MSİ 2013 Mühendislik Etiği.

... konulu sunumlar: "MSİ 2013 Mühendislik Etiği."— Sunum transkripti:

1 MSİ 2013 Mühendislik Etiği

2 İletişim Bilgileri Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü
Prof.Dr. Vedat Arslan Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Maden Mühendisliği Bölümü Tel:

3 Haftalık Ders Planı Hafta Konu 1 Giriş ve Haftalık Ders Planı
Etiğe Giriş-Temel Tanımlar 2-3 Etik Tarihi ve Etik Teorileri 4 Mühendislik Tarihi ve Etik Mühendislikte Esas Alınan Değer Sistemleri 5 Mesleki Davranış İlkeleri – Etik Kodlar 6 Örnek Olay (Incident at Morales) DVD izleme 7 Quiz

4 Haftalık Ders Planı Hafta Konu 8 Etik İkilem Karar verme sürecinde uygulanabilecek yaklaşım ve testler 9 İnternetten izlenecek ders ( Örnek olay İncelemeleri 10 Ara Sınav 11 Hukuk- Etik İlişkisi 12 Etik Sorunların Ele Verilmesi

5 Haftalık Ders Planı Hafta Konu 13 Örnek olay İncelemeleri 14 Örnek olay İncelemeleri Genel Değerlendirme

6 Değerlendirme Kriterleri
%70 devam koşulu aranacaktır. Toplam 14 hafta ders yapılacaktır. Devamsızlık 4 hafta Ders Başarı Notu: Yarıyıl içi notu % 50 + Yarıyıl sonu notu %50 ____________________________________________ __ Yarıyıl içi notu: quiz %30 + ara sınav notu %70

7 İyi olmak kolaydır, zor olan adil olmaktır.
(Victor Hugo) “Kime göre iyi?” Şeref kaybedilirse geriye ne kalır? Publius Syrus

8 Neden Etik Eğitimi? Akademik çevrelerde iyi bilindiği gibi; ABET (Accreditation Board for Engineering and Technology), ABD’de fen, mühendislik, bilgisayar ve teknoloji konularında eğitim veren yükseköğretim programlarının akreditasyonunu yapan bağımsız bir kuruluştur. ABET akreditasyonu, bir yükseköğretim programının, öğrencilerini hazırladığı mesleğe ait nitelik standartlarını sağladığının bir güvencesi olarak kabul edilmektedir. Mühendislik programlarının akreditasyonu için ölçütlerin sunulduğu dönemine ait yayında, lisans düzeyi programlarda aranan genel ölçütlerden biri olarak, mühendislik programlarından “...öğrencilerinin .....mesleki ve etik sorumluluk anlayışına ulaştıklarını” gösterebilmeleri istenmektedir.

9 Günümüzde, ABET akreditasyonunu alabilmek için, mühendislik programlarının bünyesinde mühendislik etiği ile ilgili bir dersin bulunması zorunluluk haline gelmiştir. Profesyonel hayatta, etik dersler genellikle önemsenmeyen bir hususun ters gitmesi sonucu öğrenilmektedir. Ancak, “teknik konularda olduğu kadar, etik hususlarda da hata yapmaya izin veren en güvenli ortamın sınıf olduğu gerçeği göz önünde bulundurularak, öğrencilerin, işlerin ters gitmeden önce etik konular üzerinde düşünmeye başlaması arzulanmaktadır. Mühendislik programlarından, öğrencilerine, daha mezun olmadan, etik hususları ve kaygıları tanıtması istenmektedir. Aslında bu, bir bakıma, koruyucu hekimliğe benzeyen “önleyici etik” yaklaşımıdır. Bu yaklaşımda, yapılan veya yapılmayan eylemler sonucunda ileride ortaya çıkabilecek daha ciddi sorunların sezinlenmesine çalışılmaktadır.

