her seferinde bir faktör değiştirerek yapılan deneylere denir. Kontrollü deneyler hipotezin yeterlilik ve geçerliliğin araştırılması amacıyla yapılır.

22 Teori Yeni bulgularla desteklenmiş olduğu bilim adamlarının çoğu tarafından kabul edilen hipoteze denir. Kökleşmiş hipotezlerdir Doğruluğu tam ispatlanmadığı gibi çürütülememiş hipotezlerdir Hipoteze oranla gerçeğe daha yakındır

23 1. Araştırmada metot ve teknik
PROBLEM: Bir araştırmada ilk yapılacak iş araştırma probleminin seçimidir. Merak edilen bir konu hakkında neden, niçin şeklinde yapılan soru önermeleri bilimsel problemi ortaya koyar. Yeni araştırma yapacak bir kişiye en güzel tavsiye problem seçiminde acele etmemesidir.

24 Çünkü problem seçme, özellikle yeni araştırma yapmaya başlayan kişi için, hiç de kolay bir iş değildir. Bir araştırma projesinin hazırlanmasında geçecek zamanın yarısı, araştırma probleminin seçimi için ayrılmalıdır.

25 Çünkü araştırma konusunun saptanması,
Konunun belirlenmesinden sonra problem seçeneklerinin saptanması, Bu seçeneklerden her birindeki problemlerin hangi değişkenleri içerdiği, Değişkenlere uygun ölçeklerin var olup olmadığı ve Veriler toplandığında bunların analizi için uygun çözümleme yöntemlerinin saptanması işlemleri, araştırma probleminin seçimini etkileyen değişik faktörlerdir.

26 Çalışabileceği bir problem düşünürken, araştırmacı ona ilişkin birçok soruyu kendisine sormalıdır.
Bunlar söz konusu problemin gerçekten benimsenmesi gerekli olup olmadığına karar vermede kendisine yardım edecektir.

27 Bu soruların en önemlileri şunlardır:
1. Problem ilginç midir? 2. Problem yeni midir? 3. Mevcut bilgiye katkısı olacak mıdır? 4. Problem yapılabilir midir? 5. Başka bir kimse daha önce gereksinim duymuş mudur?

28 Problem Seçiminde Konu Alanının Sınırlandırılması ;
Araştırma yapmayı planlayan ve henüz bu konuda yeterli bir deneyimi olmayan araştırmacı, araştırma problemini seçerken, çoğu kez araştırma alanını çok geniş tutar.

29 Konusu üzerinde çalışmaya başlamadan önce, araştırmacılar kendisine aşağıdaki soruları sormalıdır;
- Tam olarak neyi bulmayı umuyorum? - Tam olarak hangi problemin çözümünü araştırıyorum?

30 En başlangıçta konuyu çalışılabilir büyüklükte sınırlama çok önemlidir.
Problemi açık ve öz yapmanın en iyi yolu onu bir soru biçimine dönüştürmektir. Eğer bir kimse problemi soru biçiminde belirtirse, özel bir cevap gerektireceği ve o zaman bu cevabın çalışmanın amacı olacaktır.

31 Ayrıca bir tez hazırlamak durumundaki öğrencileri en çok düşündüren husus da yine “nasıl bir konu?” meselesidir. Herkes elverişli bir çalışma yapmaya, güzel bir sonuç ortaya çıkarmaya müsait bir konu seçmek ister. Oysa bütün ilmi disiplinlerin alanları çözüm bulmayı bekleyen problemlerle doludur.

32 Bunu fark edebilmek için ne yapmak gerekir?

33 İyi ve faydalı bir konu bulmanın en etkili ve temel yolu;
devamlı okumak ve alanındaki kaynakları dikkatlice incelemektir

34 Araştırmacı yapacağı çalışmada, isabetli ve uygun bir konu tespit edebilmek için kendi eğilim ve arzularını da dikkate alarak birden çok konu belirlemeye çalışır. Ancak belirlenen her konu başlığı, çözüm aramayı gerektiren önemli bir problemi ifade etmelidir.

35 2. Konu seçimi Seçilen konu, çözüme ihtiyaç duyulan ve bütün yönleriyle tanımlanabilir bir problem alanı oluşturmalıdır. Araştırmacının bu problemin sebep ve sonuçları hakkında önyargıları ve hipotezleri bulunmalıdır. Ön kararlar, hipotezler olmaksızın deneysel araştırmalar yapılamaz. Araştırmacılar bir fikir geliştirmeden sadece konuları ile çalışamazlar. Daima konularına kendilerini de katarak, bir önyargıyla işe başlanır.

36 Bu yeterlikleri görmeden konuya kesinlik getirilmemelidir.
Ayrıca problemin yapılacak çalışmanın sınırları içinde araştırılabilir olması ve araştırma sonunda faydalı, kullanılabilir, orijinal, somut bir sonuca ulaştırıcı nitelikte olması gerekir. Bunun için konunun analizi yapılarak mümkün olan bütün ayrıntıları belirlenir. Her ayrıntı için ihtiyaç duyulan yeterli bilgi kaynaklarının mevcut olup olmadığına, yeterli bilgi kaynağına mevcutsa bu kaynaklardan toplanacak verilerin orijinal bir sonuca ulaştırıcı yeterlilikte bulunup bulunmadığına bakılır. Bu yeterlikleri görmeden konuya kesinlik getirilmemelidir.

