Yrd. Doç Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ

... konulu sunumlar: "Yrd. Doç Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ"— Sunum transkripti:

1 Yrd. Doç Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ ozanbuyukyilmaz@karabuk.edu.tr
ENM379 STRATEJİK YÖNETİM Yrd. Doç Dr. Ozan BÜYÜKYILMAZ

2 Temel Stratejiler ve Alt Grupları

3 Temel Stratejiler Temel stratejiler, işletmenin veya çeşitli iş birimlerinin yaşamlarını sürdürebilmesi ve rekabet üstünlüğü sağlayabilmesi için gelecekte yapması veya yapmaması gerekli olan iş ve faaliyetlerle ilgilidirler. İşletme mevcut durumda hangi İşleri ne şekilde ve nasıl yapmaktadır? Bu işleri olduğu gibi sürdürmeli midir? Yoksa mevcut İşleri büyütmeli veya küçültmeli midir? Ya da bazı işleri küçültürken yeni bazı işlere girmeli midir? Tüm bu sorular işletmenin faaliyette bulunduğu "işin tanımının genişletilmesi veya daraltılması ile ilgilidir. © Ülgen&Mirze 2004

4 Temel Stratejiler İşte temel stratejiler, genelde, mevcut işin tanımını değiştirilmesi halinde uygulanmaktadır. İşletme üretmekte olduğu mal ve hizmetlerde, faaliyette bulunduğu pazarlarda veya üretim işlev ve süreçlerinde değişiklik yapmak sureti ile işlerini büyütür, küçültür veya aynen sürdürür. Bazen bu temel stratejiler birlikte veya art arda uygulanır. Bazı durumlarda ise işletmenin mevcut iş tanımı değiştirilmeden, sadece faaliyetlerin oluşumu hızlandırılarak veya yavaşlatılarak da uygulanabilir. © Ülgen&Mirze 2004

5 © Ülgen&Mirze 2004

6 Temel Stratejiler Büyüme Stratejileri Küçülme Stratejileri
Temel Stratejiler 4 grupta sınıflanabilir : Büyüme Stratejileri Küçülme Stratejileri Durağan (Mevcut Durumu Koruma) Stratejiler Karma Stratejiler © Ülgen&Mirze 2004

7 © Ülgen&Mirze 2004

8 Büyüme Stratejileri Büyüme sadece sektör içi alanlarda olmayıp sektör dışında farklı alanlarda da olabilir. Büyüme stratejisi, arzulanan ve genellikle yöneticiler tarafından amaçlanan, toplumda ve paydaşlarda olumlu çağrışımlar yaratan bir temel strateji olarak işletmenin değerini yükselten bir görünüme sahiptir. Dolayısıyla yöneticiler bu temel stratejiyi uygulamak ve sürdürebilmek için uğraşırlar. Kısaca, büyüme stratejisi: topluma, paydaşlara ve stratejistlere beklentilerinin gerçekleşmesine yardım edebilecek, refahı arttıracak bir strateji olup, her zaman arzu edilen, kabul edilen ve mal/hizmetlerin piyasa koşullarına bağlı olarak işletmenin kârlılık ve piyasa payını artırmaya yöneliktir. © Ülgen&Mirze 2004

9 Büyüme Stratejileri İşletme literatüründe büyüme iki şekilde ifade edilir : Sayısal büyüme ve gelişme : işletmenin özelliklerine göre; satış getirilerinde, ürün çeşitliliğinde, kaynak büyüklüğünde (çalışanların sayısı, sermaye büyüklüğü), varlık büyüklüğünde ve kapasite kullanımı gibi unsurlarda niceliksel artış, Nitelik olarak büyüme : işletmede bulunan unsurların kalitesinin yükselmesi ile ilgilidir. Niteliksel büyüme işletmelerde fark edilebilir ama sayısal olarak ifade edilmesi oldukça güçtür. © Ülgen&Mirze 2004

