GÜMRÜK TARİFELERİ Gümrük tarifeleri.

... konulu sunumlar: "GÜMRÜK TARİFELERİ Gümrük tarifeleri."— Sunum transkripti:

1 GÜMRÜK TARİFELERİ Gümrük tarifeleri

2 İçerik Anahtar kelimeler Gümrük tarifesi kavramı
Gelir sağlama ve koruma amaçları Gümrük vergilerinin konuluş esası Gümrük vergisinin ekonomik etkileri Ticaret hadleri ve optimum gümrük tarifesi Gümrük vergilerinin yansıması Etken dış koruma Dış ticarette korumacılık Türkiye’de gümrük vergileri Gümrük tarifeleri

3 Tarifeler Çeşitli mallara uygulanacak vergi oranlarını gösteren listelerdir. Dış ticaret politikasının en eski ve en çok kullanılan araçlarından biridir. Ülkelerin tek taraflı koyduğu tarifelere “otonom tarife” adı verilir. Günümüzde tarifeler karşılıklı görüşmelere dayanarak uygulanmaktadır, bunlara “sözleşmeli tarife” adı verilir. Gümrük tarifeleri

4 Tarifeler uluslararası anlaşmalarla belirlenmiştir
Böyle bir uygulama dünya ticaretini serbestleştirmek adına yapılmaktadır. Çok yanlı görüşmeler eşliğinde gümrük tarifeleri indirilmektedir. Gümrük vergileri genelde ithalat üzerinden alınmaktadır. Günümüzde DTÖ kapsamında gerçekleştirilen görüşmeler ile sanayi mallarında tarife indirimi büyük ölçüde sağlanmaktadır. Gümrük tarifeleri

5 Hazineye gelir sağlamak Yerli sanayiyi dış rekabetten korumak.
Tarifeler Gümrük vergilerinin amaçları; Hazineye gelir sağlamak Yerli sanayiyi dış rekabetten korumak. Az gelişmiş ülkelerde gümrük vergileri hazinenin önemli bir geliri durumundadır Gelir sağlama amacına yönelik olarak vergiler genelde yaygın biçimde tüketilen mallar üzerine konulur. Gümrük tarifeleri

6 Tarifeler Gelişmiş ülkelerde bütçe gelirlerini, gelir ve kurumsal vergileri oluştururken; az gelişmiş ülkelerde tarife gelirleri bütçe gelirlerinin büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Bir malın ithalinden o malın yüksek yurtiçi fiyatı ile ondan düşük dünya fiyatı arasındaki fark tutarında/daha yüksek ölçüde bir vergi alınması, ithalatı tümden önler, bu durumda mala tam bir koruma sağlanmış olur. Bu derece yüksek vergilere “yasaklayıcı vergi” denir. Gümrük tarifeleri ithalatı kısıtladığı ölçüde ödemeler dengesi açığını kapatıcı etki yapar. Gümrük tarifeleri

7 Gümrük Vergilerinin Konuluş Esası - Amacı
Tarifeler Gümrük Vergilerinin Konuluş Esası - Amacı Daha önce de belirtildiği üzere, gümrük vergileri spesifik ya da ad valorem temel üzerinden alınabilir. Bu iki vergiyi birleştiren vergiler karma vergilerdir. Spesifik vergiler, birim ve ağırlık gibi malların fiziki birimleri üzerinden alınır. Gümrük tarifeleri

8 Gümrük Vergilerinin Konuluş Esası - Amacı
Ad valorem vergi,malın değerinin belli bir yüzde oranıdır. Gümrük vergisi uygulamalarında iki tür temel alınmaktadır: F.O.B ve C.I.F F.O.B. (free on board; güvertede teslim): malın ihracatçının limanında gemiye yüklendiği andaki fiyatıdır, maliyet ile malın geminin güvertesine yüklenmesine kadar yapılan masrafları kapsar. Gümrük tarifeleri

9 Tarifeler C.I.F. (cost,insurance and freight; maliyet, sigorta ve navlun): malın ithalatçı ülkenin limanına vardığı andaki fiyatıdır, maliyet ile taşıma ve sigorta giderleri de dahildir. Ad-valorem vergi kullanılıyorsa, gümrük vergisinin alınabilmesi için önce fiyatların belirlenmesi gerekir. Örneğin, ABD ve Kanada spesifik; AB ve Türkiye ise ad-valorem vergiyi benimsemiştir. Gümrük tarifeleri

