Tarımsal İşletmeciliğin İlkeleri

... konulu sunumlar: "Tarımsal İşletmeciliğin İlkeleri"— Sunum transkripti:

1 Tarımsal İşletmeciliğin İlkeleri

2 İhtiyaçlar İhtiyaç: Karşılandığında kişiyi mutlu eden, karşılanmadığında mutsuzluk yaratan her şey. Birincil (Temel)İhtiyaçlar: İnsanların yaşamını sürdürmesi için gerekenler. İkincil (Sosyal ve Psikolojik) İhtiyaçlar: İnsan yaşamının ilk yıllarından itibaren ortaya çıkar ve çok önemli rol oynayarak sonuna kadar devam eder. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

3 Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi
Kendini Gerçekleştirme Saygınlık Sevgi ve Ait Olma Güvenlik Temel İhtiyaçlar Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

4 Mallar ve Hizmetler Serbest Mal: Doğada istenildiği kadar bol olduğu veya kıt olmadığı için parayla alınıp satılmayan mallar. Faydalı olmalarına rağmen parasal değeri olmayan mallar. Kıt Mal: Faydalı olmalarına karşın doğada herkese yetecek kadar bol miktarda bulunmayan mallar. Ekonomik Mal: Faydalı, Kıt ve belli bir fiyatı var. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

5 Mallar ve Hizmetler Hizmet: Bir tarafın diğer tarafa sunduğu, temel olarak dokunulamayan ve herhangi bir şeyin sahipliğiyle sonuçlanmayan faaliyet ve faydadır. Hizmetin temel özellikleri: Soyutluk Ayrılmazlık Değişkenlik Dayanıksızlık Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

6 Fayda: Mal ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını giderme niteliği.
Sekil Değişikliği Yoluyla Zaman Değişikliği Yoluyla Mekan Değişikliği Yoluyla Mülkiyet Değişikliği Yoluyla Üretim Pazarlama Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

7 Üretim ve Üretim Faktörleri
İktisat biliminde; her türlü fayda yaratmaya, iktisadi mal ve hizmetler meydana getirmeye üretim denir. Üretim; insan ihtiyaçlarını gideren mal ve hizmetleri elde etmek amacıyla yapılan her türlü çaba ve faaliyet. Üretim Faktörleri: Mal ve hizmetleri ortaya koyabilmek için gerekli bulunan öğeler. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

8 İktisat Bilimine Göre İşletme Bilimine Göre Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ
Üretim Faktörleri Doğa Emek Girişimci Sermaye Teknoloji İktisat Bilimine Göre İşletme Bilimine Göre Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

9 Sermaye Teknoloji İktisat Bilimine Göre; İşletme Bilimine Göre;
Doğada serbest biçimde bulunmayan, fakat insan tarafından üretilmiş üretim araçları, makine, alet, binalar vs. İşletmenin amacına ve üretim faaliyetlerine uygun olarak toplanmış maddi ve gayri maddi varlıklarının tümü. Teknoloji Mal ve hizmetleri üretmek için uygulanan her türlü yöntem. Mal ve hizmetlerin tasarımı, üretimi, geliştirilmesi ve dağıtımı gibi işlevleri olanaklı kılan mühendislik ve yönetime ilişkin bilgilerin tümü. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

10 Girişimci Yönetici İşletmeyi kuran,
Mal veya hizmet üretimi ve/veya pazarlanması için üretim faktörlerini bir araya getirip birleştiren, Kâr amacı güden, Risklere katlanan kişidir. Kâr ve riski başkalarının olmak üzere, Ürün veya hizmet üretimi için gerekli üretim faktörlerini bir araya getirip birleştiren, İşletmeyi çalıştırma sorumluluğu olan kişidir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

