İKTİSADA GİRİŞ.

... konulu sunumlar: "İKTİSADA GİRİŞ."— Sunum transkripti:

1 İKTİSADA GİRİŞ

2 Giriş Dersinin İçeriği
Bilim, bilimsel yaklaşım ve sosyal bilim olarak İktisat Bilimi İktisat biliminde temel kavramlar İktisat biliminin konusu ve kapsamı İktisat biliminin dalları

3 İKTİSADİ SORUN

4 İktisat=Ekonomi İktisat;Arapça kökenli
“kasıtlı, bilinçli, ılımlı haraket” Günlük dilde türkçeye “tutumluluk” olarak geçmiş Ekonomi; eski yunan kökenli (oikonomos/oikos-nomos) Aristonun öğrencisi Critobule “ev ve çiftlik idaresi” anlamında kullanmış BİREY VE TOPLUMLARIN SAHİP OLDUKLARI SINIRLI KAYNAKLARI SINIRSIZ OLAN İHTİYAÇLARI KARŞILAMAK İÇİN NASIL DAĞITTIKLARININ İNCELENMESİDİR

5 İktisadı Anlamak için Temel Kavramlar
İhtiyaç Kaynak Kıtlık Seçim (tercih) Fayda Mal Değer Alternatif (Fırsat) Maliyeti

6 İhtiyaç; ihtiyaçlar sayıca sonsuzdur
ihtiyaçlar tatmin edilince doyuma ulaşır. ihtiyaçların şiddet dereceleri farklıdır. ihtiyaçlar rakiptir. ihtiyaçlar birbirlerini tamamlar İhtiyaçlar zamanla alışkanlık halini alabilir

7 Mal; İhtiyaçları karşılayan araçlara mal denir tüketim malları
üretim-sermaye malları dayanıksız-dayanıklı mallar kıt-ekonomik mallar-serbest mallar zaruri mallar-lüx mallar ikame malları-tamamlayıcı mallar Maddi olmayan mallar-hizmetler

8 TÜKETİM İNSAN İHTİYAÇLARININ DOĞRUDAN DOĞRUYA GİDERİLMESİ İÇİN MAL VE HİZMETLEİRİN KULLANILMASIDIR

9 ÜRETİM İHTİYAÇLARI GİDERMEKTE KULLANILACAK MAL VE HİZMETLERİN
YAPILMASI ELDE EDİLMESİ MEYDANA GETİRİLMESİ BİR YERDEN BAŞKA BİR YERE TAŞINMASI SAKLANMASINA ÜRETİM DENİR

10 Fayda; Malların ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama özelliği…
İnsan ihtiyaçlarını karşılayan bütün mallar faydalıdır…. Faydayı açıklarken…iktisat bilimi la ahlakidir…

11 Değer (kıymet) Bir malı elde etmek için karşılığında bedel ödeniyorsa bu mal değerlidir. Değer=fayda+nedret İktisada göre değer göreli (izafi-relatif) bir kavramdır… “güzelliğin on para etmez su bendeki aşk olmasa…” Aşık Veysel

12 Tercih; Kaynaklar kıttır, ama kıt kaynakların alternatif kullanım alanları vardır. İhtiyaçlarda alternatif kaynaklarla karşılanabilir… Bu nedenle tercih yapılır.. Hangi ihtiyacın karşılanacağına ve hangi kaynağın kullanılacağına karar verilir. Kıt kaynakların alternatif kullanım alanları arasında bir öncelik sıralaması yapılır. Bu tercihlerin sonucu iktisadidir ve malların nisbi değerini etkiler.

13 Üretim faktörleri Üretim yapmak için kullanmak zorunda olduğu herşey
EMEK: KAFA VE VÜCUT CABASIDIR TABİAT :İNSANIN ÇEVRESİNDE HAZIR BULDUĞU VE ÜRETİMDE KULLANABİLECEĞİ HERŞEY SERMAYE: İNSANIN ÜRETİMDE EMEĞE YARDIMCI OLARAK KULLANDIĞI FAKAT KENDİLERİDE ÜRETİLMİŞ OLAN HERŞEY.

14 KITLIK HİÇ BİR TOPLUMDA HER AN BÜTÜN İNSANLARIN BÜTÜN İHTİYAÇLARINI KARŞILAYACAK KADAR ÜRETİM YAPILMAZ BU DURUM KAYNAK KITLIĞI OLARAK ADLANDIRILIR. KAYNAK KITLIĞI İNSANLARI SEÇİM YAPMAYA ZORLAMAKTADIR.

15 SEÇİM ZORLUĞU HANGİ İHTİYAÇLAR KARŞILANCAK
HANGİ MAL VE HİZMETLER ÜRETİLECEK NASIL PAYLAŞILACAK

16 Alternatif Maliyet, Alternatifler arasında tercih yapmak, seçilmeyen alternatiflerden mahrum kalmak demektir. Bir ihtiyacın tatmini diğer alternatiflerin tatmini pahasına gerçekleştirilir. Kaçırılan fırsatlara alternatif maliyeti adı verilir.