10 Müdek... Ülkemizde, ABET’in ulusal karşılığı olarak Mayıs 2002’de kurulan MÜDEK (günümüzdeki açılımı Mühendislik Eğitim Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği), Mühendislik Dekanları Konseyi tarafından oluşturulmuştur. MÜDEK’in ölçütleri de, ABET ölçütlerinden dilimize çevrilmiştir. MÜDEK’in hazırladığı, dönemine ait “Mühendislik Programlarının Değerlendirme Ölçütleri” başlıklı yayında, genel ölçütlerden üçüncüsü olan “program çıktıları ve değerlendirme” kısmında, “Mühendislik programları, mezunlarının mesleki ve etik sorumluluk bilincine sahip olduklarını kanıtlamak zorundadır” denilmektedir (MÜDEK, 2006).

11 ETİK NEDİR? (Bir grupta yapılan anket)
Etik, duygularımın bana neyin doğru neyin yanlış olduğunu söylemesiyle ilgilidir. Etik, Benim dini inançlarım ile ilgilidir. Etik olmak, yasaların gerektirdiğini yapmakla ilgilidir. Etik, toplumun kabul ettiği davranış standartlarından oluşur. Sözcüğün anlamını bilmiyorum! Hangisi doğru????

12 “Etik olmak”, kesinlikle insanın duygularının dinlemesi değildir
“Etik olmak”, kesinlikle insanın duygularının dinlemesi değildir. Aslında, duygular, çoğu zaman etik olmaktan saparlar. Örneğin; sevdiklerimizin tarafını tutmak, sevmediklerimize karşı adaletli olmamak, acıdıklarımızı affetmek, korktuklarımıza karşı çıkamamak vb. Etik dinle de ilgili değildir. Doğal olarak, dinler çoğu yüksek etik standartları savunurlar. Ancak, etik dinle sınırlandırılmış olsaydı, yalnızca dindar kimselere uygulanabilirdi. Üstelik, farklı dinden olanların etik standartlarının da farklı olması beklenirdi.

13 “Etik olmak”, yasalara uymakla da aynı şey değildir
“Etik olmak”, yasalara uymakla da aynı şey değildir. Yasalar genellikle vatandaşların kabul ettiği etik standartları göz önünde bulundururlar. Ancak, yasalar da aynı duygularda olduğu gibi etik olandan sapabilir. Örneğin; ABD’de iç savaş öncesi esaretle ilgili yasalar, Güney Afrika Cumhuriyeti’ndeki ırk ayrımı (apartheid) yasaları vb. Unutulmamalıdır ki, yasallardaki etik standartlar, bir bakıma yasa yapıcıların etik değerlerine bağlıdır. Etik olmak, toplumun kabul ettiğini yapmak da değildir. Herhangi bir toplumda, insanların çoğu etik olan standartları gerçekten de kabul etse bile, bir toplumdaki davranış standardı etik olmaktan sapabilir. Toplumun tümü etik açıdan bozulabilir. Örneğin; Nazi Almanyası, etik olarak bozulmuş bir topluma iyi bir örnektir.

14 ETİK SÖZCÜĞÜNÜN ANLAMI
Etik sözcüğü yunanca “karakter”, ‘‘âdet”, ‘‘usûl” veya “gelenek” anlamına gelen “ETHOS” sözcüğünden türetilmiştir. Etik, her şeyden önce istenilecek bir yaşamın araştırılması ve anlaşılmasıdır. Daha geniş bir bakış açısı ile etik; bütün etkinlik ve amaçların yerli yerine konulması; neyin yapılacağı ya da yapılamayacağının; neyin isteneceği ya da istenemeyeceğinin; neye sahip olunacağı ya da olunamayacağının bilinmesidir. Etik; insanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, normları, kuralları, DOĞRU-YANLIŞ ya da İYİ-KÖTÜ gibi ahlaksal açıdan araştıran bir felsefe disiplinidir.

15 Etik nedir ? ( TDK-Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü)
1. Ahlak felsefesi. 2.Felsefenin ödev, yükümlülük, sorumluluk ve erdem gibi kavramları analiz eden, doğruluk veya yanlışlık ile iyi veya kötüyle ilgili ahlaki yargıları ele alan, ahlaki eylemin doğasını soruşturan ve iyi bir yaşamın nasıl olması gerektiğini açıklamaya çalışan dalı.

