BİYOSİDAL ÜRÜNLERİN ETİKETLERİ, ÜRÜN TİPLERİ, FORMÜLASYON ŞEKİLLERİ

... konulu sunumlar: "BİYOSİDAL ÜRÜNLERİN ETİKETLERİ, ÜRÜN TİPLERİ, FORMÜLASYON ŞEKİLLERİ"— Sunum transkripti:

1 BİYOSİDAL ÜRÜNLERİN ETİKETLERİ, ÜRÜN TİPLERİ, FORMÜLASYON ŞEKİLLERİ
Dr. Hüseyin İLTER Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çevre Sağlığı Daire Başkanı

2 Biyosidal ürün Bir veya birden fazla aktif madde içeren,
Kullanıma hazır halde satışa sunulmuş, Kimyasal veya biyolojik açıdan herhangi bir zararlı üzerinde kontrol edici etki gösteren, Veya hareketini kısıtlayan, uzaklaştıran, zararsız kılan, yok eden Aktif maddeler ve müstahzarlar

3 Biyosidal Ürünler Yönetmeliği’nin amacı
Biyosidal ürünlerin piyasaya arz edilmeden önce insan, hayvan ve çevre sağlığı ile ilgili riskleri değerlendirebilecek şekilde üretimi ve ithalatı ile ruhsatlandırılmasına ve tescil edilmesine, piyasaya arz edilmesine, ambalajlanmasına, etiketlenmesine, sınıflandırılmasına, denetlenmesine ve biyosidal ürünlerle ilgili diğer hususlara ilişkin usul ve esasları belirlemektir.

4 Etiketleme Bir biyosidal ürünün piyasaya arz edilebilmesi için EK-12’deki ürün etiket örneğinde belirtilen niteliklere uygun etiket hazırlanması ve Bakanlıkça onaylanması zorunludur. İnsan sağlığına ve güvenliğine ilişkin gerekli bütün bilgiler ve gerekli hallerde tamamlayıcı nitelikte bilgiler de etiket üzerinde yer alır.

5 Biyosidal ürünün kullanım amacı ve nitelikleriyle ilgili olarak alıcının aldatılmasına sebep olacak ve böylelikle ürüne ilişkin abartılı bir izlenim yaratacak şekilde; yanlış, yanıltıcı ya da eksik bilgi verilmesi ve ürünün gerçek niteliklerinin saklanması yasaktır. Ayrıca biyosidal ürünün etiketinde «düşük riskli biyosidal ürün», «toksik değildir», «zararsızdır» gibi ifadelerin bulunması yasaktır.

6 Biyosidal Ürün Etiket Örneği

7 Biyosidal Ürün Etiket Örneği

8 Türkiye’de verilen ruhsat veya tescil numarası,
Ürünün şarj numarası veya parti adı veya tanımı, Ruhsat veya tescilde belirtilen her kullanım için kullanım talimatları ve metrik birimlerle belirtilmiş kullanılacak doz miktarları, Ürünün ilk kullanımı ile bir sonraki kullanımı arasındaki zaman aralığı ya da biyosidal ürünün kullanıldığı alana insan ve hayvanların bir sonraki girişi için uygun ve «Uygulama yapılan alanın arındırma yolları ve havalandırılması için gereken süreyi»,

9 Kullanılacağı zararlı organizmalar tablo halinde açık ve net olarak belirtilmeli,
Kullanma şekli, kullanıcının anlayacağı şekilde açıklanmalı, Normal saklama veya depolama koşullarında geçerli olan son kullanma tarihi, Biyosidal ürünün kullanımında etkili olması için gereken süre, tekrar uygulanması için gereken bekleme süresi,

10 Ruhsat veya tescil sahibi ile üretici firmanın adı veya unvanı, adresi Ticari Sicil Gazetesi ile birebir aynı olacak şekilde yazılmalı, Net miktarı birimi (kg, l, m3 vb)yazılarak belirtilmeli, Üretim ve son kullanma tarihleri gün, ay ve yıl olarak belirtilmeli, Raf ömrü ürüne göre belirtilmeli,

11 Biyosidal Ürün Etiket Örneği

12 Kullanılan ürün ve kullanım amacına göre; Biyosidal ürünün kullanılması kısıtlanan kullanıcı kategorileri, genel halk, uzman personel, sanayi için gibi, Ürünün ticari adı ile firma adı ve amblemi, Sıvı konsantre, granül, toz gibi formülasyon şekli, Her aktif maddenin adı ve metrik birim olarak konsantrasyonu ile CAS numarası,

