ZARFLAR Zarflar fiillerden, sıfatlardan, sıfat-fiillerden ve zarf niteliğindeki sözlerden önce gelerek onları zaman, yer, yön, nitelik, durum azlık-çokluk.

... konulu sunumlar: "ZARFLAR Zarflar fiillerden, sıfatlardan, sıfat-fiillerden ve zarf niteliğindeki sözlerden önce gelerek onları zaman, yer, yön, nitelik, durum azlık-çokluk."— Sunum transkripti:

1 ZARFLAR Zarflar fiillerden, sıfatlardan, sıfat-fiillerden ve zarf niteliğindeki sözlerden önce gelerek onları zaman, yer, yön, nitelik, durum azlık-çokluk bildirme, pekiştirme ve sorma gibi çeşitli yönlerden etkileyip değiştirerek anlamlarını daha belirgin duruma getiren sözlerdir. sunuindir.blogspot.com

2 Dün geldi, yarın gidecek, doğru söyledi, neden gelmiş, yukarı çıktı, pek sevimli gibi.
sunuindir.blogspot.com

3 Bazen, daima, hala (Arapça kökenli)
Örneklerde de görüldüğü gibi zarfların asıl bulundukları yer fiillerin önüdür. Zarflar genellikle ad, sıfat, zamir gibi öteki kelime sınıflarından alınan sözlerle kurulmuştur. Yabancı kökenli zarflar da vardır. Bazen, daima, hala (Arapça kökenli) Çabuk, beyhude, henüz (Farsça kökenli) sunuindir.blogspot.com

4 Tatlılıkla söyle, suyunca git, aklınca yorumla vb.
Soyut adlar ve özel adlar genellikle zarf olarak kullanılmazlar. Ancak edatlarla birleştiklerinde ya zarf yapan bir ek alarak zarf görevi yüklenebilirler. Tatlılıkla söyle, suyunca git, aklınca yorumla vb. sunuindir.blogspot.com

5 Öğrencileri içeri alın. Böyle çirkin adam görmedim.
Zarflar ad soylu sözcüklerdir fakat zarf olarak ad çekimi, iyelik ve çokluk ekleri almazlar; ad çekimine girmezler. Öncesine geldikleri kelimelere yalın olarak eklenirler. Dışarı çıktı. Öğrencileri içeri alın. Böyle çirkin adam görmedim. sunuindir.blogspot.com

6 Fakat bazı ad çekimi ekleri, ad soyundan kelimelere eklenerek onları zarfa dönüştürür. Adları zarfa dönüştüren çekim ekleri, artık canlı çekim eki olma özelliğini yitirmiş ve birleştiği adla kaynaşıp kalıplaşarak onu zarfa dönüştüren eklerdir. Sonra (<son+ra), içeri (<iç+gerü), dışarı (<taş+karu), önce (<ön+ce), yazın (<yaz+ın), gündüzün (<gün+düz+ün) vb. sunuindir.blogspot.com

7 Aynı durum bugün canlı bir çekimi eki alan +Dan çıkma ve daha az oranda olmak üzere +DA bulunma ve +(y)A yönelme durumu ekleri için de söz konusudur. Baştan anlat; birden yıkıldı; ayakta uyuyacak; ölesiye sevmiş; boyuna yazıyordu. Bu ekler eklendikleri adlar ile kaynaşmış, onların ayrılmaz birer parçası olmuştur. O adlara, tıpkı yapım eklerinde olduğu gibi özel birer anlam kazandırıp onları zarfa dönüştürmüştür. Bu özel durumu ad çekimi ekleri almama özelliği ile karıştırılmamalıdır. sunuindir.blogspot.com

8 Zarflar cümlede özne, tümleç ve yüklem olarak kullanılabilirler.
İş dönüşünde, sakın geç gelmeyin. (zarf tümleci) Onun çalışma temposu pek hızlıdır. (yüklem) Yarın bizim için önemli bir gün. (özne) sunuindir.blogspot.com

