MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

... konulu sunumlar: "MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ"— Sunum transkripti:

1 MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MADEN MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
MİNERALLER Prof. Dr. Mehmet ÖNAL Kadir KARAMAN

2 MİNERALLER Mineral doğal şekilde oluşan, homojen, belirli kimyasal bileşime sahip inorganik kristalleşmiş katı bir maddedir. Buna göre minerallerin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz: Doğal olarak oluşur. Herhangi bir parçası bütününün özelliklerini taşır. Belirli bir kimyasal formülü vardır. Katı halde olup nadiren sıvıdır. İnorganiktirler.

3 Mineraller belirli bir kimyasal bileşime sahiptirler
Mineraller belirli bir kimyasal bileşime sahiptirler. O halde her mineral bir kimyasal formül ile ifade edilir. Minerallerin kimyasal formülleri genellikle sabittir. Ancak belirli sınırlar içinde belirli kaidelerle değişebilir. Çok ender olarak saf elementler (altın, gümüş,bakır vs) şeklinde oluşan mineraller, yerkabuğunda meydana gelen doğal fizikokimyasal olayların ürünleridir. Minerallerin bir diğer özelliği de inorganik oluşudur. Yerkabuğunda bulunan petrol, kömür, fosil ve reçine gibi maddeler mineralojinin kapsamına girmez. Ancak nadir de olsa kehribar gibi organik mineraller de vardır.

4 Minerallerin katı olmaları düzenli bir atomsal iç yapıya sahip olduklarını gösterir.
Mineral kristallerinin dış yapıları incelendiğinde düzgün geometrik dış şekilli oldukları görülür. Yine aynı şekilde iç yapılarının da düzgün olduğu görülür. Minerallerin "cıva" gibi sıvı olan tipleri de vardır. Mineraller homojen bir yapıya sahiptirler. Alınan bir mineral örneğinin her tarafı aynı mineralden ibaret olmalıdır. Ancak her mineralde az veya çok yabancı mineral varlığı bulunmaktadır. Yabancı madde oranının çokluğu, mineralin özelliklerini değiştirir. Esasta; gözle görülebilen boyutta homojen olması basit tanımlama için yeterlidir. Wikipedia,MTA

5 Kalkopirit Kimyasal Bileşimi, CuFeS2 Kristal Sistemi, Tetragonal
Kristal Biçimi, Tetrahedral kristaller seklinde, genellikle masif İkizlenme, {112} ve {012} yüzeylerinde yaygın Sertlik,  Özgül Ağırlık,  Dilinim, {011} Renk ve Şeffaflık,  mor menekşe , opak Çizgi Rengi, Yeşilimsi, siyah Parlaklık, Metalik Ayırıcı Özellikleri, Rengi, çizgi rengi; yumuşaklığı ile pritten, sertliği ile altından ayrılır. Bulunuşu, Birincil olarak mağmatik kayaçlarda ve hidrotermal damarlarda pirit, pirotin, kassiterit, sfalerit, galenit gibi cevher mineralleri ve kuvars, kalsit, dolomit gibi gang mineralleri ile birlikte bulunur."Porfiri bakır" yataklarında oluşan önemli mineraldir.

6 Pirit Kimyasal Bileşimi, FeS2 Kristal Sistemi, Kübik
Kristal Biçimi, Genellikle kübik, oktahedral, piritohedral kristalli İkizlenme, {011} yüzeyinde bazen çapraz ikizlerine rastlanır. Sertlik,  Özgül Ağırlık,  Dilinim, {100} belirsiz Renk ve Şeffaflık, Metalik pirinç sarısı, opak Çizgi Rengi, Yeşilimsi siyah Parlaklık, Metalik Ayırıcı Özellikleri, Daha soluk renkli ve daha sert olmasıyla kalkopiritten ayrılır. Kırılganlığı ve sertliği, altından ayırıcı özelliğidir. Bulunuşu, Pirit, yaygın olan bir sülfit mineralidir. Magmatik ayrımlaşma ile oluşabilir. Magmatik kayalarda, kontakt metamorfik yataklarda, hidrotermal damarlarda, birincil ve ikincil olarak bazı sedimanter kayalarda bulunur.