17 Üretim imkanları eğrisi
Bir toplum elindeki üretim faktörlerini kullanarak çeşitli mal ve hizmetler üretebilir. Anlatımı kolaylaştırmak için sadece iki mal üretildiğini kabul edelim tüfek, buğday Bu toplum arzu ederse elindeki imkanları buğday üretimine ayırabileceği gibi tüfek üretiminede ayıra bilir veya hem tüfek hemde buğday üretmek isteyebilir

18 ÜRETİM FAKTÖRLERİNİN MİKTARI VE TEKNOLOJİ SABİTKEN BİR TOPLUMUN ÜRETEBİLECEĞİ VE ÜRETEMEYECEĞİ MAL DEMETLERİNİ AYIRAN BİR SINIR ÇİZGİSİDİR.

19

20 Üretim İmkanları (production possibilities): Kaynaklar sınırlı olduğundan hangi mal ve hizmetlerin hangi oran ve miktarlarda üretileceğine dair tercih yapılmalıdır.Bir maldan üretilen miktar arttıkça o malın diğer mallar cinsinden fırsat maliyeti artar; yani eldeki kaynaklar ile 10 birim X ve 20 birim Y üretilebiliyorsa üretilen X miktarı 14'e çıktığında üretilebilen Y miktarı azalmalı 16 gibi bir değer olmalıdır..

21 Malların miktarları arasındaki tüm bu üretim kombinasyonlarının birleştirilmesiyle üretim imkan eğrisi elde edilir. Eğri dışındaki noktalar elde edilemez üretim kombinasyonlarını gösterir. (10 birim X, 25 birim Y gibi)

22 Üretim imkanları eğrisi ekonomideki üç temel kavramı gösterir:

23 (1) Eğrinin negatif eğimi fırsat maliyetini gösterir
(1) Eğrinin negatif eğimi fırsat maliyetini gösterir.eğri üzerinde ilerledikçe bir maldan üretilen miktar arttıkça diğer mal(lar)dan üretilen miktar azalmaktadır.

24 (2) Eğrinin dışındaki elde edilemez üretim kombinasyonlarını gösteren noktalar ekonomideki kıt kaynakların göstergesidir

25 (3) Bu kıt kaynaklar üretilen malların miktarları arasında tercih yapmayı zorunlu kılar -->fırsat maliyeti, kıtlık(scarcity), tercih

26

27 ÜRETİM İMKANLARI EĞRİSİ
Üretim faktörlerinin miktarı ve teknoloji sabitken bir toplumun üretebileceği ve üretemeyeceği mal demetlerini ayıran bir sınır çizgisidir. Eğrinin sağıdaki noktalarda üretilemeyecek mal demetlerini gösteriri. Solundaki noktalar ise kaynaklar ya tam olarak kullanılmamakta yada kötü kullanılmakatadır.

28 Üretim imkanları eğrisinin bir başka adı ÜRÜN DÖNÜŞÜM EĞRİSİDİR
Üretim imkanları eğrisinin bir başka adı ÜRÜN DÖNÜŞÜM EĞRİSİDİR. Eğri üzerinde bir noktadan başka bir noktaya geçiş ürünlerden birinin azalması diğerinin artması demektir.

29 EKONOMİK SİSTEMLER İNSANLAR TOPLU HALDE YAŞARLAR VE EKONOMİK BAKIMDAN EN İYİ ŞEKİLDE ÖRGÜTLENMESİ GEREKİR ÖRGÜTLENME İYİ OLMAZSA ANARŞİ OLUR

30 EKONOMİK SİSTEM BİR TOPLUMUN EKONOMİK SOSYAL VE HUKUKİ BAKIMDAN ÖRGÜTLENME ŞEKLİNE EKONOMİK SİSTEM DENİR

31 EKONOMİK SİSTEM EKONOMİK REFAHI MAKSİMUM YAPMAK İÇİN TOPLUMUN BENİMSEDİĞİ EKONOMİK, SOSYAL VE HUKUKİ ÖRGÜTLENME BİÇİMİDİR(KAPİTALİZM, SOSYALİZM GİBİ)

32 BAŞARILI BİR EKONOMİK SİSTEM
TOPLUMUN İKTİSADİ AMAÇLARININ EN İYİ BİÇİMDE GERÇEKLEŞMESİNE İMKAN VEREREK MEVCUT KAYNAKLARLA HALKIN REFAHINI EN YÜKSEK DÜZEYE ÇIKARMALI VE EKONOMİK BÜYÜMEYİ SAĞLAMALIDIR.

