PLANLAMA BELGELERİNDE Strateji Geliştirme Başkanı

... konulu sunumlar: "PLANLAMA BELGELERİNDE Strateji Geliştirme Başkanı"— Sunum transkripti:

1 PLANLAMA BELGELERİNDE Strateji Geliştirme Başkanı
6. ULUSAL BİTKİ BESLEME VE GÜBRE KONGRESİ 03-07 Haziran 2013 – NEVŞEHİR PLANLAMA BELGELERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ, GÜBRE KULLANIMI VE GIDA GÜVENLİĞİ İLİŞKİSİNE BAKIŞ Enver AKSOY Strateji Geliştirme Başkanı

2 SUNUM PLANI SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ
ARAZİ YÖNETİMİ - GIDA GÜVENLİĞİ – GÜBRE İLİŞKİSİ YETERLİ GIDA ARZI İÇİN ALTERNATİFLER TOPRAK/BİTKİ BESLEME İLİŞKİSİ PLANLAMA BELGELERİNDE “SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ, GÜBRE KULLANIMI ve GIDA GÜVENLİĞİ” PLAN ve PROGRAMLAR ÇERÇEVESİNDEKİ UYGULAMALAR SONUÇ VE ÖNERİLER

3 SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ
Arazinin kullanılması sırasında, ihtiyaçların karşılanması için; gelecek nesilleri de düşünerek, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel prensiplerin entegrasyonunu amaçlayan planlama veya teknoloji geliştirme sistemidir. Arazi yönetimi; toprak, su, bitki ve hayvan kaynaklarının iyi yönetimi ile bağlantılı bir konudur.

4 SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ
Ekolojik olarak sürdürülebilir arazi yönetimi; arazi kaybının etkin bir şekilde önlenmesini amaçlamaktadır. Sosyal olarak sürdürülebilir arazi yönetimi; toprağın verimliliğinin korunarak veya artırılarak gıda güvenliğinin sağlanmasını, sonuç olarak fakirliğin azaltılmasını amaçlamaktadır. Ekonomik olarak sürdürülebilir arazi yönetimi ise; toprak sahipleri, yerel yönetimler veya kamu tarafından yapılan yatırımların geçimlik ve ticari tarımsal işletmelerine sağladığı ekonomik katkıyı amaçlamaktadır.

5 SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ
GIDA GÜVENLİĞİ – GÜBRE İLİŞKİSİ GIDA GÜVENLİĞİ VERİM ARTIŞI SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ GÜBRE Gübre, sürdürülebilir arazi yönetimi çerçevesinde verimi artırıcı önemli bir girdidir. Gübre kullanımı ile % 40 verim artışı gözlemlenmektedir.

6 SÜRDÜRÜLEBİLİR ARAZİ YÖNETİMİ - GIDA GÜVENLİĞİ İLİŞKİSİ
2050 yılında dünya nüfusunun %28 artarak 7,1 milyardan 9,1 milyara ulaşacağı öngörülmektedir. Dünyada tarım arazisi miktarı %0,46 oranında , ekilebilir arazi miktarı %1,03 ve sulama tesisi olan arazi miktarı ise %10,66 oranında . Tarımsal üretimde 2050 yılına kadar %70 oranında bir artış olması, gelişmekte olan ülkelerde ise iki katına çıkması gerekmektedir.

7 YETERLİ GIDA ARZI İÇİN ALTERNATİFLER
Tarım arazilerinde verimliliği artırarak, daha fazla üretimin yapılması, Yeni tarım arazilerinin üretime açılması, (altyapı ve teknoloji, çevresel, mer’a ve ormanların yok edilmesi sorunları ve siyasi sebepler) Yeni tarım arazileri ile yoğun tarımın beraber kullanılması, çözüm önerileri olarak görülmektedir. Gelecekte gıda ihtiyacının karşılanması için tercih edilecek yol; üretimde verimliliğin artırılması ve yoğun tarım uygulaması ile mevcut tarım arazilerinden daha fazla ürün elde edilmesidir. Diğer tarımsal girdilerle birlikte, özellikle yeterli ve doğru gübre kullanımı önem arz etmektedir.