11 İşletme Biliminin Diğer Bilim Dallarıyla İlişkisi
İktisat: Malların kıtlığı. Kıt kaynakların etkin ve rasyonel kullanımı. Davranış Bilimleri: İnsan (çalışan, tedarikçi, müşteri, aracı) Psikoloji, sosyoloji, sosyal psikoloji, çalışma psikolojisi vs. Matematik- İstatistik: Kalite kontrol, denetim, pazarlama araştırmaları vs. Hukuk: İnsanlar, kurumlar arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

12 İşletmenin Çevresi Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ İşletme
Ekonomik Sistem ve Yapı Sosyal Kültürel Koşullar ve Yapı Yasal ve Politik Koşullar Teknolojik Koşullar Doğal Çevre Koşulları Uluslararası Çevre Koşulları Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

13 İşletmenin Kuruluş Amaçları
Genel Amaçları Özel Amaçları Kâr elde etmek, Topluma hizmet, İşletmelerin varlıklarını korumaları ve sürdürmeleri. Bağımsız çalışma arzusu, Sosyal prestij, İşletmede çalışanlara iyi ücret ödemek, İşletmede istihdamı sürekli kılmak, Topluma veya devlete hizmet etmek. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

14 İşletmelerin Ekonomi İçindeki Yeri ve Önemi
ÜRETİM FAKTÖRLERİ PİYASASI TÜKETİM MALLARI PİYASASI TÜKETİCİLER VE DİĞER İŞLETMELER ÜRETİM FAKTÖRLERİ TÜKETİM MALLARI FAKTÖR GELİRLERİ GELİR (PARA) Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

15 Ekonomik Açıdan Sosyal Açıdan Üretim üniteleridir.
Yaratıcı ünitelerdir. İşletmeler bölgelerin ekonomik gelişmesine katkıda bulunur. İşletmeler tasarrufların değerlendirilmesini sağlar. Siyasal açıdan parlamenter demokrasinin güçlü bir temelidir. Sosyal açıdan bir mutluluk kaynağıdır. İnsanın bağımsız olarak bir işe sahip olma isteğini karşılar. Yeni istihdam alanları açar, istihdama istikrar kazandırır. Ülke ekonomisinde önemli rol oynar. (sosyal sorumluluk, vergi) Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

16 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
İşletmelerin Ekonomik Yapı Bakımından Sınıflandırılması Üretici İşletmeler Satıcı İşletmeler Hizmet İşletmeleri Tüketicilerin Türüne Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Nihai Tüketiciler İçin Mal ve Hizmet Üreten İşletmeler Diğer İşletmeler İçin Mal ve Hizmet Üreten İşletmeler Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

17 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
İşletmelerin Faaliyet konuları Bakımından Sınıflandırılması Tarım Sanayi İnşaat Sanayi Ticaret Ulaştırma Haberleşme Finansal Kuruluşlar Serbest Meslek ve Hizmet Konut Geliri Sağlayan İşletmeler Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

18 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
İşletmelerin Sermaye Mülkiyeti Açısından Sınıflandırılması Özel Sektör İşletmeleri Kamu Sektörü İşletmeleri Sermayesinin Tümü Devletçe Konan İşletmeler Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT): Sermayesinin tamamı devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan KİT’lerdir. Kamu İktisadi Kuruluşları(KİK): Sermayesinin tamamı devlete ait olup, tekel niteliğindeki mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üretmek ve pazarlamak üzere kurulan ve gördüğü bu kamu hizmeti dolayısıyla ürettiği mal ve hizmetler imtiyaz sayılan KİT’lerdir. Yabancı Sermayeli İşletmeler Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

19 Çokuluslu Şirketler Genel merkezi belli bir ülkede olduğu halde faaliyetini bir veya birden fazla başka ülkede kendisi tarafından koordine edilen şubeler, yavru şirketler veya bağlı şirketler aracılığıyla kararlaştırılan bir işletme politikasına uygun olarak yürüten büyük şirketlerdir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