13 Yardımcı maddelerin metrik birim olarak konsantrasyonu ve formülasyondaki fonksiyonu,
Ahşap koruma, dezenfeksiyon gibi kullanım amacı, Biyosidal ürünün güvenli bertarafı ve ambalajlanmasına, bunun yanı sıra ambalajın tekrar kullanımının önlenmesiyle ilgili talimatlar, Boş ambalajın imha şekli tarihinde yayımlanan Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre belirtilir.

14 Biyosidal Ürün Etiket Örneği

15 Risk ve güvenlik ibareleri yer almaktadır.
Etiketin bu bölümünde; Ürün tipi/tipleri, İlk yardım önlemleri, Ürünün kullanılırken ve depolanırken dikkat edilecek hususlar, (Burada belirtilen ürünün depolama sıcaklığına uyulması gerekir.) Risk ve güvenlik ibareleri yer almaktadır. İlk yardım önlemleri ile risk ve güvenlik önlemleri tarihli yayımlanan Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarlara ilişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın açtığı kurslara katılarak Güvenlik bilgi formu hazırlamaya hak kazanmış serifikalı kişiler tarafından hazırlanan Güvenlik Bilgi Formuyla birebir aynı olmalıdır.

16 Biyosidal Ürün tipleri
Yönetmelikte, Biyosidal ürün tipleri 4 ana grupta toplanmış olup 23 ürün tipi bulunmaktadır.

17 1. Ana Grup Dezenfektanlar ve Genel Biyosidal Ürünler

18 Ürün Tipi 1 İnsan hijyeni ile ilgili biyosidal ürünler

19 Ürün Tipi 2 Kişisel ve umumi alanlarda kullanılan dezenfektanlar ve biyosidal ürünler

20 Ürün Tipi 3 Veteriner hijyenine yönelik biyosidal ürünler

21 Ürün Tipi 4 Gıda ve yem alanlarında kullanılan dezenfektanlar

22 Ürün Tipi 5 İçme suyu dezenfektanları

23 2. Ana Grup Koruyucular

24 Ürün Tipi 6 Kutu içi koruyucular; Gıda ya da yem malzemelerinden farklı olarak üretilmiş ürünlerin konserve olarak korunmasında mikrobik bozulmanın kontrolünü sağlayarak raf ömrünü garanti etmek için kullanılan ürünlerdir.

25 Ürün Tipi 7 Film koruyucular; Boya, plastik, yalıtım malzemeleri, duvar zamkı, bağlayıcı, kâğıt, sanat eseri gibi malzemelerin ve eşyaların filmlerin ya da kaplamaların korunması amacıyla mikrobik bozulmanın kontrolünü sağlayarak yüzey özelliklerinin korunması için kullanılan ürünlerdir.

26 Ürün Tipi 8 Ahşap koruyucular; İnsanlar tarafından kullanılan her türlü ahşap malzemeye zarar veren organizmaların kontrolünde ve ahşapların genel korunmasında kullanılan ürünlerdir. Bu ürün tipine önleyici ve iyileştirici etkisi olan ürünler dâhildir.

27 Ürün Tipi 9 Elyaf, deri, lastik ve polimer koruyucular; Deri, lastik, kâğıt, tekstil ürünleri gibi lifli ya da polimer maddelerde mikrobik bozulmanın kontrolünü sağlayabilmek için kullanılan ürünlerdir.

28 Ürün Tipi 10 Duvarcılık koruyucuları; Duvarcılık ya da ahşap olmayan diğer yapı malzemelerinin korunmasında ve iyileştirilmesinde mikrobik bozulmanın kontrolünü sağlayabilmek için kullanılan ürünlerdir. Boyalar bu gruptadır.

29 Ürün Tipi 11 Sıvı soğutucu ve arıtma sistemleri koruyucuları; Su ve diğer sıvıların soğutulmasında ve arıtma sistemlerinde mikrop, yosun ve midye gibi zararlı organizmaların kontrolünde kullanılan ürünlerdir. İçme suların korumasında kullanılan ürünler bu ürün tipine dâhil değildir.

