kesme, kaplama, boyama, büyüme, uzama, sararma...

... konulu sunumlar: "kesme, kaplama, boyama, büyüme, uzama, sararma..."— Sunum transkripti:

1 kesme, kaplama, boyama, büyüme, uzama, sararma...
Eylem adları İŞ,OLUŞ,HAREKT İSİMLERİ -me(-ma),-mek(-mak),-iş (-ış,-uş,-üş) ekleriyle fiil köklerinden türetilen adlardır Bir işin ,eylemin ya da oluşun adı olurlar kesme, kaplama, boyama, büyüme, uzama, sararma... yüzmek, okumak, çoğalmak, azalmak, kırılmak... Giyiniş, düşünüş, dağılış, okuyuş, kurtuluş ,ağlayış...

2 İşaret zamirleri Adların yerini işaret yoluyla tutan sözcüklere “işaret zamirleri”denir. İşaret zamirleri:bu,şu,o,bunlar ,şunlar,onlar sözcükleridir: Bu : Yakında olan adın yerini tutar. Şu : Biraz uzakta olan adın yerini tutar. O : Çok uzakta olan adın yerini tutar. Bunlar : Yakında olan adların yerini tutar. Şunlar : Biraz uzakta olan adların yerini tutar. Onlar : Çok uzakta olan adların yerini tutar. 

3  Bu, sınıfın en çalışkan öğrencisidir. Şu, köyün en akıllı adamıdır.
O, bahar gelince çiçek açar. Bunlar, akşam sefasıdır. Şunlar, çürümüş meyveler. Onları, rafa kaldırmayı unutma. Öteki daha güzelmiş. Berikini alıyorum. Şöylesi daha güzel değil mi? Öylesi adam olmaz. 

4 Uyarı: 3.tekil kişi zamiri”o” ile işaret zamiri “o”yu karıştırmamak gerekir.
İnsanlar için kullanılırsa kişi zamiri, insan dışında varlıklar için kullanılırsa işaret zamiridir. O, okulunu pekiyi derece ile bitirdi.(3.tekil kişi zamiri) O, bize atalarımızın emanetidir.(işaret zamiri) Uyarı: 3.çoğul kişi zamiri”onlar” ile işaret zamiri “onlar”ı karıştırmamak gerekir. Onlar, vatan için öldüler.( 3.çoğul kişi zamiri) Onlar, susuzluktan kurumuşlar.(işaret zamiri)

5 Adları işaret yoluyla belirten sıfatlara”işaret sıfatı” denir.
İşaret sıfatları Adları işaret yoluyla belirten sıfatlara”işaret sıfatı” denir. Bu çocuk çok akıllıdır. Şu ev bizimkidir. O köy ne güzel. Beriki masa daha büyük. Öteki sıra kırılmış.

6 Sizin evinizden bizimki daha büyüktür.
İlgi zamiri"-ki" Tamlayan durumundaki adlarla zamirlerin sonuna ulanarak, onlarla ilgili bir adın yerini tutan”-ki” ekine ilgi zamiri denir. Evin bahçesinden okulunki daha geniştir. Evin bahçesinden okulun bahçesi daha geniştir. Sizin evinizden bizimki daha büyüktür. Erik ağacının yapraklarından çınar ağacınınki daha büyüktür. Sizin köy bizimkinden daha güzeldir. El yazısından bilgisayarınki daha okunaklıdır. Deniz suyu gölünkinden daha tuzludur. Odanın havası salonunkinden daha kirlidir.

7 Bir adın,birden fazla olduğunu göstermek için”-ler”eki kullanılır.
Çoğul adlar Aynı türden olan varlıkların birden fazlasını gösteren adlar “çoğul ad” denir. Bir adın,birden fazla olduğunu göstermek için”-ler”eki kullanılır. Evler,gazeteler,radyolar,okullar,insanlar,ağaçlar... Uyarı:özel adlar,tek ve benzersiz olduğu için”-ler”eki alarak çoğullanamazlar. Ancak”aile,çevre,benzerlik”belirtmek için çoğul eki alabilirler: Mustafa Kemaller (benzerleri)

8 Selçuklular (sülale ) Aliler (aile) Ali’ler (adı Ali olanlar) Araplar (çevre)

9 Adların cümledeki görevleri
1.Özne olurlar: Okuma zihni açar. Annem okula geldi. İstanbul Boğazı gemilere açıktır. 2.Nesne olurlar: Kuş yemi beğenmedi. Ablam odanın camını siliyor. Konuklara ayran içirdik.

10 3.Dolaylı tümleç olurlar:
Kuş pencereye kondu. Kitabı tahta dolaba koydum. Sevim evin balkonunda oturuyor. 4.Yüklem olurlar: En iyi arkadaş kitaptır. Gelecek olan ağabeyimin arkadaşıdır. En kolay spor yürüyüştür.

