Sunuyu indir
YayınlayanGulum Balkan Değiştirilmiş 9 yıl önce
1
Yenidoğan döneminde görülen akut kalıtsal metabolizma hastalıkları
Prof. Dr. Ahmet AYDIN İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Metabolizma ve Beslenme Bilim Dalı
2
Genler enzimleri yaparlar, enzimler ise biyokimyasal reaksiyonları hızlandırırlar
Ön madde Ürün Koenzim
3
İnsan hayatının herhangi bir evresinde bazı genler değişime (mutasyon) uğrayabilir.
Mutasyonların bir bölümü canlıların sağlığını bozmaz; hatta evrim sürecinin oluşu ve genetik farklılığın sağlanması için bu mutasyonların varlığı bir zorunluluktur. Mutasyonların bir bölümü ise hafiften ağıra kadar birçok yapı ve fonksiyon bozukluğuna yol açar.
4
Genetik hastalıkların sınıflaması
Kromozomal hastalıklar Poligenik multifaktöriyel hastalıklar Monogenik hastalıklar (kalıtsal metabolizma hastalıkları)
5
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının fizyopatolojisi
GEN DEFEKTİ Enzim defekti Ön madde Ürün Toksik madde- lerin birikimi Ürün yetersizliği
6
Yenidoğanda akut olarak başlayan kalıtsal metabolizma hastalıklarının sınıflaması
Entoksikasyon tipi küçük molekül hastalığı Akut ve/veya kronik 2) Enerji yetersizliği tipi küçük molekül hastalığı 3) Büyük (kompleks) molekül hastalığı Kronik
7
1) Entoksikasyon tipi küçük molekül hastalığı
Amino asidopatiler (MSUD, tirozinemi, nonketotik hiperglisinemi) Organik asidemiler (piruvik, izovalerik, metilmalonik asidemiler, biotinidaz yetersizliği) Üre siklusu defektleri (OTC yetersizliği, sitrullinemi vb) Şeker entoleransı (galaktozemi, früktozemi vb)
8
Entoksikasyon tipi küçük molekül hastalığı
Klinik bulgular kusma dispne letarji koma karaciğer yetersizliği Humoral bozukluklar asidoz, ketoz, hiperammonemi vb.
9
2) Enerji yetersizliği tipi küçük molekül hastalığı
Glükoneogenez defektleri (G-6-Paz, PC, F-1, 6-diP, PEP karboksikinaz yetersizlikleri) Glikojenoliz defektleri (GSD III, GSD V, ve GSD VI) Glikojenez defektleri (GSD 0, GSD IV) Laktik asidemiler (PDH yetersizliği, elektron-transfer zinciri hastalıkları) Yağ asidi oksiasyonu defektleri (MCAD, SCAD yetersizlikleri vb)
10
Enerji yetersizliği tipi küçük molekül hastalığı
Klinik bulgular Hipotoni Miyopati (kardiyomiyopati) Tartı alamama Malformasyonlar Ani çocuk ölümü Laboratuvar bulguları hipoglisemi, laktik asidemi, karnitin yetersizliği
11
Yenidoğan döneminde görülen akut kalıtsal metabolizma hastalıklarının klinik bulguları
12
Kalıtsal metabolizma hastalıklarında akut neonatal semptomlar
Merkez sinir sistemi - Letarji, emmeme - İrritabilite Hipertoni (sık) Hipotoni (nadir) - Konvülsion – Koma Gastrointistinal Tartı alamama Kusma - İshal Kardiovasküler - Apne - Takipne - Solunum sıkıntısı Karaciğer bozuklukları - Sarılık - Hepatomegali - Yaygın damar içi pıhtılaşma
13
Hipoglisemi ile seyreden metabolik hastalıklar
14
Hipogliseminin eşlik ettiği metabolik hastalıklar
15
Yenidoğan döneminde konvülsiyon ile seyreden hastalıklar
16
Piridoksine (B6 vit) cevap veren konvülsiyonlar (erken ve geç cevap)
Piridoksale cevap veren konvülsiyonlar (B6 vitaminine cevap yok) Folinik aside cevap veren konvülsiyonlar Glükoz transport proteini 1 (GLUT 1) defekti (BOS glükozu ve laktatı düşük)
17
Non-ketotik hiperglisinemi (BOS/kan glisin oranı)
Sülfit oksidaz yetersizliği (ürik asit düşüklüğü) Peroksisomal hastalıklar (dismorfizm, çok uzun zincirli yağ asidi artışı)
18
Metabolik karaciğer hastalıkları
19
Tirozinemi (alfa-feto protein ve süksinil aseton yüksekliği)
Galaktozemi (İdrarda redüktan madde, Beutler testi) Früktozemi (idrarda redüktan madde, früktoz içeren gıdaların alınması ile semptomlar) Alfa-1-antitripsin yetersizliği (protein elektroforezi) Neonatal hemokromatozis (serum demiri ve ferritin artışı)
20
Yenidoğan döneminde akut olarak ortaya çıkan kalıtsal metabolizma hastalıklarının (KMH) semptom ve belirtileri nonspesifik olup kolaylıkla kardiyopulmoner, gastrointestinal ve merkez sinir sistemi hastalıkları ve neonatal sepsis izlenimini verebilir. Her hasta yenidoğanda aksi kanıtlanıncaya kadar kalıtsal bir metabolizma hastalığının var olabileceği düşünülmelidir!