33 EKONOMİK SİSTEMDEN BEKLENEN KRİTERLER
HIZLI BÜYÜME VE KALKINMA: Fert başına düşen üretimin sürekli artması nüfus artışından fazla üretim ETKİNLİK:Mallar minimum maliyetle üretilecek İSTİKRAR:Duraklama ve kriz yaratmadan üretim ve refah düzeyinin yükselmesi ÖZGÜRLÜK: Girişim özgürlüğü ADALET: Adil dağıtım

34 TEORİK OLARAK ÜÇ SİSTEMDEN SÖZ EDİLİR
KAPİTALİST SİTEM SOSYALİST SİSTEM KARMA EKONOMİK SİSTEM

35 KAPİTALİST SİSTEM ARZ VE TALEP ÖZGÜR. SERBEST PİYASA EKONOMİSİDE DENİR

36 KAPİTALİZMİN TEMEL NİTELİKLERİ
1.ÖZEL MÜLKİYET:Mal ve mülk edinebilme, miras, zengin olma hırsı 2.İKTİSADİ ÖZGÜRLÜKLER:Üretim ,rekabet, fiyat , mübadele gibi konularda özgürlükler vardır. “Ahenkli bir menfaat toplumu yaratır” 3.PİYASA MEKANİZMASI:Kapitalist sistemde sorunları serbest piyasa mekanizması çözer. Alıcı ve satıcı piyasada karşılaşır ve fiyat oluşur 4.REKABET:Rekabetin kurallarını devlet koyar. Tüketiciler ucuz ve kaliteli mala ulaşması kolaylaşır

37 KAPİTALİST SİSTEMDE ÜRETİM FAKTÖRLERİ ÖZEL KİŞİLERE AİTTİR,
PİYASA MEKANİZMASINA GÖRE ÜRETİM FAKTÖRLERİ FAKTÖR PİYASALARINDAN, ÜRETİLEN MAL VE HİZMETLER ÜRÜN PİYASALARINDAN ÖZGÜRCE ALINIP SATILIR. KARAR ALMA YAPISI MERKEZİYETÇİ DEĞİLDİR KAPİTALİST SİSTEMDE DEVLETİN TEMEL İŞLEVİ ADALET SAVUNMA VE İÇ GÜVENLİKTİR DEVLETİN EKONOMİ AÇIŞINDA TEMEL GÖREVİ İSE PİYASALARIN EN İYİ BİR ŞEKİLDE ÇALIŞABİLMESİ İÇİN GEREKLİ YASAL DÜZNLEMELERİ YAPMAKTIR

38 SOSYALİST SİTEM KARL MARX ;
SOSYALİZM: ÜRETİM, DAĞITIM VE DEĞİŞİM ARAÇLARININ MİLLİLEŞTİRİLDİĞİ BİR SİSTEMDİR

39 SOSYALİST SİSTEMİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ
DEVLET MÜLKİYETİ MERKEZİ PLANLAMA MERKEZİYETÇİ KARAR ALMA YAPISI MADDİ VE MANEVİ TEŞVİKLER

40 SERMAYE VE DOĞAL KAYNAKLAR KAMU MÜLKİYETİNDE
UZUN KUYRUKLAR, SOVYETLER BİRLİĞİ

41 KARMA EKONOMİK SİSTEM TÜRKİYEDE 1930 SONRASI UYULANMIŞ
İKİ SİSTEMİN ÖZELLİKLERİ BİR ARADA BULUNUR MÜLKİYETİN BİR BÖLÜMÜ ÖZEL BİR BÖLÜMÜ KAMUDADIR 1980 SONRASI KAPİTALİST SİSTEM

42 TALEP, ARZ FİYAT VE ESNEKLİK

43 TALEP İSTEK, ARZU ANLAMINA GELİR BİR GEREKSİNİMİN EKONOMİK ANLAMDA TALEP SAYILABİLMESİ İÇİN BU GEREKSİNİMİN SATIN ALMA GÜCÜ İLE DESTEKLENMESİ GEREKMEKTEDİR

44 EKONOMİK ANLAMDA TALEP
BELİRLİ BİR MALIN, BELİRLİ BİR ZAMANDA , ÖTEKİ FAKTÖRLER DEĞİŞMEMEK KAYDIYLA , ÇEŞİTLİ FİYATLARDAN TÜKETİCİLERİN BU MALDAN SATIN ALMAK İSTEDİKLERİ MİKTARLARDIR.

45 HERHANGİ BİR MAL VEYA HİZMET İÇİN TALEP DENİLDİĞİNDE O MALIN FİYATIYLA TALEP EDİLEN MİKTAR ARASINDAKİ İLİŞKİ ANLATILMAKTADIR.

46 TALEBİN FONKSİYONLARI
BİR MAL VEYA HİZMETİN TALEBİ ONUN SADECE FİYATINA BAĞLI DEĞİLDİR AYNI ZAMANDA DİĞER FAKTÖRLEREDE BAĞLIDIR. SABİT KABUL EDİLEN BU FAKTÖRLER TALEBİN FONKSİYONUNU OLUŞTURMAKTADIR.