11 İSİM( AD ) Varlıklara Varlıkların Varlıkların Verilişlerine Sayılarına
Göre Varlıkların Oluşlarına Göre Varlıkların Sayılarına Göre Yapılarına Göre

12 İyelik zamirlerinin tekil ve çoğul kişilere göre ekleri şunlardır:
Adların sonuna ulanarak;onların kime,neye ya da kaçıncı kişiye ait olduğunu gösteren eklere”iyelik zamirleri” denir. İyelik zamirlerinin tekil ve çoğul kişilere göre ekleri şunlardır: 1.tekil kişi: -(i)m evim 2.tekil kişi: -(i)n evin 3.tekil kişi: -i evi 1.çoğul kişi: -(i)miz evimiz 2.çoğul kişi: -(i)niz eviniz 3.çoğul kişi: -leri evleri

13 Adın durumları Yalın hâli Ali kitap Gönül yurt -i hâli Ali’yi kitabı Gönül’ü yurdu -e hâli Ali’ye kitaba Gönül’ e yurda -de hâli Ali’de kitapta Gönül’de yurtta -den hâli Ali’den kitaptan Gönülden yurttan Köy havası çok güzel geldi (yalın hâli) Kardeşim sınıfını geçti (i hâli) Öğretmen ödevlere bakıyor (e hâli) Babam, bahçede çalışıyor (de hâli) Ankara’dan ağabeyim geldi (den hâli,)

14 Uyarı:İsmin “-i”hâli ile iyelik 3
Uyarı:İsmin “-i”hâli ile iyelik 3.tekil kişi eki olan “-i”yi karıştırmamalıyız. İyelik eki daima hâl eklerinden önce gelir. Arkadaşım ödevini henüz yapmamış. (i iyelik, i hâl eki) Onun güzel bir evi var. (iyelik 3.tekil kişi eki) O güzel evi kiraya verdi. (i hâli)

15 Adlaşmış sıfatlar Sıfat tamlamalarında,”tamlanan” durumundaki ad düştüğü zaman,sıfat adlaşır. Yaşlı adama yer verin (sıfat tamlaması) Yaşlıya yer verin (adlaşmış sıfat) Hasta çocuğu doktora götürün. Hastayı doktora götürün. Çalışkan öğrenciye ödül verildi. Çalışkana ödül verildi.

16 Adlarda küçültme 1.Adın anlamını kısmak ya da küçültmek için,sonuna”-cik” ve “-ceğiz” ekleri getirilir. Evcik kitapçık damlacık tepecik gölcük Küçültme eki ,kimi adların anlamına ”sevgi,şefkat,acıma”anlamı katar: Mehmetçik, annecik,babacık, yavrucuk(sevgi) ihtiyarcık,ninecik(şefkat) adamcağız,kediceğiz (acıma) 2.Sıfat türeten “-(i)msi” eki dee adlara eklendiği zaman küçültme anlamı verir: ağacımsı bahçemsi gülümsü kirazımsı

17 ADLARDA PEKİŞTİRME Adın anlam gücünü artırmak ya da pekiştirmek için ikileme ve yineleme yoluna gidilir: Dün alış veriş yapıldı. Dağ bayır arandı. Babam bağ bahçe işlerine bakar. Bahçeye çoluk çocuk dolmuş. Burası yılan çıyandan geçilmez oldu.

18 Ad tamlamaları İki ya da daha fazla adın bir anlam ilişkisi içinde bir araya gelerek oluşturdukları tamlamaya “ad tamlaması” denir. Ad tamlamalarında tamlayan ad ve tamlanan ad bulunur. Bilgisayar masası ( bilgisayar tamlayan,masa tamlanandır.) Ad tamlamaları dört grupta incelenir. 1.Takısız ad tamlaması:Tamlayan ad da ,tamlanan ad da ek almaz. Yün kazak demir kapı naylon çorap toprak ev 2.Belirtisiz ad tamlaması:Tamlayan ad ek almaz,tamlanan ad ek alır. Kitaplık kol-u öğrenci dosya-s-ı Not defter-i deniz su-y-u

19 3.Belirtili ad tamlaması:Tamlayan ad da ,tamlanan ad da ek alır.
Ev-in kapı-s-ı Okul-un yol-u kapı-nın kol-u duvar-ın reng-i Uyarı:Belirtili ad tamlamalarında araya başka sözcükler girebilir. Evin (asmalı )balkonu Teyzemin (en küçük )oğlu 4.Zincirleme ad tamlaması:Tamlayanı, tamlananı ya da her ikisi de ad tamlaması olan ad tamlamalarına denir. Deniz suyunun sıcaklığı Öğretmen not defteri Okul müdürünün makam odası

20 Anlamına göre cümleler
1.Olumlu cümle:İşin,hareketin yapıldığını, yapılacağını veya yapılması gerektiğini anlatan cümlelerdir. Dayım dün bize gelmiş. Annem evi temizliyor. Kardeşim derslerine çalışmadı değil. Ağabeyim İstanbul’dan dün geldi. Her sabah kahvaltımı yaparım. Bugün hava çok güzel. Bahçemizde değişik renkte güller var.

21 2.Olumsuz cümle: İşin,hareketin yapılmadığını , yapılmayacağını anlatan cümlelerdir.
Buradan kimse geçmedi. Evde şeker yok. O çok güçsüzdü. Ne yağmur yağdı ne güneş açtı. Bu konuya çalışmış değilim.

22 3.Soru cümlesi: İşin, hareketin yapılıp yapılmadığını soran cümlelerdir.
Onu tanıyor musun? Hangi kalemi beğendin? Pazardan ne aldın? O kitabı nasıl buldun?

23 4.Ünlem cümlesi:Korku,sevgi,heyecan gibi duygularımız ı anlatan cümlelerdir.
A!Bunu da mı sen aldın? Ne kadar güzelsiniz! Eyvah! Kitabım evde kalmış.