16 Etik nedir? TDK Güncel Türkçe Sözlüğe göre: 1)Töre bilimi
2)Çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü 3)Etik bilimi

17 İlke ve değerler bütünü....
Etik; insan ilişkilerinde, toplumsal, kültürel, siyasi, ekonomik, hukuki, bilimsel, teknolojik vb. tüm alanlarda insanın tutum, davranış eylem ve kararlarında belirleyici olan, hiç kimsenin dışında kalamayacağı, kaçınamayacağı ilke ve değerler bütünüdür.

18 Eylem üretici bilgi.... Etik,kuram oluşturma amacıyla geliştirilmiş,salt entellektüel bir doyuma hizmet eden zihinsel bir çalışma olmayıp,en başta düşünce ile eylem ilişkisidir,diğer deyişle etik aracılığıyla aktarılan bilgi salt kuramsal olmayıp pratiğe aktarılan, sadece pratikte varlık gösteren “eylem üretici bilgi”dir.

19 Etiğin günümüzdeki alanı ,ona yüklenen güncel görevlerden belirlenebilir. Bu görevlerden bazıları aşağıdaki gibidir. i-) Öteki kültürlerde benimsenmiş, saygı gören ve meşrulaştırılmış olarak kabul edilen normların ve değerlerin, nereye kadar evrensel ölçekte geçerlilik talebi taşıyacağının yoklanmasıdır. Etik bize, salt kazancı en üst düzeye çıkarma endişelerine endekslenmiş nicelikselleştirici düşünce karşısında, özgürlük, eşitlik, adalet, hoşgörü gibi niteliksel değerler olduğunu da hatırlatır. Etik kollektif sorumluluğun bilincinde, ahlaksal talepleri genel bağlayıcı talepler olarak benimseyip pratiklerinde onları kendilerine mal etmiş olan bireylerin kendi kaderlerini tayin etme hakkını bütün hakların en üstüne koyan bir yaşama biçiminin ahlakını kurar.

20 ii-) İnsan bir toplulukta kuralsız olunamayacağını, buyruklar, yasaklar, normlar v.b. kuralların bulunduğunu erken yaşlarda öğrenir. Ama asıl ahlaki kavrayış, bu kuralların sosyal topluluğun tüm üyelerinin gerçekleşebilecek en fazla özgürlükten yararlanabilmesini garanti eden unsurlar olduğunun anlaşılmasıyla ortaya çıkar.

21 iii-) Ergin olamayış, başkası tarafından yönlendirilmeden kendi aklını kullanamamak durumudur. Ergin olmamış insan, özgürlüğünü elde etmesi gerektiği, ne kadar özgür olacağının kendisine bağlı olduğu ve özgürleşmek için riske girmesi ve karar verebilmesi konusunda aydınlatılmalıdır. Bir insan düşünce açısından olgunlaştığında, hem kendi çıkarlarıyla hem de başkalarının yargılarıyla kendi arasında bir mesafe koyarak bir insan topluluğu ya da tüm insanlar için hangi amaçların iyi diğer bir deyişle elde etmeye değer amaçlar olduğuna kendi karar verdiğinde ahlakilik boyutlarına ulaşmış demektir. Bu yaklaşım demokratik bir toplum oluşturulmasının da temel koşuludur.

22 Günümüzde etik üzerine yüklenen görevleri yerine getirirken aşağıdaki yaklaşımları esas alır: Bu hedef ve amaçları gerçekleştirmede temel koşul; katılımcılarının her birinin eşit söz hakkına sahip olduğu açık araştırma toplumudur. Etik ahlak üretmez, ahlak üzerine konuşur, Etik, insan eylemlerinde, özgürlük ilkesini temel zemin olarak alır. Böylece etik bir özgürlük öğretisi olur. Özgürlüğü düşünsel düzeyde sınırsız kullanır. Etik olmayan düşünce yoktur. Etik olmayan davranış vardır. Özgürlüğün ne olduğunu anlamak demek, özgürlüğü istemek ve fiilen gerçekleştirmek demektir. Pratiğe yönelik sonuçlar üretmeyen bir etik çalışması amacından, yani özgürlüğü pratikte gerçekleştirme amacından sapar. Etik, bir anda bir yerde ne yapılabileceği hakkında yargılara varmaz. Daha çok, eylemin ahlaki olarak kabul edilebilmesi için nasıl davranılması gerektiği bilgisini aktarır.

