MİM 401 YAPI EKONOMİSİ VE İŞLETMESİ

... konulu sunumlar: "MİM 401 YAPI EKONOMİSİ VE İŞLETMESİ"— Sunum transkripti:

1 MİM 401 YAPI EKONOMİSİ VE İŞLETMESİ
Yrd. Doç. Dr. Abdullah KARAKAYA KARABÜK ÜNİVERSİTESİ Safranbolu Meslek Yüksekokulu

2 DERSİN PLANI (2007-2008 Öğretim Yılı)
KONU Süre 1. Ekonomi 2 2. İşletme 3 3. Maliyet 4 4. Fiyat 1 5. Keşif 6. Metraj Toplam 13 Ara Sınav Genel Toplam 14

3 1. Ekonomi (2 hafta) 1.1. Ekonominin Tanımı 1.2. Temel Kavramlar İhtiyaç Mal ve Hizmet Fayda/Değer Tüketim Arz ve Talep

4 1.3. Ekonomik Sistemler Kapitalizm ve Piyasa Ekonomisi Sosyalizm ve Merkezi Planlama Yan Sistemler (Sentez Arayışları) 1.4. İktisadi Sistemlerden Beklenenler Etkinlik İstikrar Özgürlük Adalet Büyüme ve Kalkınma

5 1.5. Üretim Üretimin Tanımı Üretim Faktörleri Üretimin Örgütlenişi 1.6. Kıtlık Kıtlığın Tanımı Kıtlık, Tercih ve Alternatif Maliyetler Kıtlığın Nedenleri Kıtlık ve Fakirliğin Kısır Döngüsü Fakirliğin Kısır Döngüsünden Kurtulma

6 2. İşletme (3 Hafta) 2.1. Tanımı, Önemi ve Gelişimi 2.2. İşletme ve Çevresi (Sistem Yaklaşımı/Kuramı) 2.3. İşletme Sisteminin İşleyişi İşletmecilik Optimizasyon Kısıtlı/Sınırlı Optimizasyon Alt Optimizasyon 2.4. İşletmeciliğin Temel İlkeleri Etkinlik/Etkililik Verimlilik Ekonomiklik (İktisadilik) Karlılık Esneklik ve Uyum (TKY)

7 2.5. Yönetim Tanımı, İşlevleri ve Düzeyleri Yönetimde Problem Çözme Karar Verme ve Bilgi Sistemleri Yönetim Denetimi 2.6. Girişimcilik Tanımı, Önemi ve Gelişim Süreci Etkileyen Faktörler Girişimcilik Süreci (Aşamaları)

8 3. Bina Maliyet Faktörleri (4 hafta)
2.1. Maliyetin Tanımı ve Türleri 2.2. Maliyetin Faktörleri Direkt Malzeme Direkt İşçilik Endirekt Maliyetler-GÜM/GİM VUK’a Göre Maliyetler Sosyo-Ekonomik ve Teknik Faktörler 2.3. Maliyet-Hacim-Kar Analizleri 2.4. Maliyetin Finansmanı

9 4. Birim Fiyat Tarifleri ve Analizleri (1 Hafta)
5. Keşif (1 Hafta) 6. Metraj (2 Hafta)

10 Güle guş ettiremez yok yere bülbül inler Mehmet Kami
Varak-ı mühr-ü vefayı kim okur kim dinler Mehmet Kami Ölümü 1545 VEFA: sevgiyi sürdürme, sevgi bağlılığı Güle guş ettirmeli yok yere bülbül inlememeli  Varak-ı mühr-ü vefayı herkes okuyup dinlemeli       

11 1- EKONOMİ 1.1. Ekonominin Tanımı Ekonomi (İktisat):
Kıt ya da sınırlı kaynaklarla, sınırsız insan ihtiyaçlarının karşılanması sorunu ile ilgilenmektedir. İnsanların iktisadi faaliyetlerini inceleyen bilim dalıdır. İktisadi faaliyet, insana maddi refah salamaya yöneliktir. İncelenen ekonomik birimin boyutuna göre, makro iktisat ve mikro iktisat olmak üzere ikiye ayrılır. Birey, aile ve işletme gibi küçük birimlerin faaliyetlerini inceleyen kısmına MİKRO İKTİSAT denir. Ulusal ekonomi düzeyindeki iktisadi olayları inceleyen kısmına MAKRO İKTİSAT denir. Makro ve Mikro iktisat, hiyerarşik yapı içerisinde, birbiriyle etkileşimli olup, birbirinin tamamlayıcısıdır.

12 Makro ve Mikro İktisat Ayırımı
Ekonomik Yapı Niteliği Uluslararası Ekonomi Makro Uluslararası Entegrasyonlar Ülke Ekonomileri Sektörler Mikro/Makro Endüstriler Mikro İşletmeler

13 1.2. Temel Kavramlar İHTİYAÇ: Karşılanmadığı (Tatmin edilmediği) zaman acı, kaygı ve üzüntü veren, karşılandığında zevk, haz ve gurur veren duygulara ihtiyaç (gereksinme) denir. İki tür ihtiyaç söz konusudur. a) Ekonomik ihtiyaçlar: beslenme, giyinme barınma vb. b) Ekonomi dışı ihtiyaçlar: Daha akıllı olma, cesur olma, sevgi ihtiyacı, özgürlük, adalet vb. Ekonomik olmayan ihtiyaçlar, insan refahını etkilemekle birlikte, ekonomik analizlerin dışındadır.

14 İhtiyaçların bazı özellikleri vardır: İhtiyaçlar sınırsızdır
İhtiyaçların şiddeti farklıdır İhtiyaçlar tatmin edilebilir İhtiyaçların ikame özelliği vardır İhtiyaçlar informeldir (Yasa, etik değerler ve dini değerlerden bağımsızdır) Doyum Dürtü Motivasyon Davranış Faaliyet İhtiyaç Doyumsuzluk

15 MAL VE HİZMET: İnsan ihtiyaçlarını doğrudan veya dolaylı olarak karşılayan her şeye mal denir. Somut olmayana hizmet denir. Çoğu zaman mal her ikisini de kapsar. Serbest Mallar - Su, Hava, Alaska Havası Ekonomik (Kıt) Mallar - Dayanıklı ve Dayanıksız Mallar Tüketim Malları, Üretim Malları ve Ara Mallar FAYDA/DEĞER: Mal ve Hizmetlerin ihtiyaçları karşılama özelliğine fayda denmektedir. Değer, malların faydalarının mukayesesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Değer, nispi bir özellik taşımaktadır.

16 TÜKETİM: Yararlı mal ve hizmetlerin, insan ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla kullanılmasına tüketim denir. Tüketim ekonomik faaliyetlerin son amacıdır. İnsanların bütün çabaları, hayat seviyelerini yükseltmek yani ihtiyaçlarını daha iyi karşılayacak bir tüketim düzeyine ulaşmak amacına yönelmiştir. Bu da ancak daha çok mal ve hizmete sahip olmamıza ve onları ihtiyaçlarımızı karşılamak amacıyla kullanabilmemize bağlıdır.

17 ARZ ve TALEP Piyasada alıcı ve satıcı olmak üzere iki taraf vardır Satıcıların faaliyetleri piyasanın ARZ yönünü oluşturur. Alıcıların faaliyetleri piyasanın TALEP yönünü oluşturur. Konuşma dilinde talep; istek, arzu anlamındadır. Ancak her istek ve arzu ekonomik anlamda talep olarak kabul edilmez. Satın alma isteğinin talep olarak kabul edilebilmesi için, satın alma gücüyle desteklenmiş olması gerekir. Talep, belirli bir piyasada, belirli bir anda, belirli bir fiyattan satılmak üzere piyasaya sunulan mal ya da hizmet miktarıdır.

18 1.3. Ekonomik Sistemler (İktisadi Sistemler)
Toplumsal refahı maksimum yapmak için toplumun benimsediği; ekonomik, sosyal, yönetsel ve hukuki örgütlenme biçimidir. Kısaca üretim sitemlerinin örgütlenmesi veya üretimin örgütlenmesi şeklinde de söylenir. Kapitalizm ve Piyasa Ekonomisi Arz ve talebi özgür olan üretim faktörlerinden yararlanarak, üretimin ülke çapında hür müteşebbislerce örgütlendiği ekonomik sistemdir. Temel nitelikleri şunlardır: Özel mülkiyet hakkı, Piyasa mekanizması, Bırakınız yapsınlar- Bırakınız geçsinler, Görünmeyen el,

19 1.3.2. Sosyalizm ve Merkezi Planlama
Eski Yunan’da Platon (MÖ ) Cumhuriyet adlı yapıtında, özel mülkiyetin ve ticaretin bulunmadığı bir toplumsal düzeni savunmuştur. K. Marx’ın tanımı şöyledir: Sosyalizm; üretim, dağıtım ve değişim araçlarının millileştirildiği sistemdir. Farklı uygulama biçimleri olmuştur. Merkezi planlama temel karakteristiğidir.