47 TALEBİN FONKSİYONUNU OLUŞTURAN BU FAKTÖRLER
Fr:Öteki malların fiyatları Ft:Tamamlayıcı malların fiyatları Gt:Tüketici geliri T:Tüketici tercihleri N:Nüfus Gd:gelir dağılımı Fb:bekletiler Fr:tamamlayıcı malların fiyatları

48 Talep fonksiyonu A malının talep miktarı(Mt=f(Fa,Fr,Ft,Gt,T,N,Gd,Fb,…) Fa dışında diğer faktörlerin değişmediğini kabul edersek talep fonksiyonu Mt(a)=f(Fa)

49 Talep çizelgesi talep eğrisi
TÜKETİCİNİN TALEBİNİ ETKİLEYEN DİĞER ŞARTLAR SABİTKEN BELİRLİ BİR ZAMAN DİLİMİNDE ÇEŞİTLİ FİYATLARDAN SATIN ALMAYI PLANLADIĞI MAL MİKTARLARINI GÖSTERİR. Bir malın belli bir fiyattan talebi bu fiyattan satın alınan miktarını oluşturmaktadır.

50 Talep eğrisi TÜKETİCİNİN HER HANGİ BİR MALDAN TALEP ETTİĞİ MİKTAR İLE FİYAT ARASINDAKİ İLİŞKİYİ GÖSTEREN EĞRİDİR. NEGATİF YÖNLÜDÜR.

51 TALEP KANUNU MALIN FİYATININ YÜKSELMESİ TALEBİ ARTIRI DÜŞMESİ TALEBİ AZALTIR.

52 BİREYSEL TALEP EĞRİSİNDEN PİYASA TALEBİNE GEÇİŞ
BİR TÜKETİCİNİN BİR MAL VE HİZMETE KARŞI OLAN TALEBİNE BİREYSEL TALEP DENİR BİREYSEL TALEPLERİN BİR ARAYA GELMESİ BİREYSEL TALEP EĞRİSİNİN YATAY TOPLAMIDIR.

53 Talep Eğrisi Arz ve Talep Analizi

54 Talep eğrisi: patates talebi (aylık)

55 Patates için piyasa talebi (aylık)
Nokta Fiyat (TL/kg) 20 Piyasa talebi (ton) 700 A Fiyat (TL/kg) A Talep Miktar (ton)

56 Patates için piyasa talebi (aylık)
Nokta Fiyat (TL/kg) 20 40 Piyasa talebi (ton) 700 500 A B Fiyat (TL/kg) B A Talep Miktar (ton)

57 Patates için piyasa talebi (aylık)
Nokta Fiyat (TL/kg) 20 40 60 Piyasa talebi (ton) 700 500 350 A B C C Fiyat (TL/kg) B A Talep Miktar (ton)

58 Patates için piyasa talebi (aylık)
Nokta Fiyat (TL/kg) 20 40 60 80 Piyasa talebi (ton) 700 500 350 200 A B C D D C Fiyat (TL/kg) B A Talep Miktar (ton)

59 Patates için piyasa talebi (aylık)
Nokta Fiyat (TL/kg) 20 40 60 80 100 Piyasa talebi (ton) 700 500 350 200 100 A B C D E D C Fiyat (TL/kg) B A Talep Miktar (ton)

60 Talep Eğrisinin Kayması
Arz ve Talep Analizi

61 TALEP DEĞİŞMESİNDE TALEP EĞRİSİNİN TAMANIYLA SAĞA YADA SOLA KAYMASI SÖZ KONUSUDUR. TEK BİR TALEP EĞRİSİ ÜZERİNDE FİYATA BAĞLI OLARAK TALEBİN ARTMASI YADA AZALMASI İLE FİYAT DIŞINDAKİ NEDENLERDEN DOLAYI TALEBİN ARTMASI YADA AZALMASI FARKLI DURUMLARDIR.

62 Talep artışı D1 D0 P Fiyat O Q0 Q1 Miktar

63 Talep azalışı D1 D0 P Fiyat O Q0 Q1 Miktar

64 TALEP KANUNUN İSTİSNALARI
GİFFEN PARADOKSU:GİFFEN MALLARI SNOBİZM ETKİSİ: MARKA

65 ARZ SUNMA VERME GÖSTERME FİİLEN SATILMAK İSTENEN MİKTAR
TALEBİN SATIN ALMA GÜCÜYLE DESTEKLENMEDİĞİ SÜRECE TALEP SAYILMAYACAĞI GİBİ ARZINDA MUTLAKA SATILMAK KAYDIYLA PİYASAYA GETİRİLMİŞ OLMASI GEREKMEKTEDİR.