10 Büyüme Stratejileri Büyüme stratejileri iki şekilde uygulanır :
Mevcut işin tanımını değiştirerek büyüme stratejisi : Ürettiği mal ve hizmetlere yeni mal ve hizmetler, Faaliyette bulunduğu pazarlara yeni pazarlar, Mevcut üretim ve operasyon faaliyetleri ve süreçlerine yenilerini ekler. Mevcut işin tanımını değiştirmeden, faaliyetlerin hızını ve etkisini değiştirerek büyüme stratejisi : Mevcut ürünlerde kullanım geliştirmeleri yapar Yeni pazarlara girmeden, mevcut pazarlara daha etkin girişimler yapar. Yeni üretim yatırımı ve süreçler eklemeden mevcut faaliyetlerin kapasitesini arttırır. © Ülgen&Mirze 2004

11 Küçülme Stratejileri İşletmenin mevcut durumu ile yaşamını sürdürmekte zorlanması veya rekabet üstünlüğünü kaybetmesi durumunda yöneticiler ve stratejistler bazı mevcut işlerini geçici veya sürekli olarak daraltmak veya tamamiyle terk etmek durumu ile karşı karşıya kalabilirler. Bu durumdaki işletmelerin yönetici ve stratejistleri küçülme, daralma veya piyasadan çekilme stratejilerini uygularlar. Beklentilerin yerine gelememe olasılığı, çevresel unsurların tehdit boyutlarının artması, varlıkların küçülmesi veya kaybedilme riski arzu edilmeyen konulardır. Bu nedenle küçülme stratejileri genellikle arzu edilmeyen stratejiler olup büyüme stratejilerinin aksine, toplum ve paydaşlar düzeyinde olumsuz çağrışımlar yapar. © Ülgen&Mirze 2004

12 Küçülme Stratejileri Ancak, işletmelerde daralma veya küçülme sadece karşılaşılan çevresel tehditler nedeni ile olmayabilir. İşletme, ortalamanın üzerinde getiri sağlayabilecek başka bir alandaki bir fırsatı kullanmak ve yatırımlarını bu alana yönlendirmek amacı ile de mevcut işlerini küçültme yoluna gidebilir. Yani, işletme bilinçli olarak da bazı işlerini başka alanlarda daha fazla getiri elde edebilmek amacı ile küçültebilir. © Ülgen&Mirze 2004

13 Küçülme Stratejileri Küçülme Stratejileri;
İşletmenin piyasa payı/satışlarının yetersiz olduğu, Başka alanlarda daha iyi yatırım olanaklarının mevcut olduğu, Yeni teknolojiler için yeterli kaynak bulunmadığı, Birleşme sonrası uyumsuzluk gösteren bölüm veya birimlerin olduğu durumlarda, başvurulan bir stratejidir : © Ülgen&Mirze 2004

14 Küçülme Stratejileri Küçülme Stratejileri iki ana grupta toplanabilir : Tasarruf Stratejisi : İşletmenin olumsuz finansal durumunun düzeltilmesi için, verimsiz faaliyetlerin gözden geçirilerek onları tekrar verimli duruma getirebilmek amacı ile işletme içine dönük olarak uygulanan bir stratejidir. Daha çok dış ekonomik koşulların gerileme/durgunluk döneminde uygulanan bu strateji işletmenin iç etkinliğini artırma, maliyetleri düşürme, gelirleri arttırma ve aktifleri azaltmak yoluyla faaliyetleri geriletmek amacı güder. Kısmi Tasfiye ve Tam Tasfiye Stratejileri : İşletmenin başarılı olamayan faaliyetlerinin veya bölümlerinin kısmen veya tamamen terk edilmesi yolu ile uygulanan stratejilerdir. © Ülgen&Mirze 2004

15 Küçülme Stratejileri Küçülme Stratejileri iki şekilde uygulanır :
Mevcut işin tanımını değiştirerek küçülme stratejisi: İşletme faaliyette bulunduğu mal ve hizmetlerinden bir kısmını veya tamamını, geçici olarak veya sürekli olarak terk eder. Faaliyette bulunduğu pazarlardan bir kısmını geçici veya sürekli olarak terk eder ve pazardan geri çekilir. Mevcut üretim ve operasyon faaliyetlerinden veya süreçlerinden bir kısmını geçici veya sürekli olarak terk eder. © Ülgen&Mirze 2004