20 1.3.3. Yan Sistemler (Sentez Arayışları)
İki uç sistem olan Kapitalizm ve Sosyalizmin çeşitli özellikleri alınarak oluşturulan karma sistemdir. Bilinen iki uygulaması Türkiye’de 1930’larda uygulanan Karma Ekonomik Sistem: Devlet ve Özel sektör birlikte Almanya’da 1945 sonrası uygulanan Sosyal Piyasa Ekonomisi. Serbest piyasa ekonomisi yerine Sosyal Piyasa Ekonomisi Modelinin Uygulanması. Devlet, Özel Sektör ve Sivil Toplum Örgütlerinin uyumlu birlikteliği önemlidir.

21 Çin Kalkınma Modeli- Kemal derviş 10 Temmuz 07 CNN Türk Piyasa modelini (serbest piyasa ekonomisini) devletin güçlü yönlendirmesi ile çok iyi uyguladı. Sosyal piyasa ekonomisinin üç aktörü bulunmakta 1- İşletmeler 2- Sivil toplum örgütleri 3- Devlet

22 Yan Sistemler Sosyalizm Kapitalizm

23 Etkinlik İstikrar Özgürlük Adalet Büyüme ve Kalkınma

24 1.4. İktisadi Sistemlerden Beklenenler
Etkinlik Kıt kaynakların rasyonel kullanılması amacıyla, doğru üretim ve tüketim seçeneklerinin belirlenmesi ve uygulanmasıdır. Neye ihtiyaç varsa onu üretmek ve nerede ihtiyaç varsa orada tüketmek. Doğru şeyleri üretme ve ihtiyaca göre tüketme İstikrar (Ekonominin istikrarlı büyümesi) Duraklama ve kriz oluşturmadan üretim ve refah düzeyinin dengeli ve sürekli yükselmesi. Aşırı dalgalanmalar oluşturmadan sistemin gelişmesini sağlamak.

25 Özgürlük İnsanları çalıştırmanın iki yolu vardır. Baskı/Zor kullanma ve Gönüllü Katılım. Tarihi süreç içerisinde yapılan araştırmalar, özgür insanların, baskı altıda çalışan insanlardan daha başarılı ve mutlu olduğunu göstermiştir. Baskıyla da önemli sonuçlar alınabilir, önemli işler yaptırılabilir. Ancak insanların mutluluk düzeyi azdır. Piramitler … İktisadi faaliyetlerde herkese girişim özgürlüğü verilmesini ifade eder.

26 1.4.4. Adalet (Adalet mülkün temelidir.)
Üretimin adaletli dağıtılmasıdır. Kapitalizmde herkese katkısına göre ilkesi ve Sosyalizmde ise herkese ihtiyacına göre ilkesi benimsenmiş ancak bunlar mutlak anlamda uygulanamamıştır. (Yan Sistemler!) Fırsat eşitliğinin ve sosyal adaletin sağlanması yolundaki çalışmaların daha adaletli bir düzen sağlanmasında etkili olacağı söylenebilir.

27 Kısaca; ekonomik büyüme ve kalkınmayı sağlamak gerekli.
Toplumsal Amaçlar Varlığını Korumak İyi Yaşamak – Kaliteli Onurlu Yaşamak – Bağımsız Diğer amaçlar Kısaca; ekonomik büyüme ve kalkınmayı sağlamak gerekli.

28 Ekonomik Büyüme: Bir ekonomide kişi başına düşen üretimin sürekli artışıdır. Ekonomik büyüme açısından, üretim artışının sürekli olarak nüfus artışından fazla olması gerekir. Ekonomik Büyüme toplumsal refahın sürekli yükselmesini sağlar. Kalkınma: Ekonomik büyümeye göre daha kapsamlı bir kavramdır. Kalkınma; üretim artışı (ekonomik büyüme) ile birlikte örf, adet, kültür, sosyal yaşam, ahlaki ve etik değerler, yönetim şekli ve anlayışı, hukuki yapı vb. faktörlerle etkileşimlidir. Kalkınma, bir ülkede/ekonomide sosyal ve kültürel yapının değiştirilmesi ve yenileştirilmesi sürecidir. Kalkınma, toplumdaki nicel (sayısal) değişimlerin yanı sıra, nitel (Nitelik-Kalite) değişimleri de içermektedir. Bir bakıma ekonomik büyüme sonucunun hayata yansımasıdır denilebilir. Ekonomik Büyüme ve Kalkınma kavramlarının mutlak anlamda birbirinden bağımsız olduğu düşünülmemelidir.

29 Kalkınmanın Türleri Ekonomik kalkınma Bir ekonomideki mal ve hizmetlerin nicel ve nitel olarak artmasıdır. Yatırımların artması, üretim verimliliğinin yükselmesi anlamına gelir. Sosyal Kalkınma Ekonomik kalkınma sonucu oluşan refahın toplumsal sınıflar ve bölgeler arasında adaletli ve dengeli dağıtımın sağlanması.

30 İnsani Kalkınma 1990 yılından bu yana yayınlanan İnsani Gelişme Raporları ile insani kalkınma ve yoksulluk konularında yapılan inceleme ve çalışmalar, hem uluslar arası hem de ulusal düzeyde, herkes için: Onurlu, günlük yaşamın tüm fırsat ve olanaklarına hak ettiği ölçüde ulaşma imkanı sağlanmasını ve böylece yaşam standardının yükseltilmesini amaçlamaktadır İnsan haklarına saygılı olmayı Sosyal, ekonomik ve siyasal alanlarda herkesin (etnik köken, cinsiyet vb ayrıma gidilmeden) girişim özgürlüğü hakkına sahip olduğu Barışın, temel ortak bölen haline geldiği ideal (optimum) bir dünyayı hedeflemek anlamındadır. İnsani Kalkınma; sağlıklı ve uzun bir yaşam sürmek, eğitimli bilgili olmak (Haber alma özgürlüğü dahil) ve onurlu ve iyi bir yaşam standardına sahip olmak gibi en basit insani özelliklerdeki kazanımları anlatır.

31 Bu kazanımlar/ölçütler:
a) Sağlık Standardı: Bir ülkedeki ortalama yaşam süresi beklentisi esas alınarak sağlık standardı İnsani Gelişme Endeksine dahil edilmektedir. b) Eğitim Standardı: İnsani Gelişme Endeksinin hesaplanmasında kullanılan ikinci kriter ülkenin eğitim düzeyidir. Endekste eğitim kriterinin hesaplanmasında iki farklı faktörden yararlanılmaktadır. - Yetişkinler arasındaki okuma yazma oranı - Ortalama eğitim düzeyi (Okullaşma Endeksi) c) Yaşam Standardı/Refah: Kişi başına düşen milli gelirin, yerel geçim maliyetlerine uyarlanmasıyla hesaplanmaktadır. Buna (SGP) satın alma gücü paritesi de denir. GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla)

32 İnsani Kalkınma

33 Sürdürülebilir Kalkınma
Gelecek nesillerin kaynaklarını tüketmeden kalkınmayı gerçekleştirme. Çevre yönetimi önemlidir. Kültürel Kalkınma Genel olarak eğitim düzeyinin yükselmesini, kültürel etkinliklerin ve bunlara katılan bireylerin artmasını, kültür ve tabiat varlıklarının korunması anlamındadır. Kültürel kalkınma ile ekonomik kalkınma arasında önemli bir ilişki vardır. Yani gerçek ekonomik kalkınma, temelde insan öğesine, ona yapılan yatırımlara ve insanın etkinliğinin ve verimliliğinin artmasına bağlı olduğundan, doğrudan doğruya kültürel kalkınmanın bir türevidir. Ayrıca tüm kalkınma türleri birbirleri ile çok yönlü etkileşim içindedir denilebilir.

34 Toplumsal amaçların (Ekonomik Büyüme ve Kalkınmanın) çok pahalıya mâl olmadan gerçekleştirilmesi önemlidir Bu, sınırlı kaynakların optimum (en uygun) kullanımına bağlıdır. Her ne pahasına olursa olsun amaçlara ulaşmak isteği, ekonomik geçerliliği olan bir anlayış değildir.

