Dr. Asuman Bihter GÜVEN PİRİM

... konulu sunumlar: "Dr. Asuman Bihter GÜVEN PİRİM"— Sunum transkripti:

1 Dr. Asuman Bihter GÜVEN PİRİM
POSTPARTUM BAKIM Dr. Asuman Bihter GÜVEN PİRİM

2 Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’ne göre gebelik, doğum ve doğum sonrasında önlenebilir nedenlerle ortaya çıkan anne ve neonatal ölümleri ve hastalıkları öncelikli olarak ele alınması gereken sağlık sorunlarıdır (DSÖ 1998). DSÖ, anne-bebek ölümlerinin azaltılması için 21. yüzyıl sağlık hedefleri içinde üreme sağlığı, antenatal, perinatal ve çocuk sağlığı hizmetlerine ulaşılabilirliğin arttırılması gerektiğini belirtmiştir.

3 Bu kapsamda aile hekimlerinin, doğum öncesi ve doğum anındaki bakım hizmetleri yanında doğum sonrası bakım, bebek bakımı ve emzirmeye yönelik hizmetleri de annelere sağlamaları gerekmektedir. Ana Çocuk Sağlığı hizmetleri içinde önemli bir yeri olan postpartum bakım hizmeti, temelde koruyucu bir sağlık hizmetidir. Genel olarak kadınlar postpartum bakıma göre prenatal bakım hizmetlerinden daha çok yararlanmaktadır.

4 Gelişmiş ülkelerde hemen her kadın prenatal bakım hizmetlerinden yararlanırken, gelişmekte olan ülkelerde bu oran %65 kadardır. Ülkemizde ise prenatal bakım hizmetlerinden yararlanma oranı %67.5’dir. Postpartum bakım alma oranlarının genelde çok daha düşük olduğu görülmektedir. DSÖ, dünyada kadınların sadece %35’inin postpartum bakım hizmetlerinden yararlandığını belirtmektedir. Ülkemizde postpartum bakım hizmeti alan kadınlara ilişkin bir veri bulunmamaktadır. Postpartum bakım hizmetleri içinde daha çok anne ve bebek ölümleri ile hastalık nedenleri (postpartum kanama, enfeksiyon, preeklemsi) ve bunların kontrol altına alınmasına öncelik verilmektedir (Albers 2000; DSÖ 1998).

5 Gebelik, doğum eylemi ve lohusalık esnasındaki komplikasyonlar, gelişmekte olan ülkelerde üreme yaşındaki kadınlar arasında önde gelen ölüm ve sakatlık nedenidir. Anne ölüm oranı, üreme sağlığı hizmet sunumu kalitesi ile yakından ilişkilidir. Dünyada her yıl civarında anne ölümünün gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Bin Yıl Kalkınma Hedefleri'nin 5’incisi; anne sağlığındaki iyileşmesinin temel göstergesi anne ölümlerinin azaltılmasıdır.

6 Ülkemizde 2003 yılından bu yana uygulanmakta olan Sağlıkta Dönüşüm Programı'nda anne ve çocuklara özel önem verilmesi öncelikli konular arasında yer almıştır.

7 Ülkemizde anne ve bebek ölümlerinde önceki yıllara göre çok daha yüksek oranlarda azalmalar sağlanmıştır. . 2002 yılında anne ölüm oranı 64/ iken, 2005 yılında 28,5/ ’a, 2012 yılında 15,4/ ’e, bebek ölüm hızı ise 2002 yılında 31,5/1000 iken 2012 yılında 7,4/1000’e düşmüştür.

8 Rehberlerin uygulanması ile;
her gebenin en az 4 kez nitelikli izlenmesi doğum sonrası hastanede 3, evde 3 olmak üzere 6 kez lohusa izleminin yapılması normal doğum sonrası 24 saat, sezaryen sonrası 48 saat hastanede takip edilmesi her doğumun hastanede gerçekleştirilmesi acil obstetrik vakaların yönetimi ve gerektiğinde stabilize etmek kaydıyla bir üst düzey hastaneye sevklerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

9 Postpartum Dönem Doğumdan sonraki ilk 6 haftalık dönemdir.
Gebelikte oluşan anatomik ve fizyolojik değişikliklerin ortadan kalktığı süreçtir.