37 Bütün bunların dışında seçilecek konunun özelliği bakımından dikkat edilmesi gereken önemli husus da; Konunun boyutlarının sınırlı DAR olmasıdır. Bilimsel araştırmalar derinlik ister. Bu bakımdan seçilen konu ne kadar dar tutulursa o ölçüde derinlemesine çalışma imkanı elde edilir. Çok boyutlu genel konularda yapılan çalışmalar ne kadar gayret edilse de yüzeysel kalmaya mecburdur.

38 Seçilen bir araştırma probleminin veya bir araştırma projesinin kabul edilebilmesi için problemin ya da projenin bazı kriterleri karşılaması gerekir. Bu kriterler; 1) Araştırılabilirlik: Konu ya da problem araştırılabilir, çözülebilir olmalıdır. Konu ve problem gözleme, veriler toplamaya uygun olmalıdır. Felsefi türde konular (iyilik, güzellik vb.) olmamalıdır. 2) Faydalılık: Araştırma sonunda varılacak bulguların, yordamların ve bilgilerin işe yaraması, ait olduğu alanın bir bilim dalı olarak gelişmesine katkıda bulunması gerekir. Konu ve elde edilecek bilgiler bir kurum için ya da toplum için değerli ve faydalı olmalıdır.

39 3) Genellenebilirlik: Araştırmada elde edilecek bulguların, bilgilerin ve genellemelerin kapsayacağı alanın geniş, bundan yararlanabilecek grubun büyük olması beklenir. Konunun ve problemin özelliklerine, uygulanan örnekleme yönteminin cinsine, örnekleme şekline, örneklerin büyüklüğüne, araştırmacının ustalığına, uygulanan araştırma yöntemlerine bağlıdır. 4) Orijinallik: Araştırmanın konusu ve problemi yeni ve orijinal olmalıdır. Araştırma daha önce yapılmış bir araştırmanın tekrarı olmamalıdır. Her araştırma bilime yeni bilgiler eklemelidir.

40 5 ) Güncellik: Araştırma probleminin güncel ve ilgi çekici konular arasından seçilmiş olmasında yarar vardır. 6) Masraf: Bilimsel bir çalışmanın değeri onun fiyatı ile ilgili olamaz. Ancak, problem seçilirken bunun kaça mal olacağı dikkate alınmalıdır. 7) Zaman: Araştırmanın getirdiği süre, kişinin ona ayırabileceği zamana uygun olmalıdır. 8) İlgi: Hangi alanda olursa olsun konu araştırmayı yapacak kişinin ilgisini çekmelidir.

41 9) Hazır oluş: Problemin seçiminde önemli olan iki noktanın bilinmesi gerekir;
BİLGİ VE TATMİNSİZLİK Bir kimse ancak çok iyi anladığı ve bildiği alanda etkili olarak çalışabilir. Bir araştırma problemini incelemeye başlayan kişi, o alanın ve konunun, daha araştırmaya başlamadan otoritesi haline gelmiş, konu ve problemle ilgili kaynakları, yayınları okumuş; mevcut bilgileri herkesten daha iyi kavramış bir kimse olarak düşünülmektedir.

42 10) Teknik olanaklar: Hangi bilim, disiplin ve bilgi alanında olursa olsun, her araştırmacı yapacağı araştırmanın gerektirdiği teknik araç ve gereçlere sahip olmak zorundadır. İyi ve sıhhatli bir araştırma yapabilmek için uygun bir araştırma ortamına gereksinme vardır. 11) Destek: Araştırmacı, zaman zaman çeşitli alanlardaki uzmanların yardımına gereksinme duyar. Bunlar arasında ölçme ve değerlendirmeciler, istatistikçiler ve diğer araştırmacılar başta gelir

43 Bilimselliğin Ölçütlerİ
Gözlenebilirlik Ölçülebilirlik İletilebilirlik Tekrarlanabilirlik Sağdanabilirlik

44 Gözlenebilirlik: Bilimsel bilgi görgül (emprical) olandır. Görgül, gözleme dayalı olandır. Bilimsel bilginin görgül olması, gözlemler yoluyla bilginin doğruluğunun ya da yanlışlığının kanıtlanabilir olması demektir.

45 Gözlenebilirlik:

46 Ölçülebilirlik: Ölçme; herhangi bir değişkenin niteliğini,niceliğini ya da derecesini saptama ve sayısal olarak belirtme işidir. Ölçme, gözlemleri, bu gözlemlerdeki farklılıkları yansıtacak şekilde sayılarla temsil etme, sayılara dönüştürme işlemidir.

47 İletilebilirlik Aktarılmak istenenin tam olarak anlaşılmasını, ifade edilmek istenenden başkasının anlaşılmamasını içerir. İfadelerin iletilebilir olmasını sağlamanın yolu ise, işevuruk tanımlar kullanmaktır. İşevuruk tanım, soyut ve öznel olan kavramların anlaşılabilmesi için somut ifadeler kullanılmasıdır.

48 Tekrarlanabilirlik Yapılan gözlemler ve alınan ölçümler, benzeri bir eğitimden geçmiş, aynı araç-gereç ve teknik imkanları kullanan diğer kişilerce de tekrar edilebilmelidir. Bilimsel çalışmalar, başkaları tarafından da tekrarlanabildiğinde, kişiye bağımlı ve öznel olma durumundan uzaklaşır, nesneye bağımlı hale gelir. Bu durum da güvenirliğin yüksek olması demektir.