10 Tarifeler Karma vergiler, hammaddesi gümrük vergisine tabi olan mallara uygulanır. Verginin spesifik kısmı hammadde üzerine konulan gümrük vergisine eşittir. Ad-valorem vergi iç ekonomide o sanayi dalına sağlanan koruma oranını gösterir. Gümrük tarifeleri

11 Gümrük Vergisinin Ekonomik Etkileri
Gümrük tarifeleri

12 Gümrük tarifeleri

13 Gümrük Vergisinin Ekonomik Etkileri
Grafikte T ve A eğrileri söz konusu malın arz ve talebini göstermektedir. Dünya fiyatı P1 dir. Bu fiyattan yurt içi tüketim OR kadardır. Bu miktarın OK kadarı yurt içi üretim, kalan kısmı ithalattan karşılanmaktadır. P1P2 kadar vergi malın fiyatını yükseltir ve bu durumda yurt içi üretim artar, ithalat ise artan yurt içi üretim kadar azalır. Gümrük tarifeleri

14 Gümrük Vergisinin Ekonomik Etkileri
Tarifeler Dar Anlamda Etkiler (Kısmi Denge Yaklaşımı) Mal üzerine konan gümrük tarifesi o malın yurtiçi fiyatını arttırır. Vergiler aşağıdaki etkileri yaratır; A. Üretim etkisi; ithal malın iç fiyatı yükselince yerli üretim dış pazarın rekabetinden korunur. Yerli üretim genişler, üreticiler yüksek fiyatlar ile genişlemenin doğurduğu maliyet artışını karşılayabilirler. Ancak bu durum (a) üçgeni kadar kaynak israfı yaratabilir. Çünkü kaynakların verimliliği azalır. Gümrük tarifeleri

15 Tarifeler B. Tüketim etkisi; fiyat artışları üretimi özendirirken tüketimi kısıtlar. (b üçgeni) C. Dış ticaret etkisi; yerli üretimdeki artış, tüketimdeki azalma ithalatın daralmasına neden olur. (KS + UR kadar) D. Gelir etkisi; gümrük tarifeleri ithalat hacmini sıfıra indirecek kadar yüksek olmadıkları sürece hazineye gelir sağlarlar.(c bölgesi) E. Bölüşüm etkisi; ulusal gelirin tüketicilerden üreticilere doğru yeniden bölüşümüne neden olur. (d) bölgesi kadar rant geliri sağlanır. Tüketiciler malları daha pahalıya alırlar. Gümrük tarifeleri

16 Gümrük tarifeleri

17 Gümrük tarifeleri ve maliyetler
6.7 Grafik Tarifelerin 2 ülke açısından oluşan tür maliyeti göstermektedir; Üretim maliyetleri (b alanı) - Tarifelerin koruyucu etkisi, yerli firmaların üretimlerini serbest ticaret düzeyininin üzerine çıkaracak şekilde artırmasını sağlar. Bu da üretimin daha yüksek maliyetle yapılması anlamına gelir (düşük verimlilik). Tüketici maliyetleri (d alanı) – kayıp tüketici tatminini göstermektedir, bu tatminsizlik daha az istenen ikame ürünleri daha daha pahalı almaktan kaynaklanır (Gelir transferi). Gümrük tarifeleri

18 2. Tarifelerin Rant Etkileri
Gümrük tarifeleri

19 Gümrük tarifeleri

20 Gümrük tarifeleri

21 Tarifelerin Rant Etkileri
Tüketici rantı, tüketicilerin bir malın bir birimi için vermeye razı olacakları en yüksek fiyatlarla gerçekte ödedikleri fiyat arasındaki fark olarak tanımlanır. Tüketici rantı, ülkedeki fiyat Pı serbest dünya fiyatına eşit iken, toplam tüketici rantı PıFR kadardır. Fiyat düştükçe tüketici rantı artar. Üretici rantı, üreticilerin belirli bir üretimde bulunmak için uzun dönemde kendilerine yapılması gereken ödemenin üzerindeki miktarı ifade eder. Gümrük vergisi arttıkça üretici rantı artar. Gümrük tarifeleri

22 Tarifelerin Rant Etkileri
Tüketici ve üretici rantı toplumsal maliyeti veya toplum için refah değişmelerini ifade eder. Grafik b’de tarife konulduktan sonra üretim artarken, tüketim azalmaktadır. Korumacılığın üretim maliyetinin ortaya çıkmasının nedeni, gümrük tarifeleri dolayısıyla yurtiçi kaynakların daha etkin oldukları ihracat endüstrilerinden, etkinliğin göreceli olarak daha düşük bulunduğu ithal edilebilir mal endüstrilerine aktarılmasıdır. Gümrük tarifeleri

