MANTIKSAL POZİTİVİZMİN BENİMSENMESİ B ö lgesel coğrafya, ne şekilde yapılırsa yapılsın, ç evreci determinizmin çö k ü ş ü nden 1940'ların sonlarına kadar.

... konulu sunumlar: "MANTIKSAL POZİTİVİZMİN BENİMSENMESİ B ö lgesel coğrafya, ne şekilde yapılırsa yapılsın, ç evreci determinizmin çö k ü ş ü nden 1940'ların sonlarına kadar."— Sunum transkripti:

1 MANTIKSAL POZİTİVİZMİN BENİMSENMESİ B ö lgesel coğrafya, ne şekilde yapılırsa yapılsın, ç evreci determinizmin çö k ü ş ü nden 1940'ların sonlarına kadar coğrafi eğitim ve araştırmaların ç oğunun temelini oluşturmuştu.B ö lgesel coğrafya, ne şekilde yapılırsa yapılsın, ç evreci determinizmin çö k ü ş ü nden 1940'ların sonlarına kadar coğrafi eğitim ve araştırmaların ç oğunun temelini oluşturmuştu. 1950'lere doğru ise coğrafyanın bir bilim olarak ö neminin azaldığı yolunda kendi bilim dalı i ç inde gittik ç e artan huzursuzluk b ö lgesel kavramın esastan ele alınması yolundaki eleştirileri de hızlandırmıştı.1950'lere doğru ise coğrafyanın bir bilim olarak ö neminin azaldığı yolunda kendi bilim dalı i ç inde gittik ç e artan huzursuzluk b ö lgesel kavramın esastan ele alınması yolundaki eleştirileri de hızlandırmıştı.

2 MANTIKSAL POZİTİVİZMİN BENİMSENMESİ Bu eleştiriler, temelde, b ö lgesel ve sistematik ç alışmalar arasındaki denge ü zerinde, coğrafyanınBu eleştiriler, temelde, b ö lgesel ve sistematik ç alışmalar arasındaki denge ü zerinde, coğrafyanın biricik(idiografik) olanla mı yoksabiricik(idiografik) olanla mı yoksa genelleştirmeler(nomotetik)le mi vegenelleştirmeler(nomotetik)le mi ve tasvir ile a ç ıklama arasındaki farklılıklarla mı ilgilendiği ü zerinde odaklaşmıştı.tasvir ile a ç ıklama arasındaki farklılıklarla mı ilgilendiği ü zerinde odaklaşmıştı. Bu konular ü zerindeki t ü m tartışmalardan ortaya yepyeni ve yeniden canlandırılmış bir bilim dalı ç ıkmıştı ki bu bilim dalı birliğini belirli bir t ü r metodolojide buluyordu.Bu konular ü zerindeki t ü m tartışmalardan ortaya yepyeni ve yeniden canlandırılmış bir bilim dalı ç ıkmıştı ki bu bilim dalı birliğini belirli bir t ü r metodolojide buluyordu.

3 Kantitatif devrim "Kantitatif devrim" olarak nitelenen bu değişim, b ö lgesel coğrafyadaki geleneksel tasvirin yerine yasalar-kurallar konulması ve teorilerin denenmesine dayanan, a ç ıklamalı olgulara y ö nelmiş bir bilimi koyuyordu."Kantitatif devrim" olarak nitelenen bu değişim, b ö lgesel coğrafyadaki geleneksel tasvirin yerine yasalar-kurallar konulması ve teorilerin denenmesine dayanan, a ç ıklamalı olgulara y ö nelmiş bir bilimi koyuyordu. Bununla birlikte, mantıksal pozitivizmin, benimsenmesini yansıtan bu s ü re ç b ü y ü k ö l çü de bilin ç siz meydana gelmiş bir s ü re ç ti.Bununla birlikte, mantıksal pozitivizmin, benimsenmesini yansıtan bu s ü re ç b ü y ü k ö l çü de bilin ç siz meydana gelmiş bir s ü re ç ti. Coğrafyayı ger ç ek bir bilim haline getirme vizyonu uygulamacıları ö ne itmişti;Coğrafyayı ger ç ek bir bilim haline getirme vizyonu uygulamacıları ö ne itmişti; yani, bilim dalının mantıksal pozitivizm temellerine oturtulduğu pek de anlaşılamamıştı.yani, bilim dalının mantıksal pozitivizm temellerine oturtulduğu pek de anlaşılamamıştı.