49 Sağdanabilirlik/ SInanabilirlik/ Test Edilebilirlik:
Hipotezlerin ya da olaylar arasında var olduğu düşünülen ilişkilerin doğruluğu araştırılabilmeli, sınanabilir nitelikte olmalıdır. Diğer bir deyişle sonuçların, öne sürülen hipotezi ve iddia edilen ilişkileri destekleyip desteklemediği gösterilebilmelidir. Bunun için de uygun analiz teknikleri kullanılmalıdır.

50 Önemli!!! Gözlenebilirlik ve ölçülebilirlik temel nitelikte ölçütler olarak gözükmektedir. Çalışmaların iletilebilmesi, tekrarlanabilmesi ve sağdanabilmesi/sınanabilmesi için, bunların gözlenebilir ve ölçülebilir olması gerekmektedir. Tekrarlanabilirlik ve sağdanabilirlik/sınanabilirlik ise, iletilebilir olmaya bağlıdır.

51 Verilerin Toplanması Ve Analizi
İhtiyacımız olduğu halde hazırda bulamadığımız verileri elde etmek gayesiyle yapılan çalışmalara veri toplama adı verilir.

52 Araştırmalarda çok gerek olan bilgilerin/verilerin elde edilmesinde birçok kaynaktan faydalanılır.
Bu Nedenle Veri Toplanırken, Konuyla ilgili verilerin eksiksiz toplanması için plan çerçevesi içinde çalışılır. Veriler iyice tetkik edilerek güvenli olmayan veriler kullanılmaz.

53 Araştırma ile ilgili bütün veriler elde edildikten sonra toplanan veriler üzerinde;
araştırmacının düşünüp, bu verileri analiz edip, araştırma konusu problemin çözümünü sağlayacak sonuçları tespit etmesi, elde edilen verilerden bir sonuca ulaşılmazsa araştırmacının yeniden kaynaklar bulup, yeniden veriler toplaması gerekir.

54 Veriler; kişiler, aileler, bilim adamları, firmalar, kurumlar, yayınlanmış kaynaklar, tabiat, yayınlanmamış belge, bulgu, doküman gibi kaynaklardan temin edilir.

55 görüşme veya gözlem yaparak elde edebileceği gibi
Araştırmacı bu bilgileri, kaynak tarayarak, anket uygulayarak, görüşme veya gözlem yaparak elde edebileceği gibi deney yoluyla da elde edebilir.

56 -mülakat yoluyla bilgi toplama ve -anketle bilgi toplama yöntemleri
Bu kadar değişik olan kaynaklardan veri toplamanın çok değişik yöntemleri olması normaldir. Bilgi toplama yollarından bazıları olan; -yazılı kaynaklardan bilgi toplama, -mülakat yoluyla bilgi toplama ve -anketle bilgi toplama yöntemleri -gözlem yoluyla bilgi toplama yakından tanınmalıdır.

57 1. Yazılı Kaynaklardan Bilgi Toplama.
Bilgi toplamaya, genellikle yazılı kaynaklara başvurarak başlanır. Öncelikle, Faydalanılacak kitaplar hangi kitaplıklardadır ve bu kitaplıklar hangi sisteme göre tasnif edilmiştir? Bu kitaplıklardan nasıl faydalanabiliriz? Bunu belirlememiz gerekir.

58 Bu yolla elde edilen kitaplardan faydalanırken; başvurulan kaynaktan elde edilecek bilgilerin tasnifi gibi bazı kurallara uymak gerekir. Bu amaçla, faydalanılan her kitapla ilgili fişler hazırlanır ve bu fişlere bu eserin, -yazarının adı ve soyadı, -kaynağın adı ve -yayın bilgileri yazılır.

59 Fişlerden, rapor yazılırken faydalanılabileceği gibi ilgili kaynağın yeniden bulunmasında da kullanılabilir. Bilgi toplarken uyulması gereken diğer bir kural da, hangi kaynaklardan faydalanıldığının belirtilmesidir. Bu amaçla araştırmacı, faydalandığı kaynakları kaynak fişinde belirtildiği şekilde alfabetik sıraya göre araştırma raporunun kaynakça kısmında verir.

60 2. Gözlem Yoluyla Bilgi Toplama.
Gözlem, araştırmacının gerçek hayat içinde olanları bir plan dâhilinde izlemesi ve kaydetmesidir. Bu teknikle, karmaşık insan ilişkileri, hayvan ve bitkilerin gelişimleri hakkında gerçekçi bilgiler alınabilir.

61 Gözlem tekniğiyle bilgi toplamada ilk adım plan yapmaktır.
Bu planda, kimin veya neyin gözleneceği, ne zaman gözleneceği, hangi şartlar altında gözleneceği, hangi durum veya davranışların gözleneceği, gözlemin kimin tarafından yapılacağı belirtilir

62 Araştırmacının, gözlemle ilgili şartları hazırladıktan sonra yapacağı en önemli şey;
gözlem sonuçlarını iyi not etmek ve bunları iyi yorumlamaktır.

63 Gözlem tekniğinin en önemli özelliği,
gözlenen şeylerin kendi doğal ortamı içinde bulunmasıdır. Bu nedenle gözlem sonucunda gerçekçi bilgilere ulaşılır.