9 YAPILARI BAKIMINDAN ZARFLAR
1.Basit ( Yalın ) Zarflar Basit zarflar ister Türkçe ister yabancı kökenli olsun, kök veya gövde durumunda tek kelimeden oluşan zarflardır. Akşam, ancak, artık, asla, çabuk, öyle vb. Akşam babası çok üzgündü. Bu şimdilik böyle gidecek. sunuindir.blogspot.com

10 Sonra, birazdan, şimdilik, bakmaksızın, suskun vb. Eve sonra döndük.
2.Türemiş Zarflar Dilimizde zarf türeten eklerin sayısı birkaçı geçmez. Aslında onlarda başka nitelikte eklerdir. Kalıplaşma ve sınıf değiştirme yoluyla sonradan zarf türetme eki olmuşlardır. Sonra, birazdan, şimdilik, bakmaksızın, suskun vb. Eve sonra döndük. Yüzüne bakmaksızın konuştu. sunuindir.blogspot.com

11 3. Kelime Grubu Yapısındaki Zarflar
Zarf oluşturan kelime grupları tekrar, ad tamlaması, sıfat tamlaması, edat grubu, zar-fiil grubu, yönelme grubu vb. biçimlerindedir. Acele acele, akşam üstü, bir ara, sabaha dek, geldi geleli… Akşam üstü evden sıcak ekmek kokusu geliyordu. (ad tamlaması) Bir ara Ahmet diye seslendi. (sıfat tamlaması) sunuindir.blogspot.com

12 4.Cümle Kuruluşundaki Zarflar
Yer yer cümle kuruluşlarındaki bazı kısa anlatımların da yalnız başına yargı bildirme özelliklerini yitirerek zarflaştıkları görülür. Gel zaman, git zaman ben oradan ayrıldım. Gün gelir yaşanmaya değecek zaman biter. 5.Birleşik Kelime Yapısındaki Zarflar Bu zarflar genellikle iki ayrı kelimeden oluşan ve anlamca tek bir kavrama karşılık olan zarflardır. sunuindir.blogspot.com

13 Ara sıra o konuşmalara kulak misafiri olmuşumdur.
Alabildiğine, ara sıra, bugün, yan yana, yüzükoyun, her halde, neredeyse vb. Ara sıra o konuşmalara kulak misafiri olmuşumdur. Her halde yazdığım mektubu almıştır. O, yüzükoyun yatıyordu. sunuindir.blogspot.com

14 İŞLEVLERİ BAKIMINDAN ZARFLAR
sunuindir.blogspot.com

15 1.ZAMAN ZARFLARI Zaman zarfları bir oluş ve kılışın zaman içindeki yerini bildiren, daha açık bir anlatımla fiillerin, sıfat-fiillerin ve zarf-fiillerin anlamlarını zaman açısından belirleyen, sınırlandıran veya kesinleştiren sözlerdir. Bu zarflar ne zaman? ne vakit sorularına karşılık oluşturur. sunuindir.blogspot.com

16 Bazen bu tek düze hayat beni sıkıyor. Şimdi vaktim yok gelemem.
Akşam, erkenden, ilk önce, şimdi, şimdiye kadar, sabahleyin, hala, demin, ilkin, bazen, önce, artık, birazdan vb. Bazen bu tek düze hayat beni sıkıyor. Şimdi vaktim yok gelemem. Oyuna ilkin o başladı. sunuindir.blogspot.com

17 Çokluk ve üçüncü şahıs iyelik eki birleşmesinden oluşan +l ArI eki ile –Dır / -Dur bildirme ve +l AyIn ekleri zaman gösteren adlara eklendiklerinde kurallı olarak zaman zarfları türetirler. Akşamları, sabahları, yazları, kışları, üç aydır, yıllardır, beş gündür vb. sunuindir.blogspot.com