4 The Nature of Geographys Coğrafyada bilim dalının tanımı ve y ö ntemleriyle ilgili ç ağdaş tartışmalara Richard Hartshorne'un 1939'da yayınlanan The Nature of Geographys ’ siyle başladığı artık kabul g ö rm ü şt ü r.Coğrafyada bilim dalının tanımı ve y ö ntemleriyle ilgili ç ağdaş tartışmalara Richard Hartshorne'un 1939'da yayınlanan The Nature of Geographys ’ siyle başladığı artık kabul g ö rm ü şt ü r. Hartshorne, kitabın amacını, ge ç mişini inceleyerek coğrafyanın doğasını ortaya koymak olarak belirtmekteydi.Hartshorne, kitabın amacını, ge ç mişini inceleyerek coğrafyanın doğasını ortaya koymak olarak belirtmekteydi.

5 Fred K. Schaefer "bilimsel olmak için coğrafyada yasalar meydana getirmek gerektiği"ni savunan Fred K. Schaefer, tasvir değil, genel kurallar oluşturulmasını savunuyor ve coğrafyanın "belirli bazı özelliklerin yeryüzündeki mekânsal dağılışını yöneten kuralları formüle edilmesiyle ilgili bilim” olarak alınmasını istiyordu;"bilimsel olmak için coğrafyada yasalar meydana getirmek gerektiği"ni savunan Fred K. Schaefer, tasvir değil, genel kurallar oluşturulmasını savunuyor ve coğrafyanın "belirli bazı özelliklerin yeryüzündeki mekânsal dağılışını yöneten kuralları formüle edilmesiyle ilgili bilim” olarak alınmasını istiyordu;

6 Fred K. Schaefer "bu tür kuralları-yasaları bilerek bir bölgedeki tüm tarihsel akışı en iyi bir şekilde tahmin etmek mümkün olacaktır” diye düşünüyordu."bu tür kuralları-yasaları bilerek bir bölgedeki tüm tarihsel akışı en iyi bir şekilde tahmin etmek mümkün olacaktır” diye düşünüyordu. Aslında bu yeni bir görüş de değildi. Humboldt ve Ritter gibi büyük bilim adamları da zaten bu yolda çaba gösteriyor ve coğrafyayı “yasalar keşfetmeye çalışan bilim dalı” olarak kabul ediyorlardı.Aslında bu yeni bir görüş de değildi. Humboldt ve Ritter gibi büyük bilim adamları da zaten bu yolda çaba gösteriyor ve coğrafyayı “yasalar keşfetmeye çalışan bilim dalı” olarak kabul ediyorlardı.

7 Mantıksal Pozitivizm Coğrafyanın eski yapısına karşı tepkiler kantitatifleşme ve teori arayışıyla kendini belli eden bir araştırma bi ç iminde belirmişti.Coğrafyanın eski yapısına karşı tepkiler kantitatifleşme ve teori arayışıyla kendini belli eden bir araştırma bi ç iminde belirmişti. Garrison'un ve Ullman ‘ ın ö nderliğinde bir grup coğrafyacı, coğrafyayı daha geniş bir şekilde tanınmasını sağlayacak bir akademik alan haline d ö n ü şt ü rmeye ç alışıyorlardı.Garrison'un ve Ullman ‘ ın ö nderliğinde bir grup coğrafyacı, coğrafyayı daha geniş bir şekilde tanınmasını sağlayacak bir akademik alan haline d ö n ü şt ü rmeye ç alışıyorlardı.