24 3.Sıfat tamlaması biçimine oluşur:
Birleşik adlar İki ya da daha çok sözcüğün birleşiminden oluşan adlardır. Birleşen sözcüklerden en az birisi anlamını kaybeder. Birleşen sözcükler ses ve anlam bakımından kaynaşır. Birleşik adlar çeşitli yollarla yapılır. 1.İki yalın adın birleşmesiyle oluşur: Kumkapı, Göztepe, Çanakkale,Çengelköy... 2.Belirtisiz ad tamlaması biçiminde oluşur: Eminönü, Samanyolu, pazartesi, hanımeli 3.Sıfat tamlaması biçimine oluşur: Yeşilköy,Kırıkkale,akarsu, Eskişehir,kırkayak

25 4.Bir isim ,bir fiilden oluşur:
Ateşkes,gecekondu,imambayıldı,külbastı... 5.İki fiilin birleşmesiyle oluşur: Biçerdöver,uyurgezer,vurdumduymaz,kaptıkaçtı,

26 BAĞLAÇ Kendi başlarına anlam taşımayan,eş görevli
kelimeleri,anlamca ilgili cümleleri bir birine bağlayan kelimelerdir. Ve ile,ama,fakat,lakin,oysa,hem...hem, derken,çünkü,de,dahi,ki,ile,hele,yoksa, yine,mi en çok kullandığımız bağlaçlardır. Kelimeler

27 Örnek : Mine,Murat ve Ezgi birlikte tatile gittiler. Cemile ile Sibel ders çalışıyorlar. Sana uğrayacaktım ama çok geç olmuştu. Çok çalıştığını biliyorum fakat ezberlemişsin. Ezgi hem çok konuşuyor hem de çok tembel.

28 “İle” hem bağlaç hem de edat olabilir.
Bunu ayırmak için ile’yi kaldırıp yerine “ve” koyarız. Eğer cümlenin anlamı bozulmuyorsa “ile”nin bağlaç olduğun; anlam bozuluyorsa edat olduğunu anlarız.

29 Örnek: Merve’yle Mert kardeştirler. İle’yi kaldırdığımızda “Merve ve Mert kardeştirler.”Olabiliyor. Yani cümlenin anlamı bozulmuyor. O halde “ile” bu cümlede bağlaçtır.

30 Yapım eki almamış,başka bir adla birleşmemiş adlara “basit ad”denir.
Basit adlar Yapım eki almamış,başka bir adla birleşmemiş adlara “basit ad”denir. Çam, ses, ulus ,yol, bez, av, kalem, ağaç... Uyarı: Ad çekim eklerini alan adlar basit sayılır. Çama,sesi,uluslar,yola,bezde,avdan,kelemim, ağaca

31 BELİRTME S IFATLARI İşaret sıfatları Sayı sıfatları Belgisiz sıfatlar
Soru sıfatları Asıl sayı sıfatları Sıra sayı sıfatları Kesir sayı sıfatları Üleştirme sıfatları

32 Adları belli belirsiz belirten sıfatlara”belgisiz sıfat” denir.
Belgisiz sıfatlar Adları belli belirsiz belirten sıfatlara”belgisiz sıfat” denir. Bütün insanlar kardeştir. Bazı kişiler geleceklerini önceden hazırlar. Her sabah süt içelim. Kimi gün yalnızlık duyarım. Bir gün öğretmen olacağım. Birtakım kuşlar geçer buradan

33 Belgisiz zamir Adların yerini belli belirsiz tutan sözcüklere “belgisiz zamirler” denir. Başkası dese inanmam. Bazıları sabahları süt içmeyi sevmez. Biri,öğretmenimizi sordu. Herkes kendi işine baksın. Kimi ağlar ,kimi güler Birçoğu sınavda başarılı olamadı. Hiçbiri gelmedi gecemize. Filan şöyle dedi.

34 Dizilişine göre cümleler
Cümlenin Öğeleri ve Cümle Türleri Yüklem Dizilişine göre cümleler Özne Yüklemine göre cümleler Nesne Anlamına göre cümleler Dolaylı tümleç Yapısına göre cümleler Zarf tümleci Cümle çözümlemesi Edat tümleci

35 Dizilişine göre cümleler
1.Kurallı cümle:Öğe dizilişinde yüklemi sonda bulunan cümleye denir. Ali dün okula gelmedi. Okul bahçesinin duvarı yıkıldı. Zeynep dayımın kızıdır. İnsan olan hemcinslerine yardım etmelidir. 2.Devrik cümle:Öğe dizilişinde yüklemi başta ,ortada bulunan cümleye denir. Gidiyorum gündüz gece. Sesimi duyar mısınız mısralarımda?

36 ADLAR Anlamlarına göre adlar Sayılarına göre adlar Yapılarına
Canlı ya da cansız varlıkları kavramları karşılayan sözcüklere ad denir. Anlamlarına göre adlar Sayılarına göre adlar Yapılarına göre adlar Soyut-somut adlar Basit adlar Tekil adlar Türemiş adlar Çoğul adlar Özel-cins adlar Birleşik adlar Topluluk adları İş ve eylem adları Adlarda küçültme Adların cümledeki görevleri Adın durumları Yansıma adları Ad tamlamaları

37 İSMİN HALLERİ İsimlerin cümledeki görevleri gereği değişik
biçimlere girmesine ismin halleri denir. İsimlere cümledeki görevlerine göre bu değişimleri sağlayan eklere de “ hal ekleri” denir. İsimler beş halde bulunur.

38 İSMİN HALLERİ -İ Hali ev-i -e Hali ev-e Yalın Hali Ev -de Hali ev-de
-den Hali ev-den

39 Yalın Hali:İsimlerin hiçbir kal eki almadan
kullanıldıkları biçimleridir. Bu masa çok güzel.. Kedi miyavladı. Tren hızla istasyona yanaştı. masa Kedi Tren

40 - İ Hali : isimlerin sonlarına -i eki alarak
kullanıldıkları biçimlerine ismin -i hali denir. Bu ek -ı, -u, -ü biçimine de girer. Örnek : Evi temizledim. Oya kapıyı çalmadan sınıfa girdi. Köyü çok sevdi.