30 Ürün Tipi 12 Slimisitler; Sanayi işlemlerinde kullanılan malzemelerin, ekipmanların ve yapıların üzerinde salyangoz sümüğünü önlemek ve kontrol etmek için kullanılan ürünlerdir.

31 Ürün Tipi 13 Sıvı metal işleme koruyucuları; Metal işleme sıvılarının korunmasında mikrobik bozulmanın kontrolünü sağlayabilmek için kullanılan ürünlerdir.

32 3. Ana Grup Haşere kontrolü için kullanılan biyosidal ürünler

33 Ürün Tipi 14 Rodentisitler-Fare, sıçan ya da diğer rodentlerin kontrolünde kullanılan ürünler.

34 Ürün Tipi 15* Avisitler-Kuşların kontrolünde kullanılan biyosidal ürünler* Biyosidal Ürünler Yönetmeliği’nin 10 uncu maddesinin onuncu fıkrası gereği ruhsat verilmez.

35 Ürün Tipi 16 Mollusisitler- Mollusca grubu canlıların kontrolünde kullanılan ürünler.

36 Ürün Tipi 17* Pisisitler-Balıkların kontrolünde kullanılan ürünler, bu ürünlere balık hastalıklarında kullanılan tedavi ürünleri dâhil değildir* Biyosidal Ürünler Yönetmeliği’nin 10 uncu maddesinin onuncu fıkrası gereği ruhsat verilmez.

37 Ürün Tipi 18 İnsektisitler, akarisitler ve diğer artropotların kontrolünde kullanılan ürünler

38 Ürün Tipi 19 Kovucular ve çekiciler

39 4. Ana Grup Diğer biyosidal ürünler

40 Ürün Tipi 20 Gıda ya da yem stokları koruyucuları-Zararlı organizmaların kontrolü ile gıda ya da yem stokların korunmasında kullanılan ürünlerdir Biyosidal ürünler kapsamından çıkarılacaktır.

41 Ürün Tipi 21 Bozunmayı önleyici ürünler ürünler

42 Ürün Tipi 22 Mumyalama ve hayvan postu doldurma sıvıları

43 Ürün Tipi 23* Diğer omurgalıların kontrolünde kullanılan ürünler*
Biyosidal Ürünler Yönetmeliği’nin 10 uncu maddesinin onuncu fıkrası gereği ruhsat verilmez.

44 Etiket örneğinde kullanıcı katogorisi uzman personel olarak belirtilen ürünlerin uygulamasının uzman personeller tarafından yapılması zorunludur. Bu ürünler genelde, I. Ana Grupta ürün tipi 2’de yer alan kişisel ve umumi alanlarda kullanılan dezenfektanlar ve biyosidal ürünler ile 3. Ana Grupta yer alan haşere kontrolü için kullanılan, risk, güvenlik ve tehlike sembolleri açısından tehlike arz eden ürünlerdir.

45 Pestisit Formülasyonları
Pestisitler doğaları gereği zehirli maddeler olduklarından, zararlılara karşı daha emniyetli, daha ekonomik ve insan ve çevre sağlığı açısından daha az zararlı olacak şekilde bazı yardımcı maddeler karıştırılarak kullanılırlar. İşte kullanıma hazır hâlde satışa sunulan bu karışıma “formülasyon” denir. Pestisitler yanlış kullanıldığında; sadece uygulayan kişiyi değil, hem kalıntıyla tüketiciyi hem de çevreyi olumsuz etkilemektedir

46 Formülasyonun içinde:  Etken madde veya aktif madde,  Yardımcı maddeler (ıslatıcı, yayıcı, köpükleme önleyici v.b.)  Emülgatörler,  Stabilizatör,  Çözücüler,  Dolgu maddeleri bulunmaktadır.

47 Etken maddeler; Kurumumuz web sayfasında sürekli olarak
güncellenmektedir. İzinli olan etken maddeler; Liste A: Ürün tipi tanımlanmış ve biyosidal ürünlerde kullanımına geçici olarak izin verilen mevcut aktif maddeleri gösteren ve Kurumca hazırlanıp, Kurumun internet sitesinde yayımlanan listedir. Bu listede yer alan aktif maddelerin AB tarafından incelemesi devam etmektedir. Liste I: Biyosidal ürünlerde kullanımı serbest olan aktif maddeleri gösteren ve Kurumca hazırlanıp, Kurumun internet sitesinde yayımlanan listedir. AB tarafından incelemesi bitmiş olan aktif maddeleri içerir, Liste IA: Düşük riskli olarak kabul edilen aktif maddeleri gösteren ve Kurumca hazırlanıp, Kurumun internet sitesinde yayımlanan listedir. Liste IB: Temel madde olarak kabul edilen aktif maddeleri gösteren ve Kurumca hazırlanıp, Kurumun internet sitesinde yayımlanan listedir.