18 Fiil kök ve gövdelerine, bazı ad çekimi ekleri almış sıfat-fiil eklerinin getirilmesiyle oluşturulan –AlI, -AndA, -DIktA, -DIkçA, -Ir… -IrmAz, -IncA, -iken / -ken vb. ekli zarf-fiiller da zaman zarfı görevindedirler. İşe başlayalı, yere bastığında, aylar geçtikçe, yüzüne bakar bakmaz, içeri girince vb. sunuindir.blogspot.com

19 2.YER VE YÖN ZARFLARI Bu gruba giren zarflar, fiildeki oluş ve kılışın yerini ve yönünü belirleyen zarflardır. Nereye?, nerede?, nereden?, nereye doğru ve nereye kadar? Sorularına karşılık olurlar. Yer ve yön gösteren adların zarf olarak kullanılmalarından ya da yer ve yön gösteren kelimelerin bazı ad çekimi ekleri alarak zarflaşmalarından oluşmuştur. sunuindir.blogspot.com

20 İçlerinde, tamlama ve kelime gruplarından oluşan türleri de vardır.
Arasında, arkadan, dışarı, geri ,geride, aşağıda, ileriye doğru, önünde, yer yer, ileri geri, uzak, yukarıda vb. Sanki ayaklarım geri geri gidiyordu. Hızla yukarı çıktı. Başı öne doğru düştü. sunuindir.blogspot.com

21 3. NİTELİK BİLDİRME - DURUM BİLDİRME ZARFLARI
NİTELİK BİLDİRME ZARFLARI Bir hareketin oluşma biçimini ve niteliğini bildiren zarflardır. Eğer niteleme bildiren bir söz bir adı niteliyorsa sıfat, bir sıfat veya fiili niteliyorsa zarf görevindedir. Nasıl?, ne suretle?, ne biçimde? Sorularına karşılık oluşturan zarflardır. sunuindir.blogspot.com

22 Çiçek açmış ağaçlara baka baka yürüdüm. Ayağı hafifçe burkulmuştu.
Yaz çabucak geçip gitti. Çok içten söylüyorum. Suyu yudum yudum içti. sunuindir.blogspot.com

23 B)DURUM BİLDİRME ZARFLARI
Fiildeki oluş ve kılışın durumunu belirten zarflardır. Durumda benzerlik, beraberlik, dilek, pekiştirme, sebep, şüphe bildirme, tahmin, tekrarlama karşılaştırma gibi türlü işlevler yüklenmiştir. sunuindir.blogspot.com

24 Avluya fırtına gibi girdi. (benzerlik bildirme)
Bu hikayeyi dersten sonra hep birlikte okuyun. (birliktelik bildirme) İnşallah bir gün biz de rahat ederiz. (dilek bildirme) O günü çok iyi hatırlıyordu. (pekiştirme bildirme) Arada sırada görüyorum onları. (tekrarlama bildirme) sunuindir.blogspot.com

25 Sabaha doğru geldi. (zaman bildirme) Eve doğru koştu. (yer gösterme)
Zarf niteliğindeki bir sözün hangi grupta yer alacağı onun fiildeki oluş ve kılışa kattığı anlam ve işleve bağlıdır. Sabaha doğru geldi. (zaman bildirme) Eve doğru koştu. (yer gösterme) Zarfların sınıflandırılması şekilden çok anlam ve işleve bağlıdır. sunuindir.blogspot.com

26 4. AZLIK-ÇOKLUK(MİKTAR) ZARFLARI
Azlık-çokluk zarfları, bir sıfatın bir zarfın veya fiildeki oluş ve kılışın miktarını, ölçüsünü ve derecesini belirleyen zarflardır. Kullanımda ne kadar?, ne derece? Sorularına karşılık oluştururlar. Az, çok, azıcık, aşırı, biraz, fazla, eksik, müthiş, kadar, pek, aşağı yukarı, son derece, kısmen oldukça vb. sunuindir.blogspot.com