35 Amaçların optimum kaynak kullanımı ile gerçekleştirilmesi, toplumun ekonomik gücünü artırır ve ekonomik güç diğer güçlerin (siyasal, askeri, kültürel vb.) temelini oluşturur. Böylece toplumun pazarlık gücü artar. Bunu sağlamak (ekonomik güç), öncelikle üretim ve nüfus etkenlerine bağlıdır. Ayrıca üretim sitemlerinin örgütlenmesi ve nüfusun (toplumun) kültüründen önemli oranda etkilenir. Sistem, örgüt ve kültür, insanın çalışma etkinliği ve isteği üzerinde etkilidir. Kalkınmışlık farkı - Slayt

36 Kalkınma özetle iki temel değişkene bağlıdır
ÜRETİM (Örgüt yapısı, Sistem, ...) KALKINMA = NÜFUS (Kültür, Eğitim, Sağlık, Bilgi …) ÜRETİM  NÜFUS SABİT ÜRETİM SABİT NÜFUS  ÜRETİM  NÜFUS  (Ü  > N ) Doğru Cevap ??? Milli Gelir, Ekonomik Büyüme, Gelir Dağılımı vb. konularla ilişkili

37 KISACA ÜRETMEK GEREKLİ
Zenginliğin kaynağı; sistemli, disiplinli ve örgütlü çalışarak yapılan üretimdir. Yani her alanda etkin ve verimli çalışan, büyük örgütlere sahip olmak ve o örgütlerle birlikte üretmektir. Üretim-Tüketim ilişkisi önemli (Etkinlik) İktisat-İsraf kavramları önemli İsraf ekonomisi (Kapitalist ekonomi) Her zaman güncelliğini koruyan örnekler: Yol Yapımı, Yol ve Alt Yapı Yapımı X Amaçlı Bina Yapımı ve Y Amaçlı kullanım için Tadilat Ders Materyali; Kitap, Kitap + Yrd. Kitap, Kitap + Yrd. Kitap + Dergi Örnekleri çoğaltabilirsiniz

38 1.5. Üretim 1.5.1. Üretimin Tanımı
İnsan ihtiyaçlarının doğal olarak tam karşılanmaması sonucu ortaya çıkan, beşeri bir faaliyettir. Amacı ürün, mamul veya hizmet oluşturmaktır. Bunun için üretim faktörlerinin belirli şartlar ve yöntemlerle bir araya getirilmesi gerekir. Yani üretim faktörlerinin doğru belirlenmiş öncelikler için işbirliği ve uyum içerisinde çalıştırılmasıdır.

39 1.5.2. Üretim Faktörleri İnsan Kaynakları Doğal Kaynaklar Sermaye
ÜRETMEK BAZI UNSURLARI GEREKTİRİR İnsan Kaynakları Doğal Kaynaklar Sermaye Müteşebbis (Girişimci) Bilgi Teknoloji Zaman Yönetim

40 1.5.3. Üretimin Örgütlenişi Üretim Teknik Bir Konudur Buna Karşın;
Neyin, Ne Zaman, Kim İçin, Nerede, Nasıl Üretileceği Gibi Konular Üretimin Yönetsel ve Örgütsel Yönünü Ortaya Çıkarır

41 Ekonomik Sistem Tercihi ile yakından ilişkili
Amaçlar, Araçlar, Yöntemler ve İmkanlar Çok Çeşitli Olduklarından Bunların Arasından Rasyonellik (Akılcılık) İlkesine Göre Seçimler Yapmak Gerekir Ekonomik Hareket ve Seçimler Yapmak Ekonomik Sistem Tercihi ile yakından ilişkili Buna Göre Üretimin Rasgele Olmaması, Belli İlkeler İçerisinde Uygun sistemlerle Rasyonel Olması Gerekir Bu yapılamazsa kıtlık oluşacaktır.

42 Akla uygun, aklın kurallarına dayanan, ölçülü, ussal, hesaplı:        "Rasyonel bir çalışma."- .
AKLA UYGUN, HESAPLI, ÖLÇÜLÜ, BİÇİLİ

43 1.6. KITLIK 1.6.1. Kıtlığın Tanımı
Ekonomide yeterli mal ve hizmetin olmaması anlamındadır. Üretim istenen özelliklerde yapılamazsa kıtlık olur. Kıtlık, Tercih ve Alternatif Maliyetler Kıtlık sorunu insanları seçenekler arasında tercih ya da tercihler yapmaya zorlar. Eldeki kaynaklardan maksimum fayda sağlayabilmek için ihtiyaçlar arasından önceliğe göre bir sıralama ve tercih yapılması gerekir. Bu durumda önceliği olmayan ihtiyaçlardan vazgeçilecektir. Vazgeçilen seçeneğin maliyetine ise alternatif maliyet veya fırsat maliyeti denir.

44 Vazgeçme Maliyeti ve alternatif maliyet olarak da bilinir
Vazgeçme Maliyeti ve alternatif maliyet olarak da bilinir. Tercih edilen seçenek uğruna kaçırılan net kazanç tutarıdır. Başka bir anlatımla, vazgeçilen seçenekten sağlanabilecek net kazanç, yapılan şeyin fırsat maliyetini meydana getirir. Eğer ikiden fazla seçenek arasında bir seçim yapılması söz konusu ise, benimsenen seçeneğin (yapılan şeyin) fırsat maliyeti, benimsenmeyen seçeneklerden (vazgeçilen şeylerden) en iyisinin net kazancı ile ölçülür.

45 Maliyet yapılan veya yapılacak işlerden oluşurken
Fırsat maliyeti yapılmayan veya yapılmayacak işlerden oluşur. Bu nedenle maliyeti saptamak nispeten kolaydır. Yapılan işleme karşın yapılamayan işlemlerin belirlenmesinin zorluğuna bağlı olarak, Fırsat Maliyetini saptamak zordur. Bu nedenle fırsat maliyeti kavramı belli önemli kararlara (Örneğin yatırım kararları) uygulanır.

46 İki Seçenek Benimsenen Seçenek Vazgeçilen Seçenek Fırsat Maliyeti Kasa
Banka TL x 1.20 = TL – TL Durum tersine uygulansaydı < olduğundan 0 TL

47 İkiden Fazla Seçenek Kasa (100) Banka (100) Altın (100) Beklenen Gelir
100 x 1.2 = 120 100 x 1.3 = 130 Maliyeti 120 105 (Alım, Saklama ve Satış Maliyeti 5 TL) Beklenen Kar 20 25 Kaçırılan Kar (Fırsat Maliyeti) Net/Kar Zarar 25 TL Zarar 5 TL Zarar 5 TL Kar

48 Kıtlığın nedenleri Kıtlık 3 unsura bağlı olarak oluşur. Üretim Unsurlarına Bağlı Kıtlık Sisteme Bağlı Kıtlık Bölüşüme Bağlı Kıtlık

49 ÜRETİM UNSURLARINA BAĞLI KITLIK
Tamamı olmasa da bazı üretim unsurları kıttır, çevresel faktörlerce sınırlandırılmıştır. Örneğin; sermaye, girişimci, bilgi vb. gibi Bunlar kıtlığa neden olur Fırat akar durur, sen de bakar durursan, kıtlık olur Örneğin girişimcinin kıt olduğu bir ekonomide üretim istenen düzeyde olamaz. Bu sorun bir süre dış alımla sürse de uzun vadede toplumun aleyhine sonuçlanır. Tilki kuyruğu meselesi?

50 SİSTEME BAĞLI KITLIK Çeşitli ekonomik sistemler bulunmaktadır. Planlı Ekonomi Kapitalizm Karma ekonomi Her bir sistemin üretim unsurlarına bakış açısı farklı olmaktadır. Toplumun bünyesine uygun olmayan sistemin seçimi, üretimde kaynak israfına, dolayısıyla da kıtlığa neden olur.

51 Batı iktisat öğretisi genellikle, kendi sömürü politikasına uygun olmadığı için sisteme bağlı kıtlıktan söz etmez. Daha çok üretim unsurlarına bağlı kıtlıktan söz eder

52 Her nimet bir külfet karşılığıdır
BÖLÜŞÜME BAĞLI KITLIK Her nimet bir külfet karşılığıdır Külfete katlananlar ile nimete konanlar arasında dengesizlik varsa bölüşüme bağlı kıtlık vardır Kısaca bölüşümün adaletsiz oluşunu ifade eder. Örneğin gelir dağılımı dengesizliği gibi. Kar Faiz Rant Ücret Faiz: Sermaye Rant: Doğal Kaynaklar Ücret: Emek Kar: Girişimci

53 Düşük Gelir Düşük İstihdam Yetersiz Yatırım Yetersiz Tasarruf Yetersiz
Kıtlık ve Fakirliğin Kısır Döngüsü Düşük Gelir Düşük İstihdam Yetersiz Yatırım Yetersiz Tasarruf Yetersiz Sermaye Birikimi Yetersiz Girişimci Kültürü

54 1.6.5. Fakirliğin Kısır Döngüsünden Kurtulma (Fakirliğin Aşılması)
Girişimcilik çok önemli Üretim ve Teknoloji ilişkisi önemli Bilgi birikimi → Teknolojiyi, Teknoloji → Üretimi Üretim → Pazarlamayı desteklemelidir.

55 Üretim–Pazarlama İlişkisinde
Pazarlamanın önceliği Üretim-Bölüşüm İlişkisinde Nimet-Külfet dengesinin gerekliliği Üretim-Sistem İlişkisinde (Makro-Ülke Düzeyi) Uygun Makro Sistemin Belirlenmesi !? Üretim-Sistem İlişkisinde (Mikro-Firma Düzeyi) Uygun Örgütlenme Biçiminin Belirlenmesi !? Gereklidir.