7 Sfalerit Kimyasal Bileşimi, ZnS Kristal Sistemi, Kübik
Kristal Biçimi, Tetrahedral ve kübik kristaller halinde; masif, tanesel, lifsi, bölünmeli, kompakt ve kriptokristalin İkizlenme, {111} yüzeyinde yaygın polisentetik ikizlenme Sertlik,  Özgül Ağırlık, Dilinim, {011} mükemmel. Renk ve Şeffaflık, Çoğunlukla sarı, kahverengi, siyah ayrıca yeşil, kırmızı, gri ve bazen renksiz; Şeffaf- yarı şeffaf Çizgi Rengi, Kahverengimsi sarı, beyaz  Parlaklık, Yarı metalik, elmas parıltılı, reçinemsi Ayırıcı Özellikleri, Parlaklığı, mükemmel dilinimi, koyu renkli olanların kırmızımsı kahve çizgi rengi Bulunuşu, Sığ konumlu kontakt-metamorfik yataklarda, magmatik kayalarda damarlar şeklinde, hidrotermal cevher damarlarında oluşur. Sfalerit

8 Galanit Kimyasal Bileşimi, PbS Kristal Sistemi, Kübik
Kristal Biçimi, Kübik, oktohedral kristaller halinde; levhamsı, masif, bölünebilir, tanesel, lifsi İkizlenme, {111}, {114}, {144} yüzeylerinde penetrasyon veya kontakt ikizleri Sertlik, 2.5 Özgül Ağırlık,  Dilinim, {001} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Kurşun grisi; Opak Çizgi Rengi, Kurşun grisi Parlaklık, Metalik Ayırıcı Özellikleri, Rengi, metalik parlaklığı, mükemmel dilinimi ve yüksek özgül ağırlığı Bulunuşu, Sfalerit, pirit, markazit, kalkopirit, seruzit, anglezit, dolomit, kalsit, kuvars, barit ve fluoritle birlikte metal sülfit damarlarında yaygın olarak bulunur. Galanit

9 Manyetit Kimyasal Bileşimi, Fe3O4 Kristal Sistemi, Kübik
Kristal Biçimi, Çoğunlukla oktahedral kristalli; masif, tanesel İkizlenme, { 111} yüzeyinde olağan Sertlik,  Özgül Ağırlık,  Renk ve Şeffaflık, Demir siyahı, grimsi siyah; opak Çizgi Rengi, Siyah Parlaklık, Metalik Ayırıcı Özellikleri, Kuvvetli manyetiklik (mıknatıs) özelliği, rengi ve çizgi rengi ile ayrılır Bulunuşu; Sülfit yataklarında, metamorfik kayalarda, pegmatitlerde ve değişik magmatik kayalarda oluşabilen bir demir mineralidir. Kontakt ve rejyonal metamorfik kayalarla, yüksek sıcaklıklı hidrotermal damarlarda sıkça rastlanır. Manyetit

10 Kromit Kimyasal Bileşimi, FeCr2O4 Kristal Sistemi, Kübik
Kristal Biçimi, Çok nadir bulunan kristalleri oktahedral;masif,tanesel Sertlik, 5.5 Özgül Ağırlık,  Renk ve Şeffaflık, Siyah; opak Çizgi Rengi, Kahverengi Parlaklık, Metalik Ayırıcı Özellikleri, Çizgi rengi ve zayıf manyetiklik özelliği Bulunuşu, Kromit, peridotit ve diğer ultrabazik kayalar ile serpantinitlerde yaygın olarak bulunur. Magmatik fiferansiyasyon sonucu, magmadan itibaren soğumasırasında, kromit'in ilkolarak ayrılması ile zengin kromit yatakları oluşur Kromit

11 Grafit Kimyasal Bileşimi, C Kristal Sistemi, Hegzagonal
Kristal Biçimi, Düz, levhamsı kristaller şeklinde, genellikle ince-iri yapraklanmalı kütleler halinde ayrıca ışınsal agregatlar, pullar halinde; tanesel ve toprağımsı Sertlik, 1 - 2 Özgül Ağırlık,  Dilinim, {0001} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Demir siyahı-çelik grisi; opak Çizgi Rengi, Siyah Parlaklık, Donuk metalik parlaklıkta Ayırıcı Özellikleri, Aşırı yumuşak, yağlı görünümü, kağıdı ve eli çizmesi. Siyah çizgi rengi, düşük özgül ağırlık ve rengi ile molibdenitten ayrılır. Bulunuşu, Çoğunlukla kristalin kireçtaşı, şist ve gnays gibi metamorfik kayalarda oluşur. Ayrıca magmatik kayalarda ve pegmatitlerde, hidrotermal damarlarda, kuvars, biyotit, ortoklaz, turmalin, apatit, pirit ve titanit ile beraber bulunabilir. Grafit

