Dilek DOĞAN, Duygu DUMAN, S. Sadi SEFEROĞLU

... konulu sunumlar: "Dilek DOĞAN, Duygu DUMAN, S. Sadi SEFEROĞLU"— Sunum transkripti:

1 Dilek DOĞAN, Duygu DUMAN, S. Sadi SEFEROĞLU
02 – 04 ŞUBAT Akademik Bilişim, 2011 İnönü Üniversitesi / Malatya e-Öğrenme Ortamlarında Toplumsal Buradalığın Arttırılması İçin Kullanılabilecek İletişim Araçları Dilek DOĞAN, Duygu DUMAN, S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi , Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 1

2 Giriş İnternet teknolojilerindeki gelişmeler Öğretim Bilgiye Erişim
Eğitim Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

3 e-Öğrenme Günümüzde kullandığımız bilgi ve iletişim teknolojileri ile bilgi, elektronik ortamlarda sürekli yer değiştirerek yolculuğuna devam etmektedir. Bu yolculuğu eğitim–öğretim kapsamında düşündüğümüzde karşımıza e-öğrenme kavramı çıkmaktadır. e-Öğrenme, en yalın biçimde, öğretim etkinliklerinin elektronik ortamlarda yürütülmesi veya bilgi ve becerilerin elektronik teknolojiler aracılığıyla aktarılması olarak tanımlanabilir . Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

4 e-Öğrenme Ortamları Öğrenme toplulukları e-öğrenmeyle birlikte yeni bir döneme girmiştir. e-Öğrenme ortamları, öğrencilere eğitim için sağladığı fırsatlar sayesinde geleneksel öğretimlerden daha ucuz ve etkili olmaktadır. Herhangi bir yerde herhangi bir zamanda eşzamanlı ve eşzamansız öğrenme ortamlarına ulaşabilme olanağı sunan e-öğrenme ortamlarında öğrenenin üstlendiği rol de değişmiştir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

5 e-Öğrenme Ortamlarının Üstünlükleri
öğrenci merkezli olması, öğrenci konuyu öğrenene kadar konu üzerinde çalışabiliyor olması, zamanın sınırsız olması, herkesin kendi hızında öğrenebiliyor olması, konuda anlaşılmayan bir nokta olduğu zaman dünyanın öbür ucunda olabilen öğretmen ve/veya öğrencilerle bağlantı kurulabilmesi, zaman ve mekan sınırlaması olmaması. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

6 e-Öğrenme Ortamlarının Sınırlıkları
öğrencilerin kendilerini tecrit edilmiş yalnız hissedebilmeleri güdülenmelerinin düşebilmesi Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

7 Geleneksel Sınıf Ortamları / e-Öğrenme Ortamları
Eğitimi veren kişiler eğitimi alan kişilere yüz yüze ulaşmaya çabalarlar . Geleneksel eğitim ortamlarında farklı yer ve farklı zamanlardaki etkileşimler çok sınırlıdır. e-Öğrenme Eğitimi alacak bireylere ulaşma işi teknolojik araçlar kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Birçok e-öğrenme uygulaması karşılıklı etkileşimi içerir. Örneğin; sanal sınıf uygulamaları. Öğrenci konuyu anlamadığı zaman, farklı yerlerde bulunan bireyler ile iletişim araçları aracılığıyla ile bağlantı kurabilir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

8 e-Öğrenme / Etkileşim / Güdülenme
Öğrenme ortamlarına katılmada ait olma hissi taşımak ve öğretmenle iletişimin rahat olması öğrenmenin zevkli hale gelmesini sağlar. Öğrenmenin zevkli hale gelmesi ise öğrenenin güdülenme düzeyini arttırır. Öğrenenin güdülenmesi de öğrenmeyi destekler. İletişim e-Öğrenme Etkileşim Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

9 Etkin Katılım ve Toplumsal Buradalık
Öğrenenlerin öğrenme sürecine etkin olarak katılarak etkileşimin arttırılması onların başarılarına olumlu bir şekilde yansıyacaktır. Bir dersteki bireysel başarı ya da başarısızlık, öğrenenlerin kendilerini bir topluluğa ait hissetme dereceleriyle çok yakından ilgilidir. Bireylerin kendilerini bir topluluğa ait hissetmesi alan yazında toplumsal buradalık (social presence) kavramıyla tanımlanmaktadır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