23 Etik, kişiyi ahlaki olarak görülen eylemi gerçekten yapmaya zorlamaksızın, sadece eylem yapma iradesini ahlaki açıdan belirlemesinde yardımcı olur. Kişi,uygulamada ahlaki açıdan yapılması gereken davranışı reddedebilir, hatta sonuçta ahlaka aykırı davranabilir, insan özgürlüğü sadece iyi olanı yapma özgürlüğü değildir, kötülük yapma özgürlüğü olarak da oluşabilir. Etiğin günlük pratikteki yararı; Kişiyi ahlaki pratiğin koşulları ve anlamı konusunda aydınlatarak onu hem geçmişte ve hem de gelecekteki eylemleri açısından aydınlatan, kendisini eleştirel olarak yargılayabilme ve o zamana kadar sorgulamadan izlediği normları, değerleri ahlakilik açısından yoklayabilme becerisine kavuşturacak eylemin yapısını saydamlaştırmaktır.

24 “Etik, nasıl mutlu olabileceğimizi değil, mutluluğa nasıl müstehak olabileceğimizi gösteren bir doktrindir.” Immanuel Kant

25 Ahlak Ahlak, toplumların gereksinim ve çıkarları doğrultusunda,
alışkanlıklar, gelenekler, töreler ve kamuoyunun gücünden destek alan, kendiliğinden biçimlenmiş, genel kabul görmüş yasaklama ve değerlendirmelerdir. Bu anlamda ahlak görelidir ve toplumdan topluma değişebildiği gibi, aynı toplum içindeki farklı grupların benimsediği ahlak kuralları arasında bile farklılıklar vardır.

26 Ahlak nedir? (Eğitim Terimleri Sözlüğü)
1. Toplu olarak yaşayan bireylerin uymak zorunda bulundukları eylem ve davranış kurallarına verilen ad. 2. Bir kimsenin içinde yaşadığı toplumsal çevrenin törelerine uyma yetisi.

27 Karıştırılan Konular Görgü kuralları (kişisel tanınma-etiket) Yasalar
Ahlak Etik

28 Yasalar Görgü kuralları
Nezaket ve kabul edilebilir insan davranışı ile ilgili kurallar Uygun giyim, telefona cevap verme, konuşma vb Yasalar Net bir şekilde tanımlanmış kurallar ve cezalar sistemi Örneğin, ehliyet için yasal yaş sınırı

29 Ahlak Etik Doğru ve yanlış davranışların kişisel kuralları
Örneğin: Bir kişinin yetiştirilmesi ile elde edindiği dini inançlarına bağlı davranışlar Etik belirli bir toplum için ahlaki davranış tanımlayan kurallar sistemi veya bir kod

30 Örneğin: Cinayet İyi bir etiket sağlar mı? İyi bir etiket sağlamaz...
Yasalmıdır? Yasal değildir.. Ahlakimidir? Ahlaki değildir.. Etikmidir? Etik değildir..

31 Örneğin: Hamile bir kadını hastaneye yetiştirirken aşırı hızla araç kullanmak?
İyi bir etiket sağlar mı? Yorum yok... Yasalmıdır? Yasal değildir.. Ahlakimidir? Evet.. Etikmidir?

32 Etik-Ahlak İlişkisi…?

33 Ahlak …………….Etik •Etik tartışmalarının temel konusu, insanın eylemlerini ahlaki bakımdan değerli ya da değersiz kılanın ne olduğudur. Eylemi ahlaki anlamda değerli yapan, iyiyi ortaya koyması, iyiyi yaratmasıdır. İyi nedir? Farklı etik kuramlara göre iyi; hazdır, mutluluktur, ödevi yerine getirmektir, doğruluktur, sevgidir. Russell'a göre, ilk bakışta istek duyulan şey "iyi"dir, tiksinilen şey ise "kötü"dür. Ancak insanlar istekleri konusunda görüş birliği içinde değildirler ve genellikle istekler birbirleri ile çelişirler. İşte etik, bu çelişen isteklerin ya da istenen iyiler konusunda bireylerin çatışmalarını çözümleyecek ilkelerin belirlenmesi sürecine ilişkin tartışmalar üzerinde odaklaşmaktadır.

