“Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara “METADATA” Mehmet E. Küçük UmutAl Mehmet E. Küçük Umut Al H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü {mkucuk,

... konulu sunumlar: "“Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara “METADATA” Mehmet E. Küçük UmutAl Mehmet E. Küçük Umut Al H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü {mkucuk,"— Sunum transkripti:

1 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara “METADATA” Mehmet E. Küçük UmutAl Mehmet E. Küçük Umut Al H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü {mkucuk, umutal}@hacettepe.edu.tr

2 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara Bibliyografik Tanımlama  Tanımlayıcı ve konu kataloglaması  AACR, Enstrüksiyon,...  DDC, LC, UDC,...  LCSH, MESH, SEARS,...  Gömüler  Makinaca okunabilir kataloglama (MARC) –856 etiketli alan

3 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

4 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

5 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

6 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara ELEKTRONİK BİLGİ KAYNAKLARI VE KAOTİK ÇEVİRİMİÇİ DÜNYA

7 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara Elektronik bilgi kaynakları  Hızla büyüyen Internet  Web sitelerinin sayısı her 100-125 günde ikiye katlanıyor (1996)  Her dört ayda bir ikiye katlanıyor (1997)  1998; 29.67 milyon host, 2.5 milyon domain, 2.45 milyon Web sitesi (Internet Valey Inc.)  2000: 50 milyon bilgisayar bağlı, 304 milyon kullanıcı, 7 milyon web sitesi  Günümüzde; 200 milyon Internet dokümanı, 2007’de 800 milyon Internet dokümanı  Ülkemizde: 60.000 bilgisayar Internet’e bağlı, ~450.000 kullanıcı, 8.000 web sitesi

8 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara Kaynaklara erişim  En yaygın olarak kullanılan bilgi erişim aracı; WWW  Hipermetin teknolojisi  15 milyar kelimeden oluşan bir ansiklopedi  Tam metin arama motorları; Alta Vista, Excite, Hot Bot, Infoseek, Lycos, …  Mevcut Web sayfalarının kapsanma oranı;Northern Light %16, Alta Vista %15, Hot Bot %11.3, Infoseek %8, Yahoo %5.6, Lycos %2.5

9 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara Bilgi erişim sorunları  Erişim (recall) ve kesin (precision) isabet faktörü  zayıf erişim (poor recall) ve zayıf kesin isabet (poor precision)  %10-20’lik erişim ve kesin isabet (recall & precision) faktörü bir çok amaç için uygun kabul edilebilir  Web arama motorlarında kesin isabet %1’den az

10 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara Internet’te bilgi erişim sorunları  ANZWERS IETF (Internet Engineering Task Force)  12 Nisan 2000: 100.888 doküman  5 Ağustos 1999: 91.017 doküman  1998: 896.354 doküman

11 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara Internet’te farkedilebilmek ?  Uniform Resource Locator (URL)  “Ödeme” yapmak  Tasarımın dikkat çekici olmasını sağlamak  Bazı özelliklerini hızlandırmak  Kataloglamak: Metadata

12 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara metadata ?  Veri hakkında veri (data about data)  “Web ya da diğer kaynaklar hakkında makinaca anlaşılabilir bilgi” (W3 Consortium)  Kaynak keşfi ve seçimi işlemini destekleyen bibliyografik veri ...

13 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara metadata ?  Kart katalog Kütüphane dermesi  Kütüphaneciler için; elektronik kaynakların tanımlayıcı kataloğu (descriptive catalogue)  AMAÇ: Bilgi erişimi geliştirmek ve olanaklı kılmak

14 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara metadata oluşturma araçları  Kütüphane-Profesyoneller-MARC  Kaotik online dünya-Bireyler-Tarama motorları  İnsan ve makina tarafından anlaşılabilmeli  Oluşturması kolay olmalı  Bir kaynak yaratılırken oluşturulması  Varolan kaynaklar için de araçlar mevcut

15 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara metadata oluşturma araçları  Editörler (Editors) –Boş bir form sağlar, gerekli veriler girilir. Destek yazılımı girilen bilgileri HTML tag haline getirir  Yaratıcılar (Generators) –Varolan HTML kodlu belgelerden metadata bilgisi alır ve HTML tag haline getirir. Bir dizi çıktı seçeneğine sahiptir: HTML v3.2 ya da HTML v4.0 bazıları XML (eXtensible Mark-up Language) oluşturur

16 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara metadata oluşturma araçları (dev...)  EDİTÖRLER –NORDIC WEB INDEX DC METADATA TEMPLATE –GEM(GATEWAY TO EDUCATIONAL MATERIALS) –METASTAR DATA ENTRY –REGGIE –STATE LIBRARY OF TASMANIA’S GENERIC EDITOR –TAGGEN