56 Örgütlenme biçim ile ilgili ilginç bir örnek!
KANO YARIŞI Türk ve Japon takımları kano yarışı yapacaktır. Uzun ve zorlu bir hazırlık devresinden sonra Japonlar 1 km farkla yarışı kazandılar. Türk takımı çok sarsıldı ve sorunun belirlenmesi için yabancı danışmanlık şirketi ile anlaştı. Uzun ve pahalı bir süreçten sonra, danışmanlık şirketinin bulgusu: Rakip takımda 1 dümenci 8 kürekçi, Türk takımında ise 1 kürekçi 8 dümenci bulunuyordu

57 Üretimde iş bölümü ve uzmanlaşma. Adam Smith
Türk takımı bu bulgular sonucu yeniden örgütlendi; yeni örgütsel yapı: 4 dümen müdürü, 3 bölgesel dümen müdürü ve kürekçiyi motive etmek için yeni bir başarı değerleme sistemi... İkinci yarışı Japonlar 2 km farkla kazandı Üretimde iş bölümü ve uzmanlaşma. Adam Smith Sistem ve kültürle ilişkili!

58 TEŞEKKÜRLER...

59 2. İŞLETME 2.1. Tanımı, Önemi ve Gelişimi TANIMI İnsan ihtiyaçlarını karşılamak üzere yararlı mal ve hizmet üreten temel ekonomik birimlere “işletme” denir. İşletme kelimesi, İş kökünden gelmektedir. Bu anlamda Üretim unsurlarının konuşlandırıldığı yer, İş yeri Üretim unsurlarını çalıştırma, İş gördürme

60 İşletme kavramı ile ilişkili diğer genel nitelikli bir kavram da örgüttür.
Kısaca, örgüt sistemli faaliyetler bütünüdür. Buna göre her işletme bir örgüttür. Ama her örgüt işletme değildir. Ayrıca günlük dilde kullandığımız ve işletme kelimesi yerine kullanılabilecek bazı örnekler fikir vermesi amacıyla sunulmuştur. Kurum, kuruluş, şirket, firma, fabrika vb. İşletmelerin sadece kar amaçlı bir örgüt olduğu da düşünülmemelidir.

61 Örnekler

62 İşletmelerin Hayatımızdaki Yeri ve Önemi
Tüm ihtiyaçlarımızı işletmeler vasıtasıyla karşılarız. Örneğin sabah bizi uyandıran saatten ……

63 İşletmelerin Gelişim Süreci
İnsanlığın Gelişimi ile paralel olarak dört aşamada incelenebilir. İlkel Toplum Tarım Toplumu Sanayi Toplumu Bilgi Toplumu

64 İnsanlığın Gelişim Süreci ve İşletmecilik
1- İlkel Toplum → Göçebe Yaşam, Toplayıcılık ve Avcılık ile Kendine yetecek düzeyde besin Teknoloji (Balta) ile ihtiyaç fazlası besin (İnsanlar arası farklılaşma/Ekonomik-Yönetsel farklılaşma burada başlıyor)

65 2- Tarım Toplumu → Yerleşik Hayata Geçiş
Tarım devrimi → 1. Küreselleşme A) Tek tanrılı dinler tarım devrimi ile başlıyor. Din ve Din adamları Önemli B) Toprağı almak ve korumak için Örgüt ve Devlet/İmparatorluk Kavramları gelişmiştir. C) Basit düzeyde işletmecilik. Basit aletler ile tarımsal üretimde artış Ev işçiliği ile mal üretimi D) Basit düzeyde ticaret. (Değiş-Tokuş (Trampa/Ayni değişim)

66 3- Sanayi Toplumu → Kentleşme
Sanayi Devrimi → 2. Küreselleşme A) Din’e ilaveten Dil ve Etnik Milliyetçilik akımları gelişmiştir. B) Teknolojik üstünlüğün belirginleşmesi Buhar gücü ve Ulusal Zenginliğin önem kazanması 1765 James Watt’ın buharlı makineyi keşfi 1776 Adam Smith’in iş bölümü ve uzmanlaşmayı keşfi (Ekonomi biliminin kurucusu)

67 C) Fabrikalarda seri üretimin başlaması (Taylor ve Fayo’un iş analizleri mikro ekonominin işletmeciliğe dönüşü ve işletmeciliğin bilimselleşmesi) Fabrikalar Köylüyü Kentli yapmıştır. Köylü → Fabrika → Kentli Sanayi Bölgeleri ve bu bölgelerde Şehirleşme D) Emek ve Sermaye sınıfı oluşmuştur. Bu sınıflar arasında daha çok çatışma yaşanmıştır. (Proletarya diktatörlüğü ve işçi sınıfı arasında veya emek ile sermaye arasında) E) Üretimin örgütlenmesinde sivil toplum örgütlerinin yer almaya başlaması Lonca ve Ahilik teşkilatları (Zanaatkarlık)

68 4- Bilgi Toplumu → Teknoloji Bölgelerinin oluşumu
Teknokentler (Teknoparklar) Bilişim Devrimi → 3. Küreselleşme A)Ekonomi B) Silah C) İdeoloji D) Bilginin artan önemi ve Bilgi teknolojisinin yaygınlaşması (Yaklaşık 1950’ler den bu yana) Her alanda oluşturulan; bilgi sistemleri, bilgi ağları, bilgi bankaları Düşünsel gücün önemini artırması Üretim ve pazarlama stratejilerinin önem kazanması Hizmet sektörünün öneminin artması Teknoparklar (Teknoloji bölgeleri)

69 5- Bilgi Ötesi Toplum → Sanayi devrimin ıskaladık, bilgi devrimini de ıskalarsak sınıfı düşük bir toplum olarak yaşamaya mahkum oluruz. 2050 yılında dünyanın tek hakimi Türkler olacakmış….

70 Disiplinler arası çalışmanın önemlidir
2.2. İşletme ve Çevresi Sistem Kuramı İnsanlar yeryüzünde var oldukları günden beri, yaptıkları işleri sistemleştirmeyi sistemli çalışmayı amaçlamışlardır. Genel Sistem Kuramının (GST) kurucusu olarak, Ludwig Von Bertalanffy gösterilir. 1937 yılından itibaren yayınladığı makalelerini derleyerek Genel Sistem Teorisi isimli bir kitap yayınlamıştır. Disiplinler arası çalışmanın önemlidir

71 Sistem: Önceden belirlenmiş çeşitli amaçları gerçekleştirmek için aralarında karşılıklı karmaşık ilişkiler bulunan birden fazla bileşenin belli çevresel sınırlar içerisinde çalışarak oluşturduğu bütündür. Tanımın Unsurları: Amaç ve hedeflerin olması Birden çok bileşen olması Bileşenler arası ilişkiler Çevre ve çevre ile etkileşim Bütünlük Sistemin sınırı (onu diğer sistemlerden ayıran alan)

72 Sistemin Yapısı ve İşletme Sistemi
GİRDİ Üretim Faktörleri İlk/Ham madde İnsan Kaynakları Bilgi, Enerji Finansal Kaynaklar Diğer İŞLEM Üretim Süreci Dokuma Kesme Eritme Şekillendirme Diğer ÇIKTI Mal ve Hizmetler Ürün/Hizmet Kumaş, İplik, Elbise Demir, Otomobil Diğer ÇEVRE Uluslararası ve Ulusal Ekonomi Sektör ve Endüstri Paydaşlar Fiziki coğrafya Teknolojik çevre Kültürel Çevre

73 Sistem Çevre Etkileşimi ve İşletme Sistemi
GERİ BİLDİRİM Mevcut Çıktı = İstenen Çıktı  Pozitif GB Mevcut Çıktı ≠ İstenen Çıktı  Negatif GB Sisteme müdahale gerekir. KONTROL Mevcut Çıktı İstenen Çıktı Karşılaştırılır GİRDİ İŞLEM ÇIKTI

74 1. Dış Çevre (Makro Çevre)
İşletmenin işleyişine etki eden çevresel faktörler (İşletme İlgilileri/paydaşlar/çıkardaşlar) iki başlık altında incelenir. 1. Dış Çevre (Makro Çevre) 1.1 İlgili Dış Çevre Genel Dış Çevre Sahipler Ekonomik Çevre Yöneticiler Yasal Çevre Devlet Sosyal Çevre Kredi Kuruluşları Uluslar arası Çevre Çeşitli örgütler Kültürel Çevre Halk/Toplum Siyasal Çevre Diğer Askeri Çevre Diğer

75 2. İç Çevre (Mikro Çevre) 2.1 İşlevsel İç Çevre 2.2. Yapısal İç Çevre
İnsan Kaynakları Amaçlar Üretim Yapılacak İşler Pazarlama Örgüt Kültürü Finansman Kullanılan Teknoloji Yönetim Yönetim Anlayışı Muhasebe Rekabet ve Çatışma Ar-Ge Diğer Diğer

76 Sistem Türleri ve İşletme
Açık, Kapalı ve Kısmen Kapalı Sistemler Alt, Üst ve Süper Sistemler İşletmeler genel kabul görüldüğü şekli ile açık sistemlerdir. Ancak kısmen kapalı sistem olarak da düşünülebilir.