34 Ahlak ile Etik Arasındaki Fark?
• Ahlâk, bir toplumun en üst genel standartlarını içerir. Bireylerin meslekî ve kurumsal rollerinden bağımsız, toplumun tümü için geçerlidir. • Ahlâk, yaşadığımız toplumda her zaman ve mekânda 24 saatimizi kuşatır. Ancak toplumdan topluma farklılık gösterir. Etik • Etik ise; genel davranış standartları değil, toplumdaki belirli bir mesleğin, işin, kurumun veya grubun standartlarıdır. • Etik, mesleğe ve alana özgüdür, ancak o meslek ve alan için evrensel kurallar ortaya koyar.

35 Etik-Ahlak İlişkisi Ahlak, içinde yaşadığımız topluma göre değişir ve genelde çoğunluk tarafından herhangi bir gerekçe gösterilemeden doğru kabul edilen değerlerin ve düşüncelerin toplamıdır. "Doğru" olduğu hissedilenler ahlaka uygun olarak kabul edilir ve bu durum toplumdan topluma farklılık gösterir. Buna karşılık etik, kuralları mantıklı olarak yorumlamaya çalışır.

36 Etik-Ahlak İlişkisi Etik, ahlak üretmez; ahlak üzerine konuşur,
Etik, özgürlük ilkesini temel alır. Özgürlüğü düşünsel düzeyde sınırsız kullanır. Etik olmayan düşünce yoktur. Etik olmayan davranış vardır. Etik, bir anda bir yerde ne yapılabileceği hakkında yargılara varmaz. Daha çok, eylemin ahlaki olarak kabul edilebilmesi için nasıl davranılması gerektiği bilgisini aktarır.

37 Etik-Ahlak İlişkisi Etik, kişiyi eylemi yapmaya zorlamaz, sadece eylem yapma kararına ahlaki açıdan yardımcı olur. Uygulamada ahlaki açıdan yapılması gerekli bir davranış reddedilebilir, hatta ahlaka aykırı davranılabilir. Özgürlük sadece iyi olanı yapmada değil, kötülük yapmada da özgürlüktür.

38 Çelişkili durumlar… Çelişkili durumlarla karşılaştığımızda ahlâki kararlar vermekte zorlanırız. Çünkü bu gibi durumlarda tüm değer yargılarımızı önümüze koyarak karar vermek mecburiyetindeyizdir. Eğer bu çelişkileri sistemli bir biçimde ele alır ve çözersek, ileride gerekirse kararlarımızı açıklamakta ve kendimizi savunmakta güçlük çekmeyeceğimizi biliriz. Her yeni sorunla karşılaştığımızda da sıfırdan başlamak zorunda kalmayız. Bu nedenle izlememiz gereken yol şöyle özetlenebilir:

39 -İyi, kötü, doğru, yanlış, gerekli, zorunlu kelimeleri ile neyi kastediyoruz çok iyi düşünmek gerek.. -Çok genel anlamda hangi davranışlara izin verilebilir, hangi davranışlar ahlaken savunulabilir ayırmak zorundayız. Örneğin savaş savunulabilir bir olay mıdır? Savaşın ardından artan ticaretten pay almak bizce ahlaklı bir davranış mıdır? İnsan yaşamına parasal değer biçilebilir mi? Yaşayan bir canlı türünü doğadan silme hakkına sahip miyiz?

40 -Bu gibi soruları çok genelde değerlendirdikten sonra, günümüzün dünyasına indirgemek, spesifik bir yer ve zamanda yeniden ele almak gerekir. Irak savaşı için ne düşünüyorsunuz? İkinci Dünya savaşını sona erdirdiği için Japonya’ya atom bombalarını atmak iyi mi olmuştur? -Bütün bu düşünce egzersizleri bize meslek yaşamımızda karşılaştığımız irili ufaklı ahlaki seçim sorunlarını çözmede de yardımcı olacaktır.