21
Kalıtsal metabolizma hastalığı olasılığını artıran faktörler
Ailede daha önce açıklanamayan yenidoğan ölümleri öyküsünün olması Ortada belirli bir neden yok iken bebeğin tartı alamaması ve genel durumunun bozulması Akraba evliliği
22
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının teşhisi
23
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının teşhisi
GEN DEFEKTİ Enzim defekti Ön madde Ürün Toksik madde- lerin birikimi Ürün yetersizliği
24
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının tanısında basit idrar testleri
Renk: siyah(alkaptonüri), kırmızı (porfiri, hemoglobinüri, miyoglobinüri) Koku: Akçaağaç şurubu idrar hastalığı (çemen), izovalerik asidemi (terli ayak) Demir (3) klorür testi (fenilalanin, tirozin, homogentisik asit, histidin aspirin ve diğer bazı ilaçlar) Keton - İndirgeyici madde (glükoz, galaktoz, früktoz)
25
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının tanısında basit idrar testleri II
Ketoasitler (dinitrofenilhidrazin –DNPH- testi) Sülfitler (siyanid-nitroprussid testi) Tirozin ve fenolik asitler (Millon testi) Metilmalonik, etilmalonik ve malonik asitler (p-nitroanilin testi) Heparan ve dermatan sulfat (setiltrimetilamonyum veya toludin mavisi testi) - pH, sediment (kristaller)
26
İdrar rengi Homogentisik asidüri (alkaptonüri) (siyah)
Triptofan malabsorpsiyonu (mavi) Miyoglobinüri, porfiri (pembe-kırmızı) Porfiüri (porto şarabı) Ürik asidopati (sarı-portakal)
27
İdrar kokusu Glütarik asidemi tip II (terli ayak)
Fenilketonüri (küf ya da ölü fare) Akçaağaç şurubu kokulu idrar hastalığı (yanmış şeker, çemen) İzovalerik asidemi (terli ayak) Beta metililglisinüri (kedi sidiği) Metionin malabsorpsiyonu (bira) Trimetilaminüri (kokmuş balık) Tirozinemi (küf) Şerbetçiotu kokulu idrar hastalığı (şerbetçiotu) Hiperammonemiler (amonyak) Hawkinsinüri (yüzme havuzu, klor)
28
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının tanısında basit kan testleri
Glükoz Kan gazları (anyon açığı) Beta-hidroksi bütirik asit/Asetoasetik asit Laktik asit/piruvik asit Amonyak Elektrolitler Ürik asit
29
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının tanısında kompleks testler I
Aminoasit kromotografisi (idrar, kan) Şeker kromotografisi (idrar, kan) Mukopolisakkarid elektroforezi (idrar) Kantitatif amino asit tayini Organik asitler (GC-MS) Amino asitler/ organik asitler (Tandem-MS)
30
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının tanısında kompleks testler II
Karnitin (plazma, idrar, total ve serbest) Çok uzun zincirli yağ asitleri, serbest yağ asitleri Orotik asit (idrar) Galaktoz-1-fosfat üridil transferaz (Beutler testi) Enzim çalışmaları DNA çalışmaları
31
Biyokimyasal ve enzimatik çalışmalar için acil toplanan örneklerin alınma ve transport edilmeden önce saklanma esasları Örnek türü Miktar/ortam İdrar Plazma Tam kan BOS Deri Diğer dokular Guthrie kartı 5-10 mL (-20 C) 5 mL (-20 C) (heparinli tüp) 5 mL (-20 C) (EDTA'lı tüp) 1 mL (-20 C) 2-4 mm3 (+4 C) 2-4 mm3 (-70 C) ya da sıvı nitrogende dondurulacak 4-6 damla filtre kağıdına emdirilecek
32
Metabolik tarama testleri
33
Metabolik tarama testleri
Herhangi bir metabolik hastalığın henüz belirtileri ortaya çıkmadan saptayan yöntemlere metabolik tarama testleri adı verilir. 1:20,000' den daha sık görülen ve tedavisi olan her hastalık, tarama programına alınmalıdır. Tarama testleri basit, ucuz ve güvenilir olmalıdır.