64 3. Görüşme (Mülâkat) Yoluyla Bilgi Toplama.
yüz yüze, telefonla veya benzeri iletişim araçlarıyla bilgi toplamaktır.

65 Etkili bir bilgi toplama yolu olan mülakat yolu ile bilgi toplamada, görüşme tek kişiyle olabileceği gibi grupla da yapılabilir. Bir pazarlama görevlisinin müşteri ile, öğretmenin öğrencisiyle, bir avukatın müvekkiliyle, bir doktorun hastasıyla görüşmesi buna örnek verilebilir. Bunun dışında yöneticilerle, uzmanlarla ve halkla görüşme yapılarak bilgi toplanabilir.

66 Görüşmeyi yapacak kişi öğrenmek istediği konuya ilişkin soruları önceden hazırlar, görüşme zamanını ve yerini kararlaştırır. Bilgi almak üzere hazırlanan sorular, kısa, açık ve konu ile ilgili olmalıdır. Görüşmeci, sorulara aldığı cevapları hemen kaydetmelidir.

67 4. Anketle Bilgi Toplama. Anketle bilgi toplama eski bir bilgi toplama tekniği olarak esası, kendilerinden bilgi alınacak kimselerle yüz yüze gelmeden, bir soru listesi aracılığıyla bilgi almaktır.

68 Sorulara cevap veren kişi dilerse ismini belirtmeyebilir
Sorulara cevap veren kişi dilerse ismini belirtmeyebilir. Bu nedenle bir baskı altında olmadığı için daha gerçekçi cevaplar verebilir. Bu olumlu bir yöndür. Anket yoluyla bilgi toplamanın olumsuz yönü ise, ilgililere cevaplandırılmak üzere gönderilen anketlerin dönmeme ihtimalinin olmasıdır.

69 Buna rağmen bizden uzakta olan çok sayıda kişiden bilgi almamız gerekiyorsa bu teknikle bilgi toplamak zorunda kalırız.

70 Anket Nasıl Olmalıdır? Anket, hangi konuda bilgi toplanacaksa sadece o konuyu kapsayacak şekilde kısa olmalıdır. Bunun yanında çalışmanın amacını belirten bir açıklama yazısı olmalıdır. Ankette yer alacak sorular kapalı veya açık türde sorular olabilir. Kapalı soruların cevapları da birlikte verilir. Anketi cevaplayan, soruların cevabını seçenekler arasından işaretler.

71 BİLİMSEL YÖNTEMDE İSPAT
Bilimsel yöntemin varsayımlara dayalı bir süreç olması ve bunların geçerli olmama olasılıklarının varolması; Geleneksel “tek-neden” “tek-sonuç” ilişki düzeninin (tek değişken yasasının) gerçekte sağlanamadığının anlaşılması ile yerini çoklu neden- sonuç anlayışına bırakması Problemleri yaratan olası nedenlerin çokluğunun ve bunları karşılaştırmalı olarak değerlendirme olanağının ortadan kaldırılabilmesi Araştırmadan kaynaklanabilecek yanılgılar ile problemin doğru tanımlanamama olasılığı. Problem çözümünün verilerin yorumlanması ile gerçekleşebildiği , yorumun ise öznel olduğu ve yanlış yorumların yapılabileceği

72 ARAŞTIRMA ÇEŞİTLERİ TEMEL ARAŞTIRMALAR: bilginin salt bilgi olarak değerlendirilmesi, bilgi dağarcığına eklenmesi UYGULAMALI ARAŞTIRMALAR: mevcut durumun iyileştirilmesinde bilginin fiilen kullanılması, kullanılabilme yol ve yöntemlerinin geliştirilmesi

73 TEMEL ARAŞTIRMALAR TANIM: amacı varolan bilgiye yenilerini katmaktır. “bilgi; bilgi içindir.” anlayışı egemendir. Temel araştırmalar ile değişik düzeylerde bilgi üretilebilmektedir. Bunlar; Anlama Açıklama Neden – sonuç ilişkisi Kuram geliştirme

74 ANLAMA: bilgi üretimindeki ilk basamaktır
ANLAMA: bilgi üretimindeki ilk basamaktır. Varlığı hissedilen bir problemin gerçekten ne olduğu ve hangi değişkenlerin etkisinde olduğu ve durumun anlaşılabilmesi için en uygun yaklaşımların neler olabileceği ana çizgillerle belirlenmeye çalışılır. AÇIKLAMA(AYRINTILI SAPTAMA): değişkenlerin tek tek ya da birbirleri ile olan ilişkileri belirlenmeye çalışılır. Değişkenler olabildiğince geçerli ve güvenilir biçimde sayısallaştırılmaya çalışılır. NEDEN-SONUÇ İLİŞKİSİ: Betimlemeler daha kontrollü koşullar altında niçin ve neden gibi soruların cevaplandırılmasıyla gerçekleştirilir. Belli bir değişkendeki değişimlerin hangi değişkendeki değişimler sonucu olduğu bulunmaya çalışılır. KURAM GELİŞTİRME: Üretilen bilgilerin en ileri düzeyi , gözlenebilir verilerin kavramsal bir bütünlük kazandığı ilke model ve kuramlardır.