41 Etik Karar Verme Sürecinin Üç Temeli
Herhangi bir eylemin etik açıdan değerlendirilmesinde üç yaklaşım söz konusudur. Bu yaklaşımlar birbirlerini tamamlarlar ve bir etik karar verme sürecinin temelini oluştururlar. Bu yaklaşımlar; Tutarlılık,öznel etik modeli, Sonuçlar,nesnel etik modeli, Önemseme,sorumluluk etiği

42 1/2-Tutarlılık Tutarlılık kuramına göre,kişinin eylemleri kendi yapılandırdığı ilkeleriyle ne kadar tutarlı olursa, kişi o kadar etiktir. Bir kişi belli bir durumda ahlaki açıdan ne yapmak zorundaysa, benzer durumlardaki tüm diğer kişiler de onu yapmaya zorunlu olmalıdır. Bu yaklaşım “diğer insanlara,onların sana davranmalarını istediğin gibi davran” altın kuralıyla evrenselleştirilir. Tutarlılık yaklaşımının zayıf yönü, gerçek ve yaşanmış durumların karmaşıklığı nedeniyle, bir durumdan diğerine genelleme yapmanın güçlüğüdür. Bu durum yaşanmış ve yaşanmakta olan olayların ve durumların kendine özel olması nedeni ile eleştiri almaktadır.

43 2/2-Tutarlılık Kant’a göre,
Herhangi bir bireyin ilkeleriyle tutarsızlığı olanaksızdır ve bu nedenle tutarlılık zorunludur. Çünkü, bu davranış kişiyi fiziksel açıdan rahatsız edicidir, bütünlükten yoksunluğu gösterir ve vicdanı insanı kemirir. Tutarsızlık, herhangi bir bireysel eylemi ahlaki açıdan açıklamayı güçleştirir.

44 2/1-Sonuçcul yaklaşım Başlangıç noktası kurallar değil, hedeflerdir. Eylemler, bu hedeflere ne ölçüde ulaştıklarına göre değerlendirilir. Bu yaklaşım yararcılık(faydacılık) olarak da adlandırılır. Yararcılık, olası tüm yararlı sonuçları çıkarır, bunları olası zararlı sonuçlara karşı tartar ve en fazla insan için en büyük mutluluk ya da gönenci sağlayan eylemi gerçekleştirir.

45 2/2-Sonuçcul yaklaşım Diyelim ki bir şey yapmak istiyorsunuz ve bunun sonuçcul yaklaşıma göre yapılacak doğru şey olup olmadığını merak ediyorsunuz. Bu durum için önerilen sınama evrenselleştirme sınamasıdır. Basit bir ifadeyle “herkes, benim şu anda yapmayı düşündüğüm şeyi yapsaydı ne olurdu?” diye sorulabilir. Herkes böyle davransa daha iyi olmaz mıydı?, Herkesin bunu yapmasının sonuçları, yapmamasının sonuçlarından daha iyi olmaz mıydı? soruları da benzer evrenselleştirme sorularıdır.

46 3-Önemseme, sorumluluk Önemseme etiği, duruma verilen tepkiye odaklanır. Bu nedenle tutarlılık ya da sonuçlar modelinde gerektiği gibi soyutlanmış biçimde düşünülmesi ya da ölçülmesi yerine durumların algılanış biçimleri üzerine temellenir. Etiği önemseyen bir topluluğun üyeleri birbirlerini önemsemelidir. Dünyada ve Dünyaya neler olduğunu önemsemek, herhangi bir ciddi araştırmanın da önkoşuludur Önem vermek, mantık ya da adaletle ilgili bir konu değildir. Sorumluluk etiği olan kişi, ödev duygusuyla değil, duyarlı bir karşılıklılık duygusuyla başkalarının kaygılarına tepki verir.