10 Postpartum dönemde 6 kez gözlem gerekmektedir.
1.GÖZLEM: Doğumu takip eden 0-1. saatler arasında hastanede yapılır. 2.GÖZLEM: Doğumu takip eden 1-6. saatler arasında hastanede yapılır. 3.GÖZLEM: Doğumu takip eden saatler arasında hastanede yapılır. 4.GÖZLEM: Doğumu takip eden 2-5.günler arasında evde veya sağlık kuruluşunda yapılır. 5.GÖZLEM: Doğumu takip eden günler arasında evde veya sağlık kuruluşunda yapılır. 6.GÖZLEM: Doğumu takip eden günler arasında evde veya sağlık kuruluşunda yapılır

11 1. GÖZLEM: Doğumu takip eden 0-1. saatler arasında hastanede yapılır.
Annenin genel durumu değerlendirilir. Doğum öncesi bakım ve doğum ile ilgili kayıtlı olan bilgiler gözden geçirilir. Risk tesbiti yapılır.

12 GENEL MUAYENE Bilinç durumu kontrol edilir Vital bulgular 15 dk da bir değerlendirilir Kan basıncı anne istirahat halinde ve iki ölçüm 140/90 mmHg veya üzerinde ya da öykü varsa kan basıncı değeri 90/50 mmHg altında ise hasta yakın takip edilir Kan basıncı değeri sistolik 90 mmHg’nın altındaysa ve taşikardi eşlik ediyorsa kanama açısından dikkatli olunmalı. Nabız (Nabız sayısı 60’ın altı, 100’ün üstü ise hasta yakın takip edilir) Solunum sayısı (Solunum sayısı 10’un altı, 20’nin üstü ise hast yakın takip edilir) En az bir kez ateş ölçümü (enfeksiyon şüphesi varsa ateş takibi yapılır)

13 Kanama ve uterus involusyonunu değerlendirilmesi :
Doğum sonrası kanamanın önlenmesi için profilaksi uygulamasını şu seçeneklerden birine göre yapılır : a. Oksitosin; intramuskuler olarak 10 ünite veya intravenöz olarak 10 ünite 3-5 dakikada veya intravenöz olarak 10 ünite oksitosin 500 cc % 0,9’luk NaCl veya 500 cc Ringer Laktat solüsyonu içinde 10 cc/dk gidecek şekilde, kontrakte uterus sağlanana kadar yaklaşık dakika, daha sonra da 1 saat tamamlanana kadar 2 cc/dk gidecek şekilde infüzyona devam edilir. b. Ergometrine veya methylergometrine; intramusküler 0,2 mg. c. Misoprostol; Eğer oksitosin mevcut değil veya güvenli kullanıma uygun değilse 600 µg oral.

14 Fundus muayenesi: Doğum sonrası ilk bir saat içinde uterin fundus genellikle umbilikus seviyesinde veya hemen üzerindedir ve serttir. Uterus tonus kontrolünü; postpartum ilk yarım saat 5-10 dakikada bir, sonraki yarım saat 15 dakikada bir, iki saat dolana kadar da yarım saatte bir yapılır. o Uterus sert/kontrakte değil ise yumuşak hareketler ile fundus masajı yapılması uterusun kontrakte olmasını ve kanamanın azalmasını sağlayacaktır. Kanama kontrolü : Doğum sonrası dakika içerisinde 2-3'ten fazla peti kirletecek kanaması olması, sürekli kan gelişi, pıhtı çıkışı veya renginin açık/ parlak kırmızıya dönmesi normal olmayan fazla miktardaki kanamaya işaret eder.

15 Normal doğum sonrası perine (vajinal-rektal) muayenesi yapılır.
Fazla ağrısı olan hasta hematom açısından değerlendirilir. Gebeliğe bağlı sistemik hastalık veya doğum ile ilgili komplikasyon mevcut ise nedene yönelik tetkik ve tedaviye başlanır. Lohusanın aile içi şiddet durumu değerlendirilir.

16 LABORATUVAR Kan grubu tayini (doğum öncesinde bilinmiyorsa) yapılır.
Anne Rh (-) ise bebeğin kan grubuna bakılır.

17 BAKIM VE DANIŞMANLIK Normal doğumdan hemen sonra, hastanın anestezi almasını gerektirecek bir komplikasyon yoksa, oral beslenmeye geçilebilir. Sezaryenle doğumda ise uygun olan lohusalarda oral beslenmeye geçmek için 4-8 saat beklemek gerekir. Genel vücut hijyeni sağlanır (perine bakımı vb.). Mümkün olan en kısa zamanda emzirme başlatılmalı ve annenin bebeğini emzirmesine yardım edilmeli ve emzirme eğitimi verilmelidir.