8 Mantıksal Pozitivizm O g ü nlerde dikkati ç ekenin coğrafyada "entelekt ü el ve sayısal zayıflık ve de diğer bilim dallarından daha ağır kalmak" olduğu belirtiliyordu.O g ü nlerde dikkati ç ekenin coğrafyada "entelekt ü el ve sayısal zayıflık ve de diğer bilim dallarından daha ağır kalmak" olduğu belirtiliyordu. Coğrafyayı d ö n ü şt ü rme girişiminde bulunan coğrafyacıların amacı teoriler geliştirerek, bunları deneyerek ve b ö ylece mekânın evrimi ve ö rg ü tlenmesini a ç ıklamaya ç alışarak coğrafyayı bilimin ana akışına sokmaya ç alışmaktı.Coğrafyayı d ö n ü şt ü rme girişiminde bulunan coğrafyacıların amacı teoriler geliştirerek, bunları deneyerek ve b ö ylece mekânın evrimi ve ö rg ü tlenmesini a ç ıklamaya ç alışarak coğrafyayı bilimin ana akışına sokmaya ç alışmaktı.

9 Mantıksal Pozitivizm 1950'ler ve 1960'lar boyunca coğrafyada yeni yaklaşımları savunan teorik ve kavramsal ç alışmaların hemen t ü m ü nde bilim dalının felsefi yapısına ç ok az dikkat harcandığı g ö r ü l ü r.1950'ler ve 1960'lar boyunca coğrafyada yeni yaklaşımları savunan teorik ve kavramsal ç alışmaların hemen t ü m ü nde bilim dalının felsefi yapısına ç ok az dikkat harcandığı g ö r ü l ü r. Coğrafya i ç in en iyisi olduğu d ü ş ü n ü len şey, onu daha bilimsel hale getirmekti; bilim, s ü re ç lerin a ç ıklanması olarak d ü ş ü n ü l ü rken, bilimde a ç ıklama ise hipotezlerin sınanması ve yasa oluşturulması olarak algılanıyordu. Coğrafya i ç in en iyisi olduğu d ü ş ü n ü len şey, onu daha bilimsel hale getirmekti; bilim, s ü re ç lerin a ç ıklanması olarak d ü ş ü n ü l ü rken, bilimde a ç ıklama ise hipotezlerin sınanması ve yasa oluşturulması olarak algılanıyordu. Bu d ö nemde coğrafyacılara sunulan dar felsefi se ç im nomotetik yaklaşımın t ü m ü yle benimsenmesini ka ç ınılmaz kılmıştı.Bu d ö nemde coğrafyacılara sunulan dar felsefi se ç im nomotetik yaklaşımın t ü m ü yle benimsenmesini ka ç ınılmaz kılmıştı. Ç okları i ç in coğrafya ya bilimdi ya da salt tasvir.Ç okları i ç in coğrafya ya bilimdi ya da salt tasvir.

10 Mantıksal Pozitivizm Bu d ö nemin ilgi alanları mekân, kantitatifleştirme ve teori oluşturma idi.Bu d ö nemin ilgi alanları mekân, kantitatifleştirme ve teori oluşturma idi. Bununla birlikte, yalnızca bunların coğrafyacılar i ç in yeterli olmadığının farkında olanlar da bulunuyordu.Bununla birlikte, yalnızca bunların coğrafyacılar i ç in yeterli olmadığının farkında olanlar da bulunuyordu. Coğrafi gelenek i ç inde "pozitivist" etiketi, basit bir a ç ıklamayla, modern bilimsel esinlenmelerin, yani, g ö zlemlenebilir b ü t ü nl ü klerin dağılışının matematik yoluyla sunumunu ifade etmek ü zere kullanılmıştı.Coğrafi gelenek i ç inde "pozitivist" etiketi, basit bir a ç ıklamayla, modern bilimsel esinlenmelerin, yani, g ö zlemlenebilir b ü t ü nl ü klerin dağılışının matematik yoluyla sunumunu ifade etmek ü zere kullanılmıştı. Ancak kantitatif devrim denilen şey esas olarak coğrafyadaki araştırma tekniklerini değiştirmiş, ama istatistiksel lokasyon kalıpları ile coğrafyayı geleneksel ilgi alanından uzaklaştıracak bir kanal a ç mamıştır.Ancak kantitatif devrim denilen şey esas olarak coğrafyadaki araştırma tekniklerini değiştirmiş, ama istatistiksel lokasyon kalıpları ile coğrafyayı geleneksel ilgi alanından uzaklaştıracak bir kanal a ç mamıştır.

