MUHASEBE SATANDARTLARI

... konulu sunumlar: "MUHASEBE SATANDARTLARI"— Sunum transkripti:

1 MUHASEBE SATANDARTLARI
STOKLAR

2 TMS-13 MADDE 1 DE STANDARDIN AMACI
Stokların bir varlık olarak muhasebeleştirilmesinde, kullanılmasında ve elden çıkarılmasında gerçekleşen işlemleri saptamaktadır. Bu standart belli koşullar oluştuğunda, stok maliyetinin net gerçekleşebilir değere indirgemeyi de içerecek, geri dönüştürme sürecini ve prensiplerini de açıklamaktadır. Stoklar standardı stok maliyetinin kapsamı, oluşumu, uygulanacak değerleme yöntemleri, hizmet işletmelerindeki hizmet maliyetleri hakkında bilgi verir.

3 STOKLAR HESAP GRUBU KAPSAMINDA
Ticari mal, Mamul, Yarı mamul, İlk madde ve malzeme gibi kalemler.

4 Stokları düzenleyen TMS-13 MADDE 2 de Stoklar,işletme faaliyetlerinde kullanılmak veya satılmak üzere bulundurulan fiziki varlıklardır. STOKLAR, Üretim sürecinde yada hizmet sunumunda tüketilecek ilk madde ve malzemeleri, Üretim aşamasında bulunan yarı mamulleri, İşletmenin satmak üzere ürettiği mamulleri, Satmak üzere elde edilmiş ticari malları, Stok kalemlerinin hiçbirinin kapsamına girmeyen yan ürün,artık ve hurda gibi kalemlerden oluşan diğer stokları içerir.

5 3. MADDEDE STOKLAR KAPSAMINA ALINANLAR
Gayrimenkul ticareti yapan işletmelerde arazi, arsa, bina ve benzeri gayrimenkuller, Menkul kıymet ticareti yapan aracı kuruluşlar ve benzeri işletmelerde hisse senetleri tahvil ve benzeri menkul kıymetler, Döviz alım satımı yapan döviz büroları ve benzeri işletmelerdeki dövizlerdir.

6 Stoklar Standardına İlişkin Açıklamalar
Stokların değerlenmesi , Stokların maliyeti, Satın alma maliyeti, Dönüştürme maliyeti, Diğer maliyetler, Hizmet işletmelerinde yapılmakta olan hizmetlerin maliyeti, Stok maliyet sistemleri, Stok maliyetlerini hesaplama yöntemleri, Net gerçekleşebilir değer Gidere dönüştürme, Raporlanacak bilgiler. Stokların değerlenmesi , Stokların maliyeti, Satın alma maliyeti, Dönüştürme maliyeti, Diğer maliyetler, Hizmet işletmelerinde yapılmakta olan hizmetlerin maliyeti, Stok maliyet sistemleri, Stok maliyetlerini hesaplama yöntemleri, Net gerçekleşebilir değer Gidere dönüştürme, Raporlanacak bilgiler.

7 Stokların değerlenmesi: MADDE 6`ya göre stoklar,maliyet ve net gerçekleşebilir değerden düşük olanı ile değerlendirilecektir. Net Gerçekleşebilir Değer: bir işletmenin işin akışı içinde stokların satılmasından elde etmeyi beklediği net tutarı ifade eder. NDG = Satış fiyatı – (tamamlanma maliyeti+satış gideri) Gerçeğe Uygun Değer(Makul Değer):Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi veya bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutardır. NGD : Makul Değer – Satış Gideri

8 Stokların değerlemesinde esas alınacak maliyetler:
Satın Alma Maliyeti Dönüştürme Maliyeti Stokların mevcut durumuna ve konumuna getirilmesi için kullanılan diğer maliyetler.

9 Satın Alma Maliyeti: Standardın 8. maddesi`nde satın alma maliyeti, alış fiyatı,gümrük vergileri,vergi dairesinden mahsup ya da iadesi talep edilebilenler dışındaki diğer vergiler, taşıma, yükleme,boşaltma maliyetleri ile mamul, malzeme ve hizmetlerin tedarikiyle doğrudan bağlantısı kurulan diğer maliyetler olarak tanımlanmıştır.aynı madde gereği ticari ıskontolar, sübvansiyonlar ve benzeri diğer indirimler stok maliyetini azaltıcı unsurlardır.