8 TOPRAK/BİTKİ BESLEME İLİŞKİSİ
Gübrenin bilinçsiz olarak kullanılması halinde, beklenen verim ve kalitede ürün elde edilmediği gibi ekonomik kayıplar, toprak, su ve çevre kirlenmesi görülmektedir. Toprak besleme yönetiminde; doğru gübre, doğru içerik, doğru zaman ve doğru yer ön plana çıkmaktadır. Bilinçli gübre kullanımı; arazi yönetiminde ve ekolojik dengenin korunmasında önemli bir araçtır.

9 PLANLAMA BELGELERİ Dokuzuncu Kalkınma Planı ( ); sosyal ve ekonomik kalkınmaya yönelik ulusal politika çerçevesini belirlemekte ve her sektör için hedefler ve öncelikleri içermektedir. Stratejik Plan ( ) ve Performans Programları; Bakanlığın geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturan, sektöre yönelik stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedeflerin saptanarak, yapılan çalışmaların izleme ve değerlendirmesinin mümkün olduğu planlama ve izleme belgeleridir. Stratejik Plan ( ) ve Performans Programı (2013) Kırsal Kalkınma Planı ( ); UKKS temel alınmak suretiyle hazırlanmış olup, kırsal kalkınma alanındaki öncelikli tedbirleri/faaliyetleri ortaya koymaktadır. IPARD Programı ( ); AB Kırsal Kalkınma Politikası ile uyum hazırlıklarını desteklemekte, ayrıca kırsal alanlarda ve tarım sektöründe mevcut sorunların çözümüne destek sağlamaktadır.

10 DOKUZUNCU KALKINMA PLANI (2007-2013
EKSEN “Rekabet Gücünün Artırılması” HEDEF “Tarımsal Yapının Etkinleştirilmesi” Planda; gıda güvenliğinin sağlanması ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı konuları amaçlar arasında yer almaktadır. Ayrıca, verimliliğin ve üretici gelirlerinin istikrarlı bir şekilde artırılması amacıyla, bilinçli gübre kullanımının sağlanması öngörülen politikalardan birisidir.

11 STRATEJİK PLAN -1 MİSYON: Tarımsal ve ekolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak, Kırsal alanda yaşam standardını yükseltmek, Ülkemiz ve dünya pazarlarının ihtiyacı olan güvenilir gıdaya ve kaliteli tarım ürünlerine erişilebilirliği sağlamak, VİZYON: Kırsal alanlarla beraber kentlerde de etkin, Paydaşların ve tüketicilerin her an ulaşabileceği kadar yakın, Tarımın her sorununa çözüm üretebilecek kadar uzman, Kurumsal ve idari dönüşümünü tamamlamış yetkin bir kurum olmak,

12 STRATEJİK PLAN -2 5 Stratejik Alanın Birincisi “Tarımsal Üretimi Yönlendirmek ve Arz Güvenliğini Sağlamak” tır. Gübre konusu; bu stratejik amaç altında “Tarımsal Üretimde Verim ve Kaliteyi Artırmak” tedbiri ile yer almaktadır. Bu tedbir altında; tarımsal üretim girdilerinin desteklenerek üreticilerin teknoloji kullanımlarının yaygınlaştırılması öngörülmektedir. Tarımsal üretimde kullanılan gübrelerin teknik düzenlemelerde belirlenen şartlara uygunluğuna ilişkin denetimlerin yapılması da faaliyetler içerisinde belirtilmiştir.

13 STRATEJİK PLAN -3 Arazi yönetimi konusu; Stratejik Amaç 2 “Tarımsal altyapıyı geliştirmek, çevre ve doğal kaynakları korumak, iyileştirmek, sürdürülebilirliği sağlamak ve doğal afetlerin etkisini azaltmaya yönelik tedbirler almak“ kapsamında “Toprak Koruma ve Sürdürülebilir Arazi Kullanımının Sağlanması” tedbiri altında yer almaktadır. Bu tedbir altında; arazi yönetimi ve gübre kullanımı bağlamında öngörülen faaliyetler, tarım alanlarının korunmasına yönelik arazi ve toprak etütlerinin yapılması, detaylı toprak sınıflandırması ile potansiyel yararlanma imkanlarının belirlenmesidir.

