İMKB Hisse Senedi Piyasaları

... konulu sunumlar: "İMKB Hisse Senedi Piyasaları"— Sunum transkripti:

1 İMKB Hisse Senedi Piyasaları
Hasan BAL

2 1) TEMEL KAVRAMLAR A) İşlem Birimi: lot (1 lot=1 adet hisse senedi) (1 lot=1 YTL nominal değerli hisse senedi) B) İşlem Miktarı: Belli bir dönemde el değiştiren menkul kıymet adedidir. C) İşlem Hacmi: Gerçekleşen her sözleşmedeki hisse senedi sayıları ile işlem fiyatlarının çarpılması sonucu bulunan tutardır

3 D) Ağırlıklı Ortalama Fiyat:
1) TEMEL KAVRAMLAR D) Ağırlıklı Ortalama Fiyat: Hisse senedinin miktar ağırlıklı fiyatıdır. Her hisse senedi için her seans öncesinde bir önceki seans işlemleri dikkate alınarak ağırlıklı ortalama fiyat hesaplanır. A.O.F. bir sonraki seansta uygulanacak baz fiyatın hesaplanmasına esas teşkil eder.

4 1) TEMEL KAVRAMLAR E) Baz Fiyat: Menkul kıymetin en son işlem gördüğü seanstaki ağırlıklı ortalama fiyatının en yakın fiyat adımına yuvarlanması ile elde edilir. Hisse senedinin seans içinde işlem görebileceği üst ve alt fiyat limitlerinin ve fiyat adımlarının belirlenmesine esas teşkil eder. F) Fiyat Adımı: Her hisse senedi fiyatı için bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat değişimidir. Hisse senetlerinin fiyat adımları, baz fiyatlarına göre belirlenir.

5 1) TEMEL KAVRAMLAR BAZ FİYAT ARALIĞI - FİYAT ADIMI (YTL) 0,01 – 2,50 0,01 2,52 – 5,00 0,02 5,05 – 10,00 0,05 10,10 – 25,00 0,10 25,25 – 50,00 0,25 50,50 – 100,00 0,50 101,00 – 250,00 1,00 252,50 – 500,00 2,50 505,00 YTL ve üzeri 5,00

6 1) TEMEL KAVRAMLAR G- Fiyat Limitleri:
Her hisse senedi için, seans içinde işlem görebileceği alt ve üst sınırlar, o seansın baz fiyatı temel alınarak hesaplanır. -Hisse senetleri piyasasında (lot ve özel emirler için), fiyat aralıkları, baz fiyatın %10 altı ve üstü ile sınırlıdır. Hesaplanan üst sınır yukarıya, alt sınır ise aşağı fiyat adımına yuvarlanır. -İlk işlem gördüğü ve baz fiyatın oluştuğu seans sonuna kadar serbest marjla işlem yapılabilen Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı'nda ise bu oran, baz fiyat +/- %25'tir. -Toptan Satışlar Pazarı işlemleri bu sınırlamaya tabi değildir. -T. İş Bankası Kurucu hisse senedi sırasında, baz fiyat +/- %25 oranında fiyat marjı uygulanır.

7 1) TEMEL KAVRAMLAR H- Referans Fiyat: İşlem görülebilecek en üst ve en alt fiyat limitlerinin belirlenmesinde esas teşkil etmeyen, rüçhan hakkı kuponlarının ilk işlem gördüğü seansta işleme baz fiyatla açılmaması nedeniyle, yatırımcılar açısından kuponun yaklaşık değerine ilişkin olarak bir referans olarak kullanılmak üzere, eski hisse senedinin bölünmeden önceki en son işlem gördüğü seanstaki ağırlıklı ortalama fiyatı ve bedelli artırım oranı kullanılarak bulunan bir fiyat türüdür.

8 2) İMKB HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NIN İŞLEYİŞİ
A- Müşteri ve Borsa Emirleri a) Müşteri Emirleri: Borsa üyelerine müşterileri tarafından verilen alım satım emirleri "Müşteri Emri" olarak adlandırılır. Müşteri emirleri limitli veya serbest fiyatlı olabilir. Müşteri, verdiği emirdeki fiyatı belirleme konusunda üyeyi serbest bırakmak istediğinde, "Serbest Fiyatlı" ibaresini taşıyan emir verir. b) Borsa Emirleri: Müşteri emirleri, üye temsilcileri tarafından seans içinde Borsa bilgisayar sistemine aktarıldığında “Borsa Emri”ne dönüşür.

9 2) İMKB HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NIN İŞLEYİŞİ
B- Alım Satım İle İlgili Genel Kurallar a) Fiyat Önceliği: Daha düşük fiyatlı satış emirlerinin, yüksek fiyatlı satış emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirlerinin, düşük fiyatlı alım emirlerinden önce işlem görmesini sağlayan öncelik kuralıdır. b) Zaman Önceliği: Girilen emirlerde fiyat eşitliği olması halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emrin daha önce işlem görmesini sağlayan öncelik kuralıdır. c) Müşteri Emirlerinin Önceliği: Fiyat ve zaman öncelikleri açısından eşitliğin söz konusu olduğu emirler arasında müşteri emirleri, Borsa üyelerinin kendi nam ve hesaplarına verdikleri Borsa emirlerinden önce sisteme girilir.

10 2) İMKB HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NIN İŞLEYİŞİ
C- Emir Girişinde Sınırlamalar a) Maksimum Lot Miktarı: Limit Fiyatlı olarak verilen emirler, her hisse senedi için belirlenen bir defada sisteme girilebilecek maksimum lot miktarı ile sınırlandırılmıştır. Hisse senetleri 250, 500, 1.000, 2.500, 5.000, ve lot olarak belirlenen yedi farklı maksimum lot sınırından birine tabidir. b) İşlem Değeri Sınırı: Bir defada sisteme girilebilecek her lot emri 1,5 milyon YTL işlem değeri ile sınırlandırılmıştır.

11 2) İMKB HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NIN İŞLEYİŞİ
D- Emir Çeşitleri a ) Normal Emirler i) Limit Fiyatlı Emirler: Fiyat ve miktarın girildiği emirlerdir. İşlem kısmen veya tamamen olmazsa, gerçekleşmeyen kısım ekranda pasif olarak görünür. ii) Kalanı İptal Et Emirleri (KİE): Fiyat ve miktarın girildiği, ancak işlem olmazsa tamamı, kısmen işlem gördüğü durumda görmeyen kısmın emir dosyasına pasif olarak yazılmayarak, sistem tarafından otomatik olarak iptal edildiği emir türüdür. iii) Özel Limit Fiyatlı (OLFE) Emir: Emir miktarının "sıfır-0" olarak girildiği, sadece fiyat verilerek sisteme aktarılan emirlerdir. Belirli bir fiyata kadar olan bütün emirleri karşılamak amacı ile girilir. iv) Limit Değerli Emirler: Özel limit fiyatlı emirlerin belirli bir tutar sınırı konmuş şeklidir. 1) Miktar "Sıfır-0" olarak girilir. 2) "Fiyat" girilir. 3) Emre maksimum işlem değeri "YTL" olarak yazılır. 4) Bu tür emirler için "Maksimum Değer" kısıtı (limit) emir miktarıdır. 5) Eğer üyenin kendisine ait emirleri daha fazlaysa girilen emir iptal edilir.

12 2) İMKB HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NIN İŞLEYİŞİ
D- Emir Çeşitleri (devamı) b) Özel Emirler: Borsa Yönetim Kurulu tarafından, menkul kıymet bazında belirlenen hisse sayısını aşan ve başka bir özel emir ile eşlendiğinde eksper onayıyla gerçekleştirilen, bölünmez bir bütün olarak işlem gören emirlerdir. Özel emir miktarının alt sınırı, hisse bazında geçerli olan maksimum lot sayısı ve baz fiyatı ile aşağıdaki şekilde ilişkilendirilmiştir; Baz Fiyat Aralığı Minimum Özel Emir Miktarı 0 - 25,00 maksimum lot miktarının 10 katı 25, ,00 maksimum lot miktarının 6 katı 50, ,00 maksimum lot miktarının 3 katı 101,00 ve üzeri maksimum lot miktarının 1 katı Özel emirlerde bir seferde üye adına sisteme girilebilecek hisse miktarında üst sınır, şirket sermayesinin %10'u olarak belirlenmiştir. Kurucu ve imtiyazlı hisse senetleri de özel emir olarak yazılırlar. Özel emirler bir bütün olarak alınıp satılabilir, kısmen alınıp satılamazlar.

13 2) İMKB HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NIN İŞLEYİŞİ
D- Emir Çeşitleri (devamı) c) Borsa İçi Küsurat İşlemleri tarihinden itibaren İMKB Hisse Senetleri Piyasası’da küsürat işlemleri yapılmamaktadır. d) Borsa Dışı Küsurat (Lot Altı) İşlemler Borsa dışı küsurat işlemleri, yalnızca Borsa dışında, Borsa işlem birimi olan 1 lotun altında kalan miktarlarda yapılan, lot altı alım-satım işlemleri olarak da anılan küsurat işlemleridir.

14 2) İMKB HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NIN İŞLEYİŞİ
E- Emirlerde Geçerlilik Süresi a) Günlük Emir: “Günlük Emir” yalnızca verildiği seans sonuna kadar sistemde işlem görmek üzere bekleyebilen emir türüdür, Seans sonuna kadar işlem görmezse, iptal edilecektir. Sistem, aksi belirtilmedikçe, bütün emirleri günlük emir olarak kabul edecektir. b) Kalanı İptal Et: Emre iliştirilen bu koşul, emrin mümkün olan miktarının karşılanması ve kalan kısmın da iptal edilmesi anlamına gelmektedir. Karşı emir, aynı üye tarafından verilmişse veya emir bulunmuyorsa, söz konusu emir iptal edilecektir. Limit fiyatlı bir emir, temsilci tarafından KİE (Kalanı İptal Et) tuşuna basıldığında, Kalanı İptal Et emri haline gelir. c) Tarihli Emir: Emrin, karşılanmak üzere belirli bir tarihe kadar sistemde durmasını sağlar. İlk seans TAR olarak "1" (bir) girildiği takdirde emir (marj ya da adım dışı kalmamış, işlem görmemiş veya kısmen işlem görmüşse) ikinci seansta da geçerli olacaktır. Ancak ikinci seansta da eşleşmez ise gün sonunda iptal edilecektir. 2. Seans içinde verilecek 1 günlük emir sadece 2. Seans için geçerli olacak ve gün sonunda iptal edilecektir. En fazla 1 gün tarihli emir girilebilir.

15 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
A-Kotasyonun Tanımı Kotasyon, menkul kıymetler borsalarındaki sürekli işlem görmesi talep edilen sermaye piyasası araçlarının ilgili borsa yönetmeliklerindeki şartları taşımaları durumunda ilgili Pazar listesine kayıt edilmesi ve işlem görmesinin kabul edilmesidir. Menkul kıymetler borsalarında, sahiplerine ortaklık veya alacaklılık hakkı veren menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları ilgili borsa pazarına kote edilip sürekli işlem görebilir. Kote edilmeyen menkul kıymetler ise oluşturulan özel pazarlarda (Kot dışı pazar) işlem görebilir.

16 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
B-Halka Açıklık: IMKB Kotasyon Yönetmeliği’nin uygulanması bakımından; a) Ortaklık sermayesinin veya toplam oy haklarının en az %10'una sahip gerçek ve tüzel kişi ortakların, b) Ortaklık yönetim ve denetim organlarında görevli pay sahibi kişilerin, c) Ortaklıkta genel müdür, genel müdür yardımcısı, bölüm müdürü ya da benzer yetki ve sorumluluk veren diğer unvanlara sahip yöneticilerin, d) (a), (b) ve (c) bentlerinde belirtilen hissedarlar ile birinci dereceden akrabalık ilişkisi bulunan kişilerin, e) Sermaye ya da toplam oy hakkı içinde %10'dan az paya sahip olmakla birlikte, (a) bendinde belirtilen tüzel kişi ortaklar ile aynı holding, grup ya da topluluk bünyesinde bulunan tüzel kişi ortakların, sahip oldukları hisselerin dışında kalan hisseler halka açık hisseleri ifade eder. Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından bir ortaklığın halka açık olarak kabul edilebilmesi için halka açık hisselerin, hisse senetleri halka arz olunmuş anonim ortaklık statüsü için Kanun’da belirtilen ortak sayısından az olmamak koşuluyla, en az 250 ortağın elinde bulunması zorunludur. Tüzel kişi ortaklar içindeki, kurumsal yatırımcı olarak kabul edilen, Türkiye’de veya dışarda yerleşik yatırım ortaklıkları, fonları, özel emeklilik kuruluşları ve SPK’ca kurumsal yatırımcı olduğu kabul edilen diğer tüzel kişilerin sahip olduğu paylar halka açık hisse kabul edilir.

17 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
C-Kotasyon Şartları: Ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetlerin ilk kotasyonunda aşağıdaki şartlar aranır: Ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetler, ilk kotasyon şeklinde kote ediliyor ise; başvurunun, başvuru tarihine kadar ihraç edilmiş bu tür menkul kıymetlerin tamamını kapsayacak şekilde yapılmış olması ve ortaklığın; a) Son 3 yıl ve ilgili ara dönem dahil olmak üzere mali tablolarının bağımsız denetimden geçmiş olması, b) Kuruluşundan itibaren en az 3 takvim yılı geçmiş olması,ve son 3 yıllık döneme ilişkin mali tablolarının yayınlanması, c) Başvuru tarihinden önceki son 2 yıla ilişkin mali tablolarına göre (halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değerinin en az YTL veya halka açıklık oranının %35 olması halinde son 1 yılda) vergiden önce kâr etmiş olması, d) Bağımsız denetimden geçmiş son bilançosundaki özsermayesinin en az YTL olması, e) Halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değerinin en az YTL ve nominal değerinin ödenmiş ya da çıkarılmış sermayesine oranının en az %25 olması (Bu oranın %25’in altında olması halinde, halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değerinin en az YTL olması),

18 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
C-Kotasyon Şartları: (devamı) f) Finansman yapısının faaliyetlerini sağlıklı bir biçimde yürütebilecek düzeyde olduğunun Borsa yönetimince tespit ettirilmiş ve kabul edilmiş olması, g) Esas sözleşmenin Borsa’da işlem görecek menkul kıymetlerin devir ve tedavülünü kısıtlayıcı veya senet sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtlar içermemekte olması, h) Ortaklığın üretim ve faaliyetlerini etkileyecek önemli hukuki uyuşmazlıkların bulunmaması, i) Borsa yönetimince geçerli kabul edilebilecek durumlar dışındaki nedenlerle son 1 yıl içinde üretimine 3 aydan fazla ara vermemiş olması, tasfiye veya konkordato istenmemiş olması ve Borsa'ca belirlenen diğer benzeri durumların yaşanmamış olması, j) Menkul kıymetlerin, piyasadaki mevcut ve muhtemel tedavül hacmi bakımından Borsa yönetimince önceden belirlenecek kriterlere uygun olması, k) Kuruluş ve faaliyet bakımından hukuki durumu ile hisse senetlerinin hukuki durumunun tabi oldukları mevzuata uygun olduğunun belgelenmesi, şarttır.

19 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
D-Kottan Çıkarma: Aşağıdaki hallerde menkul kıymetler kotasyon komitesinin görüşü alınarak veya bu komitenin teklifi üzerine Yönetim Kurulu kararı ile sürekli veya geçici olarak Borsa kotundan çıkarılabilir. a) Ortaklığın hesap dönemi sonuna ait bilançosunda yer alan dönem zararı ve birikmiş zararlar toplamının, özsermayenin dönem zararı ve birikmiş zararlar dışında kalan diğer kalemlerinin toplamına ulaşmış olması, b) Kamunun aydınlatılmasında azami özenin gösterilmemesi ve yatırımcıların yatırım kararı almasında etkili olacak ve menkul kıymetin piyasa değerinde değişiklik yapabilecek her türlü bilgi ve belgenin derhal en seri haberleşme vasıtasıyla kamuya açıklanmak üzere ilgili düzenlemeler çerçevesinde Borsa'ya bildirilmemesi ve benzeri konularla ilgili olarak getirilen düzenlemelere uyulmaması, c) Borsa yönetimince yapılacak düzenlemelere ve ilgili mevzuata uyulmaması, d) Ortaklığın iflasına karar verilmiş olması veya Borsa yönetimince geçerli kabul edilebilecek durumlar dışındaki nedenlerle faaliyetlerinin 3 aydan uzun bir süre için durdurulmuş olması,

20 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
D-Kottan Çıkarma: (devamı) e) Ortaklığın, tasfiye veya süre dolma gibi herhangi bir nedenle sona ermesi, f) Ortaklığın, borçlarını ödemekte güçlük içerisine girmiş veya finansman sıkıntısına düşmüş ya da konkordato mühleti talep etmiş olması, g) Ortaklığın Borsa'ya ödemekle yükümlü olduğu ücretleri ödememesi ya da aleyhine yapılan icra takibinin sonuçsuz kalması, h) Ortaklığın esas faaliyetini sürdürebilmesi için gerekli izin, lisans, yetki belgesinin iptal edilmesi veya ortadan kalkması, i) Türk Ticaret Kanunu kapsamında ortaklığın, aktiflerinin satış fiyatları esas olmak üzere düzenlenen ara bilançosuna göre sermayesinin 2/3'ünü yitirmesi, j) Borsa'ya sunulan ara dönemler de dahil olmak üzere son iki döneme ait bağımsız denetim raporunun (sınırlı, sürekli, özel) olumsuz görüş içermesi veya görüş bildirmekten kaçınılması, k) Her türlü yangın, doğal afetler, harp hali, terör faaliyetleri üretim faktörlerinin 2/3'ünün faaliyetten çıkması ve benzeri nedenlerle ortaklık faaliyetlerini önemli ölçüde etkileyecek gelişmelerin yaşanması,

21 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
D-Kottan Çıkarma: (devamı) l) Ortaklığı temsile yetkili kişilerin veya ortaklık yönetiminde söz sahibi kişilerin, öncelikle Borsa'ya verilmesi gereken bilgi ve belgeleri, Borsa'ya vermeden önce Borsa dışındaki üçüncü kişilere, basın-yayın kuruluşlarına ve diğer kişi, kurum veya kuruluşlara vermiş olması, m) Borsa kotunda bulunan borçlanma senetlerinin itfa edilmesi ya da bakiyesinin talep edilmemiş kıymetlerden oluşması, ortaklığın vadesi dolan borçlanma senetlerini ödeyememesi ya da faizlerini zamanında ödeyememesi veya borçlanma senedi sahiplerinin haklarını kullanmalarına engel olabilecek işlemler yapması, n) Menkul kıymetin piyasa değerinin, nominal değerinin çok altına düşmesi veya işlem hacmi ya da işlem sıklığının genel ortalamaların çok altına inmesi veya işlem görmesinin sürekli ya da geçici olarak durdurulması, o) Borsa'ca veya Borsa tarafından görevlendirilenlerce istenecek bilgilerin verilmemesi veya eksik veya gerçeğe aykırı bilgi ve/veya belge verilmesi, defter ve belgelerin bu görevlilere ibraz edilmemesi, saklanması, yok edilmesi veya Borsa görevlilerinin görevlerini yapmalarının engellenmesi.

22 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
E-Şirketler ve Halka Arz Sermaye Piyasası Kanunu açısından, halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulmasını; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini; hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesini; SPK’na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade eder.

23 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
F-Halka Arz Yöntemleri a) Mevcut Hissedarların Sahip Olduğu Hisse Senetlerinden Bir Kısmını Borsa'da veya Borsa Dışında Halka Arz Etmeleri b) Sermaye Artırımı Yoluyla Hisse Senetlerinin Halka Arzı c) Sermaye Artırımı Yoluyla Hisse Senetlerinin Halka Arzı İle Mevcut Hissedarların Sahip Olduğu Hisse Senetlerinden Bir Kısmını Halka Arz Etmesinin Birlikte Yapılması.

24 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
G-Hisse Senetlerinin Halka Arzında Satış Yöntemleri A-Talep Toplama Yöntemi; Sabit Fiyatla Talep Toplama ve Değişken Fiyatla Talep Toplama, olarak ikiye ayrılır. “Değişken Fiyatla Talep Toplama Yöntemi’nde asgari bir satış fiyatı tespit edilip, üzerindeki fiyat teklifleri toplanırken; “Sabit Fiyatla Talep Toplama Yönteminde”, teklifler belirlenmiş tek bir fiyattan alınır. Hisse senetleri satış anında teslim edileceğinden, satıştan önce bastırılmış olmaları gerekmektedir. B-Borsa’da Satış Yöntemi; Bu yöntemde satış, IMKB Yönetmelikleri çerçevesinde yapılmaktadır. Bunun için, asgari 20 işgünü önce Borsa’ya başvurulması gerekmektedir.

25 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
H-Hisse Senetlerinin Borsada İşlem Görmesi a) Birincil Piyasa: Hisse senetlerini halka arz eden şirketler ile alıcıların, yani tasarruf sahiplerinin, doğrudan doğruya karşılaştıkları piyasadır. Birincil piyasada yapılan hisse senedi satışları sonucunda şirkete nakit sermaye girer. b) İkincil Piyasa: Menkul kıymetleri ihraçtan (menkul kıymeti çıkartan şirket tarafından yapılan satıştan) alanlar, bunları tekrar paraya çevirmek istediklerinde, hisse senetlerinde hiçbir zaman, tahvillerde ise vadeden önce bunları ihraç eden kuruluşa müracaat edemezler. İkincil piyasa bu durumdaki menkul kıymetlerin paraya çevrilmesini sağlayan piyasadır. İkincil piyasada el değiştiren menkul kıymetlerden sağlanan fonların bunları çıkaran şirketle bir ilgisi yoktur. İkincil piyasa, menkul kıymetlerin likiditesini arttırarak birincil piyasaya talep yaratmakta ve gelişmesini sağlamaktadır.

26 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
I-İMKB’de Birincil Piyasa İşlemleri Halka arz işleminin Borsa'da yapıldığı piyasa “Birincil Piyasa” olarak adlandırılmıştır. Yapılan işlemlerin Borsa birincil piyasası işlemi niteliğinde sayılması için, satışın halka arz şeklinde olması zorunludur. Tüm hisse senetlerinin birincil piyasa işlemleri saat 11:00–12:00 arasında yapılır. Blok satış şeklinde gerçekleşen birincil piyasa işlemleri Toptan Satışlar Pazarı'nda yapılmaktadır. Toptan Satışlar Pazarı'nda, rüçhan hakkı kullanımına kısıtlama getirilerek (mevcut ortaklara sermaye artırımına katılma hakkı tanımayarak) sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetlerinin, blok halinde satışı işlemi de şirkete nakit girişi sağladığı için bir tür birincil piyasa işlemidir. Ancak satış halka arz yerine blok satış şeklinde olursa, bu işlemler Toptan Satışlar Pazarı'nda gerçekleştirilir.

27 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
İ-İMKB’de İkincil Piyasa İşlemleri Şirketlerin kasasına nakit girişi sağlamayan sadece menkul kıymetlerin sahiplerinde değişiklik yaratan işlemler ise ikincil piyasa işlemleri olarak Borsa'da Ulusal Pazar, İkinci Ulusal Pazar, Yeni Ekonomi Pazarı ve Gözaltı Pazarı bünyesinde gerçekleştirilmektedir. Halka arzedilen hisse senetlerinin Borsa'da işlem görmesi İMKB Yönetim Kurulu kararıyla, hisse senetleri piyasası sisteminde sıra açılarak mümkün olmaktadır.

28 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
J-IMKB’de Mevcut Hisse Senetleri Pazarları’na Kabul Esasları a) Ulusal Pazar: Şirketlerin hisse senetlerinin Ulusal Pazar’da (Kot Içi Pazar) işlem görebilmesi, şirketin kotasyon kriterlerini taşıması ile mümkün bulunmaktadır. b) İkinci Ulusal Pazar: İkinci Ulusal Pazar‘ın amacı, İMKB Kotasyon Yönetmeliği’ndeki kotasyon koşullarını sağlayamayan şirketler ile gelişme ve büyüme potansiyeli taşıyan KOBİ’lerin sermaye piyasalarından kaynak temin etmelerine olanak sağlamak, sözkonusu şirketlerden Borsa Yönetim Kurulu'nca Borsa'da işlem görmesi uygun görülenlerin hisse senetlerine likidite sağlamak ve bu hisse senetlerinin fiyatlarının düzenli ve şeffaf bir piyasada, rekabet koşulları içinde oluşmasını temin etmektir. c) Yeni Ekonomi Pazarı: İMKB'nda "Yeni Ekonomi Pazarı"nın oluşturulmasındaki amaç telekomünikasyon, bilişim, elektronik, internet, bilgisayar üretim, yazılım ve donanım, medya veya Borsa Yönetim Kurulu’nca kabul edilecek benzeri alanlarda faaliyet gösteren teknoloji şirketlerinin sermaye piyasasından kaynak elde etmelerini sağlamak ve sözkonusu şirketlerin hisse senetlerinin Borsa'da güven ve şeffaflık ortamında, organize ikincil piyasada işlem görmesini temin etmektir.

29 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
D- Gözaltı Pazarı (GP): Pazarın kuruluş amacı, hisse senetleri Borsa’da işlem gören şirketler ve/veya hisse senetleri işlemleri ile ilgili olarak olağan dışı durumların ortaya çıkması; hisse senetleri Borsa’da işlem gören şirketler tarafından kamunun zamanında, tam ve sürekli olarak aydınlatılmasına ve mevcut düzenlemelere uyum konusuna gerekli özenin gösterilmemesi; yatırımcıların haklarının korunması ve kamu yararı gereği hisse senetlerinin Borsa kotundan ve/veya işlem gördüğü pazardan geçici ya da sürekli çıkarılması sonucunu doğurabilecek gelişmelerin oluşması nedeniyle şirketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması durumlarında sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında, yatırımcıların devamlı ve zamanında bilgilendirilmesini sağlayacak önlemlerle birlikte, hisse senetlerinin İMKB bünyesinde işlem görebileceği organize bir pazar oluşturmak ve sözkonusu şirketlerin hisse senetlerine yatırım yapmış tasarruf sahiplerine likidite olanağı sunmaktır.

30 3) KOTASYON, PAZAR AÇILMASI, HALKA ARZ VE IMKB’DE İŞLEM GÖRME
E- Toptan Satışlar Pazarı: İMKB'nda TSP’nın oluşturulmasındaki amaç, önceden alıcıları belirli olan veya olmayan, belirli bir miktarın üzerindeki hisse senedi işlemlerinin, Borsa'da güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada gerçekleştirilmesini sağlamaktır. TSP'nda işlemler peşin esasına göre yapılır. Fiyat adımı 1 (bir) Yeni Kuruştur. Ancak, yapılan işlem peşin olmakla birlikte, Borsa Başkanlığı'nca uygun görülmesi halinde ödeme koşulları vadeli olan satışlar yapılabilir; bu durumda vade ve diğer ödeme esasları Borsa Bülteni'nde önceden ilân edilir. Pazar'da yapılacak alım satım işlemlerinin diğer esasları Borsa Başkanlığı'nca belirlenerek Borsa Bülteni'nde duyurulur. TSP kapsamına giren işlemler, saat 11:00-12:00 saatleri arası yapılır.

31 4) BORSA ÜYELERİ VE ÜYE TEMSİLCİLERİ
A- Borsa Üyeleri ve Üye Temsilcileri Borsa’ya Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık faaliyetinde bulunmak üzere yetki belgesi verilmiş olan aracı kuruluşlar (aracı kurumlar ve bankalar) üye olabilir. Sermaye Piyasası Kurulu’nun almış olduğu ilke kararı doğrultusunda, Borsa üyesi bankalar tarihinden itibaren Hisse Senetleri Piyasası’nda işlem yapamamaktadırlar. Borsa’da sadece Borsa üyeleri işlem yapabilirler. Borsada alım satım yapmak isteyen yatırımcılar emirlerini Borsa üyeleri aracılığıyla Borsaya iletirler. Borsa üyeleri, Borsa'da üye temsilcileri tarafından temsil edilirler. Üye temsilcisi; Borsa üyesini borsa işlemlerinde ve/veya takas ve saklama işlemlerinde temsil edebilen ve kendisine temsil ettiği Borsa üyesi adına bildirimde bulunulabilen, imza yetkisini sahip kişidir.

32 4) BORSA ÜYELERİ VE ÜYE TEMSİLCİLERİ
B- Kurtaj Tarifesi ve Borsa Payı Üyeler, Borsada aracı olarak yaptıkları her işlem için müşterilerinden "Kurtaj" adı altında bir komisyon alırlar. Üyeler, müşterileri adına gerçekleştirdikleri tüm işlemler için işlem tutarı üzerinden kurtaj alırlar. Hisse Senetleri Piyasası Bilgisayarlı Alım Satım Sistemi’ne iletilen emirlerde “Portföy”, “Müşteri” ve “Fon” (P/M/F) emirleri ayrımı yapılmakta ve tüm emirlere müşteri hesap numarası girilmektedir. Yatırım ortaklığı adına yapılan emir girişlerinde emrin müşteri, portföy ya da fon adına mı girilmekte olduğunun M/P/F harflerinden biriyle gösterildiği alanda emrin yatırım ortaklığı adına girildiğini ifade eden “F” belirtecinin girilmesi gereklidir. Sistem’e iletilen emir bilgilerinde hata olması durumunda ise bu emirlerin, T+1 gününde Borsaya bildirilmesi zorunluluğu bulunmaktadır. Hatalı kayıt düzeltme bildirimlerinde her emir düzeltme talebi için belirlenmiş olan maktu tutar ile emirlerin (varsa) işleme dönüşen kısımlarının işlem hacmi üzerinden hesaplanan oransal tutar kadar ilave Borsa payı alınmaktadır.

33 4) BORSA ÜYELERİ VE ÜYE TEMSİLCİLERİ
C- Hisse Senetleri Piyasasında Teminat Borsa üyeleri, borsa işlemleri dolayısıyla müşterilerine ve borsaya verebilecekleri zararlara karşılık olarak, borsa tüzel kişiliği adına teminat yatırmak zorundadırlar. Hisse Senetleri Piyasası'nda işlem yapan üyelerin yatırmak zorunda oldukları teminatlar şunlardır: a) Maktu Teminat: Tüm üyelerce eşit olarak yatırılması gereken Maktu Teminat tutarı asgari 500.-YTL. dir. b) Lot Altı Teminatı: Borsa dışı küsurat (Lot Altı) işlemleri yapmaya yetkili kuruluşların yatırmaları gereken teminattır. Bu tutar YTL olarak belirlenmiştir. c) Oransal Teminat: Üçer aylık dönemlerde, üyelerin Hisse Senetleri Piyasası'nda gerçekleştirdikleri işlemlerin günlük ortalama tutarının %5'i olarak hesaplanmakta ve dönem sonunu izleyen ay içinde tamamlanması istenmektedir. Ortalama işlem hacmi hesaplanırken özel emir ve blok emirler hesaplama dışında tutulmaktadır.

34 4) BORSA ÜYELERİ VE ÜYE TEMSİLCİLERİ
d) Ortalama Teminat: Üç aylık hesaplama dönemlerinde tüm üyeler için hesaplanan Oransal Teminat tutarlarının basit ortalamasıdır. Bu teminat, Hisse Senetleri Piyasası’nda ilk defa işlem yapmaya başlayacak üyeler ile, faaliyetleri geçici olarak durdurulduktan sonra yeniden işlem yapma izni verilen üyelerden Oransal Teminat tutarı yerine tesis edilmesi istenen teminattır. e) Munzam Teminat: Üçer aylık dönemler içinde Hisse Senetleri Piyasası işlemleri sonucunda oluşan takas yükümlülüğünü takas tarihinden sonraki günlerde yerine getirmek suretiyle temerrüde düşen ve bu temerrütlere ilişkin savunmaları geçerli bulunmayan ya da savunma talep yazısını tebliğ tarihinden itibaren 5 işgünü içinde Borsaya göndermeyen üyeler için munzam teminat hesaplanmaktadır.

35 5) HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NDA PAZARLAR VE İŞLEM KURALLARI
A- İMKB Hisse Senetleri Piyasası'nda Pazarlar • Ulusal Pazar (Kot İçi) • İkinci Ulusal Pazar (Küçük ve Orta Ölçekli Şirketler, Kot Dışı) • Yeni Ekonomi Pazarı (Yeni kurulmuş, Risk sermayesi şirketleri, Kot Dışı) • Gözaltı Pazarı (Kot Dışı) • Toptan Satışlar Pazarı • Fon Pazarı Ayrıca Hisse Senetleri Piyasası bünyesinde toptan satış işlemleri, birincil piyasa işlemleri, resmi müzayede ve rüçhan hakkı kuponları için de kuponları satılacak hisse senedinin işlem gördüğü seans süresinde, ayrı pazar açılmaktadır.

36 5) HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NDA PAZARLAR VE İŞLEM KURALLARI
B- Hisse Senetleri Piyasası Seans Saatleri Ulusal Pazar, İkinci Ulusal Pazar, Yeni Ekonomi Pazarı ve Fon Pazarı 1. Seans : :00 a. Elektronik (Disket ve ExAPI ile) Emir İletimi 09:30 – 09:45 b. Terminal ve ExAPI ile Emir İletimi 09: :00 2. Seans : :30 a. Elektronik (Disket ve ExAPI ile) Emir İletimi 14: :10 b. Terminal ve ExAPI ile Emir İletimi 14: :30  Toptan Satışlar Pazarı, Resmi Müzayedeler, Birincil Piyasa İşlemleri Seans : Gözaltı Pazarı Seans 14:00 -15:00  Not : Rüçhan hakkı kuponu, yeni hisse senedi işlemleri hisse senedinin bulunduğu pazarın içinde, aynı seans süresince gerçekleştirilmektedir. ExAPI kanalıyla, 09:30-09:45 ve 14:00-14:10 saatleri arasında sadece limit fiyatlı normal emirler ve açığa satış emirleri iletilebilirken bu saatler dışında (09:45-12:00 ve 14:10-16:30) limit fiyatlı emirlere ilaveten kalanı iptal et (KİE) emirleri de iletilebilmektedir.

37 5) HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NDA PAZARLAR VE İŞLEM KURALLARI
C- Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı İşlemleri Rüçhan hakkı; ortaklıkların bedelli sermaye artırımlarına mevcut ortakların öncelikle katılma hakkıdır. Sermaye artırımına katılmayan ortakların bu haklarını bir başkasına satabilmesini sağlamak amacıyla Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı açılır. - Rüçhan Hakkı kullanım süresi 15 günden az 60 günden fazla olamaz. - Pazar açılış günü, rüçhan hakkı kullanımının başlangıç günüdür. - Rüçhan hakkı kupon pazarında normal emir ve özel emir verilebilir. - Rüçhan Hakkı Kupon Pazarında, fiyat marjları, pazar açılış günü ve fiyat tesciline kadar serbest; fiyat tescilini takip eden seanslarda ise %25’dir. - Fiyat adımları, diğer tüm Pazarlarda uygulandığı şekliyle geçerlidir. - Pazar kapanış günü (son işlem günü), rüçhan hakkı kullanma süresi sonundan önceki 5. işgünüdür.

38 5) HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NDA PAZARLAR VE İŞLEM KURALLARI
D- Yeni Hisse Pazarı Yeni Hisse Pazarı; Hisse senetleri Borsada işlem gören şirketlerin sermaye artırımlarının, bir hesap dönemi içinde temettü ödemesinden önce gerçekleşmesi durumunda, üzerinde geçmiş yıl temettü kuponu bulunmayan “Yeni” hisse senetlerinin İMKB tarafından belirlenmiş kriterlere göre, temettünün ödenmeye başladığı ilk güne kadar geçici süre ile işlem gördüğü pazardır. Açılış günü ve fiyat tesciline kadar baz fiyatı ve fiyat marjı (Dağıtılacak Temettü oranı veya dağıtılıp dağıtılmayacağı belli değilse) uygulanmaz. Takas yükümlülüklerinin "Eski" ve "Yeni" hisse senetleri için ayrı ayrı yerine getirileceği unutulmamalıdır.

39 5) HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NDA PAZARLAR VE İŞLEM KURALLARI
E- Resmi Müzayedeler Mahkemelerin, icra dairelerinin ve diğer resmi dairelerin Borsada yapılmasını gerekli gördükleri hisse senedi satım işlemleri 11:00-12:00 saatleri arasında gerçekleştirilir.

40 5) HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NDA PAZARLAR VE İŞLEM KURALLARI
F- Fon Pazarı ve Borsa Yatırım Fonları Fon Pazarı’nda Borsa Yatırım Fonları’nın işlem görmesi esastır. Borsa’da işlem görmesi uygun görülen BYF katılma belgelerinin alım satımı Borsa’da Hisse Senetleri Piyasası bünyesindeki Fon Pazarı’nda (F) özellik kodu ile yapılır. Alım satım işlemleri BYF’nin temel aldığı endeksi oluşturan kıymetlerin ait olduğu pazarın işlem saatleri içerisinde gerçekleştirilir. Baz fiyat, hisse senetlerinde olduğu gibi bir önceki seans işlemlerinin ağırlıklı ortalamasının en yakın fiyat adımına yuvarlanması ile bulunur. Lot büyüklüğü 1 adet katılım payı olarak belirlenmiştir. Bir seferde sisteme girilebilecek maksimum emir miktarı Hisse Senetleri Piyasası Müdürlüğü tarafından belirlenir. BYF Pazarı’nda Ulusal Pazar için uygulanan fiyat marjı uygulanır. Küsurat emir iletilemez. Özel emir işlemleri Hisse Senetleri Piyasası’ndaki mevcut kurallar çerçevesinde gerçekleştirilir.

41 5) HİSSE SENETLERİ PİYASASI’NDA PAZARLAR VE İŞLEM KURALLARI
Borsa Yatırım Fonu Fiyat adımları Baz Fiyat Aralığı (YTL) Fiyat Adımı (YTL) 0,01-5, ,01 5,02-10, ,02 10,05-25, ,05 25,10-50, ,10 50,25-100,00 0,25 100,50-250,00 0,50 251,00-500,00 1,00 502, ,00 2,50 1.005,00 ve üzeri 5,00

42 A- Bedelsiz Sermaye Artırımı
6) SERMAYE ARTIRIMLARI VE TEMETTÜ ÖDEMELERİNDE BAZ FİYATLARIN HESAPLANMASI A- Bedelsiz Sermaye Artırımı Bedelsiz sermaye artırımı, şirketlerin kendi iç kaynaklarını (emisyon primi, yeniden değerleme değer artışı, yedekler, iştirak ve duran varlık satış karları, geçmiş yıl karları) kullanarak yapmış oldukları ve ortaklarından ilave kaynak talep etmeden bedelsiz olarak hisse senedi dağıttıkları sermaye artırım türüdür. Bedelsiz Sermaye artırımı şirkete ek bir finansman kaynağı sağlamamaktadır.   Bedelsiz sermaye artırımında kullanılan Özsermaye kalemi olup, bedelsiz sermaye artırımı ile yapılan işlem diğer kalemlerin ödenmiş sermayeye dönüşmesidir. Bedelsiz sermaye artırımı şirketlerin toplam piyasa değerlerini etkilememektedir.

43 6) SERMAYE ARTIRIMLARI VE TEMETTÜ ÖDEMELERİNDE BAZ FİYATLARIN HESAPLANMASI
Örnek R hisse senedinin en son seans AOF 33,00 YTL olup %200 bedelsiz hisse senedi verildiğine göre yeni baz fiyat kaç YTL’dir? Çözüm: Py= (Pe+(R.n1)-TEM)/(1+n1+n2) Py: Sermaye artırımı sonrası hisse senedinin yeni fiyatı Pe: Sermaye artırımı öncesi hisse senedinin fiyatı R: Bedelli sermaye artırımında Rüçhan Hakkı Kullanım Fiyatı, n1: Bedelli Sermaye Artırım Oranı, n2: Bedelsiz Sermaye Artırım Oranı, TEM: Temettü dağıtılması durumunda Hisse Başına Nakit Temettü Tutarı, Py= (33.00/(1+2))=11.00 YTL

44 B- Bedelli Sermaye Artırımı ve Rüçhan Hakkı
6) SERMAYE ARTIRIMLARI VE TEMETTÜ ÖDEMELERİNDE BAZ FİYATLARIN HESAPLANMASI B- Bedelli Sermaye Artırımı ve Rüçhan Hakkı Şirketlerin sermaye artırımı karşılığında çıkardıkları hisse senetlerini nominal değerinden veya daha yüksek bir fiyattan satmak suretiyle gerçekleştirdikleri sermaye artırımına “Bedelli Sermaye Artırımı” adı verilir. Bedelli Sermaye artırımına katılma hakkına “Rüçhan Hakkı” adı verilir. Söz konusu hisse senetleri ortaklara satılabileceği gibi (rüçhan hakkının kullandırılması) , ortaklar dışındaki yatırımcılara da satılabilir (rüçhan haklarının kısıtlanması). Bedelli sermaye artırımına katılım belli bir süre ile sınırlıdır. Bedelli Sermaye artırımı Şirketlerin Toplam Piyasa Değerlerini etkilemektedir.

45 6) SERMAYE ARTIRIMLARI VE TEMETTÜ ÖDEMELERİNDE BAZ FİYATLARIN HESAPLANMASI
Örnek Ağırlıklı Ortalama Fiyatı 63,42 YTL olan hisse senedi %150 oranında ve 10,00 YTL Rüçhan Hakkı Kullanım Fiyatı ile bedelli sermaye artırımı gerçekleştirdiğinde baz fiyatı kaç YTL olur? Çözüm: Py= (Pe+(R.n1)-TEM)/(1+n1+n2)   Py: Sermaye artırımı sonrası hisse senedinin yeni fiyatı Pe: Sermaye artırımı öncesi hisse senedinin fiyatı R: Bedelli sermaye artırımında Rüçhan Hakkı Kullanım Fiyatı, n1: Bedelli Sermaye Artırım Oranı, n2: Bedelsiz Sermaye Artırım Oranı, TEM: Temettü dağıtılması durumunda Hisse Başına Nakit Temettü Tutarı, Py= (63,42+(10,00 . 1,50))/(1+1,50))= YTL 0,25 fiyat adımına göre baz fiyat 31,25’tir.

46 6) SERMAYE ARTIRIMLARI VE TEMETTÜ ÖDEMELERİNDE BAZ FİYATLARIN HESAPLANMASI
Örnek En son seans AOF’tı 10,05 YTL olan hisse senedine %5 oranında temettü dağıtıldığında baz fiyat kaç YTL olur? Çözüm: Py= (Pe+(R.n1)-TEM)/(1+n1+n2)   Py: Sermaye artırımı sonrası hisse senedinin yeni fiyatı Pe: Sermaye artırımı öncesi hisse senedinin fiyatı R: Bedelli sermaye artırımında Rüçhan Hakkı Kullanım Fiyatı, n1: Bedelli Sermaye Artırım Oranı, n2: Bedelsiz Sermaye Artırım Oranı, TEM: Temettü dağıtılması durumunda Hisse Başına Nakit Temettü Tutarı, Py= (10,05-0,05)/(1)=10,00 YTL

47 6) SERMAYE ARTIRIMLARI VE TEMETTÜ ÖDEMELERİNDE BAZ FİYATLARIN HESAPLANMASI
Örnek Son seans hisse senedi ağırlıklı ortalama fiyatı 7.50 YTL olan firma %100 bedelli, %50 bedelsiz sermaye artırımı ve %200 nakit temettü dağıtımına gitmiştir. Yeni pay alma bedelleri 1.00 YTL nominal değer için 2.00 YTL’dir. Sermaye artırımı ve temettü ödemesi sonucu hisse senedinin baz fiyatı kaç YTL’dir? Çözüm: Py= (7,50+(1 . 2,00) -2,00))/(1+1+0,50)=3,00 YTL

48 7) HİSSE SENETLERİ PİYASASINDA İŞLEM KURALLARI
A- Borsa Kaydına Alınan Fiyatlar Borsada alım satımı gerçekleştirilen işlemler; işlem miktarı bir lot veya bunun üstünde ise Borsa tarafından kayda alınır. Sadece normal emirler arasındaki işlemler tescil edilirler, gerçekleşen özel emir işlemlerinin fiyatları tescil edilmez. Tescil işlemi için alıcı ile satıcının farklı olması gerekmez. Diğer bir ifadeyle, Borsa tarafından hesaplanan ve bültenlerde yayınlanan her hisse senedinin en düşük, en yüksek, kapanış ve ağırlıklı ortalama fiyatlarında tescil edilen normal emirler sonucu gerçekleşmiş işlemler dikkate alınır. İşlem miktarına ve hacmine ise özel emir işlemleri de dahil olmak üzere, tüm işlemler dahil edilir.

49 7) HİSSE SENETLERİ PİYASASINDA İŞLEM KURALLARI
B-Bir Hisse Senedinde İşlemlerin Geçici Olarak Durdurulması Borsa Başkanı, aşağıdaki durumlardan birinin varlığı halinde ilgili hisse senedinin seansını geçici olarak durdurabilir: 1. Bir hisse senedinde ya da hisse senedini ihraç eden ortaklığa ait olarak alıcı ve satıcıların kararlarını etkileyecek önemde bilgiler olduğunun öğrenilmesi ve Borsa Yönetiminin bu bilgilerden borsa üyelerinin ve müşterilerinin haberdar edilmesini gerekli görmesi, 2. Bir hisse senedi için sağlıklı bir piyasa teşekkül etmesini önleyecek şekilde olağan dışı fiyat ve/veya miktarda alım satım emirlerinin sistemlere kaydedilmesi, 3. Bir hisse senedine ait emirlerin blok halinde alım satım kapsamına girmesi, 4. Bir seansın sağlıklı bir biçimde yürütülmesini engelleyen diğer unsurların ortaya çıkması. Borsa Başkanı, işlemlerin yeniden başlamasına aynı seans süresi içinde izin vermiş ve yeterli süre kalmışsa seans yeniden açılır. Borsa Başkanı bir hisse senedine ait işlemleri en fazla 5 işgünü için durdurulabilir. 5 işgününü aşan süreler için Borsa Yönetim Kurulu karar verebilir.

50 8) HİSSE SENETLERİ PİYASASINDA ENDEKSLER VE İMKB HİSSE SENETLERİ PİYASASI ENDEKSLERİ
Endeks, bir veya daha fazla değişkenin hareketlerinden ibaret olan oransal değişimi ölçmeye yarayan bir göstergedir. Hisse Senedi Endeksleri Hisse senedi piyasasının genel bir göstergesi olan hisse senedi endeksleri, endeks kapsamındaki hisse senetlerinin fiyatları baz alınarak "piyasa performansı" hakkında genel bir bilgi verir. Hisse senedi endeksleri, genellikle piyasanın anlık durumunu yansıtır. Dünyada 1884 yılından beri kullanılmakta olan hisse senedi endeksleri genellikle üç ayrı şekilde hesaplanmaktadır; 1. Aritmetik Ortalama Formülü İle 2. Geometrik Ortalama Formülü İle 3. Şirketlerin Piyasa Değerlerinin Kullanıldığı Formüller İle İMKB Yönetim Kurulu, periyodik piyasa verilerini inceleyerek endekslerde yer alacak hisse senetlerini belirler.

51 İMKB Hisse Senetleri Piyasası Endeksleri
8) HİSSE SENETLERİ PİYASASINDA ENDEKSLER VE İMKB HİSSE SENETLERİ PİYASASI ENDEKSLERİ İMKB Hisse Senetleri Piyasası Endeksleri İMKB Ulusal-Tüm Endeksi: MKYO hariç Ulusal Pazar’da işlem gören hisse senetlerinden oluşmaktadır. İMKB Ulusal-30 Endeksi: Vadeli İşlemler Piyasası’nda kullanılmak üzere, MKYO hariç Ulusal Pazar’da işlem gören şirketlerden, hisse senetlerinin seçim kriterleri şartlarına göre seçilen 30 hisse senedinden oluşmaktadır. İMKB Ulusal-50 Endeksi: MKYO hariç Ulusal Pazar’da işlem gören şirketlerden, hisse senetlerinin seçim kriterleri şartlarına göre seçilen 50 hisse senedinden oluşmaktadır. İMKB Ulusal-100 Endeksi: Ulusal Pazar’da işlem gören MKYO hariç, hisse senetlerinin seçim kriterleri şartlarına göre seçilen 100 hisse senedinden oluşmaktadır. Sektör Endeksleri ve Alt Sektör Endeksleri: Menkul kıymet yatırım ortaklıkları hariç Ulusal Pazar’da işlem gören hisse senetlerinden oluşmaktadır. İMKB İkinci Ulusal Endeksi: İkinci Ulusal Pazar’da işlem gören hisse senetlerinden oluşmaktadır. İMKB Yeni Ekonomi Endeksi: Yeni Ekonomi Pazarı’nda işlem gören hisse senetlerinden oluşmaktadır. İMKB Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Endeksi: Ulusal Pazar’da işlem gören menkul kıymet yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden oluşmaktadır.

52 A-İşlemleri Yapabilecek Kuruluşlar
9) KREDİLİ MENKUL KIYMET, AÇIĞA SATIŞ VE MENKUL KIYMETLERİN ÖDÜNÇ ALMA VE VERME İŞLEMLERİ A-İşlemleri Yapabilecek Kuruluşlar Sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açığa satış ve ödünç alma ve verme işlemlerine, sermaye piyasası araçlarının alım satımına aracılık yetki belgesine sahip aracı kurumlar Kuruldan ayrıca izin almaksızın aracılık edebilirler. Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemleri; aracı kurumlar, bankalar ve Takasbank tarafından Seri:V, No:65 sayılı Tebliğde yer alan esaslar çerçevesinde Kuruldan ayrıca izin alınmaksızın gerçekleştirebilir.

53 B- İşlem Konusu Menkul Kıymetler ve İşlem Sınırı
9) KREDİLİ MENKUL KIYMET, AÇIĞA SATIŞ VE MENKUL KIYMETLERİN ÖDÜNÇ ALMA VE VERME İŞLEMLERİ B- İşlem Konusu Menkul Kıymetler ve İşlem Sınırı “Kredili Menkul Kıymet İşlemlerine Konu Olan Menkul Kıymet Listesi” İMKB pazarlarında işlem görme şartlarını sağlayan tüm şirketlerin hisse senetlerinden oluşturulmaktadır. “Açığa Satış İşlemlerine Konu Olan Menkul Kıymetler Listeleri” ise üçer aylık dönemler itibariyle güncelleştirilen İMKB Ulusal-100 Endeksi’ne dahil olan hisse senetlerinden oluşturulmaktadır. Aracı kurumların belirli bir anda kullandırdıkları kredilerin toplam tutarı ile müşterileri ve/veya kendi hesaplarına açığa sattıkları hisse senetlerinin değerinin toplamı her faaliyet için ayrı hesaplanmak üzere içinde bulunulan aydan önceki üç ay için ay sonları itibariyle hesaplanan özsermayelerin ortalamasının iki katını geçemez. Aracı kurumların bir müşteriye açacakları kredi tutarı, hesaplanan ortalama özsermaye tutarının %10 (yüzde on)'unu aşamaz.

54 C-Kredili Alım İşlemlerinde Özkaynak
9) KREDİLİ MENKUL KIYMET, AÇIĞA SATIŞ VE MENKUL KIYMETLERİN ÖDÜNÇ ALMA VE VERME İŞLEMLERİ C-Kredili Alım İşlemlerinde Özkaynak Müşteri sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işleminde, başlangıçta asgari %50 oranında özkaynak yatırmak zorundadır. Kredili sermaye piyasası aracı işlemlerinin devamı süresince özkaynak oranının asgari %35 olması zorunludur. Özkaynak oranının hesaplanmasında; [(İşleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri-kredi tutarı)/işleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri] formülü kullanılır. Aracı kurumlar müşterilerinin kredi hesabındaki özkaynak tutarını, Tebliğe uygun olarak her iş günü itibarıyla hesaplamak ve raporlamak zorundadırlar.

55 D-Kredinin Muacceliyeti
9) KREDİLİ MENKUL KIYMET, AÇIĞA SATIŞ VE MENKUL KIYMETLERİN ÖDÜNÇ ALMA VE VERME İŞLEMLERİ D-Kredinin Muacceliyeti Kredi borcu aşağıdaki hallerde muaccel hale gelir: 1) Aracı kurum tarafından yapılan özkaynak tamamlama bildirimine rağmen müşterinin süresi içerisinde özkaynağı tamamlamaması, 2) Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi çerçeve sözleşmesi ile belirlenen kredi süresinin sona ermesi, 3) Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi yapılan sermaye piyasası araçlarının, ilgili listeden çıkarılması, Muaccel hale gelen kredi karşılığında, sözleşmede hüküm bulunması kaydıyla, özkaynak olarak yatırılan kıymetler nakde dönüştürülmek suretiyle tasfiye edilebileceği gibi, aracı kurumun hesabına da geçirilebilir.

56 E-Menkul Kıymetlerin Saklanması
9) KREDİLİ MENKUL KIYMET, AÇIĞA SATIŞ VE MENKUL KIYMETLERİN ÖDÜNÇ ALMA VE VERME İŞLEMLERİ E-Menkul Kıymetlerin Saklanması Kredili olarak alınan veya özkaynak olarak yatırılan sermaye piyasası araçları aracı kurum adına ve müşteriler itibarıyla, aracı kurumlar tarafından Tebliğin 21’inci maddesinde belirtilen esaslar çerçevesinde kredi kullanılması halinde teminata verilen sermaye piyasası araçları ise ilgili kredi veren kuruluş adına Takasbank'ta saklanır.

57 F-Açığa Satış İşlemleri
9) KREDİLİ MENKUL KIYMET, AÇIĞA SATIŞ VE MENKUL KIYMETLERİN ÖDÜNÇ ALMA VE VERME İŞLEMLERİ F-Açığa Satış İşlemleri Açığa satış işlemi; sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının satılmasını ya da satışa ilişkin emrin verilmesini ifade eder. Açığa Satış Işlemlerinde Özkaynak: Müşteri açığa satış işleminde başlangıçta asgari %50 oranında özkaynak yatırmak zorundadır. İşlemlerin devamı süresince özkaynak oranının %35 olması zorunludur. Özkaynak oranının hesaplanmasında; [(İşleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri-açığa satışa konu sermaye piyasası aracının piyasa değeri)/işleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri] formülü kullanılır. İşlemlerde Fiyat Sınırı: Açığa satış işlemi, açığa satışa konu olacak sermaye piyasası aracının en son gerçekleşen işlem fiyatından daha yüksek bir fiyat üzerinden yapılır. Ancak, en son gerçekleşen fiyatın bir önceki fiyattan daha yüksek olması halinde açığa satış işlemi en son gerçekleşen fiyat düzeyinden yapılabilir. Seans açılışında, en son gerçekleşen fiyat bir önceki seansın kapanış fiyatıdır.

58 G-Sermaye Piyasası Aracı Ödünç Alma ve Verme İşlemleri
9) KREDİLİ MENKUL KIYMET, AÇIĞA SATIŞ VE MENKUL KIYMETLERİN ÖDÜNÇ ALMA VE VERME İŞLEMLERİ G-Sermaye Piyasası Aracı Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemi, ilgili çerçeve sözleşmede belirlenen esaslar dahilinde, ödünç veren tarafından ödünç alan tarafa, belirli bir dönem için sermaye piyasası araçlarının verilmesi ve aynı cins sermaye piyasası aracının mislen geri alınmasını ifade eder. Ödünç alan, ödünç aldığı sermaye piyasası araçları karşılığında, ödünç veren tarafa ödünç alınan sermaye piyasası araçlarının cari değerinin %100'ünden az olmamak kaydıyla, aralarında serbestçe belirlenecek tutarda özkaynak verir. Ödünç alma ve verme işleminden doğan borç aşağıdaki hallerde muaccel hale gelir. 1) Aracı kurum tarafından yapılan özkaynak tamamlama bildirimine rağmen müşterinin özkaynağı tamamlamaması, 2) Sermaye piyasası araçları ödünç alma ve verme işlemi çerçeve sözleşmesi ile belirlenen ödünç alma ve verme işlemi süresinin sona ermesi, 3) Açığa satışı yapılan sermaye piyasası araçlarının ilgili listeden çıkarılması.

59 10) İÇERDEN ÖĞRENENLERİN TİCARETİ VE MANİPÜLASYON
A-İçerden Öğrenenlerin Ticareti (Insider Trading) "Sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek, henüz kamuya açıklanmamış bilgileri kendisine veya üçüncü kişilere menfaat sağlamak amacıyla kullanarak sermaye piyasasında işlem yapanlar arasındaki fırsat eşitsizliğini bozacak şekilde mameleki yarar sağlamak veya bir zararı bertaraf etmek içerden öğrenenlerin ticaretidir". B- Manipülasyon "Yapay olarak, sermaye piyasası araçlarının, arz ve talebini etkilemek, aktif bir piyasanın varlığı izlenimini uyandırmak, fiyatlarını aynı seviyede tutmak, artırmak, veya azaltmak amacıyla alım ve satımını yapmak" şeklinde tanımlanır. Sermaye Piyasası Kanunu’nun 47/A-3 maddesinde ise "sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek yalan, yanlış, yanıltıcı, mesnetsiz bilgi verilmesi; haber yayılması; yorum yapılması ya da açıklamakla yükümlü olunan bilgilerin açıklanmaması" fiilleri suç kapsamında sayılmıştır (bilgi bazlı manipülasyon).

60 teşekkürler.... başarılar....