48 Formülasyonu Oluşturan Yardımcı maddeler

49 Emülgatörler: Yağ ve su gibi karışmayan iki maddenin birbiri içinde homojen bir görünüm alması için dışardan ilave edilen maddelere denir. Sodyum sülfat bileşikleri en yaygın kullanılan emülgatörlerdir. Stabilizatör; Aktif maddenin dekompoze olmasını önleyen, çok yavaşlatan veya formülasyonunuzun süre stabil kalmasını sağlayan maddedir. Solvent: Aktif maddenin çözünmesini sağlayan ve sıvı formülasyon içerisinde homojen bir şekilde dağılmasını sağlayan maddedir. Dolgu maddesi: Ürünün uygulama sırasında belli bir kıvamda olmasını sağlayan maddelerdir. Kaolin, dolamit, Kuars v.b.

50 Pestisitlerin yaygın olarak kullanılabilmesi için bazı özelliklerinin olması gerekir.
Bu özelliklerin bazıları: Biyolojik olarak aktif, Ucuz, Güvenilir, Kolay ve güvenli uygulanabilen, Yeteri kadar kararlı (stabil), İnsanlar, hayvanlar ve çevre için güvenli, Hedef canlıya spesifik olarak toksik, Yanıcı, korozif, patlayıcı, boyayıcı etkisi, yaban hayatına ve faydalı organizmalara zararlı olmamalıdır. Kolayca toksik olmayan maddelere dönüşebilmelidir.

51 Pestisit Çeşitleri: İnsektisit : Böcek, haşerelere karşı kullanılan ilaçlardır. Fungusit : Funguslara (Mantar) karşı kullanılan ilaçlardır. Herbisit : Yabancı otlara karşı kullanılan ilaçlardır. Mollusit : Yumuşakçalara karşı kullanılan ilaçlardır. Rodentisit : Kemirgenlere karşı kullanılan ilaçlardır. Nematisit : Nematotlara karşı kullanılan ilaçlardır. (Nematotlar; solucanlara benzeyen çok kücük canlılardır. Boyları 1-2 mm, en fazla yarım santim olur. İncecik ve renksiz olduklarından dolayı gözle görülmeleri mümkün değildir. Akarisit : Akarlara karşı kullanılan ilaçlardır.

52 Pestisitlerin Sınıflandırılması
Görünüşlerine, Fiziksel yapılarına, Formulasyon şekillerine, Etkiledikleri zararlı ve hastalık grubu ile bunların biyolojik dönemine, İçerdikleri aktif madde cins ve grubuna, Zehirlilik derecesine ve kullanım tekniğine göre çok değişik şekillerde sınıflandırılabilir. Pestisitlerin sınıflandırılmasında formulasyon şekillerine göre ve etkili oldukları zararlı grubuna göre olan sınıflandırma daha yaygın olarak kullanılır.

53 Su ile Seyreltilen Konsantreler:
 Formulasyon şekillerine göre sınıflandırma Su ile Seyreltilen Konsantreler: BR: Briket CS: Kapsül süspansiyon EC : Emülsiyon konsantre anlamına gelir. EW: Emülsiyon al-in water, suda yağlı çözelti anlamına gelir. ME: Mikro emülsiyon EO: Emülsiyon water in oil. Emülsiyon yağda su anlamına gelir. DC: Disperse olabilen konsantre SC: Süspansiyon konsantre, akıcı konsantre SE:Süspo emülsiyon SG: Water soluble granüles, suda çözünen granül anlamına gelir. SP: Water soluble povder, Suda çözünen toz anlamına gelir. DT:Tablet WP :Wettable Powders, suda ıslanabilen toz anlamına gelmektedir. WT: Suda dağılabilen tablet. WG : Water granül, suda dağılabilen granül anlamına gelir. ES: Emülsiyon süspanse CS: Kapsül süspansiyon 

54 Seyreltilmeden Kullanılan Konsantreler
CG: Kapsüllenmiş granül DP: Toz GR: Granül GG: Makro granül MG: Mikro granül

55 Özel İhtiyaçlar İçin Değişik Formülasyonlar:
AB: Daneli yem BB: Blok yem GB: Granül yem RB: Hazır yem AE: Aerosol JEL PELLET Elektrikle buharlaştırılan matlar.