10 Örnek : peşin fiyatına YTL olan bir ticari mal 3 ay vadeli olarak YTL.ye alınmışsa aşağıdaki kayıt yapılır. 153 TİCARİ MALLAR 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 320 SATICILAR

11 Dönüştürme Maliyetleri:10. ve 11
Dönüştürme Maliyetleri:10. ve 11. maddeleri üretim işletmelerinde söz konusu olabilecek dönüştürme maliyetlerine ayrılmıştır. Dönüştürme maliyetleri:direkt işçilik giderleri ile sabit ve değişken genel üretim giderlerinden oluşmaktadır. Esas üretim gider yerlerinde doğrudan üretim yapan işçiler için Parça başına ücret ödeyen işçilerde üretilen parça miktarına göre Zaman esasına göre ücret ödeyen işletmelerde işçinin üretim için harcadığı zamana göre tahakkuk eden ücretlerdir.

12 Normal kapasite kullanılarak maliyetlerin oluşturulması maliyet unsurları
Direkt Hammadde Direkt İşçilik Değişken GÜG Sabit GÜG ( kullanılan kapasite %) Üretim Maliyeti

13 Birleşik Ve Yan Ürünler Maliyeti:
Aynı üretim döneminde, ayı üretim işlem veya işlemlerin sonunda ortaya çıkan ve her biri bağımsız bir ana ürün olabilecek çeşitli maddelere birleşik (ortak) ürün denir. ayrıldıkları üretim noktasına kadar yapılan tüm üretim giderlerinin (birleşik giderler) ortak ürünler arasında dağıtımında çeşitli yöntemler kullanılır.

14 Bu Yöntemler : Katsayı yöntemi, Piyasa değeri yöntemi,
Üretim miktarı yöntemi, Katsayı yöntemi, Piyasa değeri yöntemi, Net satış hasılat yöntemi, Standart verim yöntemidir.

15 Piyasa değeri yöntemi örnekle açıklarsak Birleşik maliyet tutarı 200 Milyon TL olan bir işletmede a,b,c olmak üzere üç birleşik ürün üretilmekte, her bir ürünün satış hasılatları ve diğer bilgiler aşağıda verilmiştir Ürün üretim miktarı Satış fiyatı Satış hasılatı Satış hasılat yüzdesi Birleşik giderlerin ürünlere dağılımı A 500 16.7 *0.167= B 800 38.3 *0,383= C 600 45 *0,45= 100 TOPLAM….=

16 Net satış hasılat yüzdesi Birleşik giderlerin ürünlere dağılımı
Aynı veriler bu kez net satış hasılatı yöntemine göre kullanılmıştır. Bu örnekte ek olarak yöntem gereği ek giderler verilmiştir. Ürün üretim miktarı Satış fiyatı Satış hasılatı Ek Giderler Net satış hasılatı Net satış hasılat yüzdesi Birleşik giderlerin ürünlere dağılımı A 500 20.000 16.4 *0.164= B 800 30.000 38.2 *0.382 = C 600 45.4 *0,454= 70.000 100 TOPLAM=

17 Diğer Maliyetler : Standardın 13. madde gereğince ancak stokları bulundukları konum ve duruma getirdikleri ölçüde stokların kapsamına alınırlar. Örnegin : belirli bir siparişe ilişkin olarak yapılan ürün geliştirme maliyetleri, stok maliyetlerine alınırlar.

18 Cari yıl için Z işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir.
Stokların satışı yapıldığında işletme mülkiyetinden çıkışı söz konusu olduğundan,bu tür satış giderleri stok maliyeti dışında, faaliyet giderleri olarak ele alınmıştır. Cari yıl için Z işletmesinin bilgileri aşağıdaki gibidir. Satılmak üzere alınan mal Satıcıya iade edilen mal Satıcıya ödenecek olan faiz Nakliye ücreti Buna göre cari yıl stok maliyeti: Alışlar Nakliye İadeler (3.000)

19 Stok maliyetlerine alınmayan ve oluştukları dönemin gideri olarak kabul edilen maliyetler
Normalin üstündeki yapılan ilk madde ve malzeme, işçilik ve diğer üretim maliyeti kayıpları Bir sonraki üretim aşaması için zorunlu olanlar dışında direkt depolama maliyeti, Stokların mevcut durum ve konuma getirilmesine katkısı olmayan genel yönetim giderleri, Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri, Bunlar stokların maliyetinden hariç tutulur ve gerçekleştiği dönemde gider olarak mali tablolara alınır.