47 Borrom Düğümü ile Etik Yaklaşımlar
Etik yargılamada ve eylemde; tutarlılık, sonuçlar ve önemseme yaklaşımları birlikte düşünülmelidir. Borrom düğümü, bu üç yaklaşımın kenetlenmesini gösterir. Halkalardan birini çözerseniz sistem dağılır. Borrom düğümünün özellikle vurguladığı şey, yaklaşımlardan birinin ayrıcalığının olmadığıdır.

48 Borrom Düğümü ile Etik Yaklaşımlar
sonuçlar ETİK Önemseme Tutarlılık

49 Örnek Olaylar Mühendislik etiği eğitiminde, yapıcı etik çözümlemeler için gerekli yetenekleri en kolay şekilde örnek olay incelemeleri sayesinde geliştirebiliriz. Örnek olaylar, etik sorunların giderilmesi için olası seçeneklerin sonuçlarını düşündürerek ahlâki hayal gücünü uyarırlar. Örnek olaylar sayesinde; Etik sorunların varlığını algılamayı ve onları çözmek için gerekli analitik becerileri geliştirmeyi öğreniriz; Bir kısım etik irdelemelerde, çözülemeyen belirsizlikler olabileceğini anlarız; Bazı durumlarda da, akılcı ve sorumluluk sahibi profesyonellerin bile neyin doğru olduğu konusunda çelişebileceğinin farkına varırız .

50 Örnek…. Bir inşaat firmasında mühendis olarak çalışıyorsunuz. Firmanız bir ihaleye girerek bir resmi kurum için bina yapımını üstlenmek üzere proje üretmenizi ve fiyatlandırma yapmanızı istiyor. Siz Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın hazırlığını yaptığı ve bir sene sonra uygulamaya girecek duvar yalıtımları ile ilgili yasa hazırlığından haberdarsınız. Şu anki koşullarla hazırlayacağınız proje bir yıl sonraki gereksinimleri sağlamaktan uzak. Ne yaparsınız? Karşılaşacağınız olası sonuçlar ne olur?

51 “Silgi kullanmadan resim çizme sanatına hayat denilmektedir.”
John Christian Herkes insanlığı değiştirmeyi düşünür, ama hiç kimse önce kendini değiştirmeyi düşünmez. Leo Nikolaevich Tolstoy

52 Meslek Nedir ? Belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş. Güncel Türkçe Sözlük Bir kimsenin geçimini sağlamak için sürekli yaptığı; bilgi, eğitim veya yaratıcı güç gerektiren etkinlik. İktisat Terimleri Sözlüğü 2004

53 Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için aşağıdaki koşullar aranır:
Bir meslek toplumun kaçınılmaz olan bir gereksinimini karşılar: Örneğin, sağlık, güvenlik, eğitim gibi toplumsal gereksinimler her toplumda bu hizmetleri sunacak meslekleri gerekli kılmaktadır. Meslek kişinin salt kendi doyumu için değil aynı zamanda başkalarının yararı için de yaptığı bir uğraştır: Örneğin bir doktor mesleğini sadece hizmetinin karşılığında aldığı para için değil, insanlara sağlıklarını kazandırmak için de yapar.

54 Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için aşağıdaki koşullar aranır:
Meslek, sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayalıdır: Bir mesleğin meslek olabilmesi için mesleğe girmeden önce kişilerin bu mesleği icra edebilmeyi sağlayan bilgi, beceri ve tutumlar kazanmış olmaları gereklidir. Meslek elemanı toplum tarafından bir “uzman” olarak görülmekte ve o hizmette kişiye tam bir güven duyulmaktadır. Meslekler araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olur: Meslekler de insanlar gibi araştırma ve deneyler sonucu bir bilgi ve kültür birikimine sahip olur. Eğitim yolu ile kuşaktan kuşağa aktarılan bu bilgi birikimi zaman içinde mesleğe özgü tekniklerin gelişmesine ya da süreç içinde yeni tekniklerin keşfedilmesine yol açar.

55 Bir uğraşın meslek olarak adlandırılması için aşağıdaki koşullar aranır:
Meslekler kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır: Meslek elemanları yaşamlarını mesleklerinden elde ettikleri yasal gelir ile sürdürürler. Mesleklerin toplumca kabul edilmiş etik değerleri ve ilkeleri vardır ve bu mesleğin üyeleri bu değer ve ilkeler doğrultusunda davranırlar.

56 Meslek edinme süreci, mesleğe ait gerekli bilgi aktarımının ötesinde, insanın bilimsel düşünce yeteneğinin, özerk kişilik ve kimlik yapısının gelişmesine, ileri düzeyde toplumsallaşmasına, ahlaki olgunluğa erişmesine de önemli katkılar sağlamaktadır. Bu gelişim sürecinde, pratikle düşüncenin karşılıklı etkileşimi yöntemler, kurallar ve ilkeler de üretmektedir. Üretilen bu değerler meslek alanlarından çıkarak yaşama yansımakta, toplumun kültürü, dili, düşüncesi içinde yer alarak gelişim ve dönüşümün itici gücü olmaktadır.

57 Mühendis İnsanların her türlü ihtiyacını karşılamaya dayalı yol, köprü, bina gibi bayındırlık; tarım, beslenme gibi gıda; fizik, kimya, biyoloji, elektrik, elektronik gibi fen; uçak, otomobil, motor, iş makineleri gibi teknik ve sosyal alanlarda uzmanlaşmış, belli bir eğitim görmüş kimse. Güncel Türkçe sözlük Genel bir anlatımla; mühendislik, bilim ve teknoloji aracılığıyla doğayı insanlık yararına dönüştüren meslek ve meslek guruplarıdır.

58 Mühendis Türkçedeki “Mühendis” kelimesi hendese yani geometriden türemiş görünüyor. Mühendis sözcüğü Arapça da hendese (geometri) ile meşgul olan, geometri bilen kişi anlamına gelmektedir. Arthur Mellen Wellington (Amerikalı, demiryolları inşaat mühendisi)'a göre mühendislik, "Beceriksiz birinin iki dolara kötü yaptığı bir şeyi bir dolara iyi yapma sanatıdır."

59 Mühendislik Mühendislik, bilimsel çalışmaların, araştırmaların sonuçlarını toplumun somut ihtiyaçlarını karşılamak üzere teknolojiye ve uygulamaya geçiren çalışmalar bütünüdür.

60 Meslek Etiği Etik, meslek gruplarında yer alan veya aynı amaca hizmet veren insanların kendi aralarında geçerli olan, onların karşılıklı olarak birbirlerine ve dış dünyaya karşı nasıl davranmaları gerektiğini belirleyen, çoğu kez yazılmamış kurallar dizisidir. Meslek etiğinin en önemli yanlarından biri, dünyanın neresinde olursa olsun, aynı meslekte çalışan bireylerin bu davranış kurallarına uygun davranmalarının gerekli olmasıdır .

61 Mühendislik Etiği Geleceğin mühendislerinin
bilim ve teknolojinin ve mühendislik etkinliklerinin topluma olan etkilerini, mühendislerin bu etkilerden doğan kişisel sorumluluklarını, kararlarında başvurdukları değerleri ve etik ikilemleri tanımaları gerekmektedir.

62 Günümüzde mesleki hizmetlerin verilmesi sırasında bilimsel bilgiye önem vermeyen onu yok sayan anlayışların meslek alanlarına yansımasının yarattığı sorunlar meslek etiği sorunu olarak kabul edilmektedir. Tüm meslek adamları gibi mühendisler de mesleklerini ifa ederken, öncelikle sahibi oldukları mesleğin bilimsel kural ve yasalarına uymak zorundadırlar. Bir mühendisin tasarlama, planlama ve uygulama aşamalarında bilimin gereklerini yerine getirmesi zorunludur. Projelendirme safhasında yapılabilecek (kasıt dışı her türlü hata) hatalar ahlaki hata değil bilimsel hata olacaktır.

63 Etik ikilem Kendi öz-çıkarımı ve haklarımı, başkalarının haklarına müdahale etmeden nasıl uygulayabilirim? Kendime, aileme, arkadaşlarıma, genel olarak tüm insanlara karşı, içinde yaşadığım çevreye ve doğaya karşı bazı zorunlulukları ve sorumlulukları içeren ahlaki bir yaşamı nasıl sürdürebilirim?