16 Küçülme Stratejileri Mevcut işin tanımını değiştirmeden, faaliyetlerin hızını ve etkisini değiştirerek küçülme stratejisi : İşletme mevcut mal ve hizmetlerini hiçbir şekilde terk etmez, ama bu mal ve hizmetlerde hiçbir geliştirme yapmaz. İşletme mevcut pazarlarını terk etmez, ancak bu pazarlardaki faaliyetlerini azaltarak bilinçli bir şekilde pazar payının küçülmesine neden olur. İşletme mevcut üretim ve operasyon faaliyetlerini terk etmez, ancak bunların kapasitelerini düşürerek bir daralma veya küçülme uygulayabilir © Ülgen&Mirze 2004

17 Küçülme Stratejileri Her üç halde de küçülme stratejisi söz konusudur. Ancak görüldüğü gibi bu küçülme, faaliyetlerin hızının ve etkisinin değiştirilmesi ile gerçekleşmektedir. Küçülme stratejisi başarısızlığı çağrıştırdığı için genelde arzu edilmeyen, zoraki bir strateji olarak görülür. Bu nedenle de yöneticilerin küçülme stratejisi uygulamayı gönüllü olarak seçmeyecekleri söylenir. Ancak bu görüş tartışmaya açıktır. Zira, ekonomik ve mali sorunlar, kur farkları, talep daralması vb. gibi çevre koşullarındaki değişimlerin yanı sıra başka yatırım olanaklarının değerlendirilebilmesi amacı ile de yöneticiler, gönüllü bir şekilde küçülme stratejileri uygulayabilirler. © Ülgen&Mirze 2004

18 Durağan Stratejiler İşletmelerin üst düzey yöneticileri pazarda yeni fırsatların bulunmadığı, pazar gelişme hızının göreceli olarak düşük, hatta sabit olduğu, rakipler arasında bir dengenin oluştuğu ve rekabet şiddetinin de göreceli olarak düşük olduğu pazarlarda büyüme stratejileri gerçekleştirmeyi düşünmeyebilir. Zira, böyle bir pazarda büyüme, İşletme için ortalamanın üzerinde bir getiri sağlamayacaktır. Hatta, gelişme göstermeyen bir pazarda rakipler arasındaki rekabetin şiddeti daha fazla artabilecek ve bu durum getirileri daha da düşürebilecektir. Ancak, tüm bunlara rağmen, işletme başka iş alanlarında ortalamanın üzerinde getiri sağlayabilecek yeni fırsatların bulunduğu pazarlara da girmeyi çeşitli nedenlerden dolayı düşünmeyebilir. © Ülgen&Mirze 2004

19 Amaç, mevcut durumun korunmasıdır.
Durağan Stratejiler Eğer işletme konumundan memnun ise bu durumda işletme, mevcut durumunu sürdürebilmek İçin koruma amaçlı, durağan bir strateji geliştirecektir. Amaç, mevcut durumun korunmasıdır. İşletme; Mevcut mal ve hizmetlerde, paket, tasarım, tat, vb. küçük değişikliklerde bulunarak, Pazarlarda tutundurucu, hatırlatıcı reklamlar yaparak, Mevcut üretim ve operasyonlarda güncel teknoloji ile uyum sağlayarak ve küçük iyileştirmeler yaparak durumunu sürdürür. © Ülgen&Mirze 2004

20 İşletmeler, kimi durumlarda temel stratejileri
Karma Stratejiler İşletmeler, kimi durumlarda temel stratejileri aynı anda veya art arda uygular. Karma Stratejiler, işletmenin temel stratejilerin birkaçını aynı zamanda izlemesi veya kullanması ile oluşan strateji türüdür. © Ülgen&Mirze 2004

21 Karma Stratejiler Örneğin, işletmenin bir İş biriminde küçülme stratejisi uygulanırken başka bir iş biriminde büyüme stratejisi uygulanabilir. İşletme mevcut mal ve hizmetlerinden bazılarının üretiminden geçici veya sürekli olarak vazgeçerken, bazı yeni mal veya hizmetleri faaliyet konusuna ekleyebilir. Bazı pazarlarda faaliyetlerini azaltırken yeni pazarlara girebilir. Kısaca, değişik iş birimlerinde aynı anda veya ardı ardına farklı stratejiler uygulanabilir. © Ülgen&Mirze 2004