66 ARZIN TANIMI DİĞER ŞARTLAR SABİTKEN BELLİ BİR ZAMANDA BELLİ BİR PİYASADA ÜRETİCİLERİN DEĞİŞİK FİYAT DÜZEYLERİNDEN SATMAYA HAZIR OLDUKLARI MAL VE HİZMET MİKTARLARIDIR.

67 ARZI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
X=MALIN FİYATI ÜRETİM MALLARININ FİYATI ÖTEKİ MALLARIN FİYATI TEKNOLOJİ VERGİLER SÜBVANSİYONLAR BEKLENTİLER Mx=Fx

68 Arz eğrisi: patates arzı (aylık)

69 Piyasaya patates arzı (aylık)
20 Q 100 a Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

70 Piyasaya patates arzı (aylık)
20 40 Q 100 200 a b b Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

71 Piyasaya patates arzı (aylık)
20 40 60 Q 100 200 350 a b c c b Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

72 Piyasaya patates arzı (aylık)
d P 20 40 60 80 Q 100 200 350 530 a b c d c b Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

73 Piyasaya patates arzı (aylık)
d P 20 40 60 80 100 Q 100 200 350 530 700 a b c d e c b Fiyat (TL/kg) a Miktar (ton)

74 Arz Eğrisinin Kayması Arz ve Talep Analizi

75 Arz eğrisinin kayması P S0 O Q

76 Arz eğrisinin kayması P S1 S0 Artış O Q

77 Arz eğrisinin kayması P S2 S0 S1 Azalış Artış O Q

78 FİYAT FİYAT MEKANİZMASININ İKİ UNSURU ARZ VE TALEPTİR.
BU İKİ UNSURUN KESİŞMESİ PİYASA FİYATI OLUŞUR.

79 PİYASA FİYATININ OLUŞUMU
PİYASADA BELİRLİ BİR MALIN FİYATI O MALIN TALEP VE ARZININ PİYASADA KARŞI KARŞIYA GELMESİYLE OLUŞMAKTADIR. ARZ EDİLEN MİKTARLA TALEP EDİLEN MİKTARI BİRBİRİNE EŞİT KILAN FİYAT PİYASA FİYATI.( DENGE FİYATI)DIR.

80 Piyasa Dengesi Arz ve Talep Analizi

81 Denge fiyat ve miktarı: Patates için piyasa arz ve talebi (aylık)

82 Piyasa dengesinin belirlenmesi (patates: aylık)
Arz D d C c Fiyat (TL/kg) b B a A Talep Miktar (ton)

83 Piyasa dengesinin belirlenmesi (patates: aylık)
Arz D Arz fazlası ( ) d C c Fiyat (TL/kg) b B a A Talep Miktar (ton)

84 Piyasa dengesinin belirlenmesi (patates: aylık)
Arz D d C c Fiyat (TL/kg) b Talep fazlası ( ) B a A Talep Miktar (ton)

85 Piyasa dengesinin belirlenmesi (patates: aylık)
Arz D d Fiyat (TL/kg) b B a A Talep Qe Miktar (ton)

86 TALEP VE ARZ DEĞİŞMELERİNİN PİYASA FİYATINA ETKİSİ
GEREK ARZIN SABİT KALIP TALEBİN DEĞİŞMESİ GEREKSE TALEBİN SABİT KALIP ARZIN DEĞİŞMESİ YADA HER İKİSİNİN BİRLİKTE DEĞİŞMESİ DURUMUNDA PİYASA FİYATINDA DEĞİŞİKLİK MEYDANA GELECEKTİR.

87 ARZ SABİTKEN TALEBİN DEĞİŞMESİ DURUMUNDA PİYASA FİYATI
A-TALEP ARTTIĞINDA PİYASA FİYATI YÜKSELİR B-TALEP AZALDIĞINDA PİYASA FİYATI DÜŞER

88 Talep Eğrisinin Kaymasının Etkisi
Arz ve Talep Analizi

89 Talep eğrisinin kaymasının etkisi
artışı g Pe1 D1 O Qe1 Q

90 Talep eğrisinin kaymasının etkisi
g Pe1 D1 O Qe1 Q

91 Talep eğrisinin kaymasının etkisi
g Pe1 D2 D1 O Qe1 Q

92 Talep eğrisinin kaymasının etkisi
g h Pe1 D2 D1 O Qe1 Qe2 Q

93 Talep eğrisinin kaymasının etkisi
azalışı D2 g Pe1 D1 O Qe1 Q

94 Talep eğrisinin kaymasının etkisi
g Pe1 n Pe2 D2 D1 O Qe2 Qe1 Q

95 TALEP SABİT İKEN ARZIN DEĞİŞMESİ DURUMUNDA
A-ARZIN ARTMASI PİYASA FİYATI DÜŞER B-ARZIN AZALMASI PİYASA FİYATINI ARTIRIR