77 Sistemle İlgili Bazı Kavramlar
Sistem Analizi: Disiplinler arası bir çalışmayla sistemle ilgili değişkenlerin incelenmesi. Sistem geliştirme: sistemin aksayan yerlerine müdahale etme Sistem tasarımı: İlk defa bir sistem kurma Sistemin Çalıştırılması: Çeşitli alternatifler vardır.

78 Doğrudan Geçiş Paralel Geçiş Yeni Sistem Eski Sistem Yeni Sistem

79 Kademeli Geçiş Pilot Geçiş Eski Sistem Yeni Sistem Yeni Sistem
Pilot Sistem

80 Sistem yaklaşımı Porshe firması Telefon sorunu - uygun bir yere Durumsallık Yaklaşımı

81 2.3. İşletme Sisteminin İşleyişi 2.3.1. İşletmecilik Kavramı
İşletmelerin kendilerine tahsis edilen toplumsal kaynakları en uygun (optimum) kullanmaları için geliştirilen kuramsal (teorik) ve uygulamalı çalışmalara işletmecilik denir. İşletmecilik, temel ekonomik sistemler olan işletmelerin optimizasyonu için şu tür temel çalışmaları içerir: İşletmenin iç ve dış çevresinin, stratejik bakış açısıyla ANALİZ ve SENTEZ yoluyla incelenerek durumunun belirlenmesi. Durum analizi Duruma uygun amaç ve strateji ve hedeflerin belirlenmesi Bunların uygulanması ve Sonuçların kontrolü ve geri bildirim yapılması

82 Optimizasyon Kavramı Bir ekonomik sistemde var olan kaynakların (işgücü, zaman, sermaye, süreçler, ilk madde-malzemeler, kapasite, ekipman vb. sistem elemanlarının) en uygun şekilde kullanılarak, belirli amaçlara (maliyetlerin azaltılması, kar maksimizasyonu, kapasite kullanım düzeyinin yükseltilmesi, rekabet üstünlüğü, etkinlik ve verimlilik artışı, müşteri memnuniyeti, çevreye uyum vb.) ulaşmayı sağlayan yöntemler ve teknolojiler olarak tanımlanabilir.

83 2.3.3. Kısıtlı/Sınırlı Optimizasyon
Karar vermeyi alternatifler arasından rasyonel bir seçim yapma süreci olarak ele almak, esasında şu varsayımlara dayanmaktadır. Karar Verici alternatifler hakkında tam bilgiye sahiptir. Her alternatifin sonucu hakkında tam bilgi vardır Karar Verici bu sonuçlarla ilgili olarak net bir tercihe sahiptir Karar Verici alternatiflerin sonuçlarını karşılaştırıcı hesapları yapabilir Sorun net ve kesin olarak tanımlanabilir Ancak gerçek yaşamda bu varsayımların her zaman geçerli olmadığı, karar vericinin çoğu kez yetersiz ve kısıtlı bilgiler çerçevesinde seçim yapmak zorunda kaldığı bilinmektedir. Bu durum “Kısıtlı optimizasyon/Kısıtlı rasyonellik” teorisi ile incelenmektedir.

84 Kısıtlı rasyonellik teorisine/görüşüne göre, karar verici, gerçek yaşamda kısıtlayıcı faktörlerin etkisi altındadır. Bu faktörler karar vericiyi rasyonel seçim yapmaktan uzaklaştırır. Bu nedenle karar verici mevcut koşullarda “tatminkâr” sayılan seçimi yapar. Karar vericiyi rasyonel seçimden uzaklaştıran kısıtlayıcı faktörler olarak şunlar sayılabilir: İnsan beyinin kısıtlı hesap yapma kapasitesi Sorunun belirsizliği ve yapısının karmaşıklığı Gerekli bilgilerin tam ve zamanlı elde edilmemesi vb. Bu faktörlere bağlı olarak karar verme süreci en iyi soncu sağlayan rasyonel bir seçim sürecinden çok, kısıtlı bilginin işlendiği ve tatminkâr sayılan sonucu sağlayan bir seçim süreci olarak düşünülmelidir.

85 Tatminkâr olma, bir alternatifin sonucunun kabul edilebilmesi için gerekli minimum şartları karşılamayı ifade eder. Dolayısıyla rasyonel yaklaşımın maksimum veya optimum sonuca ulaştırmasına karşılık, kısıtlı rasyonellik tatminkar sonuca ulaştırır. Kısıtlı rasyonellik gerçek yaşamda daha çok kullanılan bir karar yaklaşımıdır. Rasyonel Yaklaşım Maksimum veya Optimum Sonuç Kısıtlı Rasyonellik Tatminkar Sonuç

86 (Alt düzeyli optimizasyon)
Alt Optimizasyon (Alt düzeyli optimizasyon) Alt optimizasyon çoğu kez problemlerin dar görülmesiyle ortaya çıkar. Alt sistemleri ayrı ayrı optimize etme girişiminin, ana sistemin optimizasyonunda oluşturduğu olumsuzluktur. Alt sistemler kendi amaçlarını gerçekleştirirken, ana sistemin amaçlarına istenen katkıyı sağlayamıyor demektir. Üretim müdürü, maksimum üretim miktarı ile üretim maliyetlerini azaltılmaya çalışır. Bu durumda üretim artışı, satışlar dikkate alınmadan uygulanırsa stok fazlalılığı oluşur. Fazla stok bulundurma maliyetleri, fiyata yansıtılamıyorsa, gelir gider dengesi olumsuz yönde etkilenir ve maliyet düşürme işlemi işletmenin aleyhine sonuçlanmış olur.

87 Benzer şekilde, işletme satış miktarını max
Benzer şekilde, işletme satış miktarını max. yaparak, kar maksimizasyonu sağlamaya çalışabilir. Oysa üretim fonksiyonunun yani üretim hacmindeki değişmelerin oluşturacağı maliyet değişikliklerinin analiz edilmesi gereklidir. Aksi halde artan maliyetler arz/talep esnekliğine de bağlı olarak karı aynı oranda artırmayabilir. Sonuç olarak alt optimizasyon meydana gelir.

88 2.4. İşletmeciliğin Temel İlkeleri 2.4.1. Etkinlik/Etkililik
Etkinlik, uygulananın uygulanması gerekene uygun olmasıdır (uygunluk derecesidir). Faaliyet, hareket veya davranışın mümkün olduğu kadar yöneltilmiş bulunduğu amaca ulaşma çabası ve derecesidir. Amaca ulaşmada yeterli olunup olunmadığını gösteren bir ölçüttür.

89 Üretimi optimum kaynak kullanımı ile yapmak gerekmektedir.
Kaynak kullanımında ne ölçüde Optimum düzeyin sağlandığı çeşitli kriterlere (ölçütlere) göre saptanır. Bunlara işletmeciliğin temel ilkeleri de denilmektedir. Bunların en çok bilinenleri: Etkinlik/Etkililik Verimlilik Ekonomiklik Kârlılık Esneklik ve Uyumluluktur

90 Etkinlik/Etkililik Etkinlik, uygulananın uygulanması gerekene uygun olmasıdır (uygunluk derecesidir). Faaliyet, hareket veya davranışın mümkün olduğu kadar yöneltilmiş bulunduğu amaca ulaşma çabası ve derecesidir. Amaca ulaşmada yeterli olunup olunmadığını gösteren bir ölçüttür. Doğru amaç belirlemek, Gerekli çıktıya ulaşmak

91 Doğru olan (Gerekli) işi yapmak. Doğru olan işi, doğru önem,
Daha çok yönetimin (Kamu ve/veya Özel sektör), gerçek ihtiyaçları belirleyebilmesi Doğru olan (Gerekli) işi yapmak. (Fatih Sultan 100 altın ve 100 Sopa) Doğru olan işi, doğru önem, öncelik ve imkan sırası ile yapmak. Etkinlik = Fiili çıktı Planlanan çıktı

92 2.4.2. Verimlilik En az kaynak kullanımı ile en çok çıktıyı sağlamak
En az girdi ile en çok çıktıya ulaşmak. İşleri doğru yapmak. Daha çok iç (firma, ülke) değişkenlerle ilgilidir. Örneğin; işgücü, ilk madde, kullanılan teknoloji vb. unsurlardan etkilenir.

93 Her unsur/değişken için ayrı ayrı hesaplanabilir.
Parasal değerlerle ölçülmesi çok anlamlı olmadığından daha çok fiziksel değerlerle ölçülür. İşletme mukayeselerinde sıklıkla kullanılır. MPM – Milli Prodüktivite Merkezi kurulmuştur 1965 Verimlilik = Çıktı Girdi

94 2.4.3. Ekonomiklik (İktisadilik)
İşlerin yürütülmesinde katlanılan maliyetler ile elde edilen gelirler arasındaki ilişkidir. Üretimden elde edilen çıktının maliyetinin üzerinde bir değerle satılması En az maliyetle en çok gelir elde etmekle ilgilidir. 1’den büyük olması iyi anlamına gelir. Ekonomiklik = Gelir Maliyet

95 Satış başarısı ile ilgilidir.
Daha çok dış değişkenlerle ilgilidir. Satış başarısı ile ilgilidir. Mal ve hizmetlerin uygun koşullarda satış yeteneğini (pazarda varlığını koruma) sürdürebilmeleri ile ilgilidir. Genel ekonomik yapıdan etkilenir. Halkın yaşam tarzı Toplumsal değerler ve Dünya görüşü gibi faktörlerden etkilenir.