10 Toplumsal Buradalık (Social Presence)
Özellikle son yıllarda çevrim-içi öğrenme ortamlarının yaygınlaşmasıyla birlikte bu ortamlar için yapılan tasarımların o ortamlarda eğitim alanların ihtiyaçlarına uygun olmasına yönelik çabalar göze çarpmaktadır. Bu arada bu ortamlarda bulunan öğrencilerin durumlarını betimlemeye yönelik çeşitli kavramlar da geliştirilmiştir. Bu kavramlardan birisi “toplumsal buradalık (social presence) ” kavramıdır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

11 Toplumsal Buradalık (2)
Toplumsal buradalık kavramı; Bir insanın medya araçlarıyla gerçekleştirdiği iletişimde kendini gerçek hissetme derecesi Bireylerin kendi toplumsal farkındalıkları Bireylerin kendini bir topluluğa ait hissetmesi olarak tanımlanmaktadır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

12 Toplumsal Buradalık (3)
Toplumsal buradalık ile ilgili olarak yapılan araştırmalar; öğrenci memnuniyeti ile toplumsal buradalık algısının çeşitliliği arasında ilişki olduğunu, toplumsal buradalık algısı ile öğrenme başarısı arasındaki ilişki bulunduğunu, ortamda bulunan toplumsal buradalık algısı düzeyinin, öğrencilerin öğrenmeleri üzerinde olumlu/olumsuz bir takım etkileri olduğunu göstermektedir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

13 Toplumsal Buradalık (4)
Eğer öğrencinin toplumsal buradalık algı düzeyi yüksekse öğrenmesi de bu durumdan olumlu bir şekilde, toplumsal buradalık düzeyi düşükse öğrenme süreci olumsuz bir şekilde etkilenmektedir. Başka bir ifadeyle etkileşim yoksa öğrenme de yoktur. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

14 Toplumsal Buradalık (5)
Vonderwell (2003)’de öğrencilerin birbirleriyle diyaloglarının ilgi çekici olmadığını ve çevrimiçi ortamların kişisel olduğunu belirtmiştir. Vonderwell bu durumu çevrim içi öğrenme ortamlarındaki bireylerin birbiriyle etkileşimine değil de bilgisayarlar arasındaki etkileşime benzeterek açıklamaktadır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

15 Toplumsal Buradalık (6)
Çevrim-içi ortamlarda etkileşimden beklenenler: Öğrenenlerin dikkatini konuya çekmek Öğrenenlerin ilgisini devam ettirmek Bilgiyi transfer etmek Bilginin hatırlanmasını kolaylaştırmak Bilginin öğrenen üzerinde yansımalarını teşvik etmek Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

16 Toplumsal Buradalık (7)
Yüz yüze ortamlarda da önemli bir işleve sahip olan etkileşim uzaktan eğitimin başarısını etkileyen kritik bir değişkendir. Bu nedenle özellikle bireyler arası etkileşimin sağlanması önemlidir. Bireyler arası etkileşimin başarılı bir şekilde yürütülebilmesi de öğrenenlerin kendilerini bulundukları ortamlarda rahat ifade edebilmeleri, kendilerini bulundukları ortamlara ait hissedebilmeleriyle mümkün olabilir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

17 Toplumsal Buradalık (8)
Çevrim-içi ortamlarda bireyler arası etkileşimi sağlamak ve toplumsal buradalık algısını arttırmak için çeşitli araç ve teknolojiler kullanılabilir. Günümüzde, bazı e-öğrenme ortamlarının yeterince etkili olamamasının nedenlerinden birisi olarak ders içeriklerinin e-öğrenme ortamlarına aktarılması ve tartışılması sürecinde iletişimi ve etkileşimi sağlayan gerekli araç ve teknolojilerin ortamda gereğince kullanılamaması gösterilmektedir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

18 Toplumsal Buradalık (9)
e-Öğrenme ortamları hazırlanırken tasarımcı öncelikle kendisine “e-Öğrenme ortamlarında etkileşimi ve öğrencilerin motivasyonlarını arttırmak için hangi teknolojik araçları kullanmalıyım?” sorusunu yöneltmelidir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