17 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara erişim adresleri  A script to build META tags using the Dublin Core types http://vancouver-webpages.com/VWbot/mk-dublin.html  Nordic Metadata Project http://www.ub.lu.se/metadata/DC_creator.htmlhttp://www.ub.lu.se/metadata/DC_creator.html  Math-Net http://www.mathematik.uni-snabrueck.de/projects/META/MetaMake2.2.html  GEM (Gateway to Educational Materials) http://geminfo.orghttp://geminfo.org  MetaStar Data Entry ($) http://www.blueangeltech.com/default.htmhttp://www.blueangeltech.com/default.htm  Reggie http://metadata.net/dstchttp://metadata.net/dstc  State Library of Tasmania Generic Editor http://www.dstc.edu.au/RDU/MetaWeb/generic_tool.html http://www.dstc.edu.au/RDU/MetaWeb/generic_tool.html

18 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara TagGen Uygulaması Erişim Adresi http://www.hisoftware.com/trialware.htm

19 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

20 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

21 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

22 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara metadata oluşturma araçları  YARATICILAR –DC-DOT –MEDICAL METADATA PROJECT

23 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara erişim adresleri  DC-dot http://www.ukoln.ac.uk/metadata/dcdot/http://www.ukoln.ac.uk/metadata/dcdot/  Dublin Core Metadata system http://purl.oclc.org/net/dcmshttp://purl.oclc.org/net/dcms  Medical Metadata Project http://medir.ohsu.edu/bicc-informatics/ebm/latest.htmhttp://medir.ohsu.edu/bicc-informatics/ebm/latest.htm  A Practical Implementation of the Dublin Core http://ahds.ac.uk/public/metadata/discovery.html http://ahds.ac.uk/public/metadata/discovery.html

24 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

25 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

26 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

27 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

28 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

29 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

30 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

31 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

32 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

33 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

34 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

35 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

36 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

37 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara metadata “standartları”  Content Standards for Digital Geospatial Metadata  Encoded Archival Description  Text Encoding Initiative  Categories for the Description of Works of Art ...  Dublin Core

38 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara dublin core (http://purl.org/dc/)  Farklı türlerdeki bilgi kaynaklarını standart bir biçimde tanımlama ve tek bir tarama işleminde farklı türlere erişebilmek için (1995-1996) geliştirildi  Dublin Core Element Set’i 15 ögeden oluşmaktadır.

39 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara dublin core element seti  Eser adı (Title)  Yazar ya da yaratan (Author or Creator)  Konu ve anahtar kelimeler (Subject and keywords)  Tanım (Description)  Yayıncı (Publisher)  Diğer katkıda bulunanlar (Other Contributors)

40 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara dublin core element seti (dev...)  Tarih (Date)  Kaynak tipi (Resource type)  Biçim (Format)  Kaynak tanımlayıcı (Resource identifier)  Kaynak (Source)  Dil (Language)  İlişki (Relation)  Kapsam (Coverage)  Hakların Yönetimi (Right Management)

41 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara Türkçe dublin core editörü  Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümünde gerçekleşitilen bir proje:  H-DCEdit  Ayrıntılı bilgi için: http://www.cs.hun.edu.tr/~km/baha/hdcedit.html

42 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

43 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara Değerlendirme?  Erişim anarşisi  Standart tanımlama, Metadata  DC giderek en yaygın çözüm olma yolunda  Türkçe dahil bir çok dile çevrildi  Konunun öneminin kurumlar ve bireyler tarafından kavranması ve metadata’nın üretilmesi  Anarşinin önlenmesinde uygun çözüm olarak ortaya çıkmaktadır.

44 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara DOI: Digital Object Identifier (Dijital Nesne Tanımlayıcı)  “21. Yüzyılın ISBN numarası”  Dijital nesnelere ilişkin tek ve sürekli bir numara.  Her büyüklükteki bir nesneye, derginin tamamına, bir makaleye, bir makale içindeki paragrafa ya da imaja verilebilir.  DOI numaraları ve ilişkili URL adresleri bir dolaşım sistemi görevi gören merkezi bir DOI rehberine kaydedilir.  Bir nesneye erişebilmek için, kullanıcı DOI numarasını bu rehbere gönderir ve isteği ilgili URL adresine yönlendirilir.  Yayıncı bir nesnenin URL adresi değistiğinde rehberi güncellemekle yükümlüdür.  Ayrıntılı bilgi için: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/inet99/v3_document. htm http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/inet99/v3_document. htm

45 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

46 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara DOI numarası bileşenleri  DOI acentası tarafından her yayıncıya verilen bir ön numara  Örneğin Springer-Verlag "10.1007"  Sonra, yayıncı tarafından belirlenen herhangi bir kod  DOI numarası: 10.000/123456  http://dx.doi.org/10.1007/s00214990m180

47 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

48 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara

49 “Metadata” 37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara “METADATA” Mehmet E. Küçük UmutAl Mehmet E. Küçük Umut Al H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü {mkucuk, umutal}@hacettepe.edu.tr