20 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
Büyüklüklerine Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Kantitatif Ölçütler Üretim Miktarı Satış Hasılası İşletmenin Sermaye Tutarı Dönen Duran Varlık Toplamı İşçi Sayısı Kullanılan Girdi Miktarı Kullanılan Makine ve Tezgahların Sayısı ve Gücü İşletmenin ve Yararlanılan Arazinin Büyüklüğü İşletmenin Sektördeki Pazar Payı Kalitatif Ölçütler İşletmenin Hukuki Statüsü İşletmenin Yönetim Biçimi Sektördeki Ağırlığı İşletmenin Faaliyet Yeri Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

21 Büyüklüklerine Göre İşletmelerin Sınıflandırılması
İşçi Sayısı : Mikro İşletme Küçük İşletme 50-150/250 Orta Büyüklükte İşletme 150/250- Büyük İşletme KOBİ’ler: Bir yandan kendi başlarına büyüklerle rekabet içinde nihai mal ve hizmet üretmek suretiyle ekonomik kalkınmaya katkıda bulunurken diğer yandan da büyük işletmeleri tamamlayarak veya destekleyerek birlikte katkıda bulunurlar. Yan sanayi kurarak büyük işletmelerle ortak bir yaşam kurarlar. KOBİ Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

22 KOBİ Özellikleri Bireysel ya da şahıs ortaklığı
Sahip yönetici modeli egemen Bağımsızlık Uzmanlaşma sınırlı boyutlarda İşçi- işveren, işletme-müşteriler arasında yakın ilişkiler Sınırlı sermaye, finansman öz kaynaklardan Yatırım güçleri zayıftır. Satış hacmi ve pazar payları sınırlıdır. Tedarik ve pazarlamada pazarlık güçleri zayıftır. İstihdam oranı düşüktür, aile bireyleri çalışır. Yeniliğe açık dinamik bir yapıya sahiptirler. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

23 KOBİ-BÜYÜK İŞLETME KARŞILAŞTIRMASI
KOBİ’lerin Üstünlükleri Sermaye ihtiyacı az olduğundan yatırımcıları teşvik eder. Daha esnektir, değişen koşullara daha kolay uyum sağlar. Yakın ilişkiler verimlilik, mutluluk sağlar. İstihdam az olduğundan etkili kontrol sistemi vardır. Hızlı karar alınması ve kararların hızlı uygulanışı söz konusudur. Personelin farklı departmanlarda çalıştırılması ile işletmenin her safhasını bilen eleman yetiştirilmesi. SAKINCALARI Para ve sermaye piyasalarından fon ve kredi temin etmeleri güçtür. Sermaye ihtiyaçlarını risk payı yüksek olan ticari kredilerle karşılamaları gerekebilir. Pazar payları sınırlı, tedarik ve pazarlamada pazarlık güçleri zayıftır. Büyük işletmelerin reklam, ar-ge olanaklarından yararlanamazlar. Geleneklere bağlılık ve kısıtlı fonlardan dolayı modern, ekonomik ve teknolojik gelişmeleri yakından izleyemezler. Yığın üretim yapamadıklarından yüksek maliyetle çalışırlar, satış fiyatını düşürme olanağına sahip olamazlar. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

24 KOBİ-BÜYÜK İŞLETME KARŞILAŞTIRMASI
Büyük İşletmelerin Üstünlükleri Gelişmiş üretim metotları ve makineler Büyük hacimde üretim, yığın-kitle üretim. Birim başına düşen sabit maliyet giderleri azalır, satış fiyatı düşer. İyi organizasyon ve planlama, artan verimlilik. Kredibilitesi yüksek, sermaye bulma olanağı geniş. Satın almada avantajlı(büyük hacim, indirimli fiyat). Ar-ge ve reklam olanağı var. Üretim sonucu ortaya çıkan döküntüleri ve atıkları değerlendirme imkanı var. SAKINCALARI Değişikliklere kolay uyum sağlayamaz. Sabit maliyetleri yüksek, talep azalsa da üretimi kısmak, maliyet giderlerini kısma olanağından yoksun. Yüksek maliyet ve satış olmamasına rağmen üretime devam edilir. Kontrol güçtür. İşbirliği kurmak güçtür. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