12 Manganit Kimyasal Bileşimi, MnO(OH) Kristal Sistemi, Monoklinik
Kristal Biçimi, Prizmatik kristalli; düşey yönde çizikli, paketler halinde, masif, lifsi, sütunsal ve tanesel İkizlenme, { 011} yüzeyinde kontakt yada penetrasyon ikizleri olağan Sertlik, 4 Özgül Ağırlık,  Dilinim, { 010} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Siyah-koyu çelik grisi; opak Çizgi Rengi, Kırmızımsı kahverengi-siyah Parlaklık, Yarımetalik-mat Ayırıcı Özellikleri, Rengi, şekli, çizgi rengi ve konsantre HCl'de çözünebilirlik. Bulunuşu, Manganit, piroluzit, barit ve götit mineralleri gibi, oksidasyon koşulları altında meydana gelen yataklarda oluşur. Ayrıca, düşük sıcaklıklı hidrotermal damarlarda da bulunabilir. Manganit

13 Götit Kimyasal Bileşimi, HFeO2 - FeO(OH) Kristal Sistemi, Ortorombik
Kristal Biçimi, Genellikle masif, böbreğimsi, lifsi, ışınsal dokuda ve nadir bulunan bir mineraldir.  Sertlik,  Özgül Ağırlık,  Dilinim, {010} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Kristal olanlar siyahımsı kahverengi, masif olan türleri kırmızımsı-sarımsı kahverengi; opak Çizgi Rengi, Turuncu-kahverengimsi sarı Bulunuşu, Yaygın olarak bulunan bir mineraldir. Demir içeren pirit, manyetit, kalkopirit ve sideritin alterasyonu ile oluşur. Götit

14 Boksit Kimyasal Bileşimi, Al₂O₃ NH₂O Kristal Sistemi, Karışık Amorf
Kristal Biçimi, Genellikle masif, böbreğimsi, lifsi, ışınsal dokuda ve nadir bulunan bir mineraldir.  Sertlik, 3 Özgül Ağırlık, 2,00-2,50 Renk ve Şeffaflık, Kahve,güzel yüzeyli,kristalli değil. Bulunuşu, Değişik alüminyum-demir oksit ve hidroksitlerden (boehmit, gibbsit, diyaspor gibi minerallerden) oluşan bir karışımdır. Alüminyumsilikat içeren kayaların, tropikal koşullar altında yağmur suyunun filtrasyonu ve yıkamasıyla ikincil olarak konkresyonlar şeklinde oluşur. Yeşil, kahverengi, kırmızı ve gri renklerde gözlenirler. Masif, oolitik, pisolitik olabilirler. Boksit

15 Azurit Kimyasal Bileşimi, Cu3 (CO3)2 (OH)2 Kristal Sistemi, Monoklinik
Kristal Biçimi, Genellikle levhamsı yada kısa prizmatik kristalli; masif, böbreğimsi İkizlenme, Nadir Sertlik,  Özgül Ağırlık, 3.773 Dilinim, {011} belirsiz-zayıf Renk ve Şeffaflık, Açık mavi, lacivert, çivit mavisi; şeffaf-opağa yakın Çizgi Rengi, Mavi Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Rengi, nitrik yada hidroklorik asitte çözünebilirliği Bulunuşu, Malahit gibi ikincil bir bakır mineralidir. Bakır yataklarının oksidasyon zonunda oluşur. Malahit'in aksine çok iyi kristal formları sergiler. Malahit kadar yaygın değildir. Azurit