41 - e Hali : İsimlere -e eki getirilerek
kullanıldıkları biçimleridir.Yönelme ifade eder. Bu ek -a biçiminde de olabilir. Örnek : Sabah derse geç kaldım. Kapıya doğru ilerledi.

42 -de Hali: İsimlerin -de eki alarak kullanılmış
biçimleridir. Bulunma ifade eder. Büyük ünlü uyumuna göre -de, -da, -te, -ta olur. Örnek : Otobüste yer bulamadım. Hasan arkadaşında kalıyor.

43 - den Hali :İsimlerin sonuna -den eki getirilerek
kullanılan biçimlerine isimin -den hali denir. Çıkma, ayrılma ifade eder. Bu ekler -dan, ten, -tan şeklinde de olabilir. Örnek : Arabadan indik. Evden çıktık.

44 Kişi zamirleri şunlardır:
Kişi adlarının yerini tutan sözcüklere “kişi zamirleri “ denir. Kişi zamirleri şunlardır: 1.tekil kişi: BEN 2. tekil kişi: SEN 3.tekil kişi: O 1.çoğul kişi: BİZ 2.çoğul kişi: SİZ 3.çoğul kişi: ONLAR  “KENDİ”Sözcüğü de kişi zamiri sayılır.

45 Zamirlerin ad durum eklerini alması:
Yalın ben sen o biz siz onlar -i hali beni seni onu bizi sizi onları -e hali bana sana ona bize size onlara -de hali bende sende onda bizde sizde onlarda -den hali benden senden ondan bizden sizden onlardan Uyarı: 1.tekil kişi ve 2.tekil kişi zamirleri ismin -e halini alırken sözcüklerin kökünde değişiklik olur: Ben-e > bana sen-e > sana

46 ZAMİR FİİL İSİM EDAT KELİMELER ÜNLEM ZARF BAĞLAÇ SIFAT

47 Çalışkan öğrenci (durum)
Niteleme sıfatları Adların biçimini,durumunu,rengini gösteren sıfatlara “niteleme sıfatları” denir. Düz tahta (biçim) Kırmızı gül (renk) Çalışkan öğrenci (durum) Yuvarlak masa (biçim) Yeşil elbise (renk) İyi insan (durum)

48 Öğrenciler karnelerini aldılar.
Nesne Öznenin yaptığı işten ya da hareketten doğrudan doğruya etkilenen öğeye”nesne “denir. Ahmet, mektup yazıyor. Öğrenciler karnelerini aldılar. Sınıfı temizledi. Öğretmen seni sordu. Uyarı:Nesneyi bulmak için,özneyle yükleme birlikte ”ne,neyi,kimi?” sorularından birini sorarız. “Ne?”belirtisiz neneyi verir: Ali pazardan üzüm aldı. (Ali “ne” aldı?)

49 Nesne olan sözcükler: Neyi, kimi?”soruları belirtili nesneyi verir.
*Ali kitabı okudu. (Ali neyi okudu?) *Ayşe dayısını ziyaret etti. (Ayşe kimi ziyaret etti?) Nesne olan sözcükler: 1.Adlar nesne olur: *Mete şarkı söylüyor. *Sinem, okulu sevdi. 2.Ad tamlamaları nesne olur: *Annem ütü masasını kaldırdı. *Marangoz ,mutfak dolabını onardı.

50 NİTELEME SIFATLARI NİTELEME SIFATLARI :Varlıkların durumlarını, renklerini, biçimlerini bildirirler. “Nasıl “ sorusuna cevap verirler. ÖRNEKLER: Nasıl araba ? Kırmızı araba. Nasıl ev ? Büyük ev. Nasıl yemek ? Tatlı yemek. Nasıl masa ? Yuvarlak masa. Nasıl öğrenci ? Çalışkan öğrenci.

51 BELİRTME SIFATLARI Sayı Sıfatları İşaret Soru Belgesiz Sıfatlar
Varlıkların yerlerini, sayısını gösteren soru yoluyla veya aşağı yukarı biçimde durumlarını belirten kelimelere belirtme sıfatı denir. Sayı Sıfatları İşaret Soru Belgesiz Sıfatlar

52 SAYI SIFATLARI Asıl Sayı S. Sıra Üleştirme S. Kesir
Varlıkların sayılarını, sıralarını belirten kelimelere sayı sıfatları denir. Asıl Sayı S. Sıra Üleştirme S. Kesir

53 Yukarda olduğu gibi asıl sayı sıfatları yazı veya rakamla yazılabilir.
Asıl Sayı Sıfatları : Varlıkların sayılarını belirten sıfatlardır. Örnekler: Altı elma. Beş simit. On altı öğrenci. 7 arkadaş. Yukarda olduğu gibi asıl sayı sıfatları yazı veya rakamla yazılabilir.

54 Örnekler: Ben okulda hep birinci sırada oturuyordum.
Sıra Sayı Sıfatları : Varlıların benzerleri arasındaki yerini belirten sıfatlardır. Örnekler: Ben okulda hep birinci sırada oturuyordum. Onuncu sokakta oturuyoruz. Bu gün beşinci üniteyi bitirdik. Yukarda olduğu gibi asıl sayı sıfatları yazı veya rakamla yazılabilir.

55 Örnekler: Yarım ders. Çeyrek saat. Beş buçuk santim. % 15 kar.
Kesir Sayı Sıfatları : Varlıkların parçalarını gösteren sıfatlardır. Örnekler: Yarım ders. Çeyrek saat. Beş buçuk santim. % 15 kar. 2/4 ekmek.