56 TOZ ÜRÜNLER (DP) Çok ince öğütülmüş, doğrudan kullanılan ürünlerdir.
Aktif madde oranı %1-10 arasında değişmektedir. Aktif maddenin dışında kalan kısım ise talk, kaolen, kieselgur (diatome toprağı), bentonit, profillit, kalsit, silis vb. gibi dolgu ve seyreltici madde denilen maddelerdir. Ayrıca toz ürünlerin içerisine imalat esnasında öğütmeyi kolaylaştırıcı ve kekleşmeyi önleyici bazı sentetik maddeler de konulmaktadır. Toz formülasyonlar rüzgar aracılığıyla kolaylıkla uygulama alanı dışına taşınabilmeleri ve solunum yoluyla insan ve memelilere ulaşabilmeleri nedeniyle haşere grubunda kullanımı yasaklanmıştır.

57 ISLANABİLİR TOZ ÜRÜNLER (WP):
Su ile seyreltilerek uygulanan toz halindeki ürünlerdir. Su ile seyreltildiklerinden, aktif madde dışında ürün zerrelerinin suda ıslanmasını, zerrelerin birbirinden ayrılmasını ve zerrelerin su içerisinde çökmeden askıda kalmasını sağlayan yardımcı maddeler içerir. Islanabilir toz ürünler, toz ürünlere göre daha ufak zerrelere sahiptirler.

58 Islanabilir Toz Biyosidal Ürünlerde Aranan Özellikler;
1-Zerre Büyüklüğü: Zerrelerin küçük olması istenir. Bu özellik; ürünün aletle kolay atılmasını sağlar, süspansiyon kabiliyetini arttırır ve ince zerreler yüzeye daha homojen dağılır. 2-Süspansiyon Kabiliyeti: Biyosidal ürün zerrelerinin su içerisinde çökmeden askıda kalma özelliğidir. Eğer bir formülasyonun süspansiyon kabiliyeti yüksek değil ise uygulama esnasında aletin deposunun dibine çökmesi söz konusu olacaktır. Uygulamaya başlandığında önce dipte yoğun ürün içeren kısım atılacak daha sonra ise çok az veya hiç ürün bulunmayan sıvı atılacaktır. 3-Islanma Kabiliyeti: Biyosidal ürün su ile karıştırıldığında kolayca ıslanmalı, suyun üzerinde yüzmemelidir. 4-Islatma ve Yayılma Kabiliyeti: Biyosidal ürün yüzeye püskürtüldüğü zaman, yüzeyi ıslatmalı ve damlalar yayılmalıdır. Damlalar ne kadar yayılır ise biyolojik etki de o kadar artmaktadır. 5-Yapışma Kabiliyeti: Bu özelliğin yüksek olması biyolojik etkinliği arttırır. Çünkü, yağmur ile yıkanma azaltılmış olur.

59 6-Köpüklenme Durumu: WP biyosidal ürün içerisindeki ıslatıcı ve yapıştırıcı maddeler genellikle deterjan türünden maddeler olduğundan, su ile karıştırıldığında köpüklenme meydana gelir. Ürünlerin uygulamaya hazırlanması esnasında dikkat edilmeli, köpüklenmeden dolayı uygulama aletinin deposunun çabuk dolduğu zannedilerek, depo yarım bırakılmamalı; köpük çöktükten sonra kalan kısım tekrar su ile doldurulmalıdır. 7-Basınça ve Isıya Dayanıklılık: Islanabilir toz formülasyonlarda, basınca ve ısıya dayanıklılık daha önemlidir. Çünkü ambalajlar üst üste konulduğunda kekleşme olabilir. Bu özelliğinden dolayı, uygun ambalajlarda ve uygun depolama şartlarında muhafaza edilmesi gerekir.