16 Malahit Kimyasal Bileşimi, Cu2CO3 Kristal Sistemi, Monoklinik
Kristal Biçimi, Çok nadir ve küçük kristalli, genellikle lifsi ve ışınsal, iğnemsi, kısa-uzun prizmatik; çoğunlukla masif, böbreğimsi İkizlenme, {100} yüzeyinde olağan Sertlik, Özgül Ağırlık, Dilinim, {-201} Renk ve Seffaflık, Parlak yeşil, siyahımsı yeşil; yarı şeffaf-opak Çizgi Rengi, Soluk yeşil Parlaklık, İğnemsi kristalleri ipeğimsi, masif olanlar donuk-mat, diğerleri elmas parıltılı, camsı Ayırıcı Özellikleri, Rengi, böbreğimsi formu ve HCl'de çözünülürlüğü Bulunuşu, Malahit, bakır yataklarının oksidasyon zonunda oluşan ikincil kökenli tipik bir mineraldir. Azurit, kuprit ve bakır ile birlikte bulunur. Topluluk oluşturduğu diğer mineraller kalsit, krizokol ve limonit dir. Malahit

17 Hematit Kimyasal Bileşimi, Fe2O3 Kristal Sistemi, Trigonal
Kristal Biçimi, Genellikle ince yada kalın levhamsı kristaller, rombohedral, piramidal ve nadiren de prizmatikdir. İkizlenme, Penetrasyon ikizi tipikdir. Sertlik, 5 - 6 Özgül Ağırlık, 5.26 Renk ve şeffaflık, Çelik grisi-siyah, opak Çizgi Rengi, Kırmızı-kırmızımsı kahverengi Parlaklık, Metalik Ayırıcı Özellikleri, Kırmızı çizgi rengi ve sertliği, kristal şekliayırıcı özellikleridir. Bulunuşu, Yaygın olarak bulunan hematit, önemli bir demir mineralidir. Hidrotermal damarlarda ve magmatik kayalarda aksesuar minerali olarak bulunabilir. Volkanik kayalarda, birçok metamorfik kayada, kontakt metamorfik yataklarda, birincil veya ikincil olarak sedimanter kayalarda yaygın olarak oluşabilir. Hematit

18 Limonit Kimyasal Bileşimi, FeO(OH)nH₂O Kristal Sistemi, Tanımsız
Kristal Biçimi, Genellikle ince yada kalın levhamsı kristaller, rombohedral, piramidal ve nadiren de prizmatikdir. Sertlik, 4-5,5 Özgül Ağırlık, 2,7-4,3 Renk ve şeffaflık, Sarımsı,açık kahve Çizgi Rengi, sarımsı, kahverengi Parlaklık, Metalik Ayırıcı Özellikleri, Kırmızı çizgi rengi ve sertliği, kristal şekliayırıcı özellikleridir. Bulunuşu, Dünya demir üretiminde oldukça önemli bir yüzde oluşturur. Demir bakterisi adıyla bilinen küçük organizmaların hareketi de büyük miktarlarda limonit yatakları oluşumuna yol açmaktadır. Avrupa’ daki en büyük yataklar olan Alsace-Lorraine yatakları böyle oluşmuştur. Limonit

19 Serpantinit Kimyasal Bileşimi, Mg₂ (Si₂ O₅) (OH)₄
Kristal Sistemi, Monoklinik Kristal Biçimi, Genellikle ince yada kalın levhamsı kristaller, rombohedral, piramidal ve nadiren de prizmatikdir. Sertlik, 2,5-3,0 Özgül Ağırlık, 2,42,6 Renk ve şeffaflık, Yeşil,siyah,opak,yılan derisi görünüm,yeşil sabuna benzer. Çizgi Rengi, yeşil ,siyah Parlaklık, opak Ayırıcı Özellikleri ,yılan derisi görünüm,yeşil sabuna benzer, yağımsı görünüm. Serpantinit

20 Barit Kimyasal Bileşimi, BaSO4 Kristal Sistemi, Ortorombik
Kristal Biçimi, Çoğunlukla ince-kalın levhamsı kristalli, kısa-uzun prizmatik; bazen lifsi yada lamelli; tanesel Sertlik,  Özgül Ağırlık, 4.5 Dilinim, {001} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Renksiz, beyaz, gri, sarımsı, kahverengimsi, yeşilimsi, kırmızımsı; şeffaf-yarışeffaf  Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Yüksek özgül ağırlığı, dilinimi, kristal şekli, asitte çözünmezlik Bulunuşu, Orta-düşük sıcaklıkta meydana gelen hidrotermal damarlarda yaygın olarak bulunan bir baryum mineralidir. Bakır, kurşun, çinko, nikel ve gümüş yataklarında, kalsit, kuvars, fluorit, dolomit ve siderit ile birlikte bulunur. Barit