75 Uygulamalı Araştırma Türleri:
EYLEM ARAŞTIRMALARI AR-GE ARAŞTIRMALARI

76 1. EYLEM ARAŞTIRMALARI Uzman araştırmacıların yürütücülüğünde uygulayıcıların ve probleme taraf olanların da katılmasıyla var olan uygulamanın eleştirel bir değerlendirmesinin yapılarak durumun iyileştirilmesi için alınması gereken önlemleri belirlemeyi amaçlayan araştırmalardır. Eylem araştırmaları çok yönlü katılım ile görüş birliği ya da ona yakın bir anlaşma sağlayabilen önlemlerin ortaya çıkartılmasıdır. Belli bir yer ve katılanlarla sınırlı ürünler verir. Bu nedenle elde edilen sonuçlar yerel niteliklidir. Genelleme taşımazlar.

77 2. AR-GE ARAŞTIRMALARI Üretilmiş bilginin denemeli uygulaması ile problemin çözümünde etkili olabilecek nitelikte geçerliği denenmiş somut ürünler geliştirmeyi amaçlayan araştırmalardır. Teknolojinin geliştirilmesi büyük ölçüde AR- GE araştırmalarının bir ürünüdür.

78 AR- GE araştırmaları genellikle şu aşamaları içerir:
Ürün ya da uygulama ile gerçekleştirilmek istenen ayrıntılı davranış ya da kullanım amaçlarının kararlaştırılması. Mevcut durumun ve problemlerin giderilmesi için düşünülen çözüm yollarının araştırılması Amacı gerçekleştirebileceğine inanılan yeni bir ürün ya da uygulamanın geliştirilmesi, denenmesi, değerlendirilmesi Ürün ya da uygulamada değişiklikler yapılması Uygulamaya konan ürünün başarılı olabilmesi için gerekli hizmet içi eğitim ve alıştırmanın yapılması

79 ARAŞTIRMA AŞAMALARI: Araştırma probleminin tanımlanması
Araştırma yönteminin ayrıntılarının belirlenmesi Ön denemenin yapılması Yöntemin uygulanarak verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanması, özüm önerlerinin geliştirilmesi Rapor yazımı

80 ARAŞTIRMANIN TEMEL NİTELİKLERİ
Literatürde bulunmayan “yeni bilgi” toplar. Bu yeni bilgi bireyin bilmediği bir konuda aydınlanmasından en üst düzeyde bilime katkı anlamına gelen yeni kuramların bulunmasına kadar değişen tür ve düzeyde olabilir. Bir şeyi empoze etmeyi değil onu tanımlamayı ve sınamayı amaçlar. Uzmanlık işidir. Dayanıklı bir sonuca varmak amaçlanır. Olabildiğince sayılarla ifade edilebilen veriler toplanır ve sonuçlar da sayılarla ifade edilmeye çalışılır.

81 ARAŞTIRMANIN TEMEL NİTELİKLERİ
6. Araştırmanın dayanakları kişisel kanılar beğeniler değil, ortak ölçütlere göre herkesçe gözlenebilir ve böylece sınanabilir verilerdir. Yorumsuz olmaz. Toplanan veriler belli bir sistem bütünlüğünde yorumlanmadan kendi başlarına probleme çözüm getirmezler. Başkalarınca da tekrarlanabilir niteliktedir ve anlam taşır. Önemli tüm süreç ve sonuçları ile rapor edilen bir çalışma bütünüdür.

82 ARAŞTIRMAYA KARŞI BAZI YANLIŞ TUTUMLAR:
Bireyin araştırmaya karşı olan olumsuz tutumları ya araştırmanın önemini anlayamama ya da sınırlarını bilememeden kaynaklanır görünmektedir.

83 Araştırmanın önemini anlayamamadan kaynaklanan yanlış tutumlar:
Alışkanlıklara aşırı bağlılık. Kişisel görüşünü üstün tutma Gelişmenin araştırmadan başka nedenlerle ve otomatik olarak gerçekleşebileceği inancı.

84 Araştırmanın sınırlarını bilememeden kaynaklanan yanlış tutumlar:
Araştırmacıya tapma Çabuk sonuç bekleme Bilimsellik ile doğa bilimleri eşleştirmesi

85 Doğa ve Toplumbilimlerinde Araştırma
Doğa bilimleri ile toplum bilimlerinin gelişmişlik düzeylerindeki ayrılığın olası nedenleri arasında : 1. toplumbilim araştırmalarının yeniliği 2. insanın kendi türünü inceleme güçlüğü 3. sonuç alıcı araştırma alışkanlığındaki yetersizlik 4. araştırmaya karşı geliştirilmiş yanlış tutumların varlığı.

86 ARAŞTIRMALARIN PLANLANMASI
Yöntemsel planlama Süre ve olanakların planlanması Araştırma önerisi ve hazırlanması

87 Karşı görüşlerde mantık arayabilmek Kuşkucu olmak
Uygun bir bilim, bilimsel yöntem, bilimsel karar, kısaca uygun bir araştırma anlayışına dayalı olarak geliştirilebilecek olan bilimsel tutum ve davranışlara çeşitli örnekler verilebilir: Açık fikirli olmak Karşı görüşlerde mantık arayabilmek Kuşkucu olmak Düşünce ve gözlemlerinde bağımsız kalabilmek Kanıt için kararı erteleyebilmek Ölçütlü düşünebilip karar verebilmek Çalışmalarında sebatlı ve özenli olmak Bağıntılı düşünebilmek Yanılabileceğini düşünüp mütevazı olmak ve yargılarında olasılığa yer vermek.