56 Örnekler: Üleştirme Sıfatları : Varlıkların
bölüşümünü belirten sıfatlardır. Örnekler: Onar portakal, ikişer elma. Dörder tatlı yedik. Birer birer saydık. Üçer sıra olduk. Sayıların sonlarına -er eki getirilerek yapılabilir.

57 BELGESİZ SIFATLAR belirten sıfatlardır. Örnekler:
Varlıkları belli belirsiz şekilde belirten sıfatlardır. Örnekler: Bazı veliler, çocuklarının çok çalışmasını isterler. ( Velilerin hepsi değil bir kısmı.)

58 Birkaç hafta yeterli mi ? Bütün çocuklar sevimlidir.
Örnekler : Başka şeyler düşünün. Birkaç hafta yeterli mi ? Bütün çocuklar sevimlidir. Biraz ekmek verir misin ? Bir öğrenci seni arıyor.

59 İŞARET SIFATLARI belirten sıfatlardır. (Gösterme sıfatları
Varlıkların yerlerini işaret yoluyla belirten sıfatlardır. (Gösterme sıfatları da denir) İşaret sıfatları ( Bu, şu, o ) Örnekler: Bu okul. Bu masa. Şu ev. Şu öğrenci. O Tepe O mahalle.

60 (“ O “ isimlerin önünde kullanıldığı
zaman işaret sıfatıdır.Tek başına kullanıldığı zaman zamirdir. Örnek: O kitabı bana getir. İşaret sıfatı (İsim ) O çok eskimiş İşaret sıfatı

61 Bu, şu, o’nun yanı sıra “öteki, beriki”
kelimeleri de işaret sıfatıdır. Örnek: Murat öteki mahallede oturuyor. Arkadaşım beriki sokakta oturuyor. Öbür araba henüz gelmedi.

62 SORU SIFATLARI sayılarını soru yoluyla belirten sıfatlardır.
Varlıkların yerlerini, durumlarını, sayılarını soru yoluyla belirten sıfatlardır. Örnekler : Hangi şehirlere gittiniz ? Nasıl bir elbise alacaksınız ? Kaç lira ödediniz ? Gamze, kaçıncı dairede oturuyor ?

63 Özel -cins adlar Özel adlar: Dünyada ya da evrende tek olan;benzeri bulunmayan varlıkların adlarıdır. Kişi adları:Atatürk, Fatih,Yavuz,Mete... Ülke adları:Türkiye,Kırgızistan, Azerbaycan... Kıta adları:Asya,Avrupa,Amerika... Gezegen adları: Merkür,Mars,Jüpiter... Yer adları:Adana, Seyhan,İstanbul.... Ulus adları:Türkler,Araplar,İngilizler... Hayvan adları:Tekir,Karabaş,Pamuk ... Dini,mezhep adları:İslamiyet, Hanefilik... 

64 Kurum ve kuruluş adları: Çukurova Üniversitesi, Sabancı Holding...
Kitap, gazete ve dergi adları : Kiralık Konak, Yaban, Çalıkuşu, Hürriyet, Sabah, Türkiye, Türk Dili, Milliyet Çocuk Yazı başlıkları:Türkçe’nin Gelişme Yolları, Sağlığın Önemi... Cins adlar (Tür adları):Aynı türden olan varlık ve kavramların adlarıdır: Eşya ve araç adları:tabak,kalem,iğne... Organ adları:burun,kulak,el... Yiyecek adları:pirinç,ekmek,et... Hayvan adları:kedi,tavşan,tavuk,dana,serçe... Bitki adları:nane,erik,armut,çam,meşe...

65 Akrabalık adları:amaca,teyze,dayı,enişte,anne..
Renk adları:mavi,kırmızı,sarı,yeşil... Yansıma adları:çıt,küt,pat,şak,tıs... Kavram adları: duygu,sevgi,korku,düşünce,üzüntü...

66 Özne Yüklemin bildirdiği işi,hareketi yapan ya da oluşun içinde bulunan öğeye “özne” denir. *Erol,şarkı söylüyor. Özne *Biraz önce Ali geldi. Özne *Duvarlar yıkılıyor. Özne *Ben ödevimi yaptım Özne *Kendi düşen ağlamaz Özne

67 Özne olan sözcükler: 1.Adlar,özne olur: *Öğretmen geldi.
*Ağaçlar yapraklarını döktü. 2.Ad tamlamaları özne olur: *Kitabın sayfası yırtılmış. *Babamın arkadaşının oğlu askere gitti. 3.Sıfat tamlamaları özne olur: *Bir ses böler uykumu. *Yeşil yapraklar solmaya başladı.

68 4.Zamirler özne olur: *Ben insanları seviyorum. *Bazıları tembeldir.
5.Ad- fiil(mastar) özne olur: *Okumak,çok yararlıdır. *Kapanış çok başarılı oldu. *Okuma ,tutkuların en asilidir. 6.sıfat-fiil (ortaç) özne olur: *Ağlayan,bir gün güler. *Gelen ,gideni aratır.