23 Tarifelerin Rant Etkileri
Tüketim maliyetlerinin ortaya çıkmasının nedeni, tarifelerin, korunan malın fiyatını diğer mallara göre yapay olarak yükseltilmesi ve böylece toplumsal üretim yapısının bozulmasıdır. Gümrük tarifeleri

24 3. Genel Denge Yaklaşımı (Makro ekonomik etkiler)
Tarifeler 3. Genel Denge Yaklaşımı (Makro ekonomik etkiler) Gümrük tarifeleri dış ödemeler bilançosunu etkiler; ithalatı kısıtladığı ölçüde ülkenin döviz giderlerinden tasarruf sağlanır, dış ödemeler açığını kapatıcı etki yapar. Gümrük tarifeleri

25 Genel Denge Yaklaşımı Toplam talebi yabancı mallardan yerli mallara doğru kaydırarak, korunan endüstriden başlamak üzere toplam hasılayı/milli geliri arttırır. Milli gelirdeki artış, istihdamı arttırır, sonuçta işsizlik azalır. Gümrük tarifeleri ticaret hadlerini tarife koyan ülke lehine değiştirebilir. Bunun için karşı ülkelerin misilleme yapmaması yanında tarife koyanın büyük bir ülke olması gerekir. Gümrük tarifeleri

26 Genel Denge Yaklaşımı Tarifeler Yoksul ülkelere/bölgelere gelir aktarımı için zengin ülkelerin vergilendirilmesi dış ticaretin amaçlarından biridir; bu amaçla lüks malların ithaline yüksek vergiler uygulanmaktadır. Ancak bazı durumlarda lüks ithal malındaki fiyat artışı yerli üretime doğru bir talep kaymasına neden olabilmektedir. Gümrük tarifeleri

27 Gümrük Tarifeleri ve ticaret hadleri
ABD Almanya’ya bilgisayar ihraç edip karşılığında bu ülkeden otomobil ithal eder. ABD otomobil üzerine tarife uygulamaktadır; Gümrük tarifesi ticaret hacmini daraltır, teklif eğrisi sola kayar. Yeni denge noktası Pı olur, ticaret hadleri ABD lehine değişmiştir. Gümrük tarifeleri

28 Gümrük Tarifeleri ve ticaret hadleri
ABD gümrük tarifesi koyarak dünya piyasalarındaki monopolcü - monopsoncu durumundan yararlanmış ve ticaret hadlerini yükseltmiştir. Bu ülke bilgisayar piyasasında monopolcü, otomobil piyasasında ise monopsoncu güce sahiptir. Gümrük tarifeleri

29 Gümrük Tarifeleri ve ticaret hadleri
Büyük ülkenin monopolcü - monopsoncu gücüne karşılık, küçük ülkeler tam rekabete daha yakın koşullar altında faaliyet gösterirler ve dünya fiyatlarını etkileyemezler. Gümrük tarifeleri

30 Gümrük Tarifeleri ve ticaret hadleri

31 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret hadleri
Grafikte Almanya otomobil ihrac etmekte, ABD de de Almanya’ya bilgisayar ihrac etmektedir. ABD’nin otomobile gümrük vergisi uygulaması otomobil ithalatını kısar ve teklif eğrisi A0 dan A’ya kayar. Dış ticaret hadleri ABD lehine değişir. Gümrük tarifeleri

32 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret hadleri
Eski fiyatlardan alışveriş yapılması durumunda dış ticaret hacmi daralır ve denge noktası E’ye iner. Bu durumda uluslararası piyasada PC kıtlığı, otomobil fazlası oluşur. Bu nedenle yeni denge noktası P1’de otomobil ucuz PC pahalıdır. Gümrük tarifeleri

33 Optimum Gümrük Tarifesi
Tarifeler Büyük bir ülke optimum diye nitelendirilebilen bir tarife koyarak serbest ticarete göre refah düzeyini en yüksek düzeye çıkartabilir. Büyük bir ülkenin gümrük tarifesi koyması, ülke refahı açısından birbirine ters 2 etki ortaya çıkartır; ticaret hadlerinde iyileşme ve daralma. Gümrük tarifeleri