11 Mantıksal Pozitivizm Bu yayınlarla birlikte, y ü zeyler, yayılmalar, hareketler, d ü ğ ü m noktaları, kanallar ve benzerleri şeklindeki bir mekânsal dil coğrafyanın ö nemli ö zelliği haline geliyor; regresyon y ö ntemleri ve belli başlı par ç alar ve fakt ö r analizleri, en azından bazıları i ç in bilimsel coğrafyanın en ö nemli belirtileri sayılıyordu.Bu yayınlarla birlikte, y ü zeyler, yayılmalar, hareketler, d ü ğ ü m noktaları, kanallar ve benzerleri şeklindeki bir mekânsal dil coğrafyanın ö nemli ö zelliği haline geliyor; regresyon y ö ntemleri ve belli başlı par ç alar ve fakt ö r analizleri, en azından bazıları i ç in bilimsel coğrafyanın en ö nemli belirtileri sayılıyordu. Bilimsel genelleştirilmelerin geliştirilmesi etrafında inşa edilen yeni yaklaşım, "coğrafyanın bi ç imini, matematik ve fiziğe g ö re modellendirerek, profilini y ü kseltecek şekilde tasarlamak" olarak d ü ş ü n ü l ü yordu.Bilimsel genelleştirilmelerin geliştirilmesi etrafında inşa edilen yeni yaklaşım, "coğrafyanın bi ç imini, matematik ve fiziğe g ö re modellendirerek, profilini y ü kseltecek şekilde tasarlamak" olarak d ü ş ü n ü l ü yordu.

12 Mantıksal Pozitivizm 1950'ler ve 1960'lar boyunca, coğrafyacılar bir bilim modeli olarak mantıksal pozitivizmi eleştirisiz kabul etmişlerdi.1950'ler ve 1960'lar boyunca, coğrafyacılar bir bilim modeli olarak mantıksal pozitivizmi eleştirisiz kabul etmişlerdi. Ama, ü zerine kurulduğu modeli korumak ü zere hi ç bir tartışmayı kabul etmeksizin mantıksal pozitivizmin k ö r ü k ö r ü ne benimsenmesi, bu yeni bilimsel yaklaşımla edinilen kavram ve metodolojilerin ç oğunun başka bilim dallarından ö d ü n ç alınmış olması ve ç ok azının coğrafyaya tam anlamıyla uyabilmesi ve benzeri gibi kavramsal ve başka bir ç ok nedenden dolayı coğrafyada pozitivizme bir ç ok kesimden eleştiriler gelmişti.Ama, ü zerine kurulduğu modeli korumak ü zere hi ç bir tartışmayı kabul etmeksizin mantıksal pozitivizmin k ö r ü k ö r ü ne benimsenmesi, bu yeni bilimsel yaklaşımla edinilen kavram ve metodolojilerin ç oğunun başka bilim dallarından ö d ü n ç alınmış olması ve ç ok azının coğrafyaya tam anlamıyla uyabilmesi ve benzeri gibi kavramsal ve başka bir ç ok nedenden dolayı coğrafyada pozitivizme bir ç ok kesimden eleştiriler gelmişti.

13 Mantıksal Pozitivizm Eleştirenler, coğrafyanın deneysel bir bilim olmadığını, ''eğer bir coğrafyacı bir yasa form ü le eder ya da bir model oluşturursa bunu laboratuarda deneyemeyeceğine g ö re, araziye ç ıkıp s ö z konusu olay i ç in daha fazla ö rnek ya da olgu ve daha fazla sistem bulup ç ıkarmak yoluyla denemek zorunda olduğu"nu s ö ylerler.Eleştirenler, coğrafyanın deneysel bir bilim olmadığını, ''eğer bir coğrafyacı bir yasa form ü le eder ya da bir model oluşturursa bunu laboratuarda deneyemeyeceğine g ö re, araziye ç ıkıp s ö z konusu olay i ç in daha fazla ö rnek ya da olgu ve daha fazla sistem bulup ç ıkarmak yoluyla denemek zorunda olduğu"nu s ö ylerler. Bazılarına g ö re, buradaki ö l ü mc ü l tehlike de bu yasa ya da sistemin devamını sağlamaya ç alışırken yanlı olma olasılığıdır.Bazılarına g ö re, buradaki ö l ü mc ü l tehlike de bu yasa ya da sistemin devamını sağlamaya ç alışırken yanlı olma olasılığıdır. D ü nyadaki t ü m ö rnek olaylar denenemeyeceğine g ö re, b ü y ü k bir rastlantısal ö rneklemeye girmek gerekecektir.D ü nyadaki t ü m ö rnek olaylar denenemeyeceğine g ö re, b ü y ü k bir rastlantısal ö rneklemeye girmek gerekecektir. Bu t ü r yasaların ç oğu, ayrıca, "her şeyi normal koşullar altında eşit olarak" alırlar.Bu t ü r yasaların ç oğu, ayrıca, "her şeyi normal koşullar altında eşit olarak" alırlar.