96 Arz Eğrisinin Kaymasının Etkisi
Arz ve Talep Analizi

97 Arz eğrisinin kaymasının etkisi
P S1 Arz azalışı g Pe1 D O Qe1 Q

98 Arz eğrisinin kaymasının etkisi
P S1 g Pe1 D O Qe1 Q

99 Arz eğrisinin kaymasının etkisi
P S2 S1 g Pe1 D O Qe1 Q

100 Arz eğrisinin kaymasının etkisi
P S2 S1 k Pe3 j g Pe1 D O Qe3 Qe1 Q

101 Arz eğrisinin kaymasının etkisi
P S1 S2 Arz artışı g Pe1 D O Qe1 Q

102 Arz eğrisinin kaymasının etkisi
P S1 S2 g p Pe1 q Pe2 D O Qe1 Qe2 Q

103 TALEP İLE ARZIN BİRLİKTE DEĞİŞMESİ DURUMUNDA
EGER TALEPTEKİ ORANSAL DEĞİŞME ARZDAKİ ORANSAL DEĞİŞMEDEN BÜYÜKSE DENGE FİYATININ ARTMASINA YOL AÇACAKTIR. EĞER ARZDAKİ ORANSAL DEĞİŞME TALEPTEKİNDEN BÜYÜKSE DENGE FİYATINDA AZALMA OLACAKTIR EGER ARZ VE TALEPTEKİ ORANSAL DEĞİŞME BİRBİRİNİN AYNISI İSE PİYASA FİYATINDA BİR DEĞİŞİKLİK MEYDANA GELMEYECEKTİR.

104 PİYASA FİAYATININ OLUŞMAMASI HALLERİ
FİYATI OLMAYAN SERBEST MALLAR PİYASADA İHTİYAÇTAN FAZLA VAR FİYAT SIFIR OLUR SU HAVA 2. FİYATI OLMAYAN AŞIRI LÜKS MALLAR

105 TALEP VE ARZ ESNEKLİĞİ TALEBİN VE ARZIN FİYAT DIŞINDAKİ DEĞİŞKENLERE NE KADAR DUYARLI OLDUĞUNU ÖLÇMEK İÇİN ESNEKLİK KAVRAMI KULLANILIR. BİR FONKSİYONDA İKİ DEĞİŞKEN VARDIR BİRİ BAĞIMSIZ DİĞERİ BAĞIMLI DEĞİŞKEN A=f(B) B:BAĞIMSIZ A:BAĞIMLI DEĞİŞKEN

106 BİR TALEP FONKSİYONUNDA HER HANGİ BİR MALIN FONKSİYONU ŞÖYLEDİR
X=f(Y) X=MAL MİKTARI Y=MAL FİYATI, TÜKETİCİNİN TERCİHİ,…. İŞTE ESNEKLİK FONKSİYONDAKİ BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLERİN BAĞIMLI DEĞİŞKENİ NE YÖNDE , NE ORANDA, NE KADAR ETKİLEDİĞİNİ BELİRLEYEN BİR ANALİZDİR.

107 TALEP ESNEKLİĞİ HER HANGİ BİR MALIN FİYAT DEĞİŞİKLİĞİ KARŞISINDA TÜKETİCİLERİN BU DEĞİŞİKLİĞE KARŞI SATIN ALDIKLARI MİTARI DEĞİŞTİRMEK ŞEKLİNDE GÖSTERDİKLERİ DUYARLILIK DERECESİ YADA TEPKİNİN ŞİDDETİDİR.

108 TALEP ESNEKLİĞİ KATSAYISI
FİYATTAKİ BİR DEĞİŞME KARŞISINDA TALEP EDİLEN MİKTARDAKİ YÜZDE DEĞİŞMENİN FİYATTAKİ YÜZDE DEĞİŞMEYE ORANIDIR. Talep miktarında % değişme Fiyatta % değişme

109 M1-M2)/M F1-F2)/F

110 BU HESAPLAMA SONUCU ÇIKAN DEĞERLER
0<E<1 YANİ TALEP EDİLEN MİKTARDAKİ DEĞİŞME FİYATTAKİ DEĞİŞMEDEN KÜÇÜKSE TALEP ESNEK DEĞİLDİR. EĞER E=1 İSE FİYAT DEĞİŞMELERİ ORANINDA TALEP DEĞİŞMEKTEDİR BİRİM ESNEK TALEP 1<E<SONSUZ TALEP ESNEKTİR NEGATİF ÇIKMASI FİYATTAKİ DEĞİŞME İLE MİKTARDAKİ DEĞİŞMENİN TERS YÖNLÜ OLMASI ANLAMINA GELİR.