19 Sosyal Yazılımlar ve İşlevleri
Sosyal yazılımlar gruplar arasındaki etkileşimi sağlayan yazılımlar olarak tanımlanmaktadır. Sosyal yazılımlar: Gruplar arasındaki etkileşimi sağlar. Birçok kişi arasında iletişimi sağlar. Toplantı ve kaynak paylaşımını sağlar. Bilginin işbirliği ile elde edilmesini ve endekslenmesini sağlar. İşbirliğine izin verir ve önceliklerin kişileştirilmesine yardım eder. Bilgi birikimi ve yeni bilginin yaratılması için yeni araçlara sahiptir. Yaratıcı, alıcı ve bağlama uygun çeşitli platformlar sağlar. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

20 Sosyal Yazılımlar ve İşlevleri (2)
Öte yandan Kesim ve Ağaoğlu (2007) da sosyal yazılım iletişim araçlarını şöyle tanımlamıştır. Mesajlaşma Metin Tabanlı Sohbet Forumlar Podcast Digital Oyunlar Bloglar Wikiler Sosyal Ağ Arama Motorları Sosyal Ağ Hizmetleri Sosyal İmleme Sosyal Kütüphaneler Sosyal Ağlar Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

21 Sosyal Yazılımlar ve İşlevleri (3)
e-Öğrenme ortamlarının en önemli özelliği birçok iletişim ve etkileşim aracını bir arada bulundurabilmesidir. Bu araçlar bağımsız bir platformda kullanılabileceği gibi e-öğrenme ortamlarıyla kaynaştırılabilir. Öğrenenlerin günlük hayatlarında kullandıkları iletişim araçlarını e-öğrenme ortamlarında bulabilmeleri, bu öğrenme ortamlarını ilgi çekici bir hale getirip, bireysel olmaktan uzaklaştıracaktır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

22 Sosyal Yazılımlar ve İşlevleri (4)
İletişim ve etkileşim araçlarının kullanılması yalnızca bilgisayardan bilgisayara etkileşim değil, bireyler arasında da etkileşim sağlanmış olacaktır. Bu bağlamda kullanılabilecek araçlar: Anlık iletişim için sohbet araçları Video paylaşım araçları Forumlar Podcastler Ağ Günlükleri (Bloglar) Wikiler Sosyal Ağlar Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

23 Anlık İletişim İçin Sohbet Araçları
Kaynak: Ellis, T. (2009). Student e-learning survey report. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

24 Anlık İletişim İçin Sohbet Araçları (2)
Çevrim-içi öğrenme ortamlarında da aradaki uzaklığı ortadan kaldırabilmek ve çevrim-içinde bireylerin birbirleriyle sohbet etme fırsatı sağlayabilmek öğrenenlerin kendilerini bulundukları ortama ait hissetmelerine yardımcı olacaktır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

25 Anlık İletişim İçin Sohbet Araçları (3)
Short ve arkadaşları (1976), fiziksel uzaklık, göz teması, gülümseme, sohbet gibi faktörlere bağlı olarak samimiyetin, iletişim ortamlarının toplumsal buradalık algısı düzeyine katkıda bulunduğunu belirtmişlerdir. Sadece sesli ortamların yerine televizyon gibi hem ses hem de görüntü içeren ortamların ise bireyde daha çok samimiyet hissi oluşturduğunu belirtmişlerdir . Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

26 Video Paylaşım Araçları
Kaynak: Ellis, T. (2009). Student e-learning survey report. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

27 Video Paylaşım Araçları (2)
Kaynak: Pazarlamadünyası. Sosyal medya araştırması. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

28 Video Paylaşım Araçları (3)
Bireyler, paylaşımda bulundukları ve yorum yapabildikleri bu tür ortamlarda kendilerini rahat ifade edebildikleri gibi, bu ortamlarda daha uzun süre kalmak isteyeceklerdir. Bu paylaşım araçlarının e-öğrenme ortamlarıyla bütünleştirilmeleri, bu ortamlarda bulunan bireylerin toplumsal buradalık algılarını ve motivasyonlarını arttıracaktır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

29 Forumlar Forumlar öğrenenlere, birlikte çalışma,
ders içeriği hakkında tartışma, bilmedikleri bir konuyu öğrenme ya da bildikleri bir konunun farklı yönlerini öğrenme ve eleştirel düşünme fırsatı sağlar. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