20 Hizmet Maliyeti TMS 13 m-madde 16 da hizmet işletmelerinde yapılmakta olan hizmetin maliyeti ile ilgili açıklamalar yer almıştır.Hizmet işletmelerinde yapılmakta olan hizmetin maliyeti esas olarak İlk madde ve malzeme maliyetleri İşçi ücret ve giderleri Memur ücret ve giderleri Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler Vergi, resim, harçlar Amortisman giderlerini içermektedir

21 -------------------------------------
Örnek x hizmet işletmesinde yapılacak olan hizmeti gerçekleştirmek için 150 YTL tutarında elektrik faturası peşin olarak ödenmiştir. / 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 100 KASA Satış ve Genel Yönetim ile ilgili personelin işçilik ücretleri ve bunlarla ilgili diğer giderler hizmetin maliyetine dahil edilmez. Bu giderler gerçekleştiği dönemde maliyet gideri olarak mali tablolara alınırlar -

22 Stok Maliyet Sistemleri
TMS-13 md.17’de, fiili maliyetlerin stokların maliyetinin belirlenmesinde temel alınacağı, ancak fiili maliyetle birlikte, standart maliyet ya da perakende satış yöntemi gibi stok maliyetleri hesaplama yöntemlerinin fiili maliyetlere yakın sonuç vermesi halinde, tahmini maliyetlerin belirlenmesinde kullanılabileceği belirtilmiştir. Muhasebe yazınında maliyetlerin hesaplama zamanını belirleyen yöntemler, zaman açısından işletmenin kayıtlarında esas alacağı üretim giderlerinin üretim yapılmadan önce veya yapıldıktan sonra saptanması konusunda ortaya atılmış yöntemlerdir.

23 Stok maliyeti=stok satış değeri-(stok satış değeri+brüt kar oranı)
Yöntemler Tarihsel(fiili) maliyet Önceden saptanmış maliyet Tahmini maliyet Standart maliyet Tarihsel maliyet yönteminde üretim giderleri üretim gerçekleştikten sonra;önceden saptanmış maliyet yönteminde ise üretim gerçeklemeden önce saptanır. Tahmini maliyet yöntemi daha üretim tamamlanmadan satış bağlantılarının kurulabilmesi için satış fiyatının belirlenmesi ve diğer planlama çalışmaları amacıyla uygulanan bir yöntemdir. Standart maliyet yöntemi de üretim gerçekleştirilmeden önce saptanan bir maliyet hesaplama yöntemi olup ,standartlar dikkatli incelemeler sonucunda saptanan ve bilimsel bir ekip çalışması sonucu ortaya konulan tahminlerdir. TMS-13 madde 18’de perakende satış yöntemi açıklanmıştır. Alım-satım işlemlerinin hızlı ve büyük hacimlerde gerçekleştiği ve diğer stok maliyet yöntemlerinin kullanılmadığı sektörlerde kullanılan perakende satış yönteminde,stokların maliyeti, stokların satış değerinden brüt satış karı tutarı düşülerek belirlenir. Perakende satış yönteminde stok maliyeti aşağıdaki yöntemle hesaplanır. Stok maliyeti=stok satış değeri-(stok satış değeri+brüt kar oranı)

24 ÖRNEK: perakende satış yapan x işletmesi %30 kar marjıyla çalışmaktadır.T1 dönemi başında stokta TL mevcut bulunan A malından TL tutarlı alış yapmış ve aynı dönemdeki A malı satış tutarı TL olarak gerçekleşmiştir.Bu durumda x işletmesinin T1 dönemi içindeki A malı satış maliyeti ve T1 dönemi sonundaki A malı stok tutarını perakende yöntemine göre aşağıdaki gibi hesaplayabiliriz. * %30= TL kar = TL satışların maliyeti T1 dönemi Dönem başı stok Alışlar Satışların maliyeti ( ) Dönem sonu stok