96 Karlılık = Kar Sermaye 2.4.4. Karlılık
Elde edilen kar ile bu karı sağlamak için kullanılan sermaye arasındaki ilişkidir. Sermaye yapısından ve fırsat maliyetinden etkilenir. Karlılık = Kar Sermaye

97 Esneklik ve Uyum Tüm ekonomiler; siyasi, askeri, teknolojik, sosyo-kültürel vb. çevresel faktörlerin etkisi altındadır. Yaşamak ve kalkınmak için, bu faktörlerdeki hızlı ve ani değişime zamanında ve doğru uyum sağlamak zorunludur. Uluslar arası toplumdan soyutlanmış biçimde kalkınmak mümkün değildir. Değişen dünyanın sürekli izlenmesi ve çabuk entegre olunmasını ifade etmektedir.

98 ESNEKLİK – UYUM Örgütün değişime çabuk ve kolay uyum sağlayabilme yeteneğidir. Yeniliklere direnmeme ve yenilikçi olabilme Israrcılık yerine uzlaşıcılık İçinde bulunduğu çevreye uyum sağlayamayan örgütlerin başarılı olması ve uzun vadede varlığını koruması söz konusu olamaz

99 Esneklik ve Uyumda Önemli Konular
Aşırı verimlilikten kaçınma İnsan ve diğer kaynaklar arasında uyumu sağlama İnsan – insan İnsan – Makine Makine – Makine Bu kavramlar birbirleri ile etkileşimlidir.

100 İşletmecilik ve Kalkınma İlişkisi
Etkinlik Verimlilik Ekonomiklik Karlılık Esneklik Kriterlerini yerine getiren, yani optimum kapasite ve optimum kaynak kullanımı ile çalışan işletmelerin çoğalması Makro ve Mikro sistemlerin uyumlu birlikteliği önemli.

101 2.5.YÖNETİM TANIMI İŞLEVLERİ VE DÜZEYLERİ GELENEKSEL ANLAMDA  Başta insan olmak üzere, tüm örgütsel kaynakların, örgütsel amaçlar doğrultusunda iş birliği ve uyum içerisinde çalıştırılmasıdır. Örgütsel kaynakların, örgütsel amaçlar için sistematik örgütlenmesidir.

102 İnsanca yönlendirilmesidir.
İNSANCIL ANLAMDA  İnsanın, İnsan tarafından, İnsani amaçlar için, İnsanca yönlendirilmesidir.

103 STRATEJİK ANLAMDA  Geleceği beklemek yerine; geleceği şekillendirmek, geleceği yönetmektir. Kısaca  FÜTZ + Rakipler F =Fırsatlar Ü = Üstünlükler T =Tehditler Z = Zayıflıklar (Gelişmeye açık yönlerimiz)

104 YÖNETİM FONKSİYONLARI
(YÖNETİM İŞLEVLERİ) Genel Olarak Yönetimin 5 işlevi vardır. 1. Planlama 1. Planlama 1. Planlama 2. Örgütleme 2. Uygulama 2. Örgütleme 3. Uygulama 3. Kontrol 3. Uygulama 4. Kontrol Kontrol 5. Koordinasyon

105 PLANLAMA ÖRGÜTLEME KOORDİNASYON KONTROL YÜRÜTME

106 ŞEFİM BEN DUVAR USTASIYIM
Sayın Şefim, iş kazası tutanağına Planlama Hatası diye yazmıştım. Bunu yeterli görmeyerek ayrıntılı anlatmamı istemişsiniz. Olaylar şöyle olmuştur: Bildiğiniz gibi ben bir duvar ustasıyım. İnşaatın 6. Katındaki işim bitince yaklaşık 250 kg olarak tahmin ettiğim artan tuğlaları aşağıya indirmek için bir varil buldum. Ona sağlam bir ip bağladım.

107 6. Kata çıktım. İpi bir çıkrıktan geçirdim. Ucunu aşağıya saldım
6. Kata çıktım. İpi bir çıkrıktan geçirdim. Ucunu aşağıya saldım. Tekrar aşağıya indim ve ipi çekerek varili 6. Kata çıkardım. İpin ucunu sağlam bir yere bağladım. Yukarıya çıktım ve bütün tuğlaları varile doldurdum. Sonra aşağıya indim ve bağladığım ipin ucunu çözdüm.

108 İpi çözmemle beraber birden kendimi havalarda buldum. Ben 70 kiloyum
İpi çözmemle beraber birden kendimi havalarda buldum. Ben 70 kiloyum. 250 kg’ lık varil hızla aşağıya düşerken beni havalara çekti. Heyecan ve şaşkınlıktan ipi bırakmayı akıl edemedim. Yolun yarısında dolu varille çarpıştık. Sağ iki kaburgam bu sırada kırıldı.

109 Yukarıya varınca iki parmağım çıkrığa sıkıştı
Yukarıya varınca iki parmağım çıkrığa sıkıştı. Parmaklarım bu sırada kırıldı. Yere çarpan varilin dibi çıktı, tuğlalar etrafa saçıldı ve varil hafifledi. Ben süratle aşağıya inmeye başladım. Yolun yarısında varille çarpıştık. Sol bacağımın kaval kemiği bu sırada kırıldı.

110 Can havliyle ipi bırakmayı akıl ettim
Can havliyle ipi bırakmayı akıl ettim. Başımı kaldırıp yukarıya baktığımda boş varilin süratle üzerime geldiğini gördüm. Kafatasımın da böyle çatladığını sanıyorum. Bayılmışım. Gözümü hastanede açtım...

111 Yönetimin Düzeyleri Üst Düzey Orta Düzey Alt Düzey Çalışanlar

112 2.5.2. YÖNETİMDE PROBLEM ÇÖZME
Yönetimin özü; Sorunlara çözüm üretmektir. Sorun çözümünde, genel kabul görmüş şu süreci izleyebilir. Bu sürecin uygulanışı soruna, olaya, kuruma, yönetim anlayışına vb. faktörlere göre değişir.

113 Sorun Çözme Süreci 1. Problem belirleme 2. Bilgi toplama
3. Analiz - Sentez 4. Çözüm alternatifleri/Seçenekler Üretme 5. En uygun seçeneğin bulunması 6. Bu seçeneğin uygulanması 7. Geri bildirim yapılması

114 Problemlerin önem, öncelik ve imkan sırasının belirlenmesi
1- PROBLEM/SORUN BELİRLEME Problem belirtilerinin esas problemden ayrılması ve gerçek problemin saptanması Problemlerin önem, öncelik ve imkan sırasının belirlenmesi Stratejik hatalar taktik önlemlerle düzeltilemez

115 ÖNCELİK: Bir şeyin öbüründen önce olması durumu, takaddüm
PROBLEMLERİN ÖNEM, ÖNCELİK VE İMKAN SIRASI ÖNEM: Bir şeyin nitelik veya nicelik bakımından değeri olma durumu, ehemmiyet ÖNCELİK: Bir şeyin öbüründen önce olması durumu, takaddüm İMKAN: Uygun şart veya durumun varlığı Olabilirlik, mümkün olmak, olacak halde bulunmak

116 Gerçek problemin saptanması
Temel psikologa gider, yatınca karyolanın altından birisi çıkıp beni boğacakmış gibi geliyor bana der. Psikolog bunun uzun süreli bir terapi gerektirdiğini ve maliyetinin de yüksek olduğunu söyler. Bunu üzerine Temel karar vermek için süre ister. Sokakta gezerken Dursun’a rastlar ve durumu anlatır. Dursun’un cevabı çok açıktır. Karyolanın ayaklarını kes sorunu çözersin

117 Üretimde kalite sorunu
Finansmanla ilgili olabilir…

118 Denetlemede önemli bir araçtır.
2- BİLGİ TOPLAMA Bilgi, olayları; Anlama, Yönlendirme ve Denetlemede önemli bir araçtır. Formel ve İnformel yollarla elde edilebilir. Çeşitli Bilgi Sistemleri Erken Uyarı Sistemi kurulabilir! BİLGİ DEĞERLEME VE ÇÖZÜM ALTERNATİFLERİ

119 3- ANALİZ VE SENTEZ Durumsallık ve Sistem 4- ALTERNATİFLER ÜRETME VE BU ALTERNATİFLERİ DEĞERLENDİRME

120 5- EN İYİ !? SEÇENEĞİN BULUNMASI – KARAR VERME (Kısıtlı Optimizasyon)
6- BU SEÇENEĞİN UYGULANMASI Uygulamanın başarısı öncelikle; emek/çaba, zaman, kaynak/para ve deneyim gerektirir. Gönülden çalışmak ve şanslı/kısmetli olmak da önemli Ayrıca taraflar ve ortam da son derece önemlidir. .. Problemden uzaklaşmak .. Problem çözme sürecinde ZAMAN KAZANMA Padişah, köylüler ve eşek Sistem geliştirme ve Sistem tasarımı !!