34 Optimum Gümrük Tarifesi
Ticaret hadlerindeki artış ülke refahını olumlu, daralma ise olumsuz etkiler. Optimum tarife, ticaret hacmindeki daralmanın olumsuz etkilerine karşılık, ticaret hadlerindeki iyileşmeden doğan net refah artışlarını maksimum yapan gümrük tarifesi oranıdır. Gümrük tarifeleri

35 Optimum Gümrük Tarifesi
Tarifeler Büyük ülke, serbest ticaret durumundan hareketle, tarife oranlarını arttırmayı sürdürdükçe optimum tarife oranları ile ülke refahı maksimum bir düzeye yükselir, bu oran geçildikçe ise ülke refahı azalmaya başlar. Günümüzde dünya ticareti serbestleştirmeye çalışılırken bir ülkenin optimum tarife oranları koyup, tarifelerini yükseltmesi pek olası bir durum değildir. Gümrük tarifeleri

36 Gümrük Vergilerinin Yansıması Sorunu
Tarifeler İthalatçı, ithal ettiği malın sınırdan geçişi sırasında gümrük vergisini öder, sonra bu vergiyi kısmen/tamamen malın fiyatına ekleyerek içerideki nihai tüketicilere yansıtır. Gümrük vergisinin yükünü ithalatçı ülkedeki tüketiciler taşır. Gümrük tarifeleri

37 Gümrük Vergilerinin Yansıması Sorunu
Bazı durumlarda ithalatçının gümrük vergisi koyması, ihracatçıyı fiyatları kırmaya zorlayarak vergi yükünün yabancılar tarafından taşınmasına yol açabilir. Gümrük tarifeleri

38 Gümrük Vergilerinin Yansıması Sorunu
Vergi yükünün ihracatçı ülke tarafından paylaşılmasında temel koşul, alıcının büyük bir ülke olmasıdır. Bir malın başlıca tüketicisi olan ülkeler dünya ticaretindeki büyüklüklerinden dolayı monopson gücüne sahiptirler. Bunların talebindeki bir değişme dünya fiyatlarını önemli ölçüde etkiler. Gümrük tarifeleri

39 Gümrük Vergilerinin Yansıması Sorunu
ABD’nin kahveye vergi koyması Brezilya’nın, Almanya’nın fındık üzerine vergi koyması Türkiye’nin mallarını daha düşük fiyattan önermeye zorlayabilir. Oysa küçük ülkelerin dünya fiyatları üzerinde bu derece önemli bir ağırlığı olmaz. Gümrük tarifeleri

40 Gümrük Vergilerinin Yansıması Sorunu
Gümrük vergi yükünün paylaşılması, alıcı ülkenin monopson gücü veri kabul edildiğinde ilgili ülkelerdeki arz ve talep esnekliklerine bağlı bir sorun durumuna gelir. İhracatçı ülkenin arz ve talep esneklikleri ne derece düşükse bu ülke, verginin o kadar büyük bir payını üstlenir. Gümrük tarifeleri

41 Gümrük Vergilerinin Yansıması Sorunu
İthalatçı ülkede arz ve talep esnekliklerinin yüksek olması da ithalat talebinin azalmasına yol açabilir. Yüksek arz esnekliği sonucu yerli üretim hızla artarken, yüksek talep esnekliği sonucu tüketim daralır. Gümrük vergisinin ithalatı kısıcı etkileri artar. Gümrük tarifeleri

42 Gümrük vergisinin yansıması
Almanya Türkiye P Pa Pt Ta Tt At Aa M N K L Tarife Fiyat Miktar Gümrük tarifeleri

43 Gümrük vergisinin yansıması
Grafikte Almanya Türkiye’den ithal edilen ürüne Pa – Pt aralığı kadar gümrük vergisi koymaktadır. Gümrük vergisi öncesi fiyatlar P düzeyindedir. P fiyatından Türkiye’de MN kadar arz fazlası, Almanya’daki aynı miktarda talep fazlasına denk gelmektedir. Gümrük tarifeleri

44 Gümrük vergisinin yansıması
Vergi konulduktan sonra Almanya’da fiyatlar Pa ya yükselecektir. Türkiye’de de fiyatlar Pt düzeyine inecektir. Çünkü ihracat için devlet desteği gerekecektir. Bu da P – Pt aralığı kadar destek anlamı taşır. Gümrük tarifeleri