14 Mantıksal Pozitivizm Coğrafyacıların b ü y ü k kısmı, ilgi alanları olan yery ü z ü nde bu t ü r koşulların - ç ok k üçü k istisnalar dışında- bulunamayacağını zaten arazi deneyimleriyle bilirler.Coğrafyacıların b ü y ü k kısmı, ilgi alanları olan yery ü z ü nde bu t ü r koşulların - ç ok k üçü k istisnalar dışında- bulunamayacağını zaten arazi deneyimleriyle bilirler. Coğrafi metodolojinin bir ç ok toplumsal, ekonomik ve ç evresel sorunlara çö z ü m getirmede a ç ık ç a g ö zlenen yetersizliği, bir ç ok coğrafyacıyı ü zerine metodolojiler geliştirdikleri temel felsefeye eleştirel g ö zlerle bakmaya zorlamıştı.Coğrafi metodolojinin bir ç ok toplumsal, ekonomik ve ç evresel sorunlara çö z ü m getirmede a ç ık ç a g ö zlenen yetersizliği, bir ç ok coğrafyacıyı ü zerine metodolojiler geliştirdikleri temel felsefeye eleştirel g ö zlerle bakmaya zorlamıştı. Ama fiziki coğrafyacılar ve ö zellikle de jeomorfologlar arasında bu hareket kendileriyle ilgisiz ve, daha da k ö t ü s ü, ayırıcı olarak g ö r ü lm ü şt ü.Ama fiziki coğrafyacılar ve ö zellikle de jeomorfologlar arasında bu hareket kendileriyle ilgisiz ve, daha da k ö t ü s ü, ayırıcı olarak g ö r ü lm ü şt ü.

15 Mantıksal Pozitivizm Kendi modellerine d ü ş ü k yoğunluklu bir a ç ıklamayı yeterli g ö ren fiziki coğrafyacılar i ç in cevap daha da ö zelleşmeye gitmek, yeni teknikler geliştirmeye ç alışmak ve jeoloji gibi başarılı "sert" bilimlerle daha sıkı işbirliklerine gitmekte yatıyordu.Kendi modellerine d ü ş ü k yoğunluklu bir a ç ıklamayı yeterli g ö ren fiziki coğrafyacılar i ç in cevap daha da ö zelleşmeye gitmek, yeni teknikler geliştirmeye ç alışmak ve jeoloji gibi başarılı "sert" bilimlerle daha sıkı işbirliklerine gitmekte yatıyordu. Doğal d ü nyanın a ç ık olan objektif kesinliği ve y ö ntemlerinin teknik ruhu, ç oğu fiziki coğrafyacıyı kendi alanlarında mantıksal pozitivizmin kuşku taşımayan uygunluğuna zaten ikna etmişti.Doğal d ü nyanın a ç ık olan objektif kesinliği ve y ö ntemlerinin teknik ruhu, ç oğu fiziki coğrafyacıyı kendi alanlarında mantıksal pozitivizmin kuşku taşımayan uygunluğuna zaten ikna etmişti. Ancak 2000'li yıllara doğru, coğrafyanın en ampirik dalı olan jeomorfoloji, pozitivizmin ö nemini yitirmesiyle ortaya ç ıkan epistemolojik sorunlara eğilmek zorunda kalacaktı.Ancak 2000'li yıllara doğru, coğrafyanın en ampirik dalı olan jeomorfoloji, pozitivizmin ö nemini yitirmesiyle ortaya ç ıkan epistemolojik sorunlara eğilmek zorunda kalacaktı.