25 Stok maliyet hesaplama yöntemleri
TMS-13 md.19 ve 20’de stokların elden çıkartılması ve dönem sonu stoklarının değerlenmesi konusu açıklanmıştır. Buna göre, belirli mamul stokları ve hizmet maliyetleri gerçek parti maliyeti yöntemine göre saptanır. Belirli mamul stokları kavramı, mal yada hizmet üretimi ve özel projeler için ayrılmış ve üretilmiş, çoğunlukla birbiriyle ikame edilemeyen stoklar olarak tanımlanmıştır. Madde 20’ de ise, gerçek parti maliyetlerinin belirlenemediği durumlarda, stoklara ilişkin maliyetin “ortalama maliyet”, “FİFO”, “LİFO” yöntemlerinden birine göre saptanacağı belirtilmiştir. Muhasebe yazınında da benzer bir sıralama ile öncelikli olarak gerçek parti-has- maliyet yönteminin stokların değerlemesinde kullanılacağı, bu mümkün olmaz ise stoklara ilişkin maliyetin ortalama, FİFO, LİFO maliyet yöntemlerinden birine göre saptanacağı belirtilmiştir Gerçek Parti(Has Maliyet) yöntemi Her bir stoğun satın alınmasından üretimde kullanılması dahil (ya da satışına)tüm fiziksel akışlarında alış maliyetleriyle ilişkisinin sürdürülmesi gerçek maliyetleme olarak adlandırılır.stok kalemlerinin sayısının çokluğu ve her bir kalemin farklı tarihlerde farklı fiyatlarda satın alınması nedeniyle hemen hemen uygulanabilirliği mümkün değildir. Has maliyet yöntemi ev ve daireler,sanat eserleri,taşıt araçları vb. pahaca yüksek az sayıda üretilip satılan stoklar için kullanılır.

26 İlk giren ilk çıkar(FİFO) yöntemi:
Bu yöntem malların alınış sırasına göre satıldığı varsayımına dayanmaktadır.işletme satışlarını ilk önce aldığı ve depoladığı mallardan yapmaktadır veya ilk önce depoladığı malları üretime göndermektedir.Dönem sonunda işletmede stok olarak bulunan mallar son satın alınan mallar olmaktadır. Örnek: İşletme belirli bir ay içinde x malı ile ilgili olarak aşağıdaki belirtilen işlemleri yapmıştır. Tarih İşlem Birim Fiyat devir Alım üretime gön üretime gönd alım üretime gönd

27 GİREN ÇIKAN KALAN FİFO YÖNTEMİ
Tarih Açıklama Birim Fiyat Tutar tutar birim fiyat DEVİR 150 3000 ALIŞ 200 3200 - Ü.GÖND 100 50 3500 Ü.GÖND. Dönem sonu stok miktarı=300Dönem sonu stok maliyeti= TL Alışların maliyeti= Üretime gönderilen=

28 -------------------------/-------------------------
150 İLK MADDE VE MALZEME HS 100 KASA / 710 İLK MADDE VE MALZEME GİD 150 İLK MADDE VE MALZ. HS FİFO yönteminin avantajlarına baktığımızda özellikle dayanıksız(taze ve günlük) ürünler var olduğunda,bozulma nedeniyle ortaya çıkacak zararlardan kaçınmaya olanak sağlar. Üretime sevk edilenler ilk alış maliyetleri üzerinden değerlendirildiği için kalan stoklar en son satın alınan fiyatlar üzerinden gösterilecek dolayısıyla bilançoda stoklar cari fiyatlara en yakın düzeyde olma olasılığını yaratabilecektir. Dezavantajı ise;fiyatların yükseldiği bir ortamda hesaplanan dönem karı görünürde daha yüksek çıkacak bu da aşırı vergi ödemesi ve aşırı kar dağıtımına sebep olacaktır.