88 Araştırma Sürecinin Aşamaları
1 Konu seç 7 Başkalarını bilgilendir 2 Soruya odaklan Kuram 6 Verileri yorumla 3 Araştırmayı tasarla 5 Verileri analiz et 4 Veri topla

89 ÖLÇME

90 Ölçme, bilimsel araştırmaların en önemli öğelerinden biridir.
Araştırmada nelerin ölçüleceğine ve nasıl ölçüleceğine karar vermek; ardından da, bu kararları sağlıklı biçimde gerçekleştirebilmek, bir bilimsel araştırmasının en önemli bölümünü oluşturmaktadır.

91 Ölçme Nedir?

92 Ölçme, araştırma değişkenleriyle ilgili toplanan bilgileri belli ilkeler çerçevesinde sembollere dönüştürmektir. Değişkenler, sayısal ya da sınıfsal sembollere dönüştürülebilir.

93 Örneğin, araştırmada yer alan bireylerin bir ölçü aracındaki sorulara verdikleri yanıtların puanları toplanarak bir sayısal değer elde edilebilir; ya da, araştırmada yer alan bireyler, belli sınıflara dahil edilebilirler.

94 Değişkenler dört düzeyde ölçülebilir:
(a) sınıflama ölçeği, (b) sıralama ölçeği, (c) eşit aralıklı ölçek, (d) oranlı ölçek.

95 Bu ölçek türlerinden birincisi niteliksel veriler için; diğer üçü ise niceliksel veriler için geçerlidir. Ayrıca, bu ölçekler, en az bilgi vericiden (sınıflama ölçeği) en çok bilgi vericiye (eşit oranlı ölçek) doğru sıralanmıştır.

96 a).Sınıflama Ölçeği Sınıflama ölçeği, araştırmada yer alan bireylerin
iki ya da daha fazla sınıfa yerleştirilmeleri için kullanılır. Dolayısıyla, sınıflama ölçeği verileri, her bir sınıfa dahil olan birey sayısını gösterir.

97 Örneğin: Araştırma örneklemindeki öğrencilerin kaçı kadın, kaçı erkek? Sınıflama ölçeğinde yer alan her bir sınıf belli özelliklere göre belirlenir. Ayrıca, sınıflanan her birey, söz konusu sınıfların ancak birinde yer alabilir.

98 b).Sıralama Ölçeği Sıralama ölçeği kullanıldığında, araştırmada yer alan bireyler, araştırma değişkeni çerçevesinde sıraya dizilirler. Ancak, yapılan sıralamada, birinci sıradakiyle ikinci sıradaki arasındaki fark, ikinci sıradakiyle üçüncü sıradaki arasındaki farka eşit olmak zorunda değildir.

99 Aşağıda, sıralama ölçeğine uygun verilere örnekler yer almaktadır:
katılımcıların en çalışkandan en az çalışkana doğru sıraya dizilmesi öğrencilerin ders başarılarının harf notuyla değerlendirilmesi deneklerin sosyo-ekonomik statülerinin; alt, orta ve üst olarak sıralanması veri toplama aracında ‘hiç’, ‘arasıra’, ‘her zaman’ biçiminde yanıtlar verilmesi

100 c).Eşit Aralıklı Ölçek Eşit aralıklı ölçek, araştırmada yer alan bireylerden araştırma değişkeni ile ilgili veri toplamak için kullanılan ve ölçüm değerleri arasında eşit aralıklar bulunan ölçektir.

101 Örneğin: zeka puanı (70, 105 vb.) ısı ölçümü (36 derece)

102 d). Oranlı Ölçek Oranlı ölçek, eşit aralıklı ölçeğin tüm özelliklerine sahiptir; ek olarak, oranlı ölçekte bir de gerçek sıfır noktası vardır.

103 Örneğin: uzunluk ağırlık yaş

104 Eşit aralıklı ölçeklerde gerçek sıfır noktası bulunmaz.
Örneğin, eşit aralıklı ölçek özelliği gösteren zeka puanının 0 olması, bireyde hiç zeka olmadığını göstermez. Bu nedenle, zeka puanı 30 olan bir kişinin, zeka puanı 60 olan kişinin yarısı kadar zekaya sahip olduğunu söylemek olanaksızdır.

105 Oranlı ölçek kullanıldığında ise, gerçek bir sıfır noktası olması nedeniyle, farklı veri değerleri arasında oranlama yapmak olanaklıdır. Örneğin, 8 yaşındaki bir çocuğun, 4 yaşındaki bir çocuğun iki katı yıl yaşamış olduğu konusunda herhangi bir kuşku olamaz.

106 Ölçü Araçları Bilimsel araştırmalarda yapılan ölçümlerin büyük çoğunluğunda, araştırma verilerini toplamak amacıyla ölçü araçları kullanılır. Kullanılan ölçü araçlarının, belli özelliklere sahip olması gerekir.

107 Bu özelliklerin belli başlıları;
1- GEÇERLİK 2- GÜVENİRLİKTİR. Gerek önceden geliştirilmiş bir ölçü aracını kullanmaya karar verirken, gerekse yeni bir ölçü aracı geliştirirken, geçerlik ve güvenirlik özellikleri dikkate alınmalıdır.

108 1- Geçerlik Geçerlik, bir ölçü aracının, ölçtüğünü öne sürdüğü değişkeni ne derece ölçtüğüdür. Örneğin, zekayı ölçtüğünü öne süren bir test, zekayı ne derece ölçmektedir? Acaba ölçülen değişken, zekadan çok öğrenme midir?