25 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması Tek Kişi İşletmeleri Ortaklıklar Adi Ortaklıklar Ticaret Ortaklıkları Kişi Ortaklıkları Kollektif Ortaklıklar Komandit Ortaklıklar Sermaye Ortaklıkları Anonim Ortaklıklar Limited Ortaklıklar Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Ortaklıklar Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

26 Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması
Tek Kişi İşletmeleri En eski, en basit ve en çok görülen işletme tipidir. İşletmenin sahibi, aynı zamanda tek yetkili ve sorumlu kişidir. Tüm kar ve risk kendisine aittir. İşletmenin tüzel kişiliği yoktur. Az sermaye gerektiren küçük işletmeler için en uygun hukuki şekildir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

27 Tek Kişi İşletmeleri Yararları Sakıncaları Kuruluşları kolaydır
Yetki tel elde toplandığından kolay karar alınır. Yalındır, sorunlar kolay çözümlenir, problemler işletme dışına çıkmaz. Esnek bir yapıdadır, değişen durumlara uyum göstermekte zorlanmaz. Genellikle sahibine saygınlık sağlar. Büyüme olanakları sınırlıdır, devamlılıkları sahiplerinin yaşamasına bağlıdır. Kredi alabilmeleri zordur. Gelişmiş yönetim ilkelerini uygulayamazlar İşletme sahibi yalnızca koyduğu sermaye ile değil, tüm mal varlığı ile risk altına girer. Sınırsız sorumluluk vardır. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

28 Hukuki Yapılarına Göre İşletmelerin Sınıflandırılması
Ortaklıklar Şirket: Birden fazla kimsenin ekonomik bir faaliyetten elde edilecek kârı paylaşmak ve zarara katlanmak için emek ve sermayelerini bir araya getirdikleri birliktelik Şirketin unsurları: Birden fazla kurucu kişi Ortak bir amaç Bu amaca ulaşmak için ortaklar arasında bir anlaşma Sermaye, emek, vs. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

29 ŞİRKETLERİN SINIFLANDIRILMASI
Adi Şirketler Ticaret Şirketleri Şahıs Şirketleri: Kollektif şirketler Komandit Şirketler Sermaye Şirketleri: Anonim Şirketler Limited Şirketler Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

30 Adi Şirketler Adi şirket, kanunen yasak olmayan her türlü amaç ve konu için kurulabilir. Borçlar Kanunu’nca kuruluşu özel bir şekle bağlanmıştır. Adi şirketin tüzel kişiliği yoktur. Ortaklar, şirket borçlarından tüm malvarlıkları ile sınırsız sorumludurlar. Adi şirketin ortakları gerçek veya tüzel kişiler olabilir. Kâr ve zararın paylaşılması konusunda sözleşmede bir hüküm yoksa paylaşım eşit olarak gerçekleşir. Yönetim, bütün ortaklara aittir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

31 Ticaret Şirketleri Ticaret şirketlerinin tümü tüzel kişiliğe sahiptir.
Şirket sözleşmeleri yazılı olmak zorundadır. - Şahıs şirketleri: Kuruluş ve faaliyetler süresince ortakların kendi varlıklarının, yeteneklerinin ve kişiliklerinin büyük önemi vardır. - Sermaye şirketleri: Ortakların kişiliği değil, koydukları sermaye payları önemlidir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

32 Kollektif Şirketler En az iki gerçek kişi arasında kurulabilir. Tüzel kişiler kollektif şirkete ortak olamaz. Şirket ortakları şirket borçlarından dolayı tüm malvarlıklarıyla ikinci derecede, sınırsız ve ortaklaşa sorumludurlar. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