30 Forumlar (2) Öğrenen ayrıca, tartışmalara zaman ve mekân kısıtlaması olmadan katılabilir ve süreçte yeni bilgiler edinebilir. Öğrenenler grup tartışmaları ile kendi deneyimlerini ve yorumlarını paylaşma ve diğer öğrenenlerin tepki ve yorumlarıyla kendi düşüncelerini karşılaştırma olanağını elde ederler. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

31 Forumlar (3) Farklı öğrenenlerin düşüncelerini, tepkilerini, yorumlarını okuyan öğrenen ortamda başkalarının da varlığını hisseder. Sorulan bir soruya cevap alınması, bir soruya yorum yapılmış olması, bir bilgisayar yerine bir insanla etkileşim kuruluyor olması toplumsal buradalığı artıran unsurlardır. Ortamda yalnız olmadığını anlayan öğrenenin böyle bir ortama güveni de artabilir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

32 Podcast "iPod" ve "broadcast" sözcüklerinin birleşimiyle oluşturulmuş bir terim olan podcastler zamandan ve mekândan bağımsız olarak kullanıcılara ulaşmayı amaçlayan, kullanıcıya yönelik bilgiler içeren medya ortamlarıdır. Zaman ve mekândan bağımsız kullanımı sayesinde podcastler çevrim-içi dersler için çeşitli fırsatlar sağlamaktadırlar. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

33 Podcast (2) Podcast ayrıca büyük boyutlu video ve ses dosyalarına göre oluşturulması, indirilmesi daha kolay olan ve kullanımı için özel bir teknoloji gerekmeyen bir araçtır. Çevrim-içi ortamlarda çoğu zaman eğitimcinin yüzünü görmeyen, sesini duymayan öğrenenler podcastler sayesinde eğiticinin sesini duyabilmektedirler. Bu durum da onların ortamla ilgili farkındalıklarını arttırmaya katkı sağlayabilir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

34 Ağ Günlükleri (Bloglar)
Ağ günlükleri (Bloglar) son yıllarda yoğun ilgi çeken işbirlikçi ortamlardandır. Araştırma süreçlerinde, öğretme ve öğrenme uygulamalarında yaygın olarak kullanılan bir araç haline gelen ağ günlükleri eğitimde de yer edinmeyi başarmış bir araçtır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

35 Ağ Günlükleri (Bloglar) (2)
öğrenci merkezli değişimi destekler, ağ günlüğü yazmanın öğrencinin özerkliğini arttırır, dili doğru kullanma üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

36 Ağ Günlükleri (Bloglar) (3)
Ağ günlüğü oluşturma ve bu yolla iletişim sürecinde öğrenenler ile öğreten arasında yüksek düzeyde etkileşimin oluşması doğaldır. Öğrenenler ağ günlükleri sayesinde çevrim-içi ders sonrasında da öğrenen ve diğer öğrencilerle iletişim içerisinde kalmaya devam edebilirler. Bu durum toplumsal buradalığın artmasını sağlayabilir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

37 Ağ Günlükleri (Bloglar) (4)
Kaynak: Pazarlamadünyası. Sosyal medya araştırması. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

38 Ağ Günlükleri (Bloglar) (5)
Kaynak: Pazarlamadünyası. Sosyal medya araştırması. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

39 Wikiler Wiki, Özgür Belgeleme Lisansı altında kullanıcıların yeni sayfa yaratmasına, sayfalarda düzenlemeler yapmasına ve bu sayfaları birbirine bağlamasına olanak sağlayan bir yazılımdır. Gruplar, wiki sayesinde kolayca uzun metinler oluşturabilirler . Wikiler sayesinde çevrim-içi öğrenme ortamlarında öğrenenler kolayca paylaşımda bulunabilirler. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

40 Wikiler Öğrenenler ayrıca bu ortamlara zamandan ve mekândan bağımsız bir şekilde ulaşabilir ve paylaşılan tüm bilgileri eklenme sırasına göre görebilirler. Çevrim-içi ortamdaki öğrenen wikide paylaştığı bilgilere diğer öğrenenler tarafından yapılan eklemeleri gördükçe ortamın izlendiğini ve başka öğrenenlerin de varlığını fark eder. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

41 Sosyal Ağlar Sosyal ağ siteleri ;
sınırlı bir sistem içerisinde kullanıcıların açık veya kısmen açık profil oluşturdukları sisteme bağlantılı bulunan kullanıcıların listelendiği ve bunlar arasında paylaşımın olduğu web tabanlı hizmetler olarak tanımlanmaktadır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