111 HER NOKTADA ESNEKLİĞİN AYNI OLDUĞU TALEP EĞRİLERİ
SIFIR ESNEK TALEP:E=0 FİYAT NEKADAR ARTARSA ARTSIN TÜKETİCİLER MALI ZORUNLU OLARA ALMATADIR İLAÇ, BİRİM ESNEK TALEP MALIN FİYATI İLE TÜKETİCİLERİN TALEP MİKTARLARININ AYNI ORANDA DEĞİŞTİĞİ ESNEKLİKTİR SONSUZ ESNEK TALEP:ÇOK DUYARLI

112 E=0

113 E=1

114 E=SONSUZ

115 FAYDA VE TÜKETİCİ DENGESİ

116 FAYDA MAL VE HİZMETLERİN İHTİYAÇLARI KARŞILAMA ÖZELLİĞİ YADA TÜKETİLEN MAL VE HİZMETTEN ELDE EDECEĞİ MEMNUNİYETİ İFADE EDER.

117 TÜKETİCİLERİN ELDE ETTİKLERİ FAYDAYI EN YÜKSEK DÜZEYE ÇIKARMA YÖNÜNDE YAPTIKLARI TERCİHLER İKİ AYRI YAKLAŞIM İLE ANALİZ ETMİŞLERDİR 1-KARDİNAL YAKLAŞIM (SAYISALCI) 2-ORDİNAL YAKLAŞIM (SIRALAMACI)

118 TOPLAM FAYDA BİREYİN BİR MALI ÇEŞİTLİ MİKTARLARDA TÜKETMESİ SONUCU ULAŞILAN TATMİN DÜZEYİDİR. TU İLE GÖSTERİLİR. BİR MALDAN TÜKETİLEN MİKTARLAR ARTTIKÇA TÜKETİCİNİN ELDE ETTİĞİ TOPLAM FAYDA BELİRLİ BİR NOKTAYA KADAR ARTAR SONRA AZALMAYA BAŞLAR.

119 TOPLAM FAYDA İÇİLEN SU MİKTARI (BARDAK) TOPLAM FAYDA 1 10 2 15 3 18 4 20 5 6 16 EĞİMİ POZİTİF OLAN BİR EĞRİDİR BELİRLİ BİR NOKTADA MAKSİMUMA ULAŞIR VE NEGTİF EĞİMLİ OLURLAR

120 MARJİNAL FAYDA BELLİ BİR ZAMAN DİLİMİNDE BİR MALDAN TÜKETİLEN HER YENİ BİRİMİN TOPLAM FAYDADA MEYDANA GETİRDİĞİ DEĞİŞİKLİKTİR. BİR MALIN SON BİRİMİNİN TÜKETİMİNDEN ELDE EDİLEN TATMİNİ GÖSTERİR.

121 MARJİİNAL FAYDA HESAPLANIRKEN
MU=TOPLAM FAYDADAKİ DEĞİŞME/TÜKETİLEN MAL MİKTARINDAKİ DEĞİŞME

122 AZALAN MARJİNAL FAYDA İLKESİ
HER İLAVE TÜKETİM SONUCUNDA MARJİNAL FAYDANIN GİDEREK AZALMASINA DENİR.

123 MARJİNAL FAYDA İÇİLEN SU MİKTARI MARJİNAL FAYDA - 1 10 2 5 3 4 6 -4 NEGATİF EĞİMLİDİR TOPLAM FAYDANIN MASİMUMA ULAŞTIIĞ NOKTADA MARJİNAL FAYDA SIFIR OLMAKTADIR. YATAY EKSENİ KESTİĞİ NOKTADIR

124 TÜKETİCİ DENGESİ TÜKETİCİNİN GELİRİNİN TÜMÜNÜ HARCAYARAK FAYDASINI MASİMİZE ETTİĞİ DURUMA TÜKETİCİ DENGESİ DENİR. 1.TÜKETİCİNİ GELİRİNİNİN HEPSİNİ HARCAMASI 2-HER MAL İÇİN HARCANAN SONLİRANIN MARJİNAL FAYDALARININ EŞİT OLMASI

125 XMALININ MARJİNAL FAYDASI/X MALININ FİYATI
=Y MALININ MARJİNAL FAYDASI/Y MALININ FİYATI MUx/Px =Muy/Py X malı marjinal faydası=10 Xmalının fiyatı=5 lira 10/5=2 tüketicinin denge koşulu için y malı için aynı oranın 2 olasıyla olur.

126 Toplam ve Marjinal Fayda
Marjinal Fayda ve Tüketici Artığı Toplam ve Marjinal Fayda

127 Ali’nin çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
TU Paket TU (util) 1 2 3 4 5 6 7 11 13 14 Fayda (util) Paket çikolata (günlük)

128 Ali’nin çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
TU Paket TU (util) MU (util) 1 2 3 4 5 6 7 11 13 14 - 7 4 2 1 -1 Fayda (util) Paket çikolata (günlük)

129 Ali’nin çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
TU Paket TU (util) MU (util) 1 2 3 4 5 6 7 11 13 14 - 7 4 2 1 -1 Fayda (util) MU Paket çikolata (günlük)