33 Kollektif Şirketler AVANTAJLARI
Kollektif şirket, yakın geçmişe kadar ülkemizde en fazla rağbet gören bir şirket türüdür. Bunlar genellikle, ortakların kişisel emek ve çabalarına ya da ismine gereksinim gösterildiği, işletme konusunun fazla risk taşımadığı küçük ya da orta çaptaki ticari işletmelerdir. Her ne kadar yasal bir zorunluluk yoksa da, ortak sayıları fazla değildir; ortaklar birbirini tanır ve güvenir, hatta ortaklar arasında çoğu durumda bir akrabalık ilişkisi bile vardır. Kollektif şirket ortakları, şirket borçlarından tüm mal varlığı ile sınırsız olarak sorumludurlar. Bu nedenle, şirket iş ve çıkarlarına büyük önem verirler. Kollektif şirkette kuruluş işlemleri basit, çabuk ve ucuzdur. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

34 Kollektif Şirketler SAKINCALARI
Kişi ve güven unsurunun büyük önem taşıması nedeniyle, ortaklardan birinin ölümü ya da şirketten ayrılması, şirketin varlığını tehlikeye sokar. Şirket borçlarından tüm ortaklar sınırsız ve kişisel olarak sorumlu olduğundan, bir ortağın hatalı ya da hesapsız davranışı sonucu diğer ortaklar da tüm mal varlıklarını yitirebilirler. Ortakların kişiliği ve aralarındaki güven ilişkisinin önemi sonucu, kollektif şirketlerde ortak sayısı sınırlı kalır ve ortaklık sermayesinin büyümesine engel olur. Şirketin uğraşı alanının riskli bir girişim olduğu durumlarda da kollektif şirket türü elverişli değildir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

35 Komandit Şirketler Kollektif şirkete gibi kişi ortaklığıdır.
Tüzel kişiliği vardır. Farkı, ortakların sorumlulukları noktasında ortaya çıkar. Komandite ortaklar, kollektif şirket ortağı gibi gerçek kişi olmak zorundadır ve üçüncü kişiler karşı sorumlulukları sınırsızdır. Komanditer ortaklar, gerçek veya tüzel kişi olabilir, üçüncü kişilere karşı koyduğu sermaye ile sınırlı sorumluluğa sahiptir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

36 Anonim Şirketler Sermaye şirketlerinin en tipik örneğidir.
Anonim şirketler kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi amaç için kurulabilirler. Hukukumuzda bazı faaliyet konularında ticari işletme işletmek ancak Anonim Şirket şeklinde örgütlenmiş olmakla mümkündür. Örneğin: Bankacılık, sigortacılık, finansal kiralama (leasing), aracı kurumlar, döviz büroları, holdingler, Radyo ve TV şirketleri vb. Anonim şirketin tüzel kişiliği vardır. Sermayenin tabana yayılmasına hizmet ederler. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

37 Anonim Şirketler Sermayesi belirli ve paylara bölünmüştür.
En az TL ile kurulabilir. Gerçek veya tüzel kişilerden oluşan en az beş kurucu ortak olmalıdır. Ülkemizde yalnızca Anonim Şirketler “hisse senedi” çıkarabilirler. Anonim şirketler borçlarından dolayı sadece kendi malvarlığı ile sorumludur. Sermaye payını ödeyen ortağın mal varlığı, şirket borcu dolayısıyla takip edilemez. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

38 Anonim Şirketler Kapitalist ekonomik sisteme en uygun şirket türüdür.
AVANTAJLARI Kapitalist ekonomik sisteme en uygun şirket türüdür. Küçük tasarrufları bünyesinde toplayarak büyük sermaye oluşumlarına olanak verir. Girişim riskinin bir çok ortak arasında paylaştırılarak küçültülmesini sağlar. Profesyonel yönetici yetiştirilmesine, geliştirilmesine en uygun ortaklıktır. Büyük ve çağdaş işletme örgütlerinin kurulmasına olanak verdiğinden, ileri yönetim teknikleri uygulayarak büyük üretim ve yatırımlara girişebilecek güçlerin bir araya gelmesini sağlar. Bu da ekonomik gelişmeye katkı yapar. Ortakların sorumlulukları payları ile sınırlıdır. Şirketin veya payların devri kolaydır, şirket uzun süre yaşayabilir. Büyüme yeteneği fazladır. Devlet denetimine en kolay olanak veren türdür. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