109 Bu soruların yanıtını verebilmek için, geçerlik analizleri yapılmaktadır.
Üç çeşit geçerlik vardır ve araştırmada kullanılan ölçü aracının özelliğine göre bu geçerlik çeşitlerinden biri ya da birkaçı uygun olmaktadır.

110 A) İçerik Geçerliği: İçerik geçerliği, bilgi ölçen bir ölçü aracının, ilişkili olduğu alandaki içeriği ne derece yansıttığıdır..

111 Ölçü aracının içerik geçerliğinin yüksek olmasını sağlayabilmek için,
Örneğin, bir matematik testinin, matematik konularını ne ölçüde temsil ettiği. Ölçü aracının içerik geçerliğinin yüksek olmasını sağlayabilmek için, ölçü aracıyla ilişkili konudaki kitapları incelemek ve konunun uzmanlarıyla görüşmek gerekmektedir.

112 Ölçü araçlarının içerik geçerliğinin düzeyini gösteren sayısal bir değere ulaşmak çok zordur.
İçerik geçerliği çalışmaları, genellikle, uzmanlardan oluşan bir grup değerlendiricinin görüşlerine başvurarak gerçekleştirilir

113 b) Uyum Geçerliği: Uyum geçerliği, yeni geliştirilen bir ölçü aracı ile, aynı amaca yönelik bir başka ölçü aracı arasındaki uyumun derecesini göstermektedir.

114 Bazı ölçü araçları, çeşitli özellikler açısından çok iyi olmalarına karşın, kullanım zorluğu ve maliyet gibi nedenlerden dolayı tercih edilmeyebilir. Bu durumda, aynı amaca yönelik, daha kolay uygulanan ve daha az maliyet gerektiren bir başka ölçü aracı geliştirmek akla gelmektedir.

115 Yeni geliştirilen ölçü aracından alınan puanlar, eskisinden alınan puanlarla uyuşursa, yeni geliştirilen aracın uyum geçerliğine sahip olduğu sonucuna ulaşılır.

116 C) Yapı Geçerliği: Yapı geçerliği, gözlenemeyen ancak kuramsal olarak açıklanan bir psikolojik yapıyı (örneğin, yaratıcılık, otoriterlik vb.) ölçmeyi hedefleyen bir ölçü aracının, amacına ne denli ulaştığıdır.

117 2- Güvenirlik Güvenirlik, ölçme sonuçlarının farklı zamana ve koşullara karşı sahip olduğu tutarlılığı göstermektedir..

118 Güvenirlik, istatistiksel analizlerle yüzde olarak hesaplanmaktadır.
Genellikle, bir ölçü aracının sahip olması gereken en düşük güvenirlik düzeyi olarak % 70 kabul edilmektedir

119 Zamana Karşı Tutarlılık: Ölçme-Tekrar Ölçme Güvenirliği:
Ölçme-tekrar ölçme güvenirliği analizinde, aynı ölçü aracı bir süre (genellikle iki hafta) arayla aynı bireylere iki kez uygulanır. İki test sonucu arasındaki tutarlılık, istatistiksel analizlerle hesaplanır.

120 Madde Gruplarına Karşı Tutarlılık: Eşdeğerli Ölçüm Güvenirliği:
Eşdeğerli ölçüm güvenirliği analizinde, bir ölçü aracının, birbirinin yerine kullanılabilecek iki ya da daha fazla formu oluşturulur ve ölçü aracının formları arasındaki uyum istatistiksel analizlerle belirlenir.

121 Değerlendiricilere Karşı Tutarlılık: Değerlendiriciler-Arası Güvenirlik:
Ölçü aracının uygulanması ve puanlanması, değerlendirici becerisine dayalıysa ya da Değerlendiricinin yorumunu gerektiriyorsa, değerlendiriciler-arası güvenirliğin hesaplanması gerekir.

122 Bu amaçla, iki farklı değerlendiricinin aynı bireye aynı ölçü aracını uygulaması sonucunda elde edilen puanlar arasındaki uyuşma, istatistiksel analizlerle belirlenir.

123 Maddelerin Tutarlılığı: Madde Güvenirliği:
Madde güvenirliğiyle, ölçü aracının her bir maddesinin toplam puana yapmış olduğu katkı, iç-tutarlılık katsayısı olarak hesaplanır. Toplam puana belli düzeyde katkıda bulunmayan maddeler ölçü aracından çıkarılır.

124 Ölçü Aracı Çeşitleri Başarı Testleri;
Bireylerin bir alandaki öğrenme düzeylerini (performans) ölçmeyi hedeflemektedir. Okullarda kullanılan testlerin çoğu başarı testi niteliğindedir. Sosyal bilim araştırmalarında başarı testleri, öğretimde önemli bir değişkenin (örneğin,öğretim yönteminin, uygulamanın, ortamın vb.) etkililiğini belirlemede kullanılmaktadır.

125 Başarı testleri için belirlenmesi gereken geçerlik çeşidi içerik geçerliğidir;
güvenirlik çeşitleri ise ölçme-tekrar ölçme güvenirliği ve eşdeğerli ölçüm güvenirliğidir.