27 Ne denli uğraşsanız boştur. (eşitlik derecesi)
Az daha gittiler. (üstünlük derecesi) Deniz ailenin en akıllısıdır. (en üstünlük derecesi) Verdiğiniz kağıtlar eksik geldi. Yazmayı kendine daha elverişli buldu. Aşağı yukarı on gündür ortalarda yok Kimi zaman aylarca kalır. sunuindir.blogspot.com

28 5. SORU ZARFLARI Fiildeki oluş ve kılışı çeşitli yönlerden soru yoluyla belirleyen zarflardır. Hani, nasıl, ne, ne denli, neden, nerede, ne kadar, nice, niçin, ne biçim vb. Neden bir köşeye çekilmiş oturuyorsun? Niçin gitmemeliydi? Bu işi ne biçim yapıyorsunuz. Hani çay gelmedi yahu. sunuindir.blogspot.com

29 SORULAR sunuindir.blogspot.com

30 1. Aşağıdakilerin hangisinde “artık” sözcüğü, “Bize yakınlık göstermesinin nedenini artık hepimiz biliyoruz.” cümlesindekiyle aynı görev ve anlamdadır? sunuindir.blogspot.com

31 Yemek artıklarını çöpe atmamıza çok kızıyordu.
Artık kumaş parçalarından renk renk örtüler yapılıyor. Artık bu konuda konuşmak istemiyorum. Artık parçaları birbirine ekleyip değerlendirebilirsiniz. Bu yastıkları artık süngerlerle doldurdum. Cevap “C” seçeneği. sunuindir.blogspot.com

32 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki zaman zarfı, ad tamlaması biçiminde kurulmuştur?
sunuindir.blogspot.com

33 Odası hiçbir zaman dağınık değildir.
Gece yarısı korkunç bir gürültüyle uyandılar. Yazlık evlerin bahçeleri kışın bakımsız kalır. Bazı akşamlar sokağın ışıkları geç yanar. Otobüs durakları her sabah çok kalabalıktır. Cevap “B” seçeneği. sunuindir.blogspot.com

34 3. Ne güzel insanlar vardı eskiden Bize masal anlatırlardı
Acı hikayeleri bile tatlı başlardı Bu dizelerdeki zarfların çeşitleri, aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? sunuindir.blogspot.com

35 Durum zarfı, yer-yön zarfı, zaman zarfı
Zaman zarfı, nitelik zarfı, yer-yön zarfı Nitelik zarfı, durum zarfı, yer-yön zarfı Nitelik zarfı, zaman zarfı, durum zarfı Zaman zarfı, yer-yön zarfı, durum zarfı Cevap “D” seçeneği. sunuindir.blogspot.com

36 4. Aşağıdaki dizelerin hangisinde, yüklemi durum yönünden belirten bir söz vardır?
sunuindir.blogspot.com

37 Şimdi kavak yelleri esiyor başımda.
Aynı anda geçer aklımızdan aynı düşünce. Yüzüme ayna tuttular, kendimi aradım. Akıyor zaman kendi gönlünce. Sevgi kattım her resme her şiire. Cevap “D” seçeneği. sunuindir.blogspot.com

38 5. “Çok” sözcüğü, aşağıdaki atasözlerinin hangisinde zarf olarak kullanılmamıştır?
sunuindir.blogspot.com

39 Kar ne kadar çok yağsa yaza kalmaz.
Çok yaşayan bilmez, çok gezen bilir. Çok mal haramsız, çok laf yalansız olmaz. Az veren candan, çok veren maldan. Çok koşan çabuk yorulur. Cevap “C” seçeneği. sunuindir.blogspot.com

40 6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru, eylemin niteliğini öğrenmeye yöneliktir?
sunuindir.blogspot.com

41 Burada ne kadar kalacaklar? Sizce nasıl görünüyorum?
Sen ne diye geldin? Ne ağlıyor bu çocuk? Burada ne kadar kalacaklar? Sizce nasıl görünüyorum? Neden böyle davranıyor? Cevap “D” seçeneği. sunuindir.blogspot.com