29 Son giren ilk çıkar yöntemi(LİFO) En son satın alınan malların üretime veya satışa ilk önce gönderileceği varsayımına dayanmaktadır GİREN ÇIKAN KALAN tarih Açıklama Birim Fiyat Tutar tutar birim fiyat DEVİR 150 3000 - ALIŞ 200 3200 Ü.GÖND 100 50 3500 300

30 Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi:
LİFO yönteminin en büyük avantajı fiyatların sürekli yükseldiği dönemlerde satılan mamullerin maliyetlerini en son satın alınan malların maliyetleri ile değerlendirdiğinden,karların olduğundan fazla görünmesini önlemeye olanak sağlamasıdır.çünkü bu yöntemde üretime gönderilen stoklar eski fiyatlarından ziyade cari piyasa fiyatlarına yakın değerlerle değerlendirildiğinden,elde edilecek kar rakamı görünürde değil daha gerçekçi olacaktır. yöntem işletmenin sermayesinin aşırı vergi,kar dağıtımı ve benzeri nedenlerle dağıtılmasını önler ve işletmenin gerçek varlığının korunmasına olanak sağlar. Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi: Ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde,yıl içinde alınan malların toplam tutarı,alınan mal miktarına bölünerek ortalama maliyete ulaşılmakta ve bulunan bu tutarlar dönem sonunda kalan miktarının çarpılması suretiyle stokta kalan malın maliyeti hesaplanmaktadır.

31 GİREN ÇIKAN KALAN tarih
Açıklama Birim Fiyat Tutar tutar birim fiyat DEVİR - 150 3000 ALIŞ 200 3200 350 3114,2 Ü.GÖND 100 250 50 3500 400 3307,1 300 için ortalama birim maliyet=( )/( )=3114,2 dönem sonunda kalan 300 adet malın maliyeti=

32 NET GERÇEKLEŞEBİLİR DEĞER
TMS madde 13’e göre stoklar hasara uğrarsa,kısmen veya tümüyle eskirse veya satış fiyatları düşerse stok maliyetleri net gerçekleşebilir değerden daha yüksek olabilir. Bu durumda stoklar maliyet değeri ile net gerçekleşebilir değerden daha düşük olanıyla değerlendirilir. Stokları satıldığı zaman elimize geçen net tutar net gerçekleşebilir değeri verir. Stoklar net gerçekleşebilir değeriyle değerlenirken değer düşüklüğü karşılık ayrılmak suretiyle gider olarak kaydedilir. Örnek: Bir işletmede dönem sonunda YTL’lık mamul stoklarında bozulma tespit edilmiş, yapılan piyasa araştırmaları sonucu bu malların ancak 3.600YTL ye satılacağı saptanmıştır.

33 Şöyle kayıt yapılır.(KDV dikkate alınmamıştır)
/ 157 DİĞER STOKLAR 152 MAMULLER Değeri düşen stoğun mamuller hesabından çıkarılması / 654 KARŞILIK GİDERLERİ 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI Yukarıdaki örneği verilen mamul 3.700Y TL ye çek karşılığı satıldığı düşünüldüğünde Şöyle kayıt yapılır.(KDV dikkate alınmamıştır) 101 ALINAN ÇEKLER 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞI 157 DİĞER STOKLAR 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR İlk kayıtta net gerçekleşebilir değerle değerlenmiş stok beklenen değerin üzerinde bir fiyatla satıldığında olumlu fark Konusu kalmayan karşılıklar hesabı yardımıyla gelir tablosuna aktarılır.

34 NGD tahmininde, stokların elde bulundurulma amaçları dikkate alınır
NGD tahmininde, stokların elde bulundurulma amaçları dikkate alınır. Eğer elde bulundurulan stoklar, işletmenin satışlarını ve hizmet sözleşmelerini karşılamak amacıyla tutuluyor ise net gerçekleşebilir değer sözleşmede belirtilen fiyattır. Üretim işletmelerinde üretim girdisi olan ilk madde ve malzemeler değerlenirken, bünyesine girdikleri mamul stoklarının değeri de dikkate alınır. Buna göre, üretimde kullanılmak üzere elde bulundurulan ilk madde ve malzemelerin net gerçekleşebilir değeri maliyet değerinin altında ise, bünyesine girdiği mamulün değeri ile karşılaştırılır. Eğer bünyesine girdikleri mamullerin beklenen değerinin, üretildikleri ilk madde ve malzemenin maliyetine eşit veya daha fazla olacağı bekleniyorsa, değeri düşse de ilk madde ve malzemeler net gerçekleşebilir değerleriyle değil, maliyet değerleriyle değerlenirler.