126 Yetenek Testleri Yetenek testleri, bireylerin bir alandaki öğrenme gizilgüçlerini (potansiyel) ölçmeyi hedeflemektedir. Zeka testlerinin çeşitli bölümleri çeşitli alanlarda bireylerin yeteneklerini ölçmeyi amaçlarken; müzik, resim vb. alanlarda bireylerin yeteneklerini belirlemeyi amaçlayan testler de vardır.

127 Başarının aksine yetenek doğrudan ölçülemeyen bir özelliktir
Başarının aksine yetenek doğrudan ölçülemeyen bir özelliktir. Yetenek testlerinde yapı geçerliğinin belirlenmesi büyük önem taşımaktadır. Güvenirlikle ilgili olarak ise, başarı testlerinde önemli olan ölçme-tekrar ölçme güvenirliği ve eşdeğerli ölçüm güvenirliği, yetenek testlerinde de önem taşımaktadır.

128 İlgi Envanterleri İlgi envanterleri, bireylerin yapmaktan hoşlandıkları ya da pek çok seçenek arasından öncelikle yeğledikleri etkinlikleri belirlemek amacıyla kullanılmaktadır. İlgi envanterleri, işe yönelik olabileceği gibi, boş zaman etkinliklerine yönelik de olabilir.

129 İlgi envanterlerini oluştururken, envanterin özelliğine bağlı olarak, içerik ya da yapı geçerliği çalışmaları gerekebilir. Güvenirlikle ilgili olarak ise, ölçme-tekrar ölçme güvenirliğinin ve eşdeğerli ölçüm güvenirliğinin; gerekli durumlarda ise, Ek olarak, değerlendiriciler-arası güvenirliğin incelenmesi önerilmektedir.

130 Kişilik Envanterleri Kişilik envanterleri, özaktarım tekniğinden yararlanarak bireylerin kişilik özelliklerini belirlemeyi hedeflemektedir. Envanterin amacına ve özelliklerine bağlı olarak, kişilik envanterinin geçerliğini sınamada, geçerlik analizlerinden birine ya da birkaçına başvurmak gerekebilir.

131 Güvenirlik çeşitlerinden ise,
ölçme-tekrar ölçme güvenirliği ve madde güvenirliği, kişilik envanterlerinin güvenirliğini belirlemede en sık başvurulan iki yöntemdir.

132 Tutum Ölçekleri Bireylerin bir konudaki (örneğin, özürlü çocukların normal eğitim ortamlarında eğitilmeleri konusuna) görüş, düşünce ya da tutumlarını belirlemeye yarayan ölçü araçlarına tutum ölçeği denmektedir. Bir tutum ölçeği, hedeflenen konudaki olumlu ve olumsuz görüş, düşünce ya da tutumları yansıtan bir dizi maddeden oluşmaktadır. Yukarıda verilen konuyla ilgili bir tutum ölçeğinde yer alabilecek maddelerden birkaçı şöyle olabilir:

133 Normal sınıfta eğitim gören bir özürlü öğrenci, sınıf öğretmeninin çok zamanını alır.
Özürlü öğrenci, normal sınıftaki eğitim düzenini aksatır.

134 Tutum ölçeklerinde, bireylerin, her bir maddeyle ilgili yanıtlarını, standart bir anahtar çerçevesinde belirtmeleri istenir. Örneğin: • Tümüyle katılıyorum. • Biraz katılıyorum. • Kararsızım. • Pek katılmıyorum. • Hiç katılmıyorum. Ya da: • Tümüyle yanlış. • Biraz yanlış. • Biraz doğru. • Çok doğru.

135 Örnekleme Üzerinde araştırma yapılacak bir evren hakkında bilgi derlemek için başvurulabilecek ilk ve en basit yöntem, o evreni oluşturan tüm birimler üzerinde araştırma konusuyla ilgili bilgi derlemektir, yani tam sayım yapmaktır. Ancak uygulamada genellikle evrenin tüm birimlerinden bilgi derlemeye kalkışmak çeşitli nedenlerden dolayı imkansızdır.

136 Tam sayım yönteminin zayıf yönleri nedeniyle
üzerinde araştırma yapılacak evrenin araştırma konusuyla ilgili durumunu yansıtacağı düşünülen bir grup birimin evrenden seçilmesi ve bilgilerin bu birimlerden derlenmesi, yani örnekleme yöntemine başvurulması kaçınılmaz olur.

137 Yakın zamana kadar örnekleme hem araştırma hem de idari amaçlarla
kamu sağlığı, eğitim, demografi, ekonomi vb.gibi pek çok alanda istatistiksel veri derleme amacıyla kullanılmıştır.

138 Ancak, 1930'lardan sonra, örnekleme yöntem biliminin tüm yönlerinde, özellikle örnekleme yöntemlerinde önemli gelişmeler olmuştur; bu gelişmelerin bilimsel araştırmalarda kullanılması önem kazanmıştır. Sözü edilen bu gelişmelerin ışığında örnekleme, bir araştırma için gerekli verilerinin derlenmesi, bu verilerin çözümlenmesi ve çözümleme sonucu elde edilen bulguların araştırma amaçları için yorumlanmasıyla ilgili en önemli araçlardan birisidir.

139 Örnekleme Teorisinin Temel Kavramları
Örnekleme ile ilgili açıklamaların kolayca yapılabilmesi ve yapılacak açıklamaların kolayca anlaşılabilmesi için bazı kavramlar üzerinde durmak gerekir.