Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet-1 Dr. Ece Öztan

... konulu sunumlar: "Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet-1 Dr. Ece Öztan"— Sunum transkripti:

1 Siyaset ve Toplumsal Cinsiyet-1 Dr. Ece Öztan
Siyaset Bilimine Giriş Dersi, 30 Aralık 2011

2 Feminizm nedir? Toplumsal cinsiyet hiyerarşisine karşı
Bir egemenlik ve iktidar kuramı Özerk bir politik hareket

3 Kadın hareketi / Feminizm
Kadınların aktivizmi Kadınların hareketi Feminizm (Van Drenth&De Haan)

4 Kadınlar- Siyasal Hareket
İktisadi olarak hayatta kalma mücadeleleri (örn: sınıf mücadelesi) Ulusal, etnik/ırksal mücadeleler İnsani meseleler ve bakım ihtiyacı (örn. Barış, çevre, hapisane reformu…) Kadınlar olarak kendi hakları için (West & Blumberg, 1990)

5 Feminizm 17. ve 18. yy kapitalizm- burjuva devrimleri
Ev ile üretimin ayrılması Aydınlanma düşüncesi Eşitlik, özgürlük ve insan hakları düşüncesi 19. yy bir hareket olarak feminizm/kitleselleşme

6 Feminist Hareket Ezilen bir grup olmanın kabulü/bilinci
Eşitliğin evrensel bir ilke olarak kabulü Mücadele için dayanışma ve örgütlenme ihtiyacı

7 Feminist Hareketin Dönemleri
Doğuş Dönemi: 17. ve 18. yy Birinci Dalga: 19. yy ortası-20. yy başları İkinci Dalga: 1970’ler sonrası Üçüncü Dalga ve azınlık kadın hareketleri Küresel Feminizm: 1990’lar ve Pekin Dünya Kadın Kongresi Sonrası

8 Farklı Feminizmler? Liberal Feminizm Kültürel Feminizm
Radikal Feminizm Sosyalist Feminizm

9 Feminizmin Doğuşu: 17. ve 18. yy
17. ve 18. yy. burjuva liberalizmi ve eşitlik/özgürlük ideolojisi Baskı ile eşitlik/özgürlük ideolojisi arasındaki çelişkiden hareket ediyorlar Kadınların doğal olarak farklı olduklarını reddetme Kadınları ve erkekleri birer toplumsal grup olarak tanımlama Kadınların “erkekleşmesi”, erkeklerin de “kadınlaşması” talebi? Henüz siyasal bir hareket değil, kadınlar arası “dostluk” grupları Devrimci ve evrensel talepler Cinsiyet-iktidar ilişkilerine dair bir teorileri yok henüz

10 Feminizmin Doğuşu: Teorisiz farkındalık
“Eğer bütün insanlar doğuştan özgürse, nasıl oluyor da bütün kadınlar köle doğuyor? Çünkü kadınlar, Erkeklerin tutarsız, belirsiz, bilinmeyen, keyfi iradelerine tabi olduklarına göre, bu Kölelik Durumu değil de nedir?” Mary Astell, Reflections Upon Marriage, 1700. “Erkekler kadar özgür, mutlu ve ünlü olabilmek için basiretli birlikler kurmak üzere, kendi cinsinden olanlarla sık sık biraraya gelmek, toplanmak birleşmek konusunda kadınları ikna edeebilecek kadar talihli olabilmeyi dilerim” Margeret Lucas, Duchess of Newcastle, Female Orations, Orations of Divers Sorts, 1662.

11 Birinci Dalga Feminizm: 19.yy
Feminizmin kitlesel bir hareket haline gelişi Kadınlar üzerindeki baskının, toplumun bütünü için de zararlı olduğu vurgusu Doğal Haklar teorisinin kadınlara uygulanması Aydınlanma düşüncesi, eşit haklar ve liberal feminizm Oy hakkı hareketi, Kadın Hakları Bildirgesi 1. Enternasyonel ve sonrasında sosyalist kadın hareketi

12 Liberal Feminizm M. Wollstonecraft, Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi, (1792); Sarah Grimke, Letters on Equality (1838); Elisabeth C. Stanton(1854), Susan B. Anthony, Harriet Taylor Mill, J. S. Mill(1832), Betty Friedan, Kadınlığın Gizemi (1963) Doğal Haklar teorisi, Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi (1776), İnsan Hakları Bildirgesi (1789) Aydınlanma düşüncesi 19. yy’da kamusal-özel alan ayrışması

13 Liberal Feminizm Akla inanç ve özerklik
Kadınlar ve erkeklerin ontolojik benzerliği(evrensellik) Kamusal yaşama katılım talebi Değişim yolu olarak eleştirel düşünce ve eğitim Akılcı-bağımsız, özerk birey düşüncesi (liberal birey) Doğal Haklar teorisi ve Newtoncu paradigma Beyaz erkek ile karşılaştırma Farklılığın reddi ve hukuksal eşitliğin sonuçları