45 Gümrük vergisinin yansıması
Bu durum aynı zamanda vergi yükünün iki ülke arasında eşit dağılması anlamına gelmektedir. Örneğin P fiyatı 50 Euro olarak kabul edilirse ve almanya 20 Euro vergi getirirse, Türkiye ihracatını korumak için fiyatını 40 Euroya düşürür (Pt), Almanya’da ise buna göre 20 Euro vergi ile birlikte 60 Euroya yükselir (Pa). Yeni oluşan duruma göre iki ülke arasındaki ticaret hacmi MN aralığı kadar değil KL aralığı kadar olacaktır. Gümrük tarifeleri

46 Grafik: Gümrük vergilerinin talep ve tüketim üzerindeki etkisi
Pt Q1 Q2 D S2 S1 Fiyat Miktar Gümrük tarifeleri

47 Tarifeler Günümüzde az gelişmiş ülkeler tarımsal mallarını monopsoncu durumundaki gelişmiş ülkelere satmaktadırlar. Bu malların dünya talebindeki bir düşüş, onların dış alım kapasitelerini daraltarak kalkınma hızlarını yavaşlatabilir. Gümrük tarifeleri

48 Fiyatları tek başına etkileyemezler.
Az gelişmiş ülkeler ithal ettikleri sanayi mallarında önemli birer alıcı değildir. Fiyatları tek başına etkileyemezler. Bu ülkelerin birleşmeleri onları sanayi malları ithalatında önemli bir alıcı haline getirip dünya ticaretinden daha fazla pay almalarını sağlar. Gümrük tarifeleri

49 Etkin Dış Koruma Tarifeler Gümrük tarifeleri uygulanırken sadece ithal mallarına değil, ithalata rakip olan yurtiçinde üretim yapan üreticilerin de bu malları üretmek için ithal ettikleri ara mallara da vergi uygulanmaktadır. İthal otomobile vergi uygulanırken, aynı zamanda yerli otomobil üretiminde kullanılan parçalardan da vergi alınmaktadır. İki tür tarife uygulanmaktadır. Gümrük tarifeleri

50 Etkin Dış Koruma İki tür tarife uygulanmasına dayanarak hesaplanan gerçek koruma oranlarına etkin korunma oranı denir. Etkin koruma; nihai mal ve girdiler üzerindeki gümrük tarifeleri sonucunda, malın yurtiçi katma değerinin ne oranda korunduğunu ifade eder. Gümrük tarifeleri

51 Tj: j nihai malı üzerindeki tarife oranı
Etken Dış Koruma Tarifeler (Katma değer, malın fiyatından, onun üretiminde kullanılan girdilerin değerinin çıkartılması ile bulunan farktır. Bu fark, onun üretimine katılan faktörlerin gelirleri toplamından oluşur.) Zj = Tj – aij.Ti 1- aij Tj: j nihai malı üzerindeki tarife oranı Ti: t ithal girdisi üzerindeki tarife oranı aij: tarife yokluğunda ithal girdinin nihai mal fiyatına oranıdır. Gümrük tarifeleri

52 Türkiye’de Gümrük Vergileri
Türk Ekonomisinin Dışa Açılması 24 Ocak 1980 kararları ile Türkiye’de ithal ikameci politikalar yerine ihracat dönük politikalar uygulanmaya başlamıştır. Gümrük vergi oranları düşürülmüştür. Gümrük tarifeleri

53 Türkiye’de Gümrük Vergileri
1983- İthalatı serbestleştirmeye yönelik fon uygulaması. İthalattan gümrük tarifelerinin yanında çeşitli vergi, resim ve harçlar alınıyordu. Vergi ve fonlar gümrük işlemlerinde karmaşıklığı arttırmakta ve maliyetleri yükselterek ithalatı önlemektedir. 1993- AB ile oluşturulan gümrük birliğinin de gereği olarak tek vergi sistemine geçilmiştir. Gümrük tarifeleri

54 Gümrük Birliği Dönemi 1 Ocak 1996
Sanayi malları ithalatında AB ülkelerine karşı gümrük tarifeleri sıfırlandı, 3. ülkelere karşı ortak gümrük tarifesi kabul edilmiştir ve tarifelerde indirim öngörülmüştür. Türkiye, Orta ve Güney Avrupa ülkeleri ile serbest ticaret anlaşması imzalamıştır. AB kendi aralarında GB’ne gittiklerinde ilk başta demir ve çelik ürünleri GB dışında tutulmuştur. Gümrük tarifeleri

55 Slayt sonu...... Gümrük tarifeleri