Kamu Özel Ortaklıkları (KÖA) Planlama ve Yönetimi Martin Darcy Kamu Yatırım Çalıştayı İstanbul, Türkiye 29 Şubat 2008.

... konulu sunumlar: "Kamu Özel Ortaklıkları (KÖA) Planlama ve Yönetimi Martin Darcy Kamu Yatırım Çalıştayı İstanbul, Türkiye 29 Şubat 2008."— Sunum transkripti:

1 Kamu Özel Ortaklıkları (KÖA) Planlama ve Yönetimi Martin Darcy Kamu Yatırım Çalıştayı İstanbul, Türkiye 29 Şubat 2008

2 KÖA projeleri yaşam döngüsü Stratejik analiz İhale İlk Uygulama İşletim öncesi uygulama Sözleşme Yerleşmiş Uygulama

3 Başlangıçtan İtibaren Düşünülecek Hususlar KÖA, münferit proje koşullarına uyarlanabilecek bir kavramdır Hedeflerin açık olması zorunludur Doğuştan KÖA projesi diye bir şey yoktur, yalnızca Kamu Yatırım Projeleri KÖA metodolojisi kullanılarak veya kullanılmayarak elde edilebilir KÖA, kötü bir projeyi iyi hale getiremez KÖA, muhasebe hilesi olarak değil, bir Kamu Yatırım Projesini etkin biçimde uygulamak için kullanılmalıdır MB, KÖA projeleri ile birlikte gelen koşulsal yükümlülükleri teşhis edebileceği gerekli becerileri geliştirmelidir Gerçekçi olmayan beklentiler (yapma gücü, zaman çizelgesi, geliştirme bütçesi) sorunlara neden olur ve sonuçta hayal kırıklığı yaratır.

4 Stratejik Değerlendirme Hükümet Politikası Kamu Yatırım Programı Kamu Yatırım Projesi Geleneksel Tedarik KÖA / PFI / YİD vs. Kamu Yatırım Projesi Kamu Yatırım Projesi Çıktı Spesifikasyonu Seçenek Değerlendirme

5 KÖA Fırsatlarını Değerlendirmede Yaygın Zorluklar Önerilen yatırım için piyasa talebi olduğundan emin olmak Yatırımcı ve Kreditör İhtiyaçlarını anlamak Rekabet olamayacak kadar yetersiz teklif verenler Doğru yönetim yapısı kurmak KÖA projesi yapmak için uygun becerileri elde etmek Ekonomikten ziyade politik seçimler sonucu riske sokar Her proje şu hususlar bakımından KÖA için uygun değildir: Yatırım fırsatı türü (sektör) Yatırım büyüklüğü

6 KÖA Değerlendirme ve Seçme (1) Hedeflerin açıklığı Yayınlanmış politika beyanlarına bağlantı Kamu yatırımı için öncelik belirleme Proje ilerledikçe uyarlanabilecek bir Genel İş Gerekçesi oluşturmak Projenin değerini belirlemek için Maliyet Fayda Analizi kullanmak Bu, kıt kaynaklar için rekabet eden diğer projelerle karşılaştırmayı mümkün kılar “Maliyeti bu kadar olmalı” modeli oluşturmak ve “İyimserlik Önyargısı”nı dikkate almak

7 KÖA Değerlendirme ve Seçme (2) Sorular: Rekabetçi bir piyasa var mı? İhale Makamı, projeyi gerçekleştirebilecek beceri ve kapasiteye sahip mi? Piyasanın bu sektörünün geçmişi iyi mi? Bu tür KÖA’da ne gibi ulusal ve uluslararası örnekler var? Ne gibi dersler çıkarılabilir? Önerilen KÖA projesinin paydaşları tam destek veriyor mu? Bu proje için KÖA kullanılmasını araştırma nedenleri nelerdir? Teklif verenlere, kendi girişimlerini kullanarak yatırım hedeflerine ulaşma özgürlüğü tanınacak mı? Öyle ise, ihaleyi verme kriterleri ne olacak?