121 7- GERİ BİLDİRİM YAPILMASI
Sürekli etkileşim sonucu oluşan olumlu ya da olumsuz tepkilerin değerlendirilmesi. Aksi halde KAOS oluşabilir Kaos ise ENTROPİYE neden olabilir. Manavın Çırağı

122 ENTROPİ: Niteliği ve büyüklüğü ne olursa olsun tüm sistemlerde zaman içinde; bozulma, dağılma ve yok olma yönünde oluşan eğilimlerdir. Bu durumda sistemin sürekliliği açısından geri bildirim zorunludur denilebilir. KAOS: Biçim ve kurallardan yoksun, uyumsuz ve karışık durum, Kargaşa, Belirsizlik

123 İçerik 2.3.4. Karar Verme ve Bilgi Sistemleri Karar Vermenin Tanımı
Karar vermenin Önemi Etkin Karar Verme Karar Verme Süreci Yönetimde Karar verme Karar Vermede Bilgi Bilgi Sistemleri Bilişim Teknolojileri

124 KARAR VERMENİN TANIMI Karar verme veya Karar alma
Mevcut duruma göre oluşabilecek çeşitli hareket biçimlerinden amaca en uygun olanını seçmektir. İki veya daha faza seçenek yoksa karar vermeden söz edilemez. Tek davranış seçeneği varsa seçim yoktur, dolayısıyla karar verme işlemi söz konusu değildir.

125 Karar verme, akıl ve duygularımızın etkisindedir.
Zaman önemli bir kısıtlayıcı faktördür Mevcut kaynak bileşimi önemli bir faktördür En iyi olarak seçilen seçenek gerçekte en iyi olmayabilir. Aslında karar verme OLASI EN UYGUN hareket biçimini seçmektir.

126 KARAR VERMENİN ÖNEMİ Günlük hayatta sürekli yenilenen değişik sorunları çözebilmek, karar vermeyi zorunlu kılar Karar verme günlük yaşantımızın vazgeçilmez bir parçasıdır Gün boyunca basit ya da karmaşık bir çok karar veririz.

127

128 (KARAR VERMEDE ETKİNLİK)
ETKİN KARAR VERME (KARAR VERMEDE ETKİNLİK) Etkinlik herhangi bir faaliyetin amaca ulaşma derecesini ifade eder. Bu tanım içerisinde aynı zamanda doğru amaç belirlemiş olma gerekliliği de vardır. Etkinliği somut olarak ölçebilmek oldukça zordur. Ancak bazı kriterler fikir verebilir.

129 Sorun çözücü olmalıdır
Sorun çözücü olmalıdır. Her zaman seçeneklerden biri de hiçbir şey yapmamaktır. Akılcı olmalıdır. Fayda/maliyet veya Nimet/Külfet dengesi olmalı. Akılcılık karar vermede bilinen (daha doğrusu bilimsel) yöntemlerin kullanılması ile de ilgilidir. (İnsanlığın orak birikimi-bilimin genel tanımı ve amacı gibi kavramlarla bana göre böyle’nin kıyaslanması ?) Zamanında verilmelidir. Bazı kararların aynı anda verilmesi, bazı kararlarında birbirini izler şekilde (ardışık) verilmesi gerekebilir.

130 KARAR VERME SÜRECİ Süreç, belli bir sona (amaca) ulaştıran bir dizi sistemli faaliyet ve çalışmalardır. Sorunun farkına varma/belirleme Veri ve bilgi toplama Alternatifler geliştirme Alternatiflerin etkilerini değerleme (Durum Muhakemesi- Durumlar, Sonuçlar, ) Olası en uygun alternatifi belirleme Uygulama Uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi Objektif Ölçütler (parasal ve diğer ölçülebilir değerler) Kişisel ölçütler …… yeni sorunlar ve süreçler

131 YÖNETİMDE KARAR VERME Karar verme yönetimin tüm işlevlerinde ve düzeylerinde bulunmaktadır. Yönetim = Karar Verme Yönetici = Karar Verici olarak söylenebilir.

132 Yöneticinin karşılaşabileceği karar durumları
Bilgiye göre Belirlilik durumunda karar verme Risk durumunda karar verme Belirsizlik durumunda karar verme Yapıya göre Programlanabilir kararlar (Yapısal kararlar) Programlanamayan kararlar (yapısal olmayan) Rekabet kararları (Rakipleri hesaba katarak)

133 Yönetim Düzeyine Göre Stratejik kararlar (Üst düzey kararlar) Yönetsel kararlar (Orta düzey kararlar) Eylemsel kararlar (Alt düzey kararlar) Kapsamına Göre Amaçları belirlemeye yönelik kararlar Araçları belirlemeye yönelik kararlar Uygulamaya yönelik (gündelik) kararlar İstisnai kararlar

134 Zaman ufkuna göre Uzun süreli Orta süreli Kısa süreli Diğer Bireysel ve Grup kararları Açıklanan ve Açıklanmayan kararlar Birincil kararlar, İkincil kararlar vb.

135 KARAR VERMEDE BİLGİ Bilgi, karar verme sürecindeki yöneticiye yardımcı olmak amacıyla düzenlenmiş verilerdir. Yöneticinin ihtiyacını karşıladığı sürece anlamlıdır. Bilgi, verilerin amaca göre işlenmesi, düzenlenmesi sonucu oluşur. Üst bilgi (yoğun bilgi), özel bir amaca yönelik olarak düzenlenmiş bilgilerden oluşur.

136 Bilginin özelikleri Doğruluk Tarafsızlık Kısalık Zamanlılık İlgililik (Yerindelik) Anlaşılabilirlik Geçerlilik Güvenilirlik Ekonomiklik

137 (Yönetim Bilgi Sistemleri)
Bilgi sistemleri, yöneticilerin gereksinim duydukları ve belli özellikleri taşıyan her türlü bilgiyi, istenen yer ve zamanda, isteyen yöneticilere sistemli, sürekli ve disiplinli bir şekilde ulaştırabilecek bilgi ağıdır denilebilir. Bilgi sistemleri, örgütsel yapıya, yönetim anlayışına, kararın niteliğine vb. faktörlere göre değişik biçimlerde olabilir.

138 Örneğin, İlkel bilgi sistemleri Ofis otomasyon sistemleri Yönetim bilgi sistemleri Karar destek sistemleri Stratejik bilgi sistemleri Geleceğin bilgi sistemleri Formel ve İnformel bilgi sistemleri

139 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ
Değerlendirilecek bilgi nitelik ve nicelik olarak çoğaldıkça insan yeteneklerini zorlamaktadır. Bilgi sistemlerinin tasarım ve uygulamalarında bilgisayar ve iletişim teknolojilerinden yararlanılmasını ifade eder. Bilişim teknolojileri ile desteklenmiş bilgi sistemleri, yöneticilerin etkin karar vermelerine önemli katkılar sağlar. Ancak hiçbir bilgi sistemi yönetici adına karar veremez.

140 Özetle, Yönetici = Karar Verici (Kişisel ve toplumsal sorunlara yönelik) Karar Verme  Risk ve Belirsizlik içermekte R ve B Azaltma  Karar alanı ile ilgili bilgi düzeyini yükseltmeyi gerektirir. Bilgi Düzeyini Yükseltmek  Etkin Bilgi Sistemlerini gerektirir. Bilgi sistemlerinin etkinliğinde  Bilişim Teknolojileri önemli rol oynamaktadır.

141 Böylece kişisel ve toplumsal refah artabilecektir.
Kalkınma yolunda önemli adımlar atılabilir.

142 YÖNETİM DENETİMİ Geniş kapsamlı ve işletmenin bütün faaliyetlerini iktisadilik ve rasyonellik ana ilkeleri çerçevesinde ve işletmenin amaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlayıcı gözlemleme, değerleme ve düzenleme faaliyetleri olmaktadır. Faaliyet denetimi: Yapılan işin ekonomik açıdan başarılı olup olmadığının ortalamalara göre denetlenmesidir. Sorumluluk denetimi :Faaliyetten sorumlu kişilerin başarısının denetlenmesidir. Direkt denetim: Birinci kademe yönetici tarafından yapılır. Sadece gözleme dayalıdır.