60 SUDA ÇÖZÜNEN TOZLAR (SP):
Bu formülasyondaki ürünler de toz şeklindedir. Su ile çözünebilen aktif maddeleri içeren formülasyonlardır. Bu formülasyondaki aktif madde en yüksek uygulama dozunda bile kolayca suda çözünebilmelidir. Ayrıca aktif maddenin dışında kalan yardımcı maddelerin de suda çözünmesi gerekir. Suda Çözünen Toz Ürünlerde Aranan Özellikler: Tuzun suda çözünmesi gibi bu formülasyon tipindeki ürünlerin de suda çözünmesi istenir. Çözünmeden sonra dipte herhangi bir çökme olmamalıdır.

61 GRANÜL ÜRÜNLER (GR) Granül formülasyonlarda granül çapı genellikle 0,5 mm ile 4,5 mm arasında değişmektedir. 0,5 mm’den küçük olanları mikrogranül, 5-5.5 mm arasındakiler pellet ve 30-40 mm arasındakiler ise tablet olarak adlandırılırlar. Aktif madde oranı %1 ile %40 arasındadır. Aktif maddenin taşıyıcı maddeye emdirilmesi yoluyla elde edildiklerinden, taşıyıcı maddenin iyi emme gücüne sahip olması istenir. Granül ürünlerin bazı avantajları vardır. Faydalı faunaya etkisinin daha az olması, özellikle sıcakkanlılara çok toksik olan maddelerin bu formülasyon tipi ile uygulamaya verilebilmesi, tozuma sorununun az olması sebebiyle son yıllarda dünyada kullanım oranı artmaktadır.

62 Granüllerde Aranan Özellikler
1-Granül Büyüklüğü: Granüller ister büyük, isterse küçük partiküllü olsunlar partikül büyüklüklerinin uniform (değişmez, muntazam) olması istenir. 2-Litre Ağırlığı: Granül formülasyonların parçacıklarının litre ağırlığı homojen olmalıdır. 3-Aşınmaya Karşı dayanıklılık: Biyosidal ürünler imalatından uygulama aşamasına kadar birçok mekanik etki ile karşı karşıya gelirler. Bu mekanik zorlamalara karşı granüllerin dayanıklı olması ve aşınmaması gerekir. 4-Suda Dağılma: Biyosidal ürün içerisindeki etkili maddenin serbest hale geçmesi istenir. 5-Depolama Dayanıklılığı: Depolama sırasında etkili maddenin ve ürünün fiziksel özelliklerinin bozulmaması gerekir. Ruhsatlandırma aşamasında bu analizlerin tamamı yetkili laboratuarlar tarafından yapılmaktadır

63 SUDA DAĞILABİLEN GRANÜLLER (WG)
Bu formülasyonlar suyla karıştırıldığı anda, granüller suda hızlı bir şekilde dağılım gösterirler ve suda ıslanabilir tozların (WP) oluşturduğu bulamaca benzer bir bulamaç oluştururlar. Bu formülasyonun avantajlı olduğu bazı özelliklerini şöyle sıralayabiliriz, Granüller küçük, yuvarlak ve pürüzsüz yüzeyleri sebebiyle düzgün bir akıcılık gösterir. Dökülme esnasında kuru deriye ve elbiseye tutunmazlar. Toz ürünler gibi bir tozuma özelliği olmadığından uygulayıcıya zararlı etkisi azdır. Ambalaja yapışmadıkları için kolayca uygulama aletine boşaltılabilir. Sıvı ürünlerin depolanması esnasında karşılaşılabilen sediment veya kristalleşme oluşumları yoktur. Yeterli biyolojik aktivitenin elde edilebilmesi için, ideal parçacık büyüklüğüne sahip olmalı ve yüksek süspansiyon kabiliyeti göstermelidir.

64 ZEHİRLİ YEMLER Zehirli yemler, bazı böcekleri ve kemirgenleri cezbederek çekmek ve zehirlemek amacıyla hazırlanmış formülasyon şeklidir. Zararlıyı kendi doğal çevresinde veya yakınında cezbedip, zehirlemesi istenir. Hedef alınan zararlıya göre değişik şekil ve kompozisyona sahiptirler. Bünyelerinde aktif madde, cezbedici, besin maddesi ve uyarıcı bir renk maddesi bulunabilir. Pellet Mum Blok

65 EMÜLSİYON KONSANTRELER (EC)
Genellikle %20 ile %50 arasında aktif madde içerirler. Formülasyonda aktif madde dışında çözücü (Solvent) ve emülgatör bulunur. EC formülasyonlarda kullanılan aktif madde suda çözünmeyip, ancak organik bir çözücüde çözünebilmektedir. Aktif maddeyi çözen solvent doğrudan su ile karışmaz. Çözücü ve aktif madde hydrophob’dur, yani suyu sevmez. Bu nedenle bu maddelerin su ile karışımlarını sağlayan emülgatör adı verilen maddeler ilave olunur.