69 Sıfatlarda pekiştirme
Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmeye ”pekiştirme” , anlamı güçlendirilmiş sıfata da “pekiştirme sıfatı”adı verilir. Pekiştirme şu yollarla yapılır: 1.sıfatı birici hecesine “m”, ”p”, ”r” , “s” sessizlerinden biri getirilerek yapılır: Beyaz kağıt bembeyaz kağıt İnce tahta ipince tahta Temiz giysi tertemiz giysi Mor çiçek mosmor çiçek

70 2.Sıfatlar yinelenir ya da ikilenir:
İri iri cevizler Kırmızı kırmızı güller Mor mor menekşeler Sulu sulu meyveler 3.Yinelenen sıfatların arasına “mi” edatı getirilerek yapılır: Temiz mi temiz bahçe Sıcak mı sıcak çay Kötümü kötü yollar Pahalı mı pahalı kumaş

71 4.Yinelenen adlar da pekiştirilmiş sıfat anlamı taşır:
Avuç avuç para Sandık sandık eşya Dolap dolap kitap 5.Yakın ve karşıt anlamlı ya da yakıştırmaca sözcükler bir arada kullanılarak yapılır: Abuk sabuk sözler İrili ufaklı bardaklar Derli toplu eşyalar Ulu orta konuşmalar Eski püskü elbiseler

72 Adların sayılarını gösteren sıfatlara “sayı sıfatları”denir.
Sayı sıfatları ,asıl sayı sıfatları,sıra sayı sıfatları,kesir sayı sıfatları ve üleştirme sıfatları olmak üzere dört grupta incelenir. 1.Asıl Sayı Sıfatları: Adların sayılarını kesin olarak gösteren sıfatlardır. Üç kalem Yüz yıl Bir milyon insan

73 Sıra Sayı Sıfatları:Adların sıralarını gösteren sıfatlardır.
Altıncı sınıf Yirminci yüzyıl Dokuzuncu köy Kesir Sayı Sıfatları: Adların sayılarını kesirli olarak gösteren sıfatlardır. Yarım ekmek (dörtte iki ekmek) Yüzde elli başarı Çeyrek saat (dörtte bir saat) Dörtte üç pay

74 Üleştirme Sıfatları:Adların eşit bölümlere ayrıldığı gösteren sıfatlardır.
İkişer elma Yüzer lira Onar sıra Üç yüzer koyun

75 Karanfilden güzel çiçek Karanfilden daha güzel çiçek
Sıfatlarda derece 1.Eşitlik derecesi:İki varlığın taşıdığı niteliğin eşit olduğunu gösterir.Sıfatın önüne gibi ve kadar sözcükleri getirilerek yapılır. Köşk gibi bakımlı ev Köşk kadar bakımlı ev 2.Üstünlük derecesi:İki varlıktan birinin taşıdığı değerin ,ötekine göre üstün olduğunu gösterir. Sıfatın önüne ”-den”, “-den daha “getirilerek yapılır. Karanfilden güzel çiçek Karanfilden daha güzel çiçek

76 3.En üstünlük derecesi:Yapılan karşılaştırmada nitelik bakımından en üstün varlığı gösterir.Sıfatın önüne “en”sözcüğü getirilerek yapılır. En güzel ev En temiz sokak En çalışkan öğrenci 4.Aşırılık derecesi:Karşılaştırılan niteliğin aşırılığını belirtir.Sıfatın önüne “çok”,”pek”,”fevkalâde”sözcükleri getirilerek yapılır. Çok yüksek dağ Pek güzel yemek Fevkalâde düzenli okul

77 Anlamı daraltılmış sıfatlara “küçültme sıfatları “denir.
Sıfatlarda küçültme şu eklerle yapılır: 1. ”-cik”ekiyle: küçücük, azıcık ... 2.”-ce” ekiyle: büyükçe, genişçe, darca ... 3. “-msi”ekiyle: kekremsi, acımsı,tatlımsı ... 4.”-si” ekiyle:çocuksu, erkeksi, otsu ... 5.”-(i)mtırak ekiyle:acımtırak,yeşilimtırak... 6.”-cak”ekiyle: büyücek, küçücek ...

78 Sıfatların cümledeki görevleri
Sıfatlar ,adlarla birlikte cümlede özne,nesne ,tümleç ve yüklem olurlar. 1.Özne olurlar: Çalışkan öğrenci sınıfını geçer. 2.Nesne olurlar:Ali, kırılan camı değiştirdi. 3.Dolaylı tümleç olurlar:Güzel yazıya bayılırım. 4.Yüklem olurlar:Oya, iyi bir öğrencidir.

79 Sıfatların adlarla oluşturdukları tamlamalara sıfat tamlaması “ denir.
Sıfat tamlamasında; tamlayan sıfat,tamlanan addır. Güzel ev (güzel, tamlayan;ev tamlanandır. Geniş balkonlu ev İyi yürekli insan Suyu duru pınar Kızarmış ekmek

80 Belirtme sıfatları Niteleme sıfatları
SIFATLAR Adların önüne gelerek,;onları niteleyen ya da belirten sözcüklere sıfat denir. Belirtme sıfatları Niteleme sıfatları Yapılarına göre sıfatlar Sıfatlarda pekiştirme Sıfatların cümledeki görevleri Sıfatlarda küçültme Adlaşmış sıfatlar Sıfat tamlamaları Sıfatlarda derece

81 Somut-soyut adlar Somut adlar(madde isimleri):Varlığı beş duyu organımızdan biri ya da birkaçıyla algılanan varlıklara verilen adlardır: Kitap, su, hava, deniz, taş, toprak, insan, ağaç, kuş... Soyut adlar(mana isimleri):Varlığı duyularımızla anlaşılamayan, ancak akıl yoluyla tasarlanan varlıklara verilen adlardır: İnsanlık,saygı,hak,tutuculuk,sevinç,korku,üzüntü...

82 Adları soru yoluyla gösteren sıfatlara” soru sıfatları” denir. Ne iş ?
Ne kadar zaman ? Kaç gün? Nasıl kumaş? Kaçıncı sınıf? Hangi ev? Kaçta kaç pay? Kaçar sıra?