21 Kaya Tuzu (Halit) Kimyasal Bileşimi, NaCl Kristal Sistemi, Kübik
Kristal Biçimi, Çoğunlukla kübik kristalli; masif, tanesel, kompakt Sertlik, 2 Özgül Ağırlık, 2.168 Dilinim, {001} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Renksiz, beyaz, sarı, turuncu, kırmızımsı, mor, mavi; şeffaf-yarışeffaf Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Suda kolay çözünmesi, şekli, tadı Bulunuşu, Halit, evaporit ortamlarda yaygın olarak oluşan bir mineraldir. Tuzlu suların evaporasyonu ile oluşan evaporit yataklarında bulunur. Güncel olarak playa ortamlarında oluşabilir. Silvin, jips ve anhidrit gibi minerallerle birlikte bulunur. Kaya Tuzu (Halit)

22 Sölestinit Kimyasal Bileşimi, SrSO4 Kristal Sistemi, Ortorombik
Kristal Biçimi, Levhamsı veya prizmatik kristalli, bazen lifsi veya tanesel Sertlik,  Özgül Ağırlık, 3.97 Dilinim, {001} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Renksiz-mavimsi beyaz, beyaz, mavi, bazen kırmızımsı; şeffaf-yarı şeffaf Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Yüksek özgül ağırlığı, dilinimi, rengi  Bulunuşu, Yaygın olarak sedimanter kayalarda özellikle dolomitlerde boşlukların çeperlerinde, anhidrit ile birlikte evaporit çökellerde, hidrotermal damarlarda, nadiren bazik magmatik kayalarda olusur. Barit, jips, halit, anhidrit, kalsit, dolomit ve fluorit ile birlikte bulunur. Sölestinit

23 Boraks Kimyasal Bileşimi, Na2B4O7.10H2O Kristal Sistemi, Monoklinik
Kristal Biçimi, Kısa prizmatik kristalli, bazen levhamsı İkizlenme, {100} yüzeyinde nadiren Sertlik,  Özgül Ağırlık, 1.715 Dilinim, {100} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Renksiz; beyaz, grimsi, yeşilimsi, mavimsi; şeffaf-yarışeffaf Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı, bazen toprağımsı Ayırıcı Özellikleri, Kristal şekli, düşük özgül ağırlığı, suda çözünebilirliği Bulunuşu, Boraks, evaporitik ortamlarda oluşan bir mineraldir. Tuzlu göl sularının evaporasyonu ile oluşur. Karbonatlar, sülfatlar ve halit gibi diğer evaporasyon mineralleri ile birlikte bulunur. Boraks

24 Kuvars Kimyasal Bileşimi, SiO2
Kristal Sistemi, Hegzagonal Kristal Biçimi, Altıgen prizmalar şeklinde kristalli; prizma yüzeyleri kristalin uzun kenarlarına dik yönde çizikli İkizlenme, Dauphin, Brezilya ve Japon ikizleri çok yaygındır. Sertlik, 7 Özgül Ağırlık, 2.65 Renk ve Şeffaflık, Genellikle renksiz, bazen beyaz; şeffaf-yarı şeffaf Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Kristal şekli, camsı görünümü, sertliği, konkoidal kırılması Türleri; Sagenit (rutil iğnecikleri içeren kuvars), ametist (mor, eflatun), süt kuvarsı (beyaz), gül kuvarsı (gül pembesi), sitrin (sarı), dumanlı kuvars (duman renkli, bulanık görünümlü) Bulunuşu, Doğada yaygın olarak rastlanan minerallerin başında gelir. Magmatik, metamorfik, özellikle granit ve gnaysların, sedimanter kayaların olağan bileşenidir. Kuvarsitlerin ana bileseni olan kuvars, birçok cevherlesmenin de gang minerali olarak bulunur. Kuvars

25 Jips Kimyasal Bileşimi, CaSO4 . 2H2O Kristal Sistemi, Monoklinik
Kristal Biçimi, Çoğunlukla ince-kalın levhamsı kristalli; kısa-uzun prizmatik, iğnemsi, masif, tanesel, lifsi İkizlenme, {100} yüzeyinde kırlangıç kuyruğu, {-101} yüzeyinde kelebek ikizleri çok tipiktir. Sertlik, 2 Özgül Ağırlık, 2.32 Dilinim, { 010} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Renksiz-beyaz, sarımsı, yeşilimsi, kırmızımsı; şeffaf-yarı şeffaf Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Düşük sertliği ve dilinimi Bulunuşu, Deniz suyundaki çözünülürlüğü halit ve anhidrit minerallerine göre daha zayıf olan ve evaporasyonda ilk çökelen mineraldir. Karbonatlı kayalarda piritin oksidasyonundan türeyen sülfirik asitin bulunduğu yerlerde ve bazı volkanik alanlarda da oluşabilir. Jips

26 Manyezit Kimyasal Bileşimi, MgCO3 Kristal Sistemi, Hegzagonal
Kristal Biçimi, Kristalleri yaygın değildir; genellikle rombohedral; nadiren prizmatik; levhamsı, masif, kompakt, orta-ince taneli, tebeşirimsi, bazen lamelli yada lifsi Sertlik, Özgül Ağırlık, Dilinim, { 10-11} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Renksiz, beyaz, gri, sarımsı kahverengi; şeffaf-yarı şeffaf Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı-donuk-mat Ayırıcı Özellikleri, Kalsitte olduğu gibi, soğuk seyreltik HCl' den etkilenir ve köpürerek çözünür. Bulunuşu, Manyezit, kalsite göre daha az bulunur ve genellikle sedimanter kayalarda oluşur. Magnezyumca zengin metamorfik ve magmatik kayaların karbonik asit içeren sularla altere edilmesi sonucu meydana gelir. Serpantinleşmiş kaya kütlelerinde sıkça rastlanır. Talkşist gibi magnezyumca zengin metamorfik kayalardaki damarlarda da oluşur. Manyezit

27 Kalsit Kimyasal Bileşimi, CaCO3 Kristal Sistemi, Hegzagonal
Kristal Biçimi, Değişik kristal formlarında İkizlenme, Yaygın; iki ayrı ikiz kanununa göre ikizlenir. Birincisinde ikiz düzlemi taban pinakoid'i, ikincisinde ise rombohedral yüzeydir. Sertlik, 3 Özgül Ağırlık, 2.71 Dilinim, {10-11} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Saf olduğunda renksiz yada beyaz; gri, sarı, kahverengi, kırmızı, yeşil, mavi ve siyah renklerde de gözlenebilir; şeffaf-yarı şeffaf Çizgi Rengi, Beyaz-gri Parlaklık, Camsı-mat Ayırıcı Özellikleri, HCl ile çok çabuk çözünebilmesi, dilinimi, şekli, rengi ve sertliği Bulunuşu, Kalsit, doğada bol bulunan minerallerin başında gelir. Karbonatlı sedimanter kayaların (kireçtaşları) ve metamorfik kayaların (mermerler) ana bileşenidir. Birçok cevherleşmenin gang minerali olan kalsit, hidrotermal damarların, karbonatitlerin sık rastlanan minerallerindendir. İkincil olarak, granitlerdeki piroksen ve feldspatların bozunmasıyla oluşur. Travertenlerin, sarkıt ve dikitlerin ana bileşeni olarak bulunur. Kalsit

28 Aragonit Kimyasal Bileşimi, CaCO3 Kristal Sistemi, Ortorombik
Kristal Biçimi, İkizlenme göstermeyen türleri nadir, iğnemsi, bazen levha şekillidir. Güçlü ikizlenme gösteren türleri iğnemsi, prizmatik, lifsi, pizolitik, sarkıt ve sütun şekillidir. İkizlenme, Çok yaygın pseudo-hegzagonal şekilli ikizleri, özellikle {110} yüzeyinde altılı prizmalar halinde gözlenir. Sertlik, 3.5-4 Özgül Ağırlık, 2.947 Dilinim, {010} belirgin Renk ve Şeffaflık, Renksiz, beyaz, sarımsı, gri, yeşil, mavimsi yeşil,mavi, kırmızı, kahverengi; şeffaf-yarı şeffaf Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı, reçine parlaklığı Ayırıcı Özellikleri, HCl'de çözünebilirlik, CaCO3'ın polimorfu olan kalsitten kristal formu ve özgül ağırlığının fazla olması nedeniyle ayrılabilir. Bulunuşu, Kalsit kadar yaygın değildir. Yüzeye yakın kesimlerde oluşan düşük sıcaklıklı yataklardan itibaren jips bantları ile birlikte oluşur. Maden yataklarının oksidasyon zonlarında malahit ve smitsonit gibi ikincil minerallerle birlikte; değişik metamorfik ve sedimanter kayalarda oluşabilir Aragonit