39 Anonim Şirketler SAKINCALARI Kuruluş ve yönetim bakımından biçimsel işlemler çoktur. Yönetim ve örgütlenme maliyetleri yüksektir. Karar alma mekanizması kişi ortaklıklarına (örn: Koll. Şti.) ve az ortaklı Limited Şirketlere oranla daha ağır işler. Bazı durumlarda aslında azınlıkta kalan ortaklar, Genel Kurulda çoğunluğu elde ederek kendi çıkarlarına uygun kararlar alabilirler. Ortaklar arasındaki tek önemli bağ yalnızca maddi bağdır. Ortaklar, çoğu zaman birbirlerini tanımazlar bile. Yöneticilerin ihmal ya da kötü niyetli davranışları, çoğunluğu oluşturan masum ortakları büyük zararlara uğratabilir. Ekonomik etkinin yanında toplumsal ve siyasal etki gücü ülke yönetiminde kendini gösterebilir. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

40 Limited Şirketler Ortak sayısı en az 2 en fazla 50 olabilir.
Gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulabilir. Limited şirketler bankacılık ve sigortacılıkla uğraşamazlar. Her ortağın bir payı var. Sermayesi paylara bölünmüştür. Ortaklar tarafından konulan sermaye için hisse senedi çıkarılamaz. Alacaklılara karşı sorumlu olan, şirketin tüzel kişiliğidir. Sermaye payını ödeyen ortağın mal varlığı, şirket borcu dolayısıyla takip edilemez. Limited Şirketler hisse senedi ve benzeri menkul kıymetler çıkaramazlar. Limited şirketler halka açılamazlar. Ortak sayısına getirilen üst sınır dolayısıyla büyüme kapasiteleri sınırlıdır. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

41 Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler
Sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçı şirket alacaklılarına karşı bir kollektif şirket , diğerleri bir anonim şirket ortağı gibi sorumlu olan şirkettir. ???? Bu şirket türünün komandit şirketten farkı nedir? ???? Bu şirket türünün anonim şirketlerden farkı nedir? Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

42 KOOPERATİFLER Ortakların iktisadi çıkarlarını ve özellikle meslek ve geçimlerine ilişkin ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım ve dayanışma yoluyla sağlamak ve korumak amacıyla kurulan tüzel kişiliğe sahip ortaklıklardır. Temel amaç, ortakların gereksinimlerini hep birlikte daha kolay ve ucuza sağlamaktır. Temel amaç “kar etmek” değildir. Türlerine göre ev sahibi olmak (yapı kooperatifleri), tüketim maddelerini toptancıdan temin etmek (tüketim kooperatifleri), ürünleri pazarlarda doğrudan doğruya satmak (pazarlama kooperatifleri), üretim faktörlerini almak (üretim kooperatifleri) gibi konularda ortakların ekonomik çıkarlarını korumak için kurulurlar. En az 7 ortak tarafından kurulurlar. İLKELERİ * Açık ortaklık: Gönüllü üyelik, giriş ve çıkış isteğe bağlı * Demokratik yönetim: Tüm üyelerin eşitliği * Sermayeye sınırlı faiz ve işletme fazlalarının oranlı dağıtımı * Maliyetine hizmet * Irksal, dinsel ve siyasal tarafsızlık Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