83 Adların yerini soru yoluyla tutan sözcüklere ”soru zamirleri” denir.
Hanginiz konuyu hazırladı? Kaçınız şiiri ezberledi? Size dün ne anlattım? Ankara’dan kim geldi? Hangisini beğendiniz? Bu elbiseyi kaça aldın? Kaçınız konuyu hazırladı? Hangimiz daha çok ders çalışıyor?

84 Aynı türden olan varlıklardan birinin adına”tekil ad” denir. ev radyo
Tekil adlar Aynı türden olan varlıklardan birinin adına”tekil ad” denir. ev radyo gazete okul ağaç insan

85 Topluluk adları Biçimce tekil oldukları hâlde anlamca çoğul olan adlara “topluluk adları” denir. Ordu, kurultay, sınıf, takım, bölük, sürü, meclis, demet, düzüne ,tabur,alay...

86 Türemiş adlar İsim ve fiil kök ve gövdelerinden yapım ekleriyle türetilmiş adlara “türemiş ad”denir. Türkçe,.Çamlıca,bilmece,dilekçe,örümcek, kızılcık,dişçi,bencil,anaç,gündem,türdeş,adaş, sevecen,yakacak,çizelge,basamak,özen,gelenek, ödev,bilge,süzgeç,sürgü,dalgıç, dizi, kurucu, kurul, ekin,bilinç,görüş,geçit,dilek,kural, işlek, gözlem,Adanalı,kömürlük,çarpma,öğretmen, dolmuş tutsak,kurultay,uğultu....

87 ÜNLEM Ünlem:Yoğun duygularımızı eslenmelerimizi,
seslenmeleri,sevinçlerimizi,üzüntülerimizi, öfkelerimizi anlatırken,kullandığımız sözcüklere, seslere, seslenmelere ünlem denir. Örnekler: Öf! Çok sıkıldım. Sana çok kızgınım! Yaşasın! Bize gelecekmiş.

88 SESSİZ (ÜNSÜZ) HARFLER
SERT YUMUŞAK ğ, j, l, m, n, r, v, y, z f, h, s, ş Sürekli ç, k, p, t c, g, b, d Süreksiz

89 çat, çıt, tak ,tık, şak,şıp,tıs, güm,vız ...
Yansıma adları Doğadaki çeşitli seslerin kelime biçimine girerek adlaşmasıdır. Bunlar yansıyan sözcüklerin adlarıdır: çat, çıt, tak ,tık, şak,şıp,tıs, güm,vız ... Yapım eki alarak türerler: çatırtı, çıtırtı, tıkırtı, şakırtı, gürültü, homurtu, horultu, zırıltı, gümbürtü, zımbırtı, vızıltı, şırıltı, şakırtı...

90 Yapılarına göre sıfatlar
Sıfatlar yapılarına göre üç grupta incelenir. 1.Basit sıfatlar: Yapım eki almamış ya da başka sözcükle birleşmemiş sıfatlardır: az kazanç , bir kalem, dar yol, düz yüzey 2.Türemiş sıfatlar: Ad ya da fiillerden yapım ekleriyle türemiş sıfatlardır. Yiğitçe davranış, şakacı çocuk, bencil insan, gülen bebek, silinecek cam ,ürkek kedi,içten sevgi,tanıdık kişi, iletken madde,düşkün kişi,eğik duvar,öteki ağaç,kirli su,yazlık ev takma diş,göçmen kuş,çıkmaz sokak,sönmüş kireç ... 3.Bileşik sıfatlar: İki ya da daha çok sözcüğün birleşmesinden oluşan sıfatlardır.

91 Bileşik sıfatlar yapılışları yönünden ikiye ayrılır:
1.Kaynaşmış bileşik sıfatlar:Anlamca ve şekilce birleşmiş sıfatlardır: açıkgöz adam birtakım elbise birçok ev kahverengi boya yurtsever insan birkaç kuruş varyemez insan vurdumduymaz çocuk

92 2.Kurallı bileşik sıfatlar
A)sıfat tamlamalarının sonuna ”-li”,lik”getirilerek yapılır: geniş bahçeli ev bir haftalık gezi uzun ömürlü ağaç bir aylık maaş B) İkilemelere “li”ve” siz”getirilerek yapılır: Evli barklı adam tatsız tuzsuz yemek

93 Balkonu geniş ev Boyu uzun çocuk
C)Sıfat tamlamalarında sıfatla ad yer değiştirilerek yapılır: Balkonu geniş ev Boyu uzun çocuk

94 Yapılarına göre zamirler
Basit zamirler:Hiçbir yapım eki almamış ve birleşmemiş zamirlerdir. Ben, sen, o, biz, siz, onlar, kim, kimler, ne, neler, bu, şu, bunlar, şunlar, falan, filan, kaçı, hepsi, bazısı, kendim, kimisi... Türemiş zamirler:Yapım eki almış zamirlerdir. Sayıları oldukça azdır. Öteki, beriki, aşağıdaki, öndeki, ilerideki... Birleşik zamirler:İki ya da daha çok kelimenin birleşmesi veya kaynaşmasıyla oluşmuş zamirlerdir. Herkes, birtakımı, birkaçı, birçoğu, her biri, herhangi biri....

95 Yapısına göre cümleler
1.Basit cümle:Tek yargı,tek düşünce,tek duygu bildiren cümledir. Yazılarına dikkat etmelisin. Bunlar çok güzel olmuş. Bahçedeki çiçekler açtı. Annem dün benimle okula geldi.

96 2.Birleşik cümle:İki ya da daha fazla duygu, düşünce ve yargı anlatan cümlelerdir.
Sandalyeyi al,buraya gel. Pençereyi açıp aşağıya baktım. Hızla koşarak uzaklaştı. Eve uğrayıp çantasını alarak okula gitti. Atatürk:””Ne mutlu Türk’üm diyene!”demiştir.

97 3.Sıralı cümle:Anlamca ilgili cümlelerin virül, noktalı virgülle birbirine bağlanmasıdır.
Kitabımı açtım,okumaya başladım. Ayakkabılarını çıkardı,içeri girdi. Haber gazetenin temelidir; habersiz gazete olmaz

98 4.Bağlı cümle:Aralarında sebep-sonuç ilişkisi kurabildiğimiz cümlelerdir. Bağlaçlarla birbirine bağlanırlar. Sabah erken gidecektim, ancak uyanamdım. Çok çalış ki başarılı olasın. Yeni bir ev alamadık ,bari eskisini onaralım. Yağmur yağdı mı seller akardı sokaklardan

99 ı u a o ö ü e i ÜNLÜ HARFLER YUVARLAK DÜZ GENİŞ DAR GENİŞ DAR KALIN
İNCE

100 KALIN ÜNLÜ HARFLER KALIN a ı o u

101 İNCE ÜNLÜ HARFLER e ö ü i İNCE

102 DÜZ SESLİ HARFLER DÜZ a ı e i

103 YUVARLAK ÜNLÜLER YUVARLAK o u ö ü

104 GENİŞ ÜNLÜLER GENİŞ GENİŞ a o e ö

105 DAR ÜNLÜLER DAR DAR ı u i ü

106 Zeki BİKİR

107 Cümlede iş,hareket,oluş bildiren öğeye “yüklem” denir.
Oktay ders çalışıyor. Yüklem Havalar ısınmaya başladı. Yüklem Çiçekler dalında güzeldir. Yüklem Kitap okuyorum boş zamanlarımda. Yüklem Gidiyorum gönlümde gurbeti duya duya. Yüklem

108 Yüklem olan sözcükler:
1.Çekimli fiiller yüklem olur: *Otobüs okulun önünde durdu. *Bu şiiri okuyunuz. 2.Adlar yüklem olur: *En güvenilir taşıt trendir. *İnsanı insan yapan, düşüncesidir. 3.Ad tamlamaları yüklem olur: *Kırılan yer, evin kapısıdır. *Kitaplar dolabın üstündedir.

109 *Deniz,bugün masmavidir.
4.Sıfatlar,yüklem olur: *Bu roman çok güzelmiş. *Deniz,bugün masmavidir. 5.Sıfat tamlamaları yüklem olur: *Güneş başımızda kırmızı bir taçtır. *Köyde dikkatimi çeken,sakat insanlardı. 6.Zamirler yüklem olur: *Bu kitap senindir. *Oturduğumuz ev şurasıdır.

110 Yüklemine göre cümleler
1.Fiil cümlesi:Yüklemi fiil olan cümlelerdir. İki günden beri kitap okuyorum. Annem odamızı temizledi. 2.İsim cümlesi:Yüklemi isim ya da isim soylu bir sözcük olan cümlelerdir. Kardeşimin adı Hüseyindir. Özlem , başarılı bir öğrencidir. Resimlerin çok güzel. Biz Adanalıyız.

111 Zamirlerin cümledeki görevleri
Zamirler, zamirlerin oluşturduğu tamlamalar,cümlede her türlü öğe görevinde bulunurlar. Özne olurlar: Herkes evin önüne toplandı. Benim kalemim kayboldu. Nesne olurlar: Bugün kimseyi görmedim. Öğretmen senin ödevini beğendi Dolaylı tümleç olurlar: Elmaların iyisini kendisine ayırdı. Şunun söylediğine bak. 

112 Yüklem olurlar: Bu kitap, kendisinindir. Satılan, onların evidir. Bu, benim öğretmenimdir.

113  Belirtili ad tamlaması kurar: Belirtisiz ad tamlaması kurar:
Zamir tamalamaları Zamirler, isimlerle birlikte tamlama kurarak belirtili,belirtisiz ve zincirleme ad tamlamaları kurarlar. Ad tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan görevinde bulunurlar. Belirtili ad tamlaması kurar: Onun kitabı Kitabın birkaçı Benim evim Öğrencilerin hangisi? Senin köyün Köyün neyi? Belirtisiz ad tamlaması kurar: Kendi evim Kendi okulu 

114 Zincirleme ad tamlaması kurar:
Senin kitabının sayfası Öğrencilerin ödevlerinin hiçbiri Benim okulumun bahçesi

115 Kelime Halindeki Zamirler
Ek Halindeki Zamirler Şahıs Zamirleri İlgi Zamirleri İşaret Zamirleri İyelik Zamirleri Soru Zamirleri Belgesiz Zamir Kelime

116 ZAMİR (ADIL) İsimlerin yerlerine kullanılan kelimelere zamir (adıl ) denir. Örnekler : Sen ödevini zamanında yapıyorsun . O çalışkan bir çocuktur. Bu güzel kalemi sana aldım.

117 Zamirler kelime halinde olabilecekleri gibi
ek halinde de olabilirler.

118 Yapılarına göre zamirler Zamirleri cümledeki görevleri
ZAMİRLER(ADILLAR) Adların yerini temsil ya da işaret yoluyla tutan sözcüklere “zamir”denir Soru zamirleri Kişi zamirleri Belgisiz zamirler İşaret zamirleri Zamir tamlamaları EK HALİNDEKİ ZAMİRLER 1.ilgi zamiri 2.İyelik zamiri Yapılarına göre zamirler Zamirleri cümledeki görevleri