18 Risk tespiti yapılır (Hastanede kalış süresini ve verilecek klinik hizmetleri belirlemek üzere yapılır) Rh uyuşmazlığı ve/veya izoimmünizasyon sorgulanması Anemi (hemoglobin <11 g/dL). Gebelik öncesi veya gebelikte hipertansiyon Gebelik öncesi veya gebelikte diyabet Gebelik ve sistemik hastalık (kalp hastalıkları, hematolojik hastalıklar vb) Erken membran rüptürü Uzamış ve/veya presipite eylem Grand multiparite ve/veya sık doğum (2 yıldan az aralıklarla)

19 Adolesan (<18 yaş) veya ileri yaş (>35 yaş) gebelikleri
Çoğul gebelik, doğum ağırlığı>4000 g veya polihidramnios Forseps, vakum veya sezaryen doğum Uterus rüptürüne yol açacak maniplasyonlar Mevcut durumu etkileyen perine ve vajen laserasyonları Daha önce bilinen ruhsal hastalık öyküsü Doğumun hastane dışında gerçekleşmiş olması Düşük sosyoekonomik durum (beslenme bozukluğu vb)

20 2.Gözlem (1-6. saatler arası )
1.gözlemdeki gibi takipler yapılır. Yapılmamışsa tetanoz immünizasyonu , Bebeğin kan grubuna göre Rh uygunsuzluğu olanlarda anti-D Ig immünizasyonu yapılır. 6.saatte hemoglobin değeri ölçülür. Eğer anne postpartum 6 saat içinde idrar çıkarmamış (ılık duş veya banyo gibi uygulamalara rağmen) ise mesane hacmini değerlendirilir. Gerekirse kateterizasyon uygulanır. idrar sondası varsa aldığı ve çıkardığı sıvı miktarının takibi yapılır ve kaydedilir.

21 Annelerin doğum sonu dönemde mümkün olduğu kadar kısa süre içerisinde mobilize olmaları sağlanmalı.
Normal doğumdan hemen sonra, hastanın anestezi almasını gerektirecek bir komplikasyon yoksa, oral beslenmeye geçilebilir. Sezaryenle doğumda ise uygun olan lohusalarda oral beslenmeye geçmek için 4-8 saat beklemek gerekir.

22 3.Gözlem (6-24. saatler arası )
İzlenecek yol ilk 2 gözlemdeki gibidir. Doğum sonu dönemde lohusa acilen sağlık kuruluşuna başvurmasını gerektiren tehlike işaretleri konusunda bilgilendirilmelidir

23 Acilen sağlık kuruluşuna gidilmesi gereken durumlar:
Pıhtılı kanama, sürekli kan gelişi ya da renginin parlak kırmızıya dönüşmesi loşia rubranın ortaya çıkması Kanamanın azalmayarak artması Konvülsiyon (nöbet) geçirme Solunum güçlüğü, göğüs ağrısı, takipne, öksürük, taşikardi,(bacak ağrısı eşlik edebilir). Bu durumda sağlıklı bir annede bu şikâyetler aksi ispat edilene kadar tromboemboli olarak değerlendirilmelidir. Gereken lohusalarda profilaksi yapılmalıdır. Ateş (38°C’nin üzerinde) Kötü kokulu akıntı idrar yaparken ağrı veya idrar kaçırma şiddetli baş ağrısı, bulanık görme şuur kaybı

24 Doğum sonu lohusanın Demir ve D vitamini desteği alması sağlanmalı.
Cinsel sağlık/cinsel hayat Aile planlaması danışmanlığı ve uygulaması Genel vücut hijyeni, meme bakımı, perine veya yara yeri bakımı eğitimi