66 Emülsiyon Konsantre Ürünlerde Aranan Özellikler
1-Görünüş: Ürün berrak olmalı ve herhangi bir yabancı madde içermemelidir. 2-Emülsiyon Olma Özelliği: Ürün su ile iyice karışabilmeli ve genellikle süt renginde bir görünüm vermelidir. Ancak son yıllarda geliştirilen farklı yapılarda olan emülgatörlerle şeffaf, renksiz emülsiyonlarda oluşabilmektedir. 3-Emülsiyon Stabilitesi: Belli bir sürede, belli sıcaklık ve konsantrasyonda su ile karıştırılan üründe herhangi bir ayrışma, kremleşme veya tortu oluşmaması istenir. Ürünün, uygulama tankının altında veya üstünde bir ayrışma oluşturması istenmeyen bir özelliktir. Bu şekildeki ürünün, uygulama sahasına eşit şekilde dağıtılabilmesi söz konusu olamayacağından, iyi bir uygulama yapılamaz. Emülsiyonlarda rastlanan stabilsizlik halleri; ayrışma, kremleşme ve topaklaşma olarak bilinir. Bu hallerin uygulama aletinin deposunda oluşmaması gerekir.

67 4- Alev Alma Derecesi: Bu formülasyon içerisinde bulunan organik solventler yanıcı özelliğe sahiptirler. Bu özelliğinden dolayı, ürünlerin depolarda, bayilerde, nakliye esnasında ve uygulanmaları sırasında meydana gelebilecek herhangi bir sızıntı sebebiyle kolayca alev almaması istendiğinden, ürünlerin C’nin altında alev almaması gerekmektedir. 5-Sıcağa Dayanıklılık: Depo ve bayilerde bekleyen ürünler, havanın sıcaklığından etkilenip, bozulma, kristalleşme vb. herhangi bir istenmeyen özellik göstermemelidir. 6-Soğuğa Dayanıklılık: Soğuk şartlar altında da ürün fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinde herhangi bir değişim göstermemelidir.

68 SOLÜSYON KONSANTRELER (SL)
EC formülasyonlar gibi sıvı görünümdedirler ve su ile seyreltilerek oluşturulan berrak solüsyonlar şeklinde uygulanır. Su ile karıştırıldıklarında aynen EC’lerde olduğu gibi kalması arzu edilir. Bu formülasyonların yapılabilmesi için aktif maddenin suda çözünmesi gerekir. Emülsiyon konsantre ürünlerden farkı emülgatör ve organik çözücü maddeler ihtiva etmemeleridir.

69 SÜSPANSE (AKICI) KONSANTRELER
Akıcı konsantreler EC-WP arası bir formülasyon şekli olup, farklı kıvamlarda (değişen vizkosite değerlerinde) olabilmektedirler. Su ile seyreltilerek uygulanırlar. Son yıllarda geliştirilen bu formülasyon tipinin avantajları şu şekilde sıralanabilir: -Yüzeye iyi bir örtü oluştururlar. -WP’lere oranla yağmurdan sonra etkinliklerini daha uzun süre sürdürürler. -Süspansiyon durumları iyi olduğundan, uzun süre bu özelliklerini korurlar. -Sıvı olduklarından WP’lere göre daha uzağa püskürtülebilirler. -Tozuma, rüzgarla dağılma olmadığından uygulayıcı için güvenlidir. -Parçacıklar WP’lere göre daha ufak olduğundan iyi bir kaplama gösterirler ve uzun süre yüzeyde kalırlar. -Emülsiyon ürünlerin içerdiği çözücüleri ihtiva etmezler. -Diğer sıvı ürünlerde olduğu gibi seyreltmede kullanılan suya bağlı olarak (Sert, yumuşak su) değişim göstermezler

70 MİKRO EMÜLSİYONLAR: Emülsiyon konsantre ürünlerden farklı olarak, bünyelerinde su da içeren, uygulamada su ile seyreltilen ve çok düşük dozlarda uygulanabilen (<10ml/lt gibi), su ile seyreltiğinde de emülsiyonların oluşturduğu süt görünümünün aksine berrak emülsiyonlar veren, yeni geliştirilmiş formülasyonlardır.