14 Kültürel Feminizm 19. yy feminist teorisinde ikinci bir eğilim
Margeret Fuller, Women in the Nineteenth Century, 1845; Charlotte Perkins Gilman , Herland, 1911; E. Cady Stanton, The Women’s Bible, 1895; The Matriarchate, 1891 Emma Goldman… 19. yy feminist teorisinde ikinci bir eğilim Siyasal değişimin ötesinde kültürel bir değişim Benzerlikler yerine farklılıklar üzerine vurgu Din, evlilik ve hane eleştirisi Anaerkil bakış açısı: barışseverlik, işbirliği, anaçlık,farklılık, duygu, sezgi, diğerkamlık… Özgüven

15 ABD’de Birinci Dalga… Kölelik karşıtı hareketler, Grimke kardeşler Doğal Haklar teorisi 1848 “Duygular Bildirgesi” 8 Mart 1857 New Yorklu kadın işçilerin grevi Oy Hakkı Hareketi: 1869 Kadınlara Oy Hakkı Ulusal Birliği 1872 seçimleri ve Susan B. Anthony Charlotte Perkins Gilman ve kültürel feminizmin izleri

16 İngiltere’de Birinci Dalga…
17. ve 18. yy. deneyimi Mary Wollstonecraft ve radikal hümanizm Evli kadınların mülkiyet ve velayet hakkı Chartist hareket içerisinde kazanılan deneyim 1867 kadınların oy hakkı için başlatılan kampanyalar ve süfrajet hareketi J.S. Mill’in avam kamarasına yasa önerisi National Union of Women’s Suffrage Societies Women’s Social and Political Union 20. yy başı militanlaşma: 1908 Londra Hyde Park eylemi 1918 oy hakkı (kadınlara sınırlı oy hakkı)

17 1913’te kadınların direnişini kırmak amacıyla çıkarılan yasaya karşı sufrajetlerin afişlerinden bir örnekler

18 Fransa’da Birinci Dalga
Condercet ve aydınlanma düşüncesi, Olympe de Gauges ve “Kadın Hakları Bildirgesi” (1791) 1793 de Gauges’un idamı ve kadınlara siyaset yasağı Sosyalistler cephesi: Proudhonculuk ve kadınların siyasal hakları Fransız solu ve kadınlar 1871 Paris Komünü Flora Tristan: Feminizm ile devrimci sosyalizm ittifakı, enternasyonel bir kadın hareketi talebi Kadınlara oy hakkı

19 Almanya ve Rusya’da birinci dalga…
Sosyalist çizginin egemen olduğu bir kadın hareketi Alman Sosyal Demokrat Partisi, Bebel, Clara Zetkin ve işçi kadın hareketi Kadın Enternasyoneli ve 8 Mart’ın Uluslararası Kadın Günü olarak kabul edilişi Evişinin toplumsallaşması (Engels, Bebel, Lenin, Kollontai) Kollontai ve yeni bir ahlak savunusu, evlilik kurumunun sorgulanması

20 Osmanlı-Türkiye kadın hareketinde dönemler
19. yy. ortası ve 20.yy başı ( Donemi) Duraklama dönemi 1980’ler ve sonrası

21 Osmanlı’da kadın hareketi
19. yy sonu yayın dünyası “Terakki-i Muhaderat, Kadınlara Mahsus Gazete, Şükufezar, Demet, Mehasin, Kadın, Kadınlar Dünyası) Dernekleşme süreci: Yardım dernekleri, eğitsel-kültürel faaliyetler ve meşrutiyet hareketine destek olan gruplar 1911 Beyaz Konferanslar Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-u Nisvan ve Kadınlar Dünyası ( ) ve feminist hareket “1923 Nezihe Muhittin ve Kadınlar Halk Fırkası

22 Kalem Dergisi’nde 1908 tarihli bir karikatür

23 Türkiye’de Kadın Hareketi
Sınıf siyaseti ve sol hareket kaynaklı Bağımsız Radikal Feminizm Küçük gruplar ve etkili eylemler Özel alanın sorgulanması 2. Dalga feminizmin etkisi 1990’lar İslamcı Feminizm ve Kürt Kadın Hareketi

24 2. Dalga Feminist Hareket
1960’lar sonrası “Yeni Sol” içerisindeki ayrışma ve 2. dalga kadın hareketi Boston ve New York çevresinde “eylemci kadınlar” Kuram, örgütlenme yapısı ve kişisel üsluplara yönelik eleştiri Sarsıcı ve radikal etki Alternatif, hiyerarşik olmayan, özerk örgütlenme modelleri Kızkardeşlik/sisterhood-bilinç yükseltme grupları Praksis-deneyim vurgusu “Özel olan politiktir” Aile kurumuna yönelik keskin eleştiri

25 2. Dalga ve Feminist Kuram
Kate Millet, Sexual Politics, 1970; Shulamith Firestone, The Dialectic of Sex , 1970; Ti-Grace Atkinson, Amoazon Odyssy, 1974 Feminist kuramın sistematikleştirilmesi Cinsiyeti temel alan yeni bir iktidar kuramı Patriyarka (erkek egemen düzen) özerk bir sömürü sistemidir Kadınların görünmeyen ve karşılıksız emeğinin sömürüsüne vurgu Özel alanın kurama dahil edilmesi Heteroseksizm eleştirisi