25

26

27 4.GÖZLEM (2-5. günler) Takipler ilk 3 dönemdeki gibidir.
Doğum sonrası ilk 2 gün idrar miktarında artış normaldir. Takiben normal süre ve miktarda idrar yapılması gerekir. İdrar yaparken yanma veya idrar kaçırması sorgulanmalıdır. Küçük miktarda istem dışı idrar kaçırması olan lohusalara pelvik tabanı güçlendirmeye yönelik egzersizler öğretilmelidir. Sırt, göğüs ve baş ağrısı olup olmadığı sorgulanmalıdır: Normal doğumda eğer perinede ağrı devam ediyorsa perine değerlendirilmelidir. Ağrıyı azaltmak için topikal soğuk uygulama veya analjezikler önerilebilir

28 Çarpıntı ve nefes darlığı: Emboli ve diğer komplikasyonlar açısından değerlendirilir.
Bağırsak problemi: Eğer konstipasyon mevcut ise lifli besin ve sıvı alımının artırılması önerilmelidir.

29 5.Gözlem ( 13-17. günler) Vital bulgular değerlendirilir.
Karın muayenesi yaparak fundal yüksekliğe bakılır. (Fundal yükseklik simphisis pubis hizasında olmalıdır.) LABORATUVAR Hemoglobin ölçümü (gerekirse) yapılır Tam idrar tahlili (gerekirse) yapılır Bir sonraki izleme eşi ile birlikte gelmesi söylenir.

30 6.Gözlem (30-42. günler arasında )
Karın muayenesi yaparak fundal yüksekliğe bakılır. (Fundal yükseklik simphisis pubis hizasında olmalıdır.) Gebelik sırasında alınmamışsa muayene sırasında vajinal smear alınmalıdır. Oral glikoz tolerans testi postpartum 6-12.haftalarda (gestasyonel diyabet öyküsü varsa) yaptırmanın önemi konusunda anneyi bilgilendirilmeli. Aile planlaması yöntemi ve iki doğum arasının en az iki yıl olması konusunda bilgilendirme yapılır. Annenin psikolojik durumu değerlendirlir. Hikayesinde ruhsal hastalık öyküsü, psikotik bozukluklar (şizofreni, bipolar bozukluk) psikotik depresyon ve intihar riski varsa ”Edinburgh Postpartum Depresyon Ölçeği uygulanır ve gereken vakalar sevk edilir.

31 1.Basamakta sevk kriterleri neler ?
Ani veya yoğun kan kaybı veya taşikardi, hipotansiyon, hipoperfüzyon dahil şok işaret ve bulguları ile beraber vajinal akıntı ve şuur düzeyinde oluşan değişiklikler mevcut ise Kan basıncı140/90 mm Hg'nin üzerinde ve preklampsinin diğer bulguları eşlik ediyorsa veya 4 saat içinde kan basıncı 140/90 mm Hg'nin altına düşürülemiyorsa Konvülsiyon (kasılma nöbeti) mevcut ise Ciddi karın ağrısı ve/veya peritoneal irritasyon bulguları varsa Solunum güçlüğü ve hızlı solunum mevcut ise Şiddetli veya sürekli baş ağrısı, bulanık görme varsa

32 İki ölçümde ateş 38°C'nin üstündeyse veya enfeksiyonu düşündüren diğer işaret ve bulgular varsa
Tek taraflı baldır ağrısı, kızarıklık, şişme mevcut ise Nefes darlığı veya göğüs ağrısından şikâyet ediyorsa Ciddi anemi mevcudiyeti veya bulguları varsa Hemoglobin 7 gr/dL ve altında ise Sürekli idrar kaçırma veya fekal inkontinans mevcut ise BU BULGULARDAN HERHANGİ BİRİNİN VARLĞINDA ANNE HEMEN SEVK EDİLMELİ !!!!!

33 Sonuç olarak ; Postpartum dönemdeki sağlık bakımı annelerin fizyolojik, psikolojik ve sosyal gereksinimlerinin karşılanmasını kapsar. Annelerin ilk günlerden itibaren fiziksel yönden kendilerini rahat hissetmeleri, kendi ve bebek bakımınlarına aktif olarak katılmaları ve bakımlarını sürdürmede başarılı olmaları, fiziksel ve ruhsal sağlıkları üzerinde olumlu etki yaratır. Bu nedenle annelerin postpartum dönemdeki bakım gereksinimleri iyi değerlendirmeli, bu konuda gerekli bakım ve destek sağlanmalı annelik rolüne uyumlarını kolaylaştırmalı ve postpartum dönemdeki sorunlarının azalmasına yardımcı olunmalıdır.

34 TEŞEKKÜRLER…