29 Pirofillit Kimyasal Bileşimi, Al2SiO4(OH)2 Kristal Sistemi, Monoklinik
Kristal Biçimi, Kristalleri uzunlamasına levhamsı; bükülmüş; yapraklanmalı, lifsi veya ışınsal; tanesel-kompakt Sertlik, 1 – 2 Özgül Ağırlık, Dilinim, {001} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Beyaz,grimsi beyaz, yeşilimsi donuk mavi; grimsi ya da kahverengimsi yeşil; Şeffaf-yarı şeffaf Parlaklık, İnci parıltılı Ayırıcı Özellikleri, Yumuşaklığı, rengi, kristal formu, parıltısı Bulunuşu, Andaluzit, disten, sillimanit ve lazulit gibi minerallerle birlikte metamorfik kayalarda oluşur. Ayrıca hidrotermal damarlarda kuvars ve mikalarla birlikte bulunur. Pirofillit

30 Granat Kimyasal Bileşimi, X3Y2Si3O12 Pirop ; Mg3Al2Si3O12,
Almandin ; Fe3Al2Si3O12, Spessartin ; Mn3Al2Si3O12, Grossular ; Ca3Al2Si3O12, Uvarovit ; Ca3Cr2Si3O12, Andradit ; Ca3Fe2Si3O12 Kristal Sistemi, Kübik Kristal Biçimi, Çok yüzlü (İcositetraedre; 24 yüzeyli, rhombododecaedre veya bunların kombinasyonu) kristalleri yaygındır. Sertlik, Özgül Ağırlık, Renk ve Şeffaflık, Pirop, almandin ve spessartin koyu kırmızı, kahverengi ve siyaha yakın; uvarovit yeşil; grossular kahverengi, mat yeşil ve beyaz; andradit sarı Parlaklık, Camsı, reçinemsi Ayırıcı Özellikleri, Sertliği, çok yüzlü kristal formu, özgül ağırlığı ve rengi Bulunuşu, Metamorfik ve magmatik kayalarda yaygın olarak bulunan bir mineral grubudur. Akarsu çökellerinde sıkça granat minerallerine rastlanabilir. Bazı türleri süstaşı olarak kullanılabilir. Granat

31 Turkuaz Kimyasal Bileşimi, CuAl6(PO4)4 . (OH)8. 4-5H2O
Kristal Sistemi, Triklinik Kristal Biçimi, Kristallerine nadir olarak rastlanır. Genellikle masif, tanesel, kriptokristalin Sertlik, 5 – 6 Özgül Ağırlık, Dilinim, {001} mükemmel, {010} iyi Renk ve Şeffaflık, Gök mavisi, mavi-yesil, yesilimsi gri; opak Çizgi Rengi, Beyaz yada yeşilimsi Parlaklık, Camsı, mumsu Ayırıcı Özellikleri, Mavi rengi, sekli; krizokolden sertliğinin çok yüksek olusu ile ayrılır. Bulunuşu, Sedimanter ya da alüminalı magmatik kayalardaki damarlarda ikincil mineral olarak oluşur. Turkuaz

32 Florit Kimyasal Bileşimi, CaF2 Kristal Sistemi, Kübik
Kristal Biçimi, Çoğunlukla kübik, bazen de oktahedronlar, dodekahedronlar şeklinde kristallere sahip İkizlenme, {111} yüzeyinde sıkça interpenetrasyon ikizlerine rastlanır. Sertlik, 4 Özgül Ağırlık, 3.180 Dilinim, {111} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Morun değişik tonları, mavi, yeşil, sarı, beyaz, pembe, kahverengi, mavimsi siyah; şeffaf-yarı şeffaf Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Ultraviyole ışık altında mavi, sarı, beyaz ve kırmızımsı renkler gösterir. Kalsitten daha serttir. Sülfirik asitte çözünür. Bulunuşu, Hidrotermal maden yataklarında yaygın olarak oluşan bir mineraldir. Sedimanter kayaların boşluklarında, pnömatolitik yataklarda, sıcak su kaynaklarının oluşturduğu çökellerde, Alpin tipi damarlarda, bazı granitlerde ve çok nadir olarak pegmatitlerde oluşabilir. Birçok metalik maden yatağının gang minerali olarak da gözlenebilir. Florit

33 Dolomit Kimyasal Bileşimi, CaMg(CO3)2 Kristal Sistemi, Hegzagonal
Kristal Biçimi, Rombohedral kristaller halinde; masif, tanesel . İkizlenme, {0001} yüzeyinde yaygın Sertlik, 3.5 – 4 Özgül Ağırlık, 2.86 Dilinim, {10-11} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Renksiz; beyaz, gri, yeşil, pembe, kahverengi; şeffaf-yarı şeffaf Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı parlaklıkta Ayırıcı Özellikleri, Kalsite benzer ancak, HCL'de çok daha yavaş çözünür. Bulunuşu, Kaya oluşturan yaygın bir mineraldir. Genellikle magnezyumca zengin kireçtaşlarında oluşur. Magnezyum içeren altere bazik magmatik kayalarda, dolomitik kayalar yada kireçtaşlarında bulunan damar ve boşluklarda, hidrotermal damar tipi cevherleşmelerde daha ziyade galenit ve sfalerit çevresinde gang minerali olarak bulunur. Dolomit

34 Vermikülit Kimyasal Bileşimi, Mg3(Al,Si)4 O10 (OH)2 . 4H2O
Kristal Sistemi, Monoklinik Kristal Biçimi, Levhamsı, plaka şekilli kristaller halinde Sertlik, 1.5 Özgül Ağırlık, 2 – 3 Dilinim, {001} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Sarı, ,yeşil, kahverengimsi; şeffaf Parlaklık, İnci parıltılı, bazen bronz görünümlü Ayırıcı Özellikleri, Isıtıldığında kolayca genleşir. Bulunuşu, Karbonatitlerle ilişkili olan magnezyumlu mikaların alterasyonu ile oluşur. Vermikülit

35 Siderit Kimyasal Bileşimi, FeCO3 Kristal Sistemi, Hegzagonal
Kristal Biçimi,Çoğunlukla rombohedral kristalli; levhamsı, prizmatik, masif; orta-ince taneli; nadiren böbreğimsi, oolitik. Sertlik, 3.5 – 4 Özgül Ağırlık, 3.96 Dilinim, {10-11} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Soluk sarımsı, sarımsı gri, soluk yeşil, gri, kül grisi, sarımsı kahverengi, grimsi kahverengi, siyahımsı kahverengi; nadiren beyaz yada renksiz; şeffaf-yarı şeffaf Çizgi Rengi, Beyaz Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Rengi ve özgül ağırlığının yüksek olması nedeniyle kalsit ve dolomitten ayrılır. Seyreltik HCl'de yavaş çözünür. Bulunuşu, Masif siderit, tabakalı sedimanter yataklarda, özellikle çamurtaşı ve marnlarda, demir içerikli konkresyonlar şeklinde yaygın olarak oluşur. Hidrotermal cevher damarlarında pirit, kalkopirit, galenit gibi minerallerin yanında gang minerali olarak bulunur. Bazaltik volkanik kayalarda, bazen pegmatitlerde ve metamorfik kayalarda da rastlanır. Siderit

36 Klorit Kimyasal Bileşimi, (Mg,Fe,Al,)6 (Si,Al)4O10 (OH)8
Kristal Sistemi, Monoklinik Kristal Biçimi, Kristalleri levhamsı, pseudo-hegzagonal, bazen prizmatik; masif, toprağımsı Sertlik, 2 – 3 Özgül Ağırlık, Dilinim, {001} mükemmel Renk ve Şeffaflık, Yeşil; sarı, kahverengi Parlaklık, Camsı Ayırıcı Özellikleri, Tipik yeşil rengi, dilinimi, elastik olmayan yapraklanması Bulunuşu, Klorit, magmatik kayalarda, piroksen, amfibol ve mika minerallerinin alterasyonu ile olusur. Metamorfik kayalarda yaygın olarak bulunan ve yesil-şist fasiyesini karakterize eden bir mineraldir. Klorit

37 TEŞEKKÜRLER