35 GİDERE DÖNÜŞTÜRME Standartta stokların ne şekilde gidere dönüşeceği açıklanmıştır. Buna göre stoklar satıldığında,değeri düştüğünde,işletmede kullanılmak üzere imal ve inşa edilen varlıkların bünyesine girmesi gibi koşullar gerçekleştiğinde gider olarak kaydedilirler. Stoklar satıldığında,stokların kayıtlı değeri stoklarla ilgili gelir finanssal tablolara alındığı dönemde gider olarak muhasebeleştirilirler. Stoklarla ilgili paslanma,eskime,değer düşüklüğü gibi kayıplar kayıpların oluştuğu dönemde gider olarak kaydedilir. Stoklar çeşitlerine göre SATILAN MAMUL,SATILAN TİCARİ MALIN MALİYETİ hesapları aracılığıyla gidere dönüşürler. ÖRNEK A İşletmesi tarihinde Arda Ticarete 207 Nolu fatura ile tamamı peşin olmak üzere 3 adet x malını (%10 KDV hariç) 300 YTL ye satmıştır. 3 adet x malının maliyeti (8x3)=240 YTL dir.

36 621 SATILAN TİC.MALIN MALİYETİ 240 153 TİCARİ MALLAR 240
100 KASA YURT İÇİ SATIŞLAR 391 HESAPLANAN KDV 621 SATILAN TİC.MALIN MALİYETİ 153 TİCARİ MALLAR 240 Birinci madde satış işleminde elde edilen satış hasılatı ile ilgili kayıttır. İkinci madde satışların gider yönünü gösteren STMM ile ilgili kayıttır.STMM hesabı maliyet bedeli üzerinde borçlandırılırken,satılan malın çıkışı nedeniyle TİCARİ MALLAR hesabı alacaklandırılır.

37 Stoklara ilişkin Raporlanacak Bilgiler
TMS-13 madde 30’da finanssal tablolarda ve tablo dipnotlarında açıklanması istenen konuları şu şekilde sıralamıştır. Stokların değerlenmesinde benimsenen muhasebe politikaları, kullanılan maliyet yöntemleri Stokların toplam kayıtlı değerleri ve bunların sınıflandırılmaları (özellikle üretim yapan işletmelerde ilk madde ve malzeme stok, mamuller, üretim-yarı mamuller, ticari mallar ve diğer stoklara gibi) Net gerçekleşebilir değerine göre kaydedilen stokların tutarı Dönemde ayrılan stok değer düşüklüğü karşılık giderlerinin tutarı Stok değer düşüklüğünün iptalinden kaynaklanan konusu kalmayan karşılıklar Konusu kalmayan karşılıkların muhasebeleştirilme nedenleri Borçlar için stokların ne kadarının teminat gösterildiği Stokların toplam sigorta değeri.

38 sonuç 13 No’lu Türkiye Muhasebe Standardı, UMS-2 ile büyük benzerlik göstermektedir. Bu durum küreselleşme hareketlerinin hızlandığı bir dünyada doğru bir hareket tarzı oluşturmakta olup, ayrıca ülkemizin dış ekonomik ilişkilerinde avantaj sağlayacağı bile düşünülmektedir. Muhasebe uygulamasında stoklarla ilgili temel konu, stokların bir varlık olarak muhasebeleştirilmesi, kullanılması ve elden çıkarılması durumlarında gerçekleşen gelirler ile karşılaştırılacak olan ilgili maliyetin belirlenmesi olup, 13 No'lu Standard bu konuda ayrıntılı düzenlemeler getirmiştir. Ayrıca sözü geçen standart, stok maliyetlerinin oluşumu, içeriği ile uygulanacak değerleme yöntemleri içinde ayrıntılı düzenlemeleri kapsamaktadır.