143 2.6. GİRİŞİMCİLİK 2.6.1. Girişimciliğin Tanımı, Önemi ve Gelişimi
Girişimci üretim faktörlerini bir araya getirerek, iktisadi mal veya hizmet üretimi için gerekli girişimi başlatan; ayrıca üretim için gerekli finansman kaynaklarını ve üretimin değerlendirileceği pazarları bulan kişidir. Kısaca bir Türk değişiyle ifade etmek gerekirse, girişimci un, yağ ve şekeri tedarik edip helvayı yapan kişidir. Burada un yağ ve şeker klasik 3 üretim faktörü olan emek, sermaye ve doğayı simgelerken helvayı yapan kişi ise dördüncü üretim faktörü olan girişimciyi simgelemektedir

144 Kalkınmada Girişimciliğin Önemi
Kalkınmada girişimciliğin rolü çok büyük bir etmendir. Bu etmenin hayata geçirilmesin de ise üretimin yapılması gerekmektedir. Üretim kavramı ise; insan ihtiyaçlarının doğal olarak tam karşılanmaması sonucu ortaya çıkan beşeri bir faaliyettir. Amacı da ürün, Mamul veya hizmet oluşturmaktır. Bütün zenginliklerin kaynağı sistemli ve örgütlü çalışarak yapılan üretimdir. Yani her alanda etkin ve verimli çalışan, büyük örgütlere sahip olmak ve o örgütlerle birlikte üretmektir. Yani kısaca üretmek gereklidir.

145 2.6.2. Girişimciliği Etkileyen Faktörler
Aile Çevre (Sosyal, Ekonomik, Teknolojik vb. etmenler) Devlet (Siyasal, Askeri, vb. etmenler) Yetenek Şans Diğer

146 2.6.3. Girişim Oluşturma Aşamaları
Her işletmenin kurulmasından önce bir düşünce aşaması bulunur. Girişimcilerin gerçekleştirmek istedikleri bir takım amaçlar, yatırım yapma fikrinin kaynağını oluşturur. Bu amaçlara örnek olarak; kar elde etmek, bölgesel kalkınmaya katkı sağlamak, yatırım teşviklerinden faydalanmak, sosyal saygınlık kazanmak, büyük işletme imajı oluşturmak, bağımsız çalışma isteği, başka fırsatların yokluğu vb. söylenebilir.

147 Bir yatırım kararı hangi amaçla verilirse verilsin akılcı ve rasyonel olabilmesi için işletmeciliğin temel ilkelerine uygun olmalıdır. Bu uygunluk, yatırımın fiilen gerçekleştirilmesini beklemeden araştırılmalıdır. Bu araştırmayı kapsayan çalışmaya Fizibilite (Olabilirlik) Çalışması denir.

148 Fizibilite Çalışması Girişimci herhangi bir yatırım kararı vermeden önce bu yatırımın ekonomik, teknik, finansal, hukuksal ve örgütsel açıdan uygunluğunu araştırılmalıdır. Fizibilite, yatırımın akılcı ve rasyonel olup olmaması konusunda girişimciye fikir verir. Söz konusu çalışmaların tümünü kapsayan ve bir ön proje niteliğini taşıyan araştırmaya fizibilite raporu denir. Fizibilite raporunun yararları şunlardır.

149 Bir ön proje niteliğinde olduğundan yatırım maliyetlerini azaltır.
En uygun kuruluş ve konumluk yeri seçimine katkı sağlar. Yatırımın finansman ihtiyacı ve bunun karşılanması hakkında en uygun alternatifin seçilmesine katkı sağlar. İşletmenin en uygun hukuksal yapıda kurulmasına imkan verir.

150 Yatırım teşvikleri, gümrük muafiyeti vergi indirimi, ithalat -ihracat kolaylığı vb. gibi önemli konularda bilgi verir. Kurulması düşünülen işletmenin örgüt yapısı ve buna uygun personel istihdamının sağlanmasına katkı sağlar.

151 Fizibilite raporları çeşitli bölümlerden oluşur:
Ekonomik Araştırma: Üretilecek mamullerin muhtemel fiyatları, pazarları maliyetleri, hammadde ve kuruluş yeri hakkında ayrıntılı inceleme yapılır. Kısaca; neyi, nerde, kaça üretip, kime, kaça satacağız sorularına cevap arar.

152 Teknik Araştırma: Ekonomik araştırmada üretilmesine karar verilen mamullerin hangi teknoloji kullanılarak üretileceği ile ilgili ayrıntılı bilgi verir. Teknoloji seçiminde ileri ve ilkel ayrımı önemli olmakla birlikte yerli ve yabancı ayrımı da önemlidir. Özellikle yatırımcının amacı ile ilgilidir İstihdam önemli ise emek yoğun teknoloji daha önemlidir.

153 Finansal Araştırma: Yatırımla ilgili para hareketlerinin çeşitli alternatifler içerecek biçimde ayrıntılı şekilde belirlenmesidir. Yasal Araştırma: Kurulacak işletmenin hukuki yapısının alternatif yönleri ile ayrıntılı biçimde belirlenmesidir. ÖRNEK: Kişi işletmesi mi?, şirket mi ? kurulacağına; şirket kurulacaksa ne tür bir şirket kurulacağına bu aşamada karar verilir.

154 Örgütsel Araştırma: Bir işletmenin en değerli varlığı insan varlığıdır.
Bu nedenle gerçekleştirilecek yatırımın başarıya ulaşmasında kimin hangi işi, hangi yetki ve sorumluluk çerçevesinde yapacağı belirlenmelidir. Uygun personelin bulunup bulunamayacağı yatırım kararında önemli etkendir.

155 İşletmelerde kuruluş yeri seçimi
Kuruluş yeri çalışmaları genel olarak işletmenin esas faaliyetlerini gerçekleştireceği Coğrafi bölge ya da fiziki mekandır. Kuruluş yeri seçiminde en önemli unsur, işletmenin faaliyetlerini işletmecilik ilkelerine göre gerçekleştirerek amaçlarına ulaşabileceği bölgenin belirlenmesidir.

156 Uygun(optimum) kuruluş yeri seçimine etki eden faktörler:
Ekonomik Faktörler Doğal Faktörler Çevresel faktörler Diğer Faktörler

157 Ekonomik faktörler Pazara yakınlık Hammadde kaynaklarına yakınlık Ulaşım imkanları İşgücü kaynaklarına yakınlık

158 Doğal faktörler Enerji ve yakıt İklim ve su

159 Çevresel faktörler Sosyo-Psikolojik faktörler (Kendi memleketine iş yeri açması, vefa borcu ) Sosyo-Kültürel faktörler (İşçi sorunları, şehirde ve köyde yaşam, kentleşme-kentlileşme) ) Kamusal faktörler Stratejik faktörler

160 Finansal kuruluşlara yakınlık Yedek parça temini Bakım-onarım sektörü
Diğer faktörler Finansal kuruluşlara yakınlık Yedek parça temini Bakım-onarım sektörü İşletmenin artık ürünlerini değerlendirme Diğer işletmelerin artık ürünlerinden yararlanma Atık sorunu

161 Yatırım maliyeti Genel anlamda bir değer birikimi elde etmek amacıyla yapılan parasal harcamaların tamamına "Maliyet" denir. Buna benzer şekilde yatırım maliyeti, yatırım düşüncesi ve fizibilite çalışmalarının gerekli kıldığı harcamalarla başlar. Montaj ve deneme üretim maliyeti dahil olmak üzere yatırımın tamamlanmasına kadar geçen sürede yapılan harcamalardan oluşur.

162 Yatırım maliyeti uzun süreli harcama gerektirir.
Buna karşılık paranın geri dönüşü ilk yıllarda olmaz. Tıpkı eğitim maliyeti gibi.

163 Yatırım maliyetini etkileyen önemli unsurlar şunlardır:
Fizibilite ve Proje Maliyeti Patent Maliyeti (isim parası patent için verilen para) Arsa ve Çevre Düzenleme Maliyeti İnşaat Maliyetleri

164 Makine Donanım Maliyetleri
Gümrük Vergisi ve Kur Farkı Kuruluşun Gerektirdiği Resmi Harcamalar Montaj ve Deneme Üretim Maliyetleri Önceden Tahmin Edilemeyen Çeşitli Maliyetler

165 İşletme Sermayesi-Döner Sermaye
Yatırım tamamlandıktan sonra günlük olağan işlerin yürütülmesi için gerekli parasal kaynakları ifade eder. Teknik açıdan dönen varlıklar ile kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki ilişkiye bağlıdır. Buna anlamda alış-satış sözleşmelerindeki peşin ve vade bileşimine de bağlıdır.

166 Kuruluş Sürecinin İşleyişi
Yatırım öncesi (planlama) çalışmaları Yatırım çalışmaları İşletme aşaması Daha ayrıntılı biçimde Proje fikri Proje hazırlama (Fizibilite) Değerlendirme ve yatırım kararı Kesin proje Projenin uygulanması (Yatırım) Üretime Geçiş (İşletme aşaması)

167 Yapılabilirlik veya fizibilite kısaca işlenebilir/uygulanabilir seçenekleri belirleme.
Fiilen uygulama imkanı olmayan seçenekler çok önemli değildir… ???

168 TEŞEKKÜRLER…