130 Ali’nin çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
TU DTU = 2 DQ = 1 Fayda (util) MU = DTU / DQ = 2/1 = 2 MU Paket çikolata (günlük)

131

132 PİYASA HER HANGİ BİR ŞEYİN ALICI VE SATICILARINI KARŞI KARŞIYA GETİREN HER KOLAYLIK PİYASA OLARAK ADLANDIRILABİLİR ALICI VE SATICININ KARŞI KARŞIYA GELMESİ ALIM SATIM İŞİNİN GERÇEKLEŞMESİNİ SAĞLAR GELENEKSEL PAZAR YERLERİ

133 Ülkemiz, iki uluslararası taahhüdü dolayısıyla rekabetçi bir  piyasa ekonomisini hayata geçirmeyi üstlenmiş durumdadır. Bu taahhütlerden birincisi, AB ve Kopenhag kriterleri, ikincisi ise IMF ve Dünya Bankası ile yapılan anlaşmalar nedeniyle verilen niyet mektuplarıdır.

134 Piyasa ekonomisi, özel mülkiyetin var olduğu ve devir edilebildiği,  işbölümünün bulunduğu sözleşme ve girişim özgürlüklerinin tanındığı,  özel teşebbüsün esas alındığı, iktisadi örgütlenme şekline denir

135 Piyasa Ekonomisinin Alternatifleri ve Türleri
Sosyalizm Karma Ekonomi Piyasa Ekonomisi * Merkezi Planlama * Piyasa Sosyalizmi * Devletçilik ağırlıklı * Özel teşebbüs ağırlıklı * Sosyal Piyasa Ekonomisi * Serbest Piyasa Ekonomisi SOSYALİZM KARMA EK PİYASA EK

136 Sosyal Piyasa Ekonomisi ( = piyasa ekonomisi + sosyal refah hizmetleri) olarak tanımlanabilir.
Bu sosyal refah hizmetlerini; eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, konut, çevre koruma olarak sayabiliriz. Ancak öncelik devlette değil, piyasa ekonomisindedir.

137 Serbest Piyasa Ekonomisi
( = piyasa ekonomisi + sosyal güvenlik ağı) şeklinde özetlenebilir.

138 Açık Toplum ve Piyasa Ekonomisi
Bir açık toplumun/sivil toplumun, temel kurumları: (a) Demokrasi, (b) Hukuk Devleti, (c) Sosyal Ahlâk piyasa ekonomisine tüketicinin egemen olabilmesi, ancak; seçmenin siyasal iktidarı elinde tutması ile mümkündür Demokrasi, hukuk devleti ve sosyal ahlâk, piyasa ekonomisi için gerekli alt yapıyı oluştururlar.

139 Demokrasi ve Piyasa Ekonomisi
(1) Demokrasi için şart olan; Kuvvetler Ayrımı, ‘İktisadi ve Siyasal İktidarların Ayrımı’nın gerçekleşmesini yani piyasa ekonomisinin kabulünü gerektirir.

140 (2) Muhalefet hakkının mevcudiyeti, birden çok siyasal partinin varlığıyla değil; piyasa ekonomisinin ve özel mülkiyetin yani servet sahibi bireylerin bulunması ile mümkündür.

141 (3) Piyasa ekonomisi netice itibariyle özgürlük ve etkinliği bağdaştırabilen tek iktisadi örgütlenme olduğu için; demokrasinin ihtiyaç duyduğu ekonomik sistemdir. Ayrıca demokrasi de, piyasa ekonomisine destek verir: (a) Tüketicinin piyasada ‘kıral’ olabilmesi; seçmenin devlete egemen olmasına bağlıdır. (b) Piyasa

142 Piyasa Ekonomisi’nin Kurumları
özel mülkiyetin varlığı  ve özel mülkiyetin devir edilebilir olması, (ii) iktisadi ajan olarak müteşebbisin kabulü ve desteklenmesi, (iii) mübadele ve sözleşme özgürlüğü,

143 (iv) iş bölümünün mevcudiyeti,
(v) serbest fiyatların tüketici tercihleri ile belirlenmesi (vi) piyasalara giriş ve çıkışın serbest bulunması ( vii) piyasa aksaklıklarının giderilmesi ile sınırlı bir devletin ve vergi yükünün mevcudiyeti

144 (vııı) tüm ekonomik özgürlüklerin temini 
(ix) piyasa disiplini veya piyasa müşevviklerinin varlığıdır.

145 Türkiye devletçi/ karma ekonomiden, piyasa ekonomisine geçmeye uğraşan, fakat 1980’lerden beri bu süreci tamamlayamayan, bir geçiş ekonomisidir. Nitekim, mevcut ekonomik kriz, küreselleşme çağında karma ekonomiden piyasa ekonomisine geçişteki gecikmenin, maliyeti olarak ortaya çıkmıştır.

146 Türkiye’de Piyasa Ekonomisine Geçişte Alınması Gereken Önlemler