14 PERFORMANS PROGRAMLARI (2010-2011-2012)
Stratejik Amaç 2 kapsamında; “Tarımsal çevre yönetimi uygulamalarını geliştirmek ve yaygınlaştırmak” tedbiri altında ise sürdürülebilir toprak yönetimi için “arazi uygunluk sınıflarının belirlenmesi ve modellenmesi” faaliyeti öngörülmektedir. Ayrıca, gübre desteklerinin toprak analizi yaptıran ve Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı üreticilere verilmesi vurgulanmaktadır. İyi Tarım Uygulamalarının öngörüldüğü “Çevre Amaçlı Tarımsal Arazilerin Korunması Programı-ÇATAK” uygulamalarının da desteklenmesi ve üretici sayısının artırılması amaçlanmaktadır.

15 STRATEJİK PLAN -1 MİSYON: Ülkemizin ve dünya pazarlarının ihtiyacı olan güvenilir gıdaya ve kaliteli tarım ürünlerine erişilebilirliği gerçekleştirmek, Tarımsal ve ekolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak, kırsal alanda yaşam standardını yükseltmek amacıyla politika belirlemek ve uygulamak. VİZYON: Gıda ve tarım alanında; Üretici ve tüketici memnuniyetini en üst düzeyde sağlamak, Türkiye’yi bölgesinde lider, Dünyada küresel aktör haline getirmek.

16 STRATEJİK PLAN -2 5 Stratejik Alanın Birincisi “Tarımsal Üretim ve Arz Güvenliğidir.” Stratejik Amaç olarak “Tarımsal Üretim Kaynaklarını Koruyarak Kaliteli Tarım Ürünlerine Erişilebilirliği ve Gıda Güvenliğini Sağlamak” önceliği yer almıştır. Bu Alanda, 3 hedef belirlenmiştir; Tarımsal kaynakları korumak, iyileştirmek ve devamlılığını sağlamak. Üretimde verim ve kaliteyi artırmaya yönelik yöntem ve teknolojiler geliştirmek ve yaygınlaştırmak. Tarım ürünlerine erişilebilirliği ve gıda güvenliğini sağlamak. Güvenilir gıda üretimi için; tohum, fide, fidan, gübre ve ilaç gibi girdilerin bilinçli olarak uygun zamanda ve gereken miktarda kullanılması ve doğru yetiştirme tekniklerinin kullanılmasının önemi vurgulanmıştır. Gübre kullanımına yönelik çiftçilerin toprak analizi yaptırmalarının teşvik edilmesi faaliyeti yer almaktadır.

17 PERFORMANS PROGRAMI (2013)
Stratejik Hedef 1: Tarımsal kaynakları korumak, iyileştirmek ve devamlılığını sağlamak başlığı altında, çevreyi koruma amaçlı tarımsal uygulamalara, iyi tarım uygulamalarına, yüzey ve yeraltı sularının tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan kirliliğinin önlenmesine, yeraltı ve yer üstü su kaynaklarında nitrat analizlerinin yapılması ve arazi kaybının önlenmesine yönelik tedbirlere yer verilmektedir. Stratejik Hedef 2: Üretimde verim ve kaliteyi artırmaya yönelik yöntem ve teknolojiler geliştirmek ve yaygınlaştırmak başlığı altında gübre kullanımı desteklerinin verilmesi, toprak analizine dayalı gübre kullanımı ve bilincinin artırılması, gübre piyasasının izlenmesi ve denetlenmesi ile toprak ve su kaynaklarının kirlenmesinin önüne geçilmesi tedbirleri yer almaktadır. Stratejik Hedef 3: Tarım ürünlerine erişilebilirliği ve gıda güvenliğini sağlamak başlığı altında tarımsal üretimde arz talep dengesinin sağlanması ve arz açığı olan ürünlerin üretiminin geliştirilmesi tedbirleri bulunmaktadır.

18 KIRSAL KALKINMA PLANI (2010-2013) -1
Stratejik Amaç 3; Kırsal Alan Fiziki Altyapı Hizmetlerinin Geliştirilmesi ve Yaşam Kalitesinin Artırılması altında “Kırsal Altyapının Geliştirilmesi” önceliğinde “İçme Suyu Altyapısının İyileştirilmesi-Tedbir No 3.1.2” tedbiri bağlamında ele alınmıştır. Bu tedbirde; bilinçsiz gübre ve ilaç kullanımının, kırsal yerleşimler için kullanılabilir içme suyu teminini güçleştiren etmenlerden birisi olarak belirtilmektedir. Bu bağlamda, “İçme suyu analizlerinin yapılması ve arıtma tesislerinin kurulması” faaliyeti yer almaktadır.

19 KIRSAL KALKINMA PLANI - 2
Stratejik Amaç 4; “Kırsal Çevrenin Korunması ve Geliştirilmesi” “Çevreci Tarım Uygulamalarının Geliştirilmesi” önceliği “Toprak ve Su Kaynaklarının Korunması Tedbir 4.1.1” Bu tedbirde; aşırı sulama, bilinçsiz gübreleme ve toprak işleme sebebiyle tarım arazilerinde meydana gelen tuzlanmaya karşı, “Tuzlu ve Alkali Tarım Arazilerinin Islah Edilmesi” faaliyeti öngörülmektedir. “Tarım Arazilerinde Erozyonun Önlenmesi” faaliyeti altında “toprağın yapısına ve suyun yeterliliğine uygun ürün deseni” uygulamasına geçiş öngörülmektedir.

20 KIRSAL KALKINMA PLANI - 3
Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Çevre Kirliliğinin Önlenmesi Tedbir 4.1.2; kimyasal gübre ve zirai ilaç gibi girdilerin çevreye olan etkilerinin tespit edilmesi için toprak, yüzey suyu ve yeraltı suyunda kalıntı analizlerinin yapılması, Stratejik Amaç 4; “Kırsal Çevrenin Korunması ve Geliştirilmesi” altında diğer bir tedbir ise; “Çevre Dostu Üretim Yöntemlerinin Yaygınlaştırılması Tedbir 4.1.3” dür. Bu tedbir ile; Kırsal alanda toprak ve su kaynaklarının korunması ile biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi için tarımsal faaliyetlerden kaynaklanan kirliliğin azaltılmasına önem çekilmekte ve organik tarım uygulamalarının yaygınlaştırılması öngörülmektedir.

21 IPARD PROGRAMI ( ) Program daha çok AB mevzuatına yapısal ve teknik açıdan uyumu öngördüğünden hayvansal gübrelerin yönetimi ve depolanmasına yönelik faaliyetleri öngörmektedir. Çevre ve Kırsal Peyzaja Yönelik Faaliyetlerin Uygulanmasına Hazırlık tedbiri altında “Su Kaynaklarının Korunması” alt tedbiri ile “Nitrat gübrelerinde en az % 20 oranında azaltma“ öngörülmektedir. Bu tedbir altında “Erozyon Kontrolü” ve “Biyoçeşitliliğin Artırılması” alt tedbirleri bulunmaktadır.

22 STRATEJİ, PLAN ve PROGRAMLAR ÇERÇEVESİNDEKİ UYGULAMALAR -1
Tarımsal destekler; kalite, sağlık, verimlilik ve kırsal kalkınma esas alınarak yeniden düzenlendi. Kimyevi Gübre Desteği doğrudan çiftçilere ödenmektedir. (2005) Uygun gübre kullanımı için toprak analizi desteği verilmektedir. (2005) Organik tarım için ilave destek verilemeye başlandı. (2005) Çevrenin ve tarım arazilerinin korunmasını sağlamak amacıyla “Çevre Amaçlı Tarım Arazilerinin Korunması (ÇATAK) Projesi” başlatılmıştır. (2006) Proje 30 ilde uygulanmaktadır. Sertifikalı Tarım Danışmanlığı Uygulaması ile çiftçinin; tohumluk kullanımı, ekim-dikim, ilaç-gübre kullanımı gibi pek çok konuda ihtiyaç duyduğu bilgiye ve teknik desteğe hızlıca ulaşması sağlandı. (2009) İşletmelere tarımsal yayım ve danışmanlık desteği verildi. (2009) İyi tarım ve örtü altı iyi tarım uygulamalarına destek verilmektedir. (2009)

23 STRATEJİ, PLAN ve PROGRAMLAR ÇERÇEVESİNDEKİ UYGULAMALAR -2
Nitrat kirliliğine karşı suların korunması amacıyla “Nitrat Direktifinin Uygulanması Projesi (2009)” başlatıldı. Tarladan sofraya güvenilir gıdayı temin amacıyla ilaç ve gübre izleme sistemi kuruldu. Gıda güvenliği konusunda önemi olan hububat, çeltik, baklagiller ile yağlı tohumlu bitkiler için alan bazlı prim destekleri verilmektedir. Hayvancılığa ve su ürünlerine özel önem verildi. Destekler artırıldı. Minimum toprak işleme desteklemeye başladı. (2005) Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında “anıza ekim ve gübre dağıtma makinesi %50 hibe ile desteklenmektedir. Basınçlı sulama yatırımlarına %75 ile %50 hibe, 5 yıl vadeli sıfır faizli kredi desteği verilmektedir.

24 SONUÇ VE ÖNERİLER -1 Sürdürülebilir Arazi Yönetimi, tarım ile çok yakından ilişkilidir, çünkü toprak, tarım uygulamalarının yoğun şekilde etkisi altındadır. Hızla artan dünya nüfusu yanında, tarım arazilerinde meydana gelen kirlilik, aşınma ve bozulmalarla birlikte arazi kaybı gibi sebeplerden dolayı kişi başına düşen ekilebilir tarım alanlarının azalması, birim alandan daha fazla ürünün elde edilmesini gerekli kılmaktadır. Diğer girdiler yanında verimin artırılabilmesi için uygun gübre kullanımı, gıda güvenliği açısından önemli bir araçtır. Gübre kullanımı yoğun tarım içinde önemli bir yer tutmaktadır. Fransa’da hektar başına kg, İtalya’da 117 kg ve Portekiz’de kg gübre kullanılmaktadır. Türkiye’de gübre kullanımı hektar başına 96.5 kg düzeyindedir. Türkiye’de tarıma bağlı toprak ve su kirliliği aşırı değildir ve doğrudan bir tehdit olarak sayılmamaktadır.

25 SONUÇ VE ÖNERİLER -2 Nitrat yoğunluğu henüz yüksek olmayan fakat sulama ve gübrelemenin fazla olduğu alanlarda risk bulunmaktadır. Kimyevi gübreler verim ve kaliteyi önemli ölçüde etkilemekle beraber, kullanılan gübrenin belirlenen kriterlere uygun olmaması durumunda, beklenen ölçüde verim ve kalitede ürün elde edilmesi mümkün değildir. Stratejik Plan ve Performans Programlarında gıda güvenliğinin yer aldığı Stratejik Amaç altında, gübreye yönelik piyasa kontrolleri ve denetimlerle, standartlara uygun gübre arzı ve uygun gübre kullanımına yönelik eylemler hedeflenmektedir. Planlama belgelerinde gübre kullanımının izlenmesine yönelik tedbirler çerçevesinde her bir tarım parselinde yetişen ürünler için ne kadar ilaç ve gübre kullanıldığını kayıt altına alarak, aşırı ve yanlış kullanımların önüne geçmeyi sağlayabilecek izleme sisteminin kurulması sağlanmıştır.

26 SONUÇ VE ÖNERİLER -3 Aşırı ve bilinçsiz gübre kullanımını önlemek ve üretimi artırmak amacıyla 50 da ve daha büyük tarımsal arazilerin gübre desteklemesinden faydalanabilmesi için toprak analizi yapılması şartı getirilmiştir. Gübre kullanımında “Gübre İyi Yönetim Uygulamaları”nın yapılması sağlanmaktadır. Gübre konusunda çiftçilere danışmanlık hizmetinin verilmesi Performans Programlarında