22 Temel Stratejilerin Alt Grupları
Temel Stratejiler, işletmenin veya farklı iş birimlerinin yaşamlarını sürdürebilmeleri veya rekabet üstünlüğü elde edebilmelerini sağlamak amacıyla her yönetim düzeyinde görülen ve uygulanan stratejilerdir. İşletmelerde değişik şekillerde ve boyutlarda uygulanmaktadır. Temel Stratejilerin boyutlarını 4 alt grupta toplayabiliriz : Bağımsız(iç) ve Bağımlı(Dış) Temel Stratejiler İlişkili ve İlişkisiz Temel Stratejiler Yatay ve Dikey Temel Stratejiler Aktif ve Pasif Temel Stratejiler © Ülgen&Mirze 2004

23 © Ülgen&Mirze 2004

24 Bağımsız ve Bağımlı Temel Stratejiler
Bağımsız (iç) Temel Stratejiler İşletmenin, tamamen kendi varlık ve yeteneklerine dayanarak, başka bir işletmenin desteği ve ilişkisi olmadan, bağımsız bir ana strateji uygulaması’dır. Bağımlı (Dış) Temel Stratejiler İşletmenin, dış çevreden başka bir işletmenin desteği ile veya onunla birlikte veya ilişkili olarak bir strateji uygulaması’dır. © Ülgen&Mirze 2004

25 Bağımsız ve Bağımlı Temel Stratejiler
İşletme literatüründe iç ve dış olarak da adlandırılan bağımsız ve bağımlı stratejiler, genellikle büyüme ve küçülme temel strateji uygulamalarında kullanılır. Ancak karma stratejilerde bu boyutlar, aynı anda veya birbiri ardına uygulanabilir. Bir işletme bir iş biriminde bağımsız temel strateji uygularken, başka bir iş biriminde bağımlı temel strateji uygulaması yapabilir. © Ülgen&Mirze 2004

26 İlişkili ve İlişkisiz Temel Stratejiler
İşletme temel stratejilerini faaliyette bulunduğu sektörde veya İş kolunda uygulayabileceği gibi kendisine yabancı yeni bir sektörde veya yeni bir faaliyet alanında da uygulayabilir. İlişkili Temel Stratejiler İşletmenin, temel stratejilerini kendi mevcut iş kolunda (sektöründe) benzer mal ve hizmetler, pazarlar, üretim faaliyet ve süreçleri ile ilgili olarak uygulaması. İlişkisiz Temel Stratejiler İşletmenin, temel stratejiyi halihazırda yaptığı işin tanımının dışında kalan farklı ürün, pazar ve süreçlerle kendisine yabancı farklı bir işkolunda uygulaması. © Ülgen&Mirze 2004

27 Yatay ve Dikey Temel Stratejiler
Yatay Temel Stratejiler İşletmenin halihazırda faaliyette bulunduğu ürün ve pazar ile üretim ve operasyon etkinliklerine veya süreçlerine tamamlayıcı ürün, pazar ve süreçlerin eklenmesi durumunda oluşmaktadır. Dikey Temel Stratejiler Genellikle işletmenin üretim ve operasyon faaliyetleri ve süreçleri ile ilgili uygulamaları kapsar. İşletmenin İşlev, faaliyet ve süreçlerindeki genişleme veya daralma, kullandığı girdilere veya üretim faktörlerine yönelik olursa, bu durumda "geriye yönelik dikey büyüme veya küçülme stratejisi" söz konusu olur. İşletmenin işlev, faaliyet ve süreçlerinde nihai ürünlere doğru bir büyüme veya küçülme uygulaması halinde, İşletmenin "ileriye yönelik dikey büyüme veya küçülme stratejisi" uyguladığı söylenebilir. © Ülgen&Mirze 2004

28 Aktif ve Pasif Temel Stratejiler
Aktif Temel Stratejiler Dış çevreyi etkilemeye yönelik, atak ve proaktif tutum ve davranışlarla uygulanan genel stratejiler. Pasif Temel Stratejiler Dış çevreden gelen uyarılar nedeni ile, uyumlu, yavaş ve reaktif tutum ve davranışlarla uygulanan genel stratejiler. © Ülgen&Mirze 2004

29 © Ülgen&Mirze 2004

30 Kaynakça Ülgen, Hayri ve S. Kadri Mirze (2007); İşletmelerde Stratejik Yönetim, 4. Baskı, Arıkan Basım Yayım, İstanbul.

31 Teşekkür Ederim Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim…