ISL314 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ VE BİLİMSEL YAZIM

... konulu sunumlar: "ISL314 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ VE BİLİMSEL YAZIM"— Sunum transkripti:

1 ISL314 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ VE BİLİMSEL YAZIM
5. HAFTA ISL314 ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ VE BİLİMSEL YAZIM Yrd. Doç Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ

2 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
5. Hafta Veri Toplama Teknikleri KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

3 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
İçerik Gözlem Yöntemi Deney Yöntemi Görüşme Yöntemi Şirket Kayıtlarının İncelenmesi Literatür Taraması Arşiv Taraması KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

4 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Giriş Araştırmacı konuyu ve yöntemi belirledikten sonra veri toplamaya başlar. Araştırmada hangi veri toplama tekniği kullanılacağına karar vermek için araştırmanın yöntemine bakmak gerekir. Araştırma yöntemi, veri araştırmayı sonuca götürmeye yarayan her türlü bilgi, belge, kayıt veya istatistiklerdir. Araştırmalar veri olmadan sürdürülemez. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

5 Veri Toplama Teknikleri
Veri toplama teknikleri birinci elden ve ikinci elden veri toplama teknikleri olarak ikiye ayrılabilir. Birinci Elden Veri Toplama Teknikleri İkinci Elden Veri Toplama Teknikleri Gözlem Kitaplar Deney Süreli Yayınlar (Gazete ve Dergi) Anket Tezler Görüşme Başvuru Eserleri (Ansiklopediler ve d.) Şirket Kayıtlarının İncelenmesi Resmi Yayınlar (İstatistikler) Özel Belgeler (Hatıralar ve d.) KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

6 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Gözlem Yöntemi (1) Gözlem, kendiliğinden oluşan ya da bilinçli olarak hazırlanan olayları, belirdikleri sırada, sistemli ve amaçlı bir biçimde inceleyerek bilgi toplama yöntemidir. Nitel araştırma metodolojisinin en önemli ve hatta temel veri toplama metotlarından biridir. Doğal ortamlarda yapılan, insan davranışlarının incelenmesini amaç edinen bir veri toplama yöntemidir. Bir mezhebe mensup insanların dini törenlerini incelemek için bilgi toplayan bir araştırmacı, o mezhebe mensup insanların dini ayinlerine katılarak veya bu ayinleri izleyerek bilgi toplayabilir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

7 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Gözlem Yöntemi (2) Gözlem yoluyla toplanan bilgilerin değeri onların güvenilirliğine ve geçerliliğine bağlıdır. Güvenilirliğin ise iki koşulu bulunmaktadır. Gözlemin özneler üstü olma koşulu: bir gözlemcinin aynı olayı farklı yer ve zamanlarda izlemesi durumunda aynı sonucu çıkarması gerekir. Gözlemin özneler arası olması koşulu: aynı olayı izleyen iki farklı gözlemcinin aynı olaydan aynı sonuçları çıkarmasını ifade eder. Gözlemcinin tarafsızlığını yitirmesi, araştırma sonuçlarını tartışılır hale getirir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

8 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Gözlem Yöntemi (3) Gözlemin geçerliliği ise, gözlemin bir amaca yönelik olarak yapılmış olup olmadığına bağlıdır. Diğer bir ifadeyle, gözlemle elde edilecek bilgiler ilgili problemi çözmeye ya da bir hipotezi test etmeye hizmet etmelidir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

9 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Gözlem Yöntemi (4) Gözlem yöntemi dolaysız ve objektif olmasına rağmen, sosyal bilimlerde sınırlı bir kullanım alanına sahiptir. Bunun iki temel nedeni vardır; Bu yöntemle ancak davranışın ve eylemin fiziki yönünün gözlemlenebilmesidir. Davranış ve eylemin psikolojik özelliklerine ve karar süreçlerine ilişkin ayrıntılı bilgiler bu yöntemle çok zor toplanabilir. Yöntemin pahalı olması ve gözlemlenecek olayların her zaman bulunamayışıdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

10 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Gözlem Yöntemi (5) Bu nedenle gözlem yönteminin kullanılabilmesi için; Gerekli verilerin gözlemle toplanabilir özellikte olması, Gözlemlenecek olayın kısa zamanda tamamlanması, Eylemin sık sık tekrarlanması ve devam etmesi gerekir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