42 Sosyal Ağlar (2) Alan yazına göre sosyal ağlar,
iletişim becerilerini geliştirebilir, katılımı ve sosyal bağlılığı genişletebilir, akran desteğini güçlendirebilir ve işbirliğine dayalı öğrenmenin gerçekleşmesini sağlayabilir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

43 Sosyal Ağlar (3) Sosyal ağların üstünlükleri;
Kolay kullanılabilirliği, Ucuz olması İnternetin olduğu her yerden her an ulaşılabilmesi Bu özellikleriyle çevrim-içi öğrenme ortamlarında paylaşım, iletişim ve dönütler açısından kolaylıklar sağlayabilir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

44 Sosyal Ağlar (4) Facebook sayesinde
gruplar oluşturulabilir, görsel, işitsel ve metin tabanlı materyaller paylaşılabilir, tartışma ortamları oluşturulabilir, eşzamanlı ve eşzamansız iletişime geçilebilir, öğrenenler ortamdaki diğer öğrenenleri ve öğreticilerini arkadaşı olarak ekleyebilir, bilgi alışverişinde bulunabilir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

45 Sonuç ve Öneriler Sosyal iletişim araçları seçilirken öncelikli olarak göz önünde bulundurulması gereken durum öğrenenlerin özellikleridir. Sosyal yazılımlar, öğrenenler arasında etkileşim kurma ve dolayısıyla etkili öğrenmelerin gerçekleşmesine katkı sağladıkları için çevrim-içi öğrenme ortamlarında kullanılmaları önerilmektedir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

46 Sonuç ve Öneriler (2) Metin tabanlı, eşzamansız sistemlerde toplumsal buradalık hissi azalır. Toplumsal buradalık duygusunun azaldığı öğrenme ortamlarında da verim düşebilir. Bu nedenle öğrenme ortamlarında görsel ve işitsel materyaller ve eşzamanlı iletişim kurulabilecek sistemlerin kullanılmaları, hem toplumsal buradalık duygusunun artmasına katkı sağlayacak hem de öğrenenler arasında etkileşim sayesinde güdülenme ve katılım oranları yükselecektir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

47 Sonuç ve Öneriler (3) Fiziksel uzaklığın bulunduğu ortamlarda hem ses hem de görüntü içeren ortamların bulunması toplumsal buradalık düzeyine katkı sağlayacaktır. Bireylerin e-öğrenme ortamları dışında kullandıkları ortamların, e-öğrenme sistemleriyle bütünleştirilmeleri öğrenenlerin güdülenmelerini arttıracak ve öğrenenlerin e-öğrenme ortamlarında daha fazla zaman geçirmesine katkı sağlayacaktır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

48 Sonuç ve Öneriler (4) Gruplarla işbirliği ve iletişim imkanı sağlayan araçların bulunduğu e-öğrenme ortamlarında öğrenenler ortamların izlendiğini fark eder ve diğer bireylerin varlığını hisseder. Öğrenen ortamda yalnız olmadığını hissettiğinde ise ortama güveni artar. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

49 Sonuç ve Öneriler (5) Öğrenenlerin
her an ve her yerden ulaşabilecekleri, kullanımı kolay olan, paylaşım, iletişim ve anında dönüt alabildikleri ortamlar toplumsal buradalık duygusunu artırmaktadır. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

50 Sonuç ve Öneriler (6) Bu nedenle etkileşimin bilgisayarlar arasında yapıldığı e-öğrenme ortamlarında uzaklaşıp, öğrenenlerin ilgisini çekecek ve bireyler arasında etkileşimi sağlayacak iletişim araçları e-öğrenme ortamlarına eklenmelidir. Akademik Bilişim 2011, 2-4 Şubat / İnönü Üniversitesi, Malatya

51 Teşekkürler…  Doğan, D., Duman, D. ve Seferoğlu, S. S. (2011). e-Öğrenme ortamlarında toplumsal buradalığın arttırılması için kullanılabilecek iletişim araçları. XIII. Akademik Bilişim Konferansı (AB11), 2-4 Şubat 2011, İnönü Üniversitesi, Malatya. Doğan, D., Duman, D., & Seferoğlu, S. S. (2011). Communication tools for enhancing social presence in e-learning environment (in Turkish). XIII. Academic Informatics Conference (AB11), February , Inonu University, Malatya. 51