71 KAPSÜLLENMİŞ GRANÜLLER:
Mikrokapsülasyon tekniği daha önceleri uçucu kimyasallar (feromonlar gibi) ve pestisitlerin kontrollü verilmesi için geliştirilmiştir. Şu anda çeşitli ülkelerde, evlerde ve binalarda kullanılmaktadır. Bu formülasyonlar sıvı damlacıkları veya katı aktif madde parçacıklarının genellikle polivinil veya diğer materyallerle kaplanarak yuvarlak şekilde parçacıklar haline dönüştürülmesi ile elde edilirler. Kapsül şeklindeki formülasyonlara, etkili maddenin toksisitesini, uçuculuğunu ve parlama özelliğini azaltabilmek amacıyla başvurulmaktadır. Etkili maddeyi kuşatan zarf materyali değişik oranlarda kırılarak ürünü yavaş yavaş serbest bırakır, dolayısıyla uçuculuğu yüksek bir insektisitin ömrü birkaç dakikadan birkaç güne uzayabilir.

72 Yeterli miktarda su ile seyreltilerek kullanılırlar.
Uygulamada, kapsülün çevresindeki su buharlaşır, kapsül içindeki aktif madde kapsül duvarına difüze olur ve dış yüzeyde ince konsantre bir film tabakası oluşur. En dış yüzeydeki pestisit tabakası kırıldığında, duvardan difüzyon yoluyla ilave aktif madde gelerek onun yerini alır. Bu yavaş difüzyon işlemi sonucu, hedef zararlıya etkili olabilecek düzeyde sürekli rezidü oluşturulabilir.

73 Aktif maddenin polimer bir yapı ile kaplanmış olması, aktif maddenin ısı, güneş ışığı, nem gibi etkiler altında kalarak dekompoze olmasını engeller. Ayrıca kullanıcıları ve çevreyi de aktif madde ile direkt temastan korur. Bu formülasyon tipinin birçok avantajı olmasına rağmen, bunların diğer formülasyonlar kadar yaygın olmayışı; her aktif maddenin bu formülasyon tipine uygun olmaması ve üretim tekniğinin pahalı olması gibi nedenler sayılabilir.

74 AEROSOLLER: Uygun bir çözücüde çözdürülmüş etkin madde ve itici gaz yani L.P.G. kullanılarak, valf kontrollü kutular içerisine doldurulmak suretiyle hazırlanmış olan formülasyonlardır. Kullanıma hazır halde sunulması ve kullanım kolaylığı sebebiyle evlerde en çok kullanılan insektisit türüdür. Genel halk kullanımına arz edilen ve evlerde, gıda üretim ve tüketim yerlerinde sıklıkla kullanılan bu formülasyonların çok dikkatli kullanılması gerekir. Özellikle çocukların, evcil hayvanların bulunduğu yerlerde insanların ve hayvanların ulaşamayacağı yerlerde kullanılmalıdır. Aerosoller kullanılırken kesinlikle insanların içeride bulunmaması, yiyecek ve içeceklerin, bunların kaplarının açıkta bulunmaması, ürün uygulaması yapıldıktan sonra yarım saat kapalı kalan mekanın bir saat iyice havalandırıldıktan sonra kullanıma açılması gerekmektedir.

75 ZEHİRLİ TUZAK VE YEMLER:
Karınca, hamamböceği, uçucu sinekler ve kemirici hayvanlarla mücadele için formüle edilmiş yem, tane yem veya pelet yem şeklinde hazırlanmışlardır. Kullanıma hazır halde satışa sunulması sebebiyle evlerde sıkça kullanılan ürünlerdir.

76

77 İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER
Dr.Hüseyin İLTER Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çevre Sağlığı Daire Başkanı Tel: Fax: Sağlık Mahallesi Adnan Saygun Caddesi No:55 E Blok 3. Kat 06434 Sıhhıye – Çankaya/ANKARA