11 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Gözlem Yöntemi (6) Gözlem yönteminin üstün yönleri: Anket yöntemine göre daha objektiftir. Hızlı bilgi toplamaya olanak sağlar. Uygulanması kolaydır. Gözlem yönteminin zayıf yönleri: Her tür bilginin toplanmasına uygun değildir. Mekanik ve elektronik araçların kullanılması halinde, olayın ayrıntılarını yakalamak veya hatırlamak zordur. Gözlem altında olduğunu anlayanlar, olağan davranışlarını değiştirebilirler. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

12 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Gözlem Yöntemi (7) Gözlemle farklı türde bilgilere ulaşmak mümkündür. Bunlar; İnsanların değişik durumlar karşısındaki davranışlarına ilişkin bilgiler, İnsanların bir olay karşısında gösterdikleri tepkiler (fiili davranışlar), Kendini ifade etme davranışları (giyim, yürüyüş, ses tonu vb.), Geçici davranışlar (alış-verişte harcanan zaman, yürüyüş yolları vb.) Günlük yaşamdaki genel davranışlar (yeme-içme, şakalaşma vb. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

13 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Gözlem Yöntemi (7) Gözlem Türleri: Dışarıdan Gözlem: Olay ve olgular müdahale edilmeden, kendi doğal şartları altında incelenirken denekler kendi üzerinde araştırma yapıldığının farkına varmaz. Bu yüzden gözlenenin gözlemciden etkilenme tehlikesi yoktur. Gözlenen davranışlarının nedeni, gözlemci tarafından kestirilmeye çalışılır. Katılarak Gözlem: katılan gözlemci kişiyle birlikte veya grubun içerisindedir. Onlar gibi olup, onlar gibi davrandığı için gözlemci olduğu fark edilmez. Katılma, beraber yaşama ve paylaşma vardır. Dışarıdan gözleme göre daha çok bilgi verir. Davranışın nedenleri daha derinlemesine, daha geçerli, daha güvenilir bir şekilde öğrenilebilir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

14 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Deney Yöntemi (1) Pozitivist görüşe göre, sosyal bilimler de, fen bilimlerinin kullandığı yöntemleri kullanarak olgular arasındaki ilişkileri açıklayabilir.bu nedenle de araştırma problemini çözebilecek bilgiler deney yoluyla da elde edilebilir. Sosyal bilimlerde deney, bir hipotezin sınanması amacı ile koşulları deneyi yapan tarafından hazırlanan ve bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etki ya da yönünü ortaya koymayı amaçlayan bir gözlem türüdür. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

15 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Deney Yöntemi (2) Deney yoluyla elde edilecek bilginin güvenilirliği; Nedenin sonuçtan önce gelmesine, Değişkenler arasında mantıksal bir ilişki olmasına, Sonuca etki edebilecek öteki değişkenlerin elimine edilmelerine bağlıdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

16 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Deney Yöntemi (3) Bir deneyin düzenlenmesindeki başarı iç ve dış geçerliliğin sağlanmasına bağlıdır. İç geçerliliği şunlar tehdit eder; Bağımlı değişkene etki edebilecek başka değişkenlerin deney dışına alınmaması, Deney ve denetim gruplarının deney öncesinde homojen olmamaları, Deney süresinin uzun olması durumunda sonucu etkileyebilecek başka değişkenlerin araya girmesi, Uzun süre alan deneylerde örnekler yorulduklarında ya da sıkıldıklarında davranışlarını veya tutumlarını gevşetir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

17 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Deney Yöntemi (4) Bir deneyin düzenlenmesindeki başarı iç ve dış geçerliliğin sağlanmasına bağlıdır. İç geçerliliği şunlar tehdit eder; Test etkisi: test edileceklerini anlayanlar davranışını değiştirir. Araç etkisi: ölçüm tekniklerindeki yetersizlikler ya da tekniklerin hatalı kullanımı ölçümleri etkiler. Seçim etkisi: örnekleme hataları sonuçları etkiler. Ölüm etkisi: deneye alınanlardan bazıları deney ortamını terk edebilir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

18 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Deney Yöntemi (5) Dış geçerlilik ise, deney sonuçlarının aşırı genellemeye tabi tutulması halinde kaybolur. Bir deneyden elde edilen sonuçlar o deney için geçerlidir. Diğer bir sorun deneyi yapanın taraflı davranışı ya da denekleri yönlendirmeye kalkışmasıdır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

19 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Görüşme Yöntemi (1) Görüşme araştırılan konuda karşılıklı konuşma yoluyla sözel bilgi toplama tekniğidir. Görüşme çoğunlukla yüz yüze yapılır. Ayrıca telefonla da görüşme yapılabilir. Görüşmecinin önceden belirlenmiş bir amacı vardır. Bu yüzden sorular bu amaca ulaşmak için hazırlanır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

20 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Görüşme Yöntemi (2) Araştırma amacıyla yapılan görüşmeler farklı şekillerde sınıflanabilir. Görüşmeye katılanların sayısına göre: Görüşülmek istenen kişiye göre KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

21 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Görüşme Yöntemi (3) Görüşmeye katılanların sayısına göre: Bireysel görüşme: burada görüşmeci örnekleri tek tek alarak onlara sorular sorar. Kişinin özel hayatını ilgilendiren bilgiler anacak bu şekilde yapılan görüşmelerle elde edilir. Grupça görüşme: ortak bir problemi çözmek için kendi aralarında birleşebilen grup üyelerinin hepsiyle birlikte yapılan görüşme çeşididir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

22 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Görüşme Yöntemi (4) Görüşülmek istenen kişiye göre Bir kitleyle yapılan görüşme: geniş kitleleri ilgilendiren belli konularda ana görüşleri ortaya çıkarmak için yapılır. Görüşülen kişilerden derinliğine bilgi almak amaçlanır. Uzman kişiyle yapılan görüşmeler: belirli uzmanlık alanlarında, ayrıntılı teknik bilgi toplamak amacıyla yapılır. Halk ile yapılan görüşme: görüşülen kişilerin çokluğu halinde bunların tutum ve davranışları hakkında bilgi elde etmek amacıyla yapılır. Nicel bilgi alma şeklidir. Anket araştırmalarında kullanılır. Kamuoyu yoklamalarında sıklıkla kullanılır. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

23 Şirket Kayıtlarının İncelenmesi
Her bir araştırma problemi, kendine özgü, özel veri toplama yöntemini gerektirir. Araştırmacı, modelini somut değerler ve veriler üzerinde temellendirmek istiyorsa, şirket kayıtlarına başvurma ihtiyacı duyabilir. Özellikle, işletme raporları, büyük ölçüde şirket verilerinin analizine dayanır. Üretim verileri, satış kayıtları, diğer ticari bilgiler, muhasebe kayıtları, stoklar ve personel kayıtları sık başvurulan işletme verileridir. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

24 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Literatür Taraması Araştırma konusuyla ilgili olarak daha önceden yayınlanmış kitap, makale, tez, el kitabı ve diğer araştırmaların bulunmasıdır. İkinci elden veri toplama tekniklerine giren, literatür taraması bölümünde araştırmacı, ağırlıklı olarak, (konuların niteliğine göre ) son beş yılda yayınlanmış doğrudan ilgili kaynaklara ulaşmalıdır. Eski tarihli ve dolaylı ilgili kaynaklara ulaşmak ve araştırmada ağırlıklı olarak bu kaynaklardan yararlanmak, çalışmanın değerini düşürür. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

25 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Arşiv Taraması Daha önceden yayınlanmış olan Resmi Gazete, diğer gazeteler, yıllık, istatistik, dokuman, rapor, çizelge, plan, genelge, kılavuz ve içtihatlar arşiv taramasından yararlanılacak başlıca kaynaklardır. Bu kaynaklar, ikinci elden veri toplama tekniklerine girmektedir.  KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

26 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Kaynakça Dinler, Zeynel (2000) Bilimsel Araştırma ve İnternet’e Bağlı Bilgi Merkezleri, 2. Baskı, Ekin Kitapevi, Bursa. Erkuş, Adnan (2009) Davranış Bilimleri için Bilimsel Araştırma Süreci, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara. İslamoğlu, Hamdi ve Alnıaçık, Ümit (2013) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, 3. Baskı, Beta Basım, İstanbul. Kıncal, Remzi Y. (2010) Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Odabaş, Hüseyin, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Ders Notları. Seyidoğlu, Halil (2009) Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, 10. Baskı, Güzem Can Yayınları, No: 24, İstanbul. KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

27 Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim… KBUZEM Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi