Politika ve Stratejik Planlama Dairesi Başkan V.

... konulu sunumlar: "Politika ve Stratejik Planlama Dairesi Başkan V."— Sunum transkripti:

1 Politika ve Stratejik Planlama Dairesi Başkan V.
ETKB STRATEJİK PLANI PERSPEKTİFİNDE TÜRKİYE ENERJİ POLİTİKA VE STRATEJİLERİ Zekiye ÖZKUL ETKB Politika ve Stratejik Planlama Dairesi Başkan V. İstanbul, 12/05/2010

2 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
Sunum planı Türkiye enerji sektörü -Temel karakteristikler -Birincil enerji talebi -Elektrik enerjisi sektörü -Enerji politikası -Politika ve strateji düzenlemeleri ETKB stratejik planı -TEMA 1: Enerji Arz Güvenliği -TEMA 2: Ülkemizin Enerji Alanında Bölgesel ve Küresel Etkinliği -TEMA 3: Çevre Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

3 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Temel özellikler Hızlı büyüme ve talep artış eğilimi, Yüksek düzeyde dışa bağımlılık ve arz güvenliği kaygıları, ―Maliyet ve fiyat artışları ―Artan yatırım ihtiyacı Yüksek enerji yoğunluğu ve enerji verimliliği potansiyeli Piyasaların yeniden yapılandırılma süreci Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

4 Birincil Enerji Talebi
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Birincil Enerji Talebi 2008: 106,3 MilyonTEP Doğalgaz %32 Petrol %29,9 Kömür %29,5 Hidrolik+ Yenilenebilir %8,6 Birincil enerji arzının 2010 yılında 216 milyon TEP, 2020 yılında ise 222 milyon TEP düzeyine ulaşacağı beklenmektedir. Ancak, 2009 yılında yaşanan küresel ekonomik durgunluğun etkisi nedeniyle değerler revize edilmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

5 Elektrik Enerjisi Sektörü[1]
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Elektrik Enerjisi Sektörü[1] MW Milyar kWh Hidrolik 14.417,5 Doğalgaz 14.576,1 Kömür 8.579,7 Sıvı Yakıtlar 1.820,2 İthal Kömür 1.921,0 Yenilenebilir 912,1 Diğer 2.332,8 TOPLAM 44.559,4 Doğalgaz 94,46 Kömür 42,18 Hidrolik 35,87 İthal Kömür 12,79 Sıvı Yakıtlar 6,6 Yenilenebilir 1,1 Diğer 0,04 TOPLAM 194,1 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

6 Elektrik Enerjisi Sektörü [2]
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Elektrik Enerjisi Sektörü [2] MW 2009 yılında sisteme toplam MW kurulu gücünde yeni santral eklenmiş olup, devreye giren ilave kapasitenin MW’lık kısmı özel sektör tarafından yapılan santrallardan oluşmaktadır. EÜAŞ 24.203 Üretim Şirketleri 7.315 Yİ 6.102 Otop. 3.588 YİD 2.439 İHD 650 Mobil Santrallar 262 TOPLAM 44.559 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

7 Özelleştirmeler-DAĞITIM
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Özelleştirmeler-DAĞITIM Özel sektöre devredilmiş bölgeler -Kayseri (3096 sayılı Kanun -Menderes (3096 sayılı Kanun kapsamında Aydem tarafından işletilmekte) -Başkent EDAŞ -Sakarya EDAŞ -Meram EDAŞ Özelleştirmesi devam etmekte olanlar -Uludağ EDAŞ -Osmangazi EDAŞ -Yeşilırmak EDAŞ -Çamlıbel EDAŞ -Çoruh EDAŞ -Fırat EDAŞ -Van Gölü EDAŞ -Aras EDAŞ (Devir ile ilgili YD Kararı var.) -Göksu EDAŞ (Özelleştirme portföyünden çıkarıldı. Süreç, 3096 sayılı Kanuna göre ETKB tarafından yürütülüyor.) İlandaki bölgeler -Dicle EDAŞ -Gediz EDAŞ -Trakya EDAŞ -Boğaziçi EDAŞ Özelleştirme sürecine girmemiş bölgeler -Ayedaş -Akdeniz EDAŞ -Toroslar EDAŞ 2009 Yılı Tüketimleri (milyar kWh) 2009 Yılı Tüketimindeki Payları (%) Devredilen bölgeler (5) 35,4 22,0 İhalesi tamamlanmış bölgeler (9) 37,8 23,6 Diğer (7) 87,2 54,4 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

8 Özelleştirmeler-ÜRETİM
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Özelleştirmeler-ÜRETİM 140 MW’lık 9 adet santral özel sektöre devredilmiştir. 141 MW gücündeki 52 adet küçük HES’in özelleştirilmesine ilişkin süreç devam etmektedir. 45 adet santralın özelleştirilmesine ilişkin hazırlık çalışmaları yürütülmektedir. ―9 adet portföy grubu oluşturulmuş ―4 adet santral portföy dışı bırakılmış 2009 yılı sonu itibari ile özel sektörün toplam kurulu güç içindeki payı %46, elektrik üretimindeki payı ise %54 seviyesindedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

9 Elektrik sektörü piyasası gelişim durumu [1]
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Elektrik sektörü piyasası gelişim durumu [1] 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 TOPLAM Özel sektör yatırımı (MW) 388 569 1.183 619 384 972 2.810 6.925 Kurulu güç içinde özel sektörün payı Elektrik üretiminde özel sektörün payı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

10 Elektrik sektörü piyasası gelişim durumu [2]
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Elektrik sektörü piyasası gelişim durumu [2] Serbest tüketici limiti 2010 Yılı serbest tüketici limiti kWh olarak belirlenmiştir. Böylece piyasa açıklık oranı %63 seviyesine ulaşmıştır. Strateji belgesinde öngörüldüğü şekilde, serbest tüketici limitinin düzenli olarak indirilmeye devam edilmesi ile 2011 yılı sonuna kadar meskenler hariç tüm tüketicilerin, 2015 yılına kadar ise tüm tüketicilerin serbest tüketici olmalarının sağlanması planlanmaktadır. 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 9,0 GWh 7,8 GWh 7,7 GWh 6,0 GWh 3,0 GWh 1,2 GWh 480 bin kWh Piyasa açıklık oranı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

11 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Enerji Politikası Temel hedef; “Enerji ve tabii kaynakları; verimli, etkin ve çevreye duyarlı şekilde değerlendirerek, ülkenin dışa bağımlılığını azaltmak ve ülke refahına en yüksek katkıyı sağlamak” Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

12 Türkiye Enerji Politikasının Temel Öğeleri
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Türkiye Enerji Politikasının Temel Öğeleri Maliyet, zaman ve miktar yönlerinden enerjinin tüketiciler için erişilebilir olması Serbest piyasa uygulamaları içinde kamu ve özel kesim imkanlarının harekete geçirilmesi Dışa bağımlılığın azaltılması Enerji alanında ülkemizin bölgesel ve küresel etkinliğinin artırılması, Kaynak, güzergah ve teknoloji çeşitliliğinin sağlanması Yenilenebilir kaynakların azami oranda kullanılmasının sağlanması, Enerji verimliliğinin artırılması Enerji ve tabii kaynakların üretiminde ve kullanımında çevre üzerindeki olumsuz etkilerin en aza indirilmesi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

13 Politika ve Strateji Düzenlemeleri
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Politika ve Strateji Düzenlemeleri Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi (18/05/2009-YPK Kararı) ETKB Dönemi Stratejik Planı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

14 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Strateji Belgesi [1] “Elektrik enerjisinin tüm tüketicilere yeterli, sürekli, kaliteli, düşük maliyetli ve çevre konusundaki duyarlılıkları dikkate alan bir şekilde sunulması” Arz güvenliği Piyasa yapısı - Dengeleme ve uzlaştırma mekanizması - Gün öncesi piyasası - Kapasite mekanizması - Yarışma yoluyla enerji temini Dağıtım ve üretim tesisleri özelleştirme programı - Dağıtım özelleştirmelerinin 2010 yılı sonuna kadar büyük ölçüde tamamlanması, üretim özelleştirmelerine 2009 yılında başlanması Kaynak kullanım hedefleri İletim sisteminin geliştirilmesi ve uluslararası bağlantıları Enerji verimliliği ve tasarrufu Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

15 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Strateji Belgesi [2] Kaynak Kullanım Hedefleri-2023 Elektrik üretimine uygun yerli linyit ve taş kömürü kaynakları ile hidrolik potansiyelimizin ekonomiye kazandırılması, Yenilenebilir kaynakların elektrik üretimindeki payının %30 düzeyinde olmasının sağlanması, – Rüzgar kurulu gücünün MW –Jeotermal enerjisi kurulu gücünün 600 MW –Güneş enerjisinin elektrik üretiminde kullanılması konusunda teknolojik gelişmeler yakından takip edilerek uygulanacaktır. Nükleer enerjinin elektrik üretimi içindeki payının 2020 yılına kadar %5 seviyesine ulaşmasının sağlanması, Elektrik üretiminde kullanılan doğalgazın payının %30’un altına düşürülmesi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

16 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ ETKB Stratejik Planı Enerji arz güvenliği Ülkemizin enerji alanında bölgesel ve küresel etkinliği Çevre Tabii kaynaklar Kurumsal gelişim Arama, üretim, yatırım ve işletme faaliyetleri 5 yıllık stratejik amaç ve hedefler Stratejiler yılları Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

17 STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ [1]
Ülkemizin birincil enerji üretimi 2003 yılı sonrasında belirgin bir artış gösteriyor. 2003 yılında 24 milyon TEP olan birincil enerji üretimi yılında 29 milyon TEP’e ulaşmıştır. 2009 yılı sonu itibari ile toplam 133,1 milyon ton ham petrol, 11,3 milyar m3 doğalgaz üretimi (yurtiçi üretim) gerçekleştirilmiştir. Toplam Birincil Enerji Arzı (Milyon TEP) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

18 STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ [2]
Dışa bağımlılık oranında ciddi bir artış eğilimi var. 2008 yılı üretimleri dikkate alındığında dışa bağımlılık oranı doğalgazda %97, petrolde %93, kömürde %20 seviyesinde olup, toplamda %73 seviyesindedir. 2008 yılında dışa bağımlılık oranının düşmesi, kriz etkisine karşın birincil enerji üretimimizin artmasının sonucudur. Dışa bağımlılık oranını azaltmak için daha etkili stratejiler uygulamak gerekir. Dışa bağımlılık oranı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

19 STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ
Amaç 1: Yerli kaynaklara öncelik verilmek sureti ile kaynak çeşitlendirmesini sağlamak Petrol ve doğalgaz sondaj miktarı (bin metre) Kömür sondaj miktarı (bin metre) HEDEF 1.1: Plan dönemi içerisinde yerli petrol, doğalgaz ve kömür arama faaliyetlerinin artırılması sağlanacaktır. HEDEF 1.2: Yapımına başlanan MW’lık yerli kömür yakıtlı termik santralların 2013 yılı sonuna kadar tamamlanması sağlanacaktır. HEDEF 1.3: 2014 yılına kadar nükleer santral inşasına başlanması sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

20 STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ
Amaç 2: Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzı içindeki payını artırmak [1] HEDEF 2.1: Yapımına başlanan MW’lık hidroelektrik santralların 2013 yılı sonuna kadar tamamlanması sağlanacaktır. 2005 yılında yürürlüğe giren Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanılmasına İlişkin Kanun ile özel sektör marifetiyle yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretilmesi imkanı sağlanmıştır. Kaynak Potansiyel Kurulu Güç Hidrolik GWh/y 14.417,5 MW Rüzgar MW 802,8 MW Jeotermal 600 MWe MWt 77,2 MW Güneş 76 MTEP Biyokütle 8.6 MTEP Biyogaz 1.5-2 MTEP Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

21 STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ
Amaç 2: Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzı içindeki payını artırmak [2] Rüzgar enerjisi kurulu güç gelişimi(MW) Jeotermal enerjisi kurulu güç gelişimi(MW) HEDEF 2.2: 2009 yılı itibarı ile 802,8 MW olan rüzgar enerjisi kurulu gücünün, yılına kadar MW’a çıkarılması sağlanacaktır. HEDEF 2.3: 2009 yılı itibarı ile 77,2 MW olan jeotermal enerjisi kurulu gücünün yılına kadar 300 MW’a çıkarılması sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

22 Amaç 3: Enerji verimliliğini artırmak
STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ Amaç 3: Enerji verimliliğini artırmak Birincil enerji yoğunluğu (kep/1000 dolar) HEDEF 3.1: Yürütülen enerji verimliliği çalışmaları çerçevesinde 2015 yılına kadar birincil enerji yoğunluğunda yılına göre %10 azalma sağlanacaktır. HEDEF 3.2: Mevcut kamu elektrik üretim santrallarında yeni teknolojiler kullanılarak verimi yükseltmek ve üretim kapasitesini artırmak için yapılan bakım, rehabilitasyon ve modernizasyon çalışmalarının 2014 yılı sonuna kadar tamamlanması sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

23 STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ
Amaç 4: Serbest piyasa koşullarına tam işlerlik kazandırmak ve yatırım ortamının iyileşmesini sağlamak HEDEF 4.1: 2014 yılına kadar, elektrik sektöründe hedeflenen özelleştirmelerin tamamlanması sağlanacaktır. HEDEF 4.2: 2014 yılına kadar, elektrik sektöründe rekabete dayalı olarak işleyen piyasa yapısının oluşturulması sağlanacaktır. HEDEF 4.3: 2014 yılına kadar doğalgaz sektöründe rekabete dayalı olarak işleyen piyasa yapısının oluşturulması için gerekli çalışmalar yapılacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

24 STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ
Amaç 5: Petrol ve doğalgaz alanlarında kaynak çeşitliliğini sağlamak ve ithalattan kaynaklanan riskleri azaltacak tedbirleri almak [1] Yurtiçi doğalgaz üretimi (milyon sm³) Yurtdışı doğalgaz üretimi (milyon sm³) 2008 yılında 1 milyar m³ doğalgaz üretilmiş (yurt içi ve yurt dışı üretim toplamı) olup, 2009 yılı üretimi (yurt içi ve yurt dışı üretim toplamı) 729 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

25 STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ
Amaç 5: Petrol ve doğalgaz alanlarında kaynak çeşitliliğini sağlamak ve ithalattan kaynaklanan riskleri azaltacak tedbirleri almak [2] Yurtiçi petrol üretimi (milyon varil) Yurtdışı petrol üretimi (milyon varil) 2008 yılında 2,2 milyon ton petrol üretilmiş olup, 2009 yılı üretimi 2,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

26 STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ
Amaç 5: Petrol ve doğalgaz alanlarında kaynak çeşitliliğini sağlamak ve ithalattan kaynaklanan riskleri azaltacak tedbirleri almak [3] Hedef yılına kadar, yurtdışı ham petrol ve doğalgaz üretimimizin yılı üretim miktarına göre iki katına çıkarılması sağlanacaktır. 2008: 9 milyon varil : 20 milyon varil 2008: 474 milyon m³ : 1 milyar m³ Hedef yılı itibari ile 2,1 milyar m³ olan mevcut doğalgaz depolama kapasitesinin, 2015 yılına kadar 2 katına çıkarılması sağlanacaktır. 2009: 2,1 milyar m³ : 4 milyar m³ Hedef 5.3 Doğalgaz ithalatında 2015 yılına kadar, en fazla ithalat gerçekleştirdiğimiz ülke payını %50’nin altına indirecek kaynak ülke çeşitliliği sağlanacaktır. Hedef 5.4 Ulusal petrol stoklarının güvenli düzeyde muhafazasının sürdürülmesi sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

27 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
STRATEJİK TEMA 2: ÜLKEMİZİN ENERJİ ALANINDA BÖLGESEL VE KÜRESEL ETKİNLİĞİ Ülkemiz arz ve talep coğrafyaları arasında doğal köprü konumundadır. Ülkemizin coğrafi konumu ve komşuları ile işbirliğine dayanan dış politika yaklaşımı çok önemli fırsatlar ortaya çıkarmaktadır. Ülkemiz büyük çaplı uluslararası projelerin içinde yer almaktadır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

28 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
STRATEJİK TEMA 2: ÜLKEMİZİN ENERJİ ALANINDA BÖLGESEL VE KÜRESEL ETKİNLİĞİ Amaç 6: Jeostratejik konumumuzu etkin kullanarak, enerji alanında bölgesel işbirliği süreçleri çerçevesinde ülkemizi enerji koridoru ve terminali haline getirmek [1] Hedef yılına kadar ülkemizin ve Avrupa’nın petrol ve doğalgaz arz güvenliğinin artırılması yönünde gündemde olan projelerin gerçekleştirilmesi sağlanacaktır. Nabucco DGBH - Destek Anlaşması müzakerelerinin sonuçlandırılması-2010 - İnşaatın başlaması-2011 - İlk işletme dönemine geçilmesi-2014 Türkiye-Yunanistan-İtalya DGBH - Yunanistan-İtalya kısmının inşaatının başlaması-2011 - İnşaatın tamamlanması-2014 Suriye ile Türkiye doğalgaz şebekelerinin bağlantısının sağlanması-2011 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

29 Yüklenen tanker sayısı Petrol miktarı (milyon varil)
STRATEJİK TEMA 2: ÜLKEMİZİN ENERJİ ALANINDA BÖLGESEL VE KÜRESEL ETKİNLİĞİ Amaç 6: Jeostratejik konumumuzu etkin kullanarak, enerji alanında bölgesel işbirliği süreçleri çerçevesinde ülkemizi enerji koridoru ve terminali haline getirmek [2] Hedef yılına kadar, Ceyhan’a gelen petrol miktarının yılına göre iki katına (500 milyon varil) çıkarılması sağlanacaktır. BTC HPBH’dan Ceyhan’a gelen petrol miktarı Yıl Yüklenen tanker sayısı Petrol miktarı (milyon varil) 2006 80 57 2007 225 211 2008 315 245 2009 366 287 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

30 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
STRATEJİK TEMA 2: ÜLKEMİZİN ENERJİ ALANINDA BÖLGESEL VE KÜRESEL ETKİNLİĞİ Amaç 6: Jeostratejik konumumuzu etkin kullanarak, enerji alanında bölgesel işbirliği süreçleri çerçevesinde ülkemizi enerji koridoru ve terminali haline getirmek [3] Hedef 6.3 Ceyhan Bölgesi’nin farklı kalite ve özelliklerdeki ham petrolün uluslararası piyasalara sunulabildiği, rafineri, petrokimya tesisleri ve sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihraç terminalinin bulunduğu entegre bir enerji merkezi haline getirilmesi sağlanacaktır. Hedef yılına kadar UCTE’ye tam entegrasyon sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

31 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
STRATEJİK TEMA 3: ÇEVRE Enerji ve madencilik sektörlerinde çevresel boyutlara ilişkin uluslararası platformda pozisyonumuz, ülkemizin ekonomik gelişmişlik düzeyi, enerji sektörünün büyüme potansiyeli ve bu doğrultuda enerji arzındaki ihtiyaçların “ortak fakat farklı sorumluluklar” ilkesi temelinde ele alınması yönündedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

32 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
STRATEJİK TEMA 3: ÇEVRE Amaç 7: Enerji ve tabii kaynaklar alanlarındaki faaliyetlerin çevreye olan olumsuz etkilerini en aza indirmek[1] Elektrik enerjisi üretiminden kaynaklanan CO2 salımı (bin Gg) Hedef yılından sonra enerji sektöründen kaynaklı sera gazı emisyon artış hızında azalma sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

33 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
STRATEJİK TEMA 3: ÇEVRE Amaç 7: Enerji ve tabii kaynaklar alanlarındaki faaliyetlerin çevreye olan olumsuz etkilerini en aza indirmek[2] 3213 sayılı Maden Kanunu çerçevesinde çevreye uyum planı denetimi yapılan maden işletmesi sayısı Hedef yılına kadar madencilik piyasasında faaliyet gösteren 10 bin maden işletmesinin çevreye uyum planlarının denetimi yapılacaktır. Yıllar 2005 2006 2007 2008 Denetlenen Saha Sayısı 1.133 1.128 1.116 2.062 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

34 Teşekkür ederim.