43 DERNEK VE VAKIFLARIN İKTİSADİ İŞLETMELERİ
Kural olarak dernekler işletme kurup işletemezler. Ancak, Medeni Kanun’umuz derneklerin asıl amaçları iktisadi olmayan işletmeler kurabilmelerine imkan vermiştir. Dernekler ve vakıflar, sadece manevi amaçlar için kurulabilirler. Ancak denek ya da vakıf, bu manevi amacın gerçekleştirilmesi için bir ticari işletme işletmek durumunda kalabilir. Örneğin, mali kaynak sağlamak üzere lüks bir otel işletebilir. Yasak olan kar elde etmek amacına sahip olmak değil; elde edilen karı üyeler arasında paylaştırmaktır. Elde edilen karın, kazanç paylaşmak dışındaki amaç için kullanılmasında herhangi bir sakınca yoktur. Örneğin Kızılay derneği, Kristal Kar Oteli, Kızılay Doğal Kaynak Suyu, Kızılay Mineralli Su ve Kızılay Çadır Üretim İşletmesini işletmektedir. Bu işletmelerden elde edilen gelir, Kızılay derneğinin esas amacı doğrultusunda harcanmak durumundadır. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

44 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
Birlikler Centilmenlik Anlaşmaları: Güven esasına dayanır. Yasal bağlayıcılığı yoktur. Belli amaçları gerçekleştirmek için yazılı ve sözlü olarak yapılabilir. Konsorsiyumlar: Büyük çaplı taahhüt işlerinde ihaleyi kazanabilmek için aynı veya farklı ülkelerden, aynı dalda veya farklı ihtisas dallarındaki işletmelerin finansal olanaklarını veya teknolojik ya da diğer üstünlüklerini birleştirip işbirliği yapmaları. Boğaz Köprüsü, Keban Barajı… Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

45 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
Birlikler Karteller: Aynı dalda faaliyet gösteren işletmelerin aralarındaki rekabeti kaldırmak için hukuki bağımsızlıklarını yitirmeden yaptıkları anlaşma ile oluşturdukları tekelci birlik. Sermayeler birleşmez, iktisadi bağımsızlık tam olmasa da vardır. Sermaye güçlerini belirli bir amaç için birlikte kullanırlar. Kartel oluşabilmesi için kartele katılan işletmelerin söz konusu üretim alanında en büyük paya sahip olması, güçlü ve etkin olması gerekir. (ya kartele uyarsın, ya da piyasadan çekilirsin) Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

46 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
Birlikler Konsern: Daha az firmanın daha yakın ilişkilerle bir araya gelerek kârlarını arttırmaya çalışmasıdır. Hukuki bağımsızlık vardır ama iktisadi bağımsızlık ortadan kalkar. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

47 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
Birlikler Tröstler : İki veya daha çok işletmenin hukuki ve iktisadi bağımsızlıklarını yitirerek sermaye ve yönetimlerini birleştirmeleridir. Kartelden farkı; hukuki iktisadi bağımsızlığın kaybedilmesi ve belli bir dalda olmayıp farklı üretim dalları arasında da yapılabilmesidir. Üstünlükleri: kuvvetli sermaye yapısı, yönetimin tek elde toplanması, işletmelerarası rekabetin hemen hemen ortadan kalkması, işletmelerin büyük kârlar sağlaması. Sakıncaları : bürokrasinin ve üretim masraflarının artması, büyük ekonomik gücün politik baskı aracı olarak kullanılması. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

48 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
Birlikler Holdingler: Bir şirketin başka bir şirketin hisse senetlerinin büyük bir bölümünü satın alarak onların yönetim ve denetimini ele geçirmesiyle oluşan şirketler grubudur. Holdingi oluşturan tüm şirket ve işletmeler yasal açıdan varlıklarını ve görünüşlerini korurlar. Fakat yasal açıdan bağımsızlıklarını zayıflatmış ve yitirmiş sayılırlar. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ

49 İŞLETMELERİN SINIFLANDIRILMASI
Birlikler Tam Birleşme (Füzyon): iki veya daha fazla işletmenin tek işletme haline gelmesi. Biri diğerini satın alır, ona katılır ya da ikisi beraber yeni bir işletme olarak ortaya çıkabilir. Avantajları: Yönetim, ar-ge ve pazarlamada tasarruf, Tekelci güç, Daha fazla uzmanlaşma, Finansal güç. Öğr. Gör. Feyza TEKİNBAŞ