CANLILARDA DAVRANIŞ FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ FBÖ 206 BİYOLOJİ II

... konulu sunumlar: "CANLILARDA DAVRANIŞ FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ FBÖ 206 BİYOLOJİ II"— Sunum transkripti:

1 CANLILARDA DAVRANIŞ FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ FBÖ 206 BİYOLOJİ II
YASİN İNCELER & SELMAN ÜLKER 2006 BAHAR DÖNEMİ

2 BU DERSTE NELER GÖRECEKSİNİZ?
Davranışın Tanımı ve Gelişimi Hayvanlarda Doğal Davranışlar İnsanlarda Davranış Bir Hücrelilerde ve Bitkilerde Doğal Davranışlar Refleksler ve İçgüdüsel Davranışlar Kazanılmış Davranışlar Biyolojik Saat Sosyal Davranışlar

3 Davranışın Tanımı Genel olarak davranış bir organizmanın faaliyetlerinin tümü olarak tanımlanır. Bunun yanında canlıların tümünün, çevrenin fiziksel, kimyasal ve biyolojik koşullarına karşı kendilerini en uygun şekilde koruyabilmesi ve zamanında en etkili tepkiyi gösterebilmesi olarak da tanımlanabilir. Canlıların davranış şekillerini inceleyen bilim dalı, etoloji adını alır. Etoloji (davranış bilimi), biyolojiyle psikolojinin bileşimiyle oluşan bilim dalıdır.

4 Davranış biliminin öncüleri
Ivan Petrovich Pavlov Rus Fizyolog Ivan Pavlov her ne kadar en iyi çalışmalarını davranış alanında yapsa da 1904’te tıp alanında Nobel ödülü aldı. John B. Watson ( ) Amerikan psikolog.Davranış biliminin kurucusu olarak tanınır.John Watson Davranışların gözlenirken aynı zamanda kişilerin iç dünyalarının, düşüncelerinin ve hislerinin de incelenmesi gerektiğine inanıyordu. Konrad Lorenz Avusturyalı zoolog. Konrad Lorenz 1973’te tıp alanında nobel ödülü almıştır.Çağdaş davranış biliminin kurucusu olarak bilinir. İnsanlar ve hayvanların davranışlarında iç dünyalarının yanı sıra çevredeki olayların ve genetiğin de etkisi olduğunu savunurdu.

5 Davranışın Nedenleri Canlılarda davranışa neden olan başlıca uyarılar; sıcak, soğuk, ışık, ses, kimyasal maddeler, yer çekimi gibi dış faktörlerle açlık, susuzluk, ağrı gibi iç faktörlerdir. Ayrıca organizmalar, çevredeki diğer canlı ve cansızlara karşı da belirli bir tepki gösterir. Davranışın organizmalar sağladığı iki temel yarar şöyle verilebilir: Bireyin yaşamını sürdürebilmesini sağlar. Yavru yapma düzenini etkileyerek türün devamına yardımcı olur. Canlıların hayatta kalmasını sağlayan davranışları besin sağlamaya, düşmanlarından kaçıp korunmaya, üremeye ve yavrularını büyütmeye yönelik tepkilerdir.

6 Hayvanlarda Doğal Davranışlar
Sonradan öğrenilmemiş davranış biçimlerine doğal davranış denir. Hayvanın davranış şekli, ona dışarıdan yapılan bir etkiye tepki şeklinde olabilir. Örneğin kuyruğuna bastığınız bir köpek hırlamaya başlar ya da size dişlerini gösterebilir. Canlılardaki doğal davranışlar, genel olarak canlıların sonradan öğrenmeyip kalıtımsal olarak sahip oldukları davranış biçimleridir. Bu doğal davranışlar, canlının genlerinin ve gelişmişliğinin bir göstergesi olarak canlının yaşamda kalmasına ve üremesine yardımcı olur.

7 Hayvanlarda Doğal Davranışlar
örümcek ve karıncaaslanı nasıl yapıyorlar da yaşamak için yiyecek elde edebiliyorlar? Hermann S . Reimarus ( ) 1760 yılında, örümceklerin ağ örüp avlanmaları hakkında gözlemlerine dayanarak doğuştan beraber getirilen iç güdülerin var olduğunu savunmuş ve bunu şöyle ifade etmiştir: ikisi de avlarına göre daha yavaş hareket ettikleri halde uçan veya yürüyen böceklerle beslenmektedirler. Fakat bunlardan örümcek daha önceden bir sinek, sivrisinek veya arıyı hiçbir şekilde görüp tatmadan, içinde var olan ağ örme iç güdüsüne kapılıp ağını örer ve buraya takılan böcekleri içine emerek kendine ziyafet çekmeyi çabuk öğrenir. Buna karşılık ince kumda zorlukla hareket edebilen karıncaaslanı ise kumda huni şeklinde yaptığı kapanının içine düşebilecek karınca ve benzeri böcekleri bekler. Özetle hayvanlar yaşam ve nesillerinin devamı için doğal olarak farklılık gösterebilen istemli davranışlarının yanı sıra doğuştan gelen bazı içi güdülere sahiptirler.

8 Hayvanlarda Doğal Davranışlar
İçgüdüsel boşlukların doldurulması Lorenz, daha önce morgan’ın da (1896) değindiği gibi insan dahil hemen hemen her hayvan türünün doğuştan beraberinde getirdiği içgüdüsel davranışlar yanında doğuştan sonra öğrenme yoluyla elde ettikleri davranışlara da sahip olduğunu, yani “içgüdüsel boşlukların” bulunduğunu ve bunların öğrenme yolu ile doldurulduklarını vurgulamıştır. Örneğin kuşlar yuva yapmayı iç güdüsel olarak bilir, fakat zamanla daha iyi ve sağlam yuva yapmayı öğrenirler. Öğrenme yolu ile doldurulması söz konusu olan iç güdü boşlukları her hayvan türünün kendi genetik yapısında yer almıştır.

9 İnsanda Davranış Bugün insan etolojisi, Sosyobiyoloji ve özellikle Davranış Biyolojisinin hayvanlar ve özellikle hayvan aleminde bir tür olan insanlar için de yararlı olduğu ve aşağıdaki örneklerden de anlaşılacağı gibi insan olarak insanları daha iyi anlamamıza yardım ettiği bir gerçektir. Hayvan anatomisi, morfolojisi, fizyolojisi tıp için, insan sağlığı için ne kadar yaralı olmuş ve zorunlu hale gelmiş ise aynı şekilde Davranış Biyolojisi ve yan dalları olan sosyoloji, psikoloji ve psikoterapisi yönünden insan sağlığı için yararlı olabileceği belirginleşmiştir. DOĞUŞTAN DAVRANIŞLAR İnsanlarda doğuştan davranış şekilleri vardır. Kör ve sağır doğan insanlarda bu durum izlenebilir. Bu şekildeki çocukların mimikleri,sağlıklı çocukların gülüş ve ağlayışına benzer. Bu yüz ifadelerinin öğrenilmesi olanaksız ise nasıl olurda böyle bir benzerlik söz konusudur? Bir başka örnekte, yeni doğmuş bebeğin havuza konulduğunda yüzebiliyor olmasıdır. Ama bu özellik ileriki yıllarda yitirilmektedir.

10 İnsanda Davranış ÖĞRENİLMEYLE KAZANILMIŞ DAVRANIŞLAR
Deneyimlerin toplanması ve onların bireysel bellekte depolanması, bireye değişken çevre uyarılarına tepki vermeyi mümkün kılar. Bunun için gerekli olan öğreti çevre ve kalıtımın karşılıklı ilişkileriyle gerçekleşir. Doğuştan davranış şekilleri kazanılmış olanlarla takviye edilir ve böylece çevreye en iyi bir biçimde uyumu olası kılar. Öğrenme yeteneği belirli gelişim basamakları ile sınırlıdır. Bireyin öğrenme yeteneği bu basamaklarda söz konusudur: Zorunlu ve İhtiyari Öğrenme: Yaşayıp soyunu sürdürebilmek için birçok canlı belli hareketleri öğrenmek zorundadır. Örneğin, doğduğunda yürüyemeyen bebeğin (fiziki olgunluğa da erişince) yürümeyi öğrenmesi.

11 İnsanda Davranış Sosyoloji insan toplumlarını bilimsel,sistematik ve eleştirel olarak inceleyen sosyal bir bilimdir. Sosyolojinin araştırma konusu toplum ve toplumsal yaşamla ilgili olgu ve olaylardır. Toplum ve toplumsal yaşamla ilgili olgular (evlenmek, boşanmak, göç, kentleşme, suç, terör, spor,....) sosyolojinin araştırma konusunu oluşturur. İçinde yaşadığımız toplumun ekonomik yapısı, aile düzeni, kültürü, yönetim biçimi, nüfusu, dini, ahlak anlayışı.... sosyal davranışlarımızı şekillendirir.

12 İnsanda Davranış Örneğin; hangi partiye oy verdiğimiz, eş seçimimiz, yaptığımız meslek, boş zamanları değerlendirme biçimimiz,… toplumsal koşullardan etkilenir. İnsanlar toplumsal yaşam içerisinde gereksinimlerini karşılamak için diğer insanlarla sosyal ilişkilere girerler. Çünkü, insanlar gereksinimlerini tek başlarına karşılayamazlar. Örneğin; beslenmek, giyinmek,evlenmek,güvenlik, sevgi gibi gereksinimlerimiz tek başımıza karşılayamadığımız , diğer insanlarla ilişkiyi içeren sosyal boyutlu davranışlarımızdır.

13 Bir Hücrelilerde ve Bitkilerde Davranış
Bir hücreliler ile bitkilerin tüm davranışları doğuştan gelen, yani doğal davranışlardır. Bunlardaki davranışı oluşturan bilgiler, bireyin DNA'larıyla taşındığından davranış şekli türün tüm bireylerinde aynıdır. Bir hücrelilerde yaygın olarak görülen doğal davranışlardan birisi, taksi (yer değiştirme, göçüm) denilen harekettir. Yer değiştirerek yönelme şeklinde bir tepki olan taksi, uyartının çeşidine göre farklı şekillerde isimlendirilir.

14 Bir Hücrelilerde ve Bitkilerde Davranış
Örneğin; uyartı ışık ise fototaksi, su ise hidrotaksi, kimyasal maddelerse kemotaksi, ısı ise termotaksi şeklinde isim verilir. Bitkilerde, tropizm (yönelim) ve nasti (ırganım, salınım) olmak üzer iki çeşit doğal davranış şekli vardır. Tropizm denilen davranışın, uyartının cinsiyle uyartıya doğru ya da uyartıdan uzaklaşma şeklinde olabilen çeşitleri vardır. Bitkilerdeki tropizm, uyartıya doğru olursa pozitif (+) tropizm, uyartıdan uzaklaşma şeklinde olursa negatif (-) tropizm olarak adlandırılır.

15 Bir Hücrelilerde ve Bitkilerde Davranış
Tropizmde önemli bir etken de uyartının cinsidir. Örneğin ışığa yönelme şeklindeyse (+fototropizm), ışıktan kaçma şeklinde ise (-fototropizm) şeklinde adlandırılır. Bitkilerdeki nasti (ırganım, salınım) denilen davranış şekli, uyartının çeşidine göre yapılan, ancak uyartının yönüne bağlı olmayan davranıştır. Fotonasti ışığa, termonasti sıcaklığa, sismonasti dokunmaya, sarsmaya bağlıdır. Örneğin; akşamsefası çiçeklerinin gece açılıp gündüz kapanması fotonastidir. Çiğdemlerin hava ısınırken çiçek aşması termonastidir.

16 Refleksler ve İçgüdüsel Davranışlar
Canlılarda görülen refleksler ve içgüdüsel davranışlar doğal davranış şekilleridir. Refleksler, belli bir uyarıya karşı gösterilen hızlı ve kalıplaşmış davranışlardır. Başka bir değişle herhangi bir uyartı karşısında vücudun tamamının ya da bir bölgesinin ani tepki göstermesi olayıdır. Refleks şeklindeki davranışlar ancak belirli duyu organlarının özel bir kas grubuna bağımlı olmasına dayanır. Örneğin; diz kapağımızın altındaki kaslar hafifçe vurulmasıyla kasların gerilmesi sonucu bacağın yaptığı hareket basit bir reflekstir.

17 Refleksler ve İçgüdüsel Davranışlar
Refleksler, "refleks yayları" denilen ve omurilikle omuriliğe bağlı çevresel sinirler tarafından düzenlenen otomatik davranışlardır. Refleksler, beynin denetiminden geçemediği için isteyerek yapılan davranışlara göre daha basit ve hızlıdır. Refleksler, doğuştan kazanılan kalıtsal refleks ve şartlı refleks olmak üzere iki çeşittir. Yeni doğan bebeğin annesini emmesi, acıkınca ağlaması; balığın yumurtadan çıkar çıkmaz yüzmesi gibi davranışlar, doğuştan gelen kalıtsal reflekslerdir.

18 Refleksler ve İçgüdüsel Davranışlar
Ayrıca benzer içgüdüsel davranışlarına bakılarak hayvanlar arasındaki kalıtsal yakınlıkları ve evrimsel özellikleri de saptanabilir. İçgüdüsel davranışların tipik özelliği, canlının belli bir uyartıya karşı daima belli bir şekilde tepki göstermesidir. Örneğin; kedinin karşısına fare çıktığında kedinin fareye saldırması davranışı. Çevresel etkiler içgüdüsel davranışı etkilemez. Örneğin; çevrenin sıcaklığı, ışığı vb. etkenler ne olursa olsun kedi fareye karşı aynı davranışta bulunur. Ancak içgüdüsel davranışlar öğrenmeyle değişebilir, farklı şekillere dönüşebilir.

19 Refleksler ve İçgüdüsel Davranışlar
Zil çaldığı zaman teneffüse çıkmaya alışmış bir öğrencinin, ders ortasında zil çalınca teneffüse çıkmaya çalışması vb. davranışlar da şartlanma yoluyla öğrenilmiş şartlı refleks örnekleridir. Doğuştan gelen davranış şekillerinden en ilgi çekeni içgüdüsel davranıştır. İçgüdüsel davranışların şekli türe özgüdür. Yani içgüdüsel davranışına bakılarak hayvanın hangi türden olduğu saptanabilir. Örneğin; leylek uçarken yerde tavşan gördüğünde bir tepki vermez ama kartal uçarken tavşan gördüğünde onu yakalayacak bir davranışta bulunur.

20 Refleksler ve İçgüdüsel Davranışlar
Örneğin; doğal ortamda yetişen, özel besinlerle beslenmeyi öğrenen kedinin, fareyle karşılaştığında fareyi yakalayıp yeme yerine onunla oynamaya çalıştığı gözlenmiştir.

21 Kazanılmış Davranışlar
Gelişmiş canlılardaki davranışlar, öğrenme yoluyla şekillenen sonradan kazanılmış davranışlardır. Bunlar, çevresel etkilerin bir sonucu olarak canlının geliştirdiği tepkilerden oluşur. Kazanılmış davranışlar canlının geçmişte yaşadığı deneyimlerine dayanarak geliştirilir. Kazanılmış ya da öğrenilmiş davranışlar, aynı türün bireyleri arasında ve bireyin kazandığı deneyimlerle zamana bağlı olarak değişebilir. Kazanılmış davranışlar, içgüdüsel davranışlardan farklı olarak bireyin yeni durumlara karşı yeni ve olumlu tepkiler geliştirmesini sağlar ve yeni durumlara kolayca uyarlanabilir.

22 Kazanılmış Davranışlar
İnsanın okuma yazma, bisiklet kullanma, diş fırçalama, ders dinleme, tuvalet kullanma vb. davranışları zamanla değiştirilebilen kazanılmış davranışlardır. Kazanılmış bir davranışın oluşmasını sağlayan öğrenme etkinliği çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Başlıca öğrenme etkinlikleri şunlardır: " Genç yavruların ilk gördükleri davranışı, sesli uyartıları vb. lerini izleyerek algılamalarıdır. Örneğin; yumurtadan çıkan civcivin annesini izleyerek davranış geliştirmesi gibi olanlara, izleyerek ya da taklit etme yoluyla öğrenme denir.

23 Kazanılmış Davranışlar
Diğer bir örnek: " Önceden öğrenilen bir olgunun, daha sonra otomatik olarak tekrarlanmasına alışkanlık denir. Başlangıçta yavaş ve zor gerçekleşen alışkanlıklar, zamanla kolayca ve hızlı bir şekilde gerçekleşir. Örneğin; insanlarda yürüme, temizlenme, giyinme, dans etme, bilgisayar kullanma gibi etkinlikler, alışkanlık şeklini almış davranışlardır. Önüne buğday taneleri attığımız güvercinlerin, buğdayları gagalayarak yemeleri de alışkanlık şeklindeki etkinlikleridir.

24 Kazanılmış Davranışlar
Doğuştan gelen içgüdüsel refleksin, doğal uyaranının değiştirilmesiyle ortaya çıkan öğrenme etkinliği, şartlanma yoluyla öğrenmedir. İçgüdüsel refleksin doğal uyaranı değiştirildiğinde şartlanma tepkisi oluşur. Bu olayı ilk kez Ivan Pavlov (İvan Pavlov), köpeklerle yaptığı ünlü deneyiyle göstermiştir. Pavlov, köpeğe et verdiğinde köpeğin salya çıkardığını görmüş. Daha sonra et verirken zil çalmış ve et nedeniyle köpek yine salya çıkarmış. Bu olayı defalarca tekrarlamış ve köpeğe et vermeden zil çaldığında köpeğin yine salya çıkardığını görmüştür. Pavlov bu deneyiyle yeni bir refleksin geliştiğini ve doğuştan gelen reflekslerin doğal uyaranlarının değiştirilebileceğini göstermiştir. Bu vb. olaylar, şartlı refleks ya da şartlanma olarak adlandırılır. Ivan Pavlov’un deney düzeneği

25 Kazanılmış Davranışlar
" İnsan ya da hayvanı, yeni bir durum karşısında meydana gelecek birden fazla tepkiden doğru olanını seçmesi, deneme yanılma yoluyla öğrenmedir. Bu yöntem, sık uygulanan bir öğrenme yoludur. Bir civcivin yumurtadan ilk çıktığında gördüğü her küçük varlığı gagalaması, zamanla yenilmeyecek olanlara dokunmaması, böyle bir öğrenme şeklidir. Güzel yazı yazma, doğru araba kullanma, iyi futbol oynama, hızlı bilgisayar kullanma gibi davranışlar deneme yanılma yoluyla kazanılır.

26 Biyolojik Saat Hayvanların çoğu, belirli aralıklarla tekrarlanan davranış şekilleri gösterir. bu davranışlar, günlük, aylık, mevsimlik, yıllık, gelgit (met cezir) olaylarına bağlı olarak ya da bunların etkileşimlerine göre düzenlenir . Leylekler mevsimlere göre değişik bölgelere göçer. Balıklar, kuşlar, memeliler ilkbaharda; geyikler ve koyunlar sonbaharda yavru meydana getirmek için üreme davranışında bulunur. Sürüngenler, ayılar, tavşanlar, yarasalar, fareler vb. birçok hayvan, soğuk ve besin bulmanın zorlaştığı kış mevsiminde kış uykusuna yatar.

27 Biyolojik Saat Pek çok su hayvanının davranışları, Ay'ın değişik aşamaları nedeniyle ortaya çıkan gelgit olaylarına göre düzenlenir. Pasifik kıyılarında yaşayan grunion (grunyon) balıkları, deniz yükseldiğinde kumsala çıkarak yumurta ve spermlerini oraya bırakır. Denizin ikinci yükselişi sırasında da bu balıklar okyanusa geri döner. Güneş ışığının günlük değişmeleri, canlıların pek çoğunun kullandığı bir zaman belirleyicidir. Bitkilerde bile güneş ışığına göre davranışların değiştiğine farklı örnekler de verilebilir. Örneğin; mum çiçeği güneş battıktan sonra bir koku salgılamaya başlar. Koku salgılaması gece boyu sürer ve güneş doğarken koku kesilir. Sarmaşık bitkisinin çiçekleri güneş doğunca açılır, güneş batınca kapanır.

28 Biyolojik Saat Bazı böcekler, günün belirli saatlerine göre renk değiştirir. Bu böcekler sürekli karanlıkta tutulsa da zamanı gelince aynı renk değişimini gösterir. Örneklerde olduğu gibi canlıların çoğunda bir biyolojik zaman ayarı mekanizması gelişmiştir. Bu mekanizmayla canlının faaliyetleri, çevresinde düzenli olarak tekrarlanan değişmelerle dengeli bir uyum içindedir. Çevreden gelen işaretlerle bu biyolojik ayar, canlının etkinlikleri için en uygun zamanı haber vermektedir.

29 Biyolojik Saat Kuşlar, balinalar, bazı böcekler ve arılar, çok gelişmiş zaman ayar mekanizmalarını yön saptamakta kullanılır. Örneğin; bal arıları güneşin bulunduğu yönü saptayarak ona göre kovanla besin kaynağını bulunduğu yer arasındaki yönü belirler. Gözcü olarak seçilen arı, çiçeklerin bulunduğu yer kovana yakınsa dairler çizerek dans eder. Bu yer kovana uzaksa sallanarak dans eder. Böylece arılar yaptıkları dairesel hareketlerin yönüyle çiçeklerin bulunduğu yerin yönünü, sallanmanın sıklığı ile de uzaklığı belirtir. Arılar, yağmurlu günlerde bile yerlerini şaşırmadan bulur. Bu da arıların "zaman belleği" yoluyla bilgi depolayabildiklerini gösterir.

30 Biyolojik Saat İnsanın fizyolojik etkinliklerinin çoğu, günlük ritmler gösterir. Örneğin; vücut sıcaklığımız saat arasında en yüksek, sabah ile arasında ise en düşük düzeydedir. Çoğaltılabilecek örneklerle insan vücudunun güneşe duyarlı bir saat gibi çalıştığı söylenebilir. Yani ışığın etkisiyle belirli bir günlük ritm izlenir. Son yapılan araştırmalara göre bu özellik, beyinde bulunan ve pineal bez denilen ışığa duyarlı bir yapı tarafından düzenlenmektedir. Bu yapı, ışığın varlığına bağlı olarak melatonin denilen hormon üretir. Melatonin salgılanması karanlıkta artar, ışıkta durur, bu yolla uyku ve uyanıklık zamanları saptanır.

31 Sosyal Davranışlar Hayvanların davranış şekilleri, dış çevrenin cansız koşulları yanında canlı koşullara göre değişir. Bu da toplumsal davranışı oluşturur. Yani toplumsal davranış, iki ya da daha fazla birey arasındaki etkileşim demektir. Sosyal davranış, birden fazla türün bireyleri için geçerli bir kavramdır. Karşılıklı etkileşimler aynı türün bireyleri arasındaysa buna sosyal ilişki adı verilir. Sosyal davranışlar, bir yandan mücadeleye bir yandan da iş birliğine dayalı etkileşimleri kapsar. Bu etkileşimler; sesli, görsel ve kimyasal mesajlarla sağlanır.

32 Sosyal Davranışlar Birden fazla bireyin bir arada bulunması her zaman toplumsal davranış anlamına gelmez. Çevredeki bir uyartı nedeniyle bir araya gelerek kümeleşmiş her hayvan topluluğu toplumsal grup değildir. Toplumsal davranış, genel olarak eş bulma ve eşleşme temeline dayalıdır. Ayrıca düşmanlardan korunma, besin bulma, avlanma, yuva yapımı ve iş bölümü amaçlarıyla grup oluşturma ya da ebeveyn ile yavru ilişkileri şeklinde de olabilir. Toplumsal ilişki, karşı cinslerin birinden gelen işarete tepki gösterme şeklinde davranışla kurulabilir. Örneğin; yumurtlama zamanı, dişi kurbağa değişik sesler çıkararak erkek kurbağayı çağırır. Erkek kurbağa da dişinin sırtına binerek uygun bir yer bulup yumurta ve spermlerini oraya bırakır.

33

34 TARLA ÇEKİRGESİ / CIR CIR BÖCEĞİ
Erkek cırcır böcekleri dişileri kendilerine çekebilmek için kanatlarını birbirine sürterek ilginç sesler çıkarır. Hayvanların bir kısmında mesaj olarak kullanılan salgılar, feromon denilen maddelerdir. Feromonlar, aynı türün diğer bireylerinin davranışlarını etkiler. Örneğin; hamam böceği, ipek böceği, güve ve vb. böcekler salgıladıkları feromonlarla çok uzaktaki karşı cinsini bile kendine çekebilir. Özellikle kuş vb. hayvanlarda karşı cinsten iki birey, çiftleşme amacıyla bir araya gelir. Erkek, kur yapma, dişi de çiftleşmeyi kabul etme şeklinde farklı davranışlar sergiler.

35 Sosyal Davranışlar Birçok hayvan türünde görülen aile yaşamının temelinde çiftleşme, yavruyu koruma, ona besin sağlama ve savunma davranışları yatar. Kuşların çoğu, yavrularını beslemek amacıyla besin getirirken yaptığı davranışlarla yavrularını uyarır ve ağızlarını açmalarını sağlar. yavrular da ona göre tepki verecek davranışlarda bulunur. Hayvanların oluşturdukları toplumsal grupların çoğunda cinsiyet farkı vücut yapısı ve davranış şekillerine göre düzenlenen iş bölümüne dayalı farklılaşmalar vardır.

36 Sosyal Davranışlar Toplumsal grupların önemli özellikleri şöyle sıralanabilir: " Hayvan topluluklarında, bireylerin üstünlük derecelerine göre sıralanmış olan sosyal hiyerarşi denilen bir organizasyon vardır. " Topluluğun kılavuzları vardır. Kılavuz, grubun liderine kararlarında yardımcı olur. " Grubun bireyleri arasında çeşitli şekillerde sağlanan güçlü bir iletişim ve haberleşme ağı vardır. " Grubun aşırı kalabalıklaşmasını önlemek için bireyler birbirlerinden farklı yerlere yerleşir.

37 Sosyal Davranışlar Buna toprağa bağlanma; doğal olarak yaşadıkları bölgeye de yayılma (Yaşama) alanı adı verilir. Kuşlarda olduğu gibi yaşama alanı, kendi türünün ya da diğer türlerin bireylerine karşı savunulur. Bu olaya alan savunması denir. Hayvanlardaki sosyal hiyerarşi topluluğun yaşama şansını artırır. Bireyler arasındaki çatışmanın azalmasını ve grubun etkinliklerinin uyum içinde sürdürülmesini sağlar. Böylece enerjinin ve zamanın boşa harcanması önlenip üyelerinin daha verimli olması sağlanır. Görüldüğü gibi hayvan gruplarındaki bireyler, grubun diğer bireyleriyle sürekli ilişki içindedir. Üyelerin her biri belli bir işleve sahiptir. Grubun içinde belli bir işlevi olmayan yok gibidir. Bu nedenle grubun üyelerinden birkaçının ölümü grubun dağılmasına ya da yok olmasına neden olabilir. Hayvanların tüm davranışları, belirli bir koordinasyon ve düzenlilik içinde yapılır. Bu koordinasyonun sağlanması kalıtsal, sinirsel ve hormonal olmak üzere üç temel ögeye dayalı olarak gerçekleşir.

38 Yavru Serçenin Ötmeyi Öğrenmesi
Farklı Cins Yetişkin Kuş Yetişkin Serçe Yavru Yalnız Bırakıdığında… Yavru Serçe Doğuştan Sağır Yavru

39 Serçelerde Mevsimlere Göre Gözlenen Davranışlar

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53