8 İç Kapasite Oluşturmak (1) Çoğu gözlemciler, kamu sektöründeki kıt insan kaynağının KÖA durumunda merkezileştirilmesi gerektiği hususunda hemfikirdir. Nedenleri: Kamu görevlileri için tek duraklı politika tavsiye ve yardımı Teklif verenler, yatırımcılar ve finansörler için aynı Kritik iç bilgi kütlesi geliştirmek … ancak Kamunun neresinde? Örnekler: Maliye Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı Başbakanlık Devlet planlama kurumu Yarı-özerk kurum Kamu ihale kurumu

9 İç Kapasite Oluşturmak (2) Ancak sektörün büyüklüğü nedeniyle (örneğin sağlık veya eğitim) gerçek bir “dealflow” ihtimali varsa, Uygulama Bakanlığında bir KÖA Birimine sahip olmak doğru olabilir. Ancak her zaman değil. Yurtiçi piyasanın katılma kapasitesini de dikkate almak gerekir. Kamuoyu ve basının sürekli bilinçli olması ve paydaş eğitimi vazgeçilmez önemdedir Kapasite oluşturma önemli zaman ve para ister Diğer projelerden öğrenmek (ancak hangilerinden öğrenileceği konusunda dikkatli olmak) Kapasite oluşturmayı destekleyecek birçok mali yardım programı vardır.

10 Risk Yönetimi Basit ilkeler: Teşhis edilen her risk, riski en iyi yönetebilecek (veya üstlenebilecek) taraf tarafından alınmalıdır Hiçbir tarafın baş edemeyeceği riskler – riske karşı sigorta yaptırmak Gerçekçi olmayan riskleri özel sektöre aktarmanın kendisi bir risktir Riskle baş edemeyecek olan özel sektöre riskleri aktarmak daha pahalıya patlar – riski yönetmek için para ödetirler

11 KÖA Projesi için Basit Finansman İlkeleri 100% 25% 0% HİSSE Uzun Vadeli Krediler Daha fazla risk Daha fazla hisse Borç, hisseden ucuzdur 75% Yatırım Maliyeti Not: Yalnızca açıklamalı örnektir

12 Koşulsal Yükümlülükler Talep edildiğinde hükümet için yükümlülük yaratabilecek her türlü sözleşmesel yükümlülük Örnekler: Asgari düzeyde garanti edilen ödemeler Hükümet için fesih maliyeti doğuran fesih olayları

13 ‘Geçit İncelemeleri’ İngiltere’de zorunludur, ve kamu yatırım programları / projelerinin kalite ve sonuçlarını iyileştirmeye yöneliktir Çok geç kalındığında meydana gelebilecek olan hataları teşhis etmek ve önlemek Karar vericilere güven ve teminat sağlamak Kamu sektöründe yıllardır yaygın olarak kullanılan “Akran İncelemesi” kavramına dayalıdır Bağımsız olmalıdır Yük getirici veya bürokratik olmamalıdır.

14 Her bir Geçit…. Hepsi de sonuçtan bağımsız genellikle üç kişilik ekibe sahiptir Ekip, bir brifingi müteakip inceleme için toplanır. Toplam zaman ve emek genellikle aşama başına iki haftadan azdır Hiçbir şeyi geciktirmesi gerekmez. Genellikle diğer faaliyetlere paralel olarak yürütülür Maliyeti yüksek olmamalıdır Üst düzey görevlilerin görüşüne bir taslak rapor sunar, ardından nihai rapor verilir Rapor, belirli konuları değerlendirmede trafik ışığı sistemi kullanır: Yeşil = sorun yok - devam Sarı = sorun teşhis edildi – dikkatli git Kırmızı = büyük sorun teşhis edildi, bunu derhal düzeltmeden devam etme.

15 KÖA’lar – Çıkarılan Dersler Siyasi irade ve görünür destek vazgeçilmez önemdedir. Açık, izin veren ve esnek bir yasal çerçeve gereklidir Gerekli, destekleyici kurumsal yapılar mevcut olmalıdır (kamu-kamu ortaklığı) Deneyimli danışmanlar tutmanın maliyetini, proje çıktılarına pozitif yatırım saymak. Tam ve yeterli hazırlık zorunludur. Bu olmaksızın proje muhtemelen başarısız olacaktır.