34
Günümüzde tarama programına alınması gereken üç hastalık
1. Fenilketonüri (Türkiyede’ki sıklığı 1:4000) 2. Konjenital hipotiroidi (Türkiyede’ki sıklığı 1:3000) 3. Biotinidaz yetersizliği:(Türkiyede’ki sıklığı 1:10,000)
35
Örneğin alınma tekniği
Ayağın plantar yüzü, lateral kısımları en uygun bölgedir. Kan alınacak bölge hafifçe ısıtılmalıdır. Topuk lanset ile 2-2,4 mm derinlikte delinmelidir.
38
Örnek alındıktan sonra kartlar yatay pozisyonda en az 3 saat kurutulmalıdır.
Örnekler zarfa, birbirine temas etmeyecek şekilde zarfa yerleştirilmelidir. Örnekler en kısa zaman içinde tarama merkezlerine gönderilir.
39
UYGUN ALINMIŞ ÖRNEK
40
İYİ DOLDURULMAMIŞ HALKALAR
41
COK AZ KAN UYGULANMASINA BAĞLI
YETERSİZ SATURASYON
42
APLİKASYON SIRASINDA FAZLA BASTIRMAYA BAĞLI YAYILMA
43
Tarama testi için gerekli örnekler ne zaman alınmalı?
Her yenidoğandan (yaşına, beslenme durumuna ve beslenme şekline bakılmaksızın) hastaneden taburcu olmadan hemen önce kan örneği alınmalıdır. Metabolik tarama amaçlı kan örneği almak için en ideal zaman bebek proteinli besinler almaya başladıktan sonraki saatlik süredir. İlk 24 saat içinde örnek alındıysa bebek 1-2 haftalık olunca test tekrarlanmalı (metabolit birikimi). (EN GEÇ 2 HAFTA)
44
Dikkat edilecek diğer noktalar
Eksitus olan bebeklerden de tarama için kan alınmalı. Antibiyotik tedavisi alanlarda ilaç kesildikten sonra test tekrarlanmalı. Total parenteral beslenme, FK ve bazı aminoasit metabolizma bozuklukları için yalancı pozitiflik oluşturulabilir. Proteinsiz beslenme de yalancı negatiflik yapar.
45
Tandem MS Kan örneklerinde iki grup tarama ile otuzun üzerinde kalıtsal metabolik hastalık taranır. 1- Amino asitler: Amino asitlerden birinin yükselmesi aminoasit veya üre siklus defektini gösterir. 2- Açil karnitinler: Yirmiden fazla kalıtsal hastalığı gösterir.
46
Tandem-MS ile taraması yapılabilen amino asit hastalıkları
Fenilketonüri Tirozinemi Homosistinüri Hipermetioninemi Akçaağaç şurubu kokulu idrar hastalığı Noketotik hiperglisinemi
47
Tandem-MS/Üre siklusu defektleri
Sitrüllinemi Arjininosüksinik asidüri Glutamat artışına dayalı olarak ornitin transkarbamilaz eksikliği ve diğer üre siklusu enzim defektleri
48
Tandem-MS/Yağ asidi oksidasyon bozuklukları
Kısa zincirli açil CoA dehidrogenaz eksikliği Orta zincirli açil CoA dehidrogenaz eksikliği Çok uzun zincirli açil CoA dehidrogenaz eksikliği Uzun zincirli 3-hidroksi açil CoA dehidrogenaz eksikliği Uzun zincirli 2,4-dienoil CoA redüktaz eksikliği Multipl açil CoA dehidrogenaz eksikliği Karnitin palmitoiltransferaz I eksikliği Karnitin palmitoiltransferaz II eksikliği
49
Tandem-MS/Organik asidemiler
Metilmalonik asidemi Propiyonik asidemi İzovalerik asidemi Glutarik asidemi tip I 3-hidroksi-3-metil glutaril CoA liyaz eksikliği 3-metil krotonil CoA karboksilaz eksikliği Beta-ketotiolaz eksikliği
50
Tandem MS Tandem MS’te taranan saptanan yükselmeler klasik testler ile (Kantitatif amino asit, organik asit vb) doğrulanmalıdır. Tandem MS klasik testler ile (kantitatif amino asit, organik asit vb) saptanan her metaboliti tespit edemeyebilir.
51
Hangi bebeklere tandem-MS uygulanıyor?
Ailede metabolik hastalık öyküsü Açıklanamayan bebek ölümü (%30’u metabolik hastalık) Metabolik hastalıklı çocuğu olan gebelere prenatal tanı amaçlı yapılabilir. Tarama amaçlı yapılabilir.
52
Prenatal tanı
53
Eğer ailede bir metabolik hastalık kuşkusu varsa, gebelik sırasında bu hastalığın tanısını koymak mümkün olabilir. Bunun için amniyon sıvısı hücrelerinin ya da koryon villüslerinin incelenmesi gerekir. Bu incelemeler sonucu saptanan hastalığın etkin bir tedavisi yoksa gebelik sonlandırılır.
54
Prenatal tanı yöntemleri
Amniyosentez gebeliğin yaklaşık haftasından itibaren yapılır. Amniyon sıvısı ve hücreleri incelenir ve enzim tayini yapılır. Koryon villüs biyopsisi gebeliğin haftalarından itibaren sonuç verebilir. Ayrıca fetal organlardan (karaciğer, lökosit vb.) alınan örnekler de prenatal tanıya yardımcı olur. Ultrasonografi tekniği ile birçok malformasyon gebelik sırasında ortaya konulabilir.
55
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının tedavisi
56
Yaygın kanının aksine kalıtsal metabolizma hastalıklarının önemli bir bölümünün tedâvisi mümkündür.
Tedavide üç hedef çok önemlidir; 1. Merkez sinir sisteminin bütünlüğünün korunması 2. Normal fiziksel gelişimin sağlanması ve 3. Biyokimyasal parametrelerin düzeltilmesi. Bu hedeflere ulaşabilmek için tanının mümkün olduğu kadar erken konularak tedaviye bir an önce başlanması şarttır.
57
Kalıtsal metabolizma hastalıklarının tedavisi
GEN DEFEKTİ Enzim defekti Ön madde Ürün Toksik madde- lerin birikimi Ürün yetersizliği
58
Metabolizma hastalıklarında tedavi I
1. Toksik bileşiklerin uzaklaşırılması a. Mekanik uzaklaştırma (hemodiyaliz, periton diyalizi, plazmaferez, kan değişimi). b. Diyetteki toksik bileşiklerin azaltılması ya da tamamen çıkartılması (özel diyet ürünleri). c. Kandaki toksik bileşiklerin ilâçlarla uzaklaştırılması (sodyum benzoat NTBC) 2. Eksik ürünün verilmesi 3. Enzim aktivitesinin vitaminler ile arttırılması
59
Mega vitamin tedavisi Vitamin Hastalık B6 vitamini Piridoksal-5-P
Folik asit Folinik asit B12 vitamini B2 vitamini B1 vitamini Biotin C vitamini Nöbetler MTHFR polimorfizmi Metilmalonik asidüri Glütarik asidemi, PDH MSUD Propionik asidemi, biyotinidaz yetersiz. Yenidoğanın geçici tirozinemisi
60
Metabolizma hastalıklarında tedavi I
4. Enzimoterapi (Gaucher, Fabry, Pompe, Scheie, Maroteaux-Lamy, ADA eksikliği) 5. Hasta hücrenin genetik yapısı normal hücre ile değiştirilmesi ya da defektif genin düzeltilmesi a. Organ ya da doku transplantasyonu b. Kemik iliği nakli c. Somatik gen tedavisi
61
Akut hastalık tedavisi
Sıvı ve elektrolit tedavisi %10 Dekstroz içinde %0.2 NaCl, 150 mL/kg/gün (beyin ödemini önlemek için Na>140 mEq/L olarak tutulmalı) Metabolik asidozun düzeltilmesi (Bikarbonat 15 mEq/L üzerinde tutulmalı)
62
Hipoglisemi: Tedavi Akut %10'luk dekstroz: 2.5 mL/kg/doz İV.
Glukagon: mg İM. Prednizon: 1-2 mg/ kg/gün İV İdame Yenidoğan: 5-8 mg/kg/dak Büyük çocuklar: 3-5 mg/kg/dak >15 mg/kg/dak ise hiperinsülinizm düşünülmeli Laktat yükselirse (PDH yetersizliği) glükoz azaltılır.
63
Yenidoğan döneminde görülen metabolik hastalıkların ayırıcı tanısı
Benzer bir sunumlar
© 2024 SlidePlayer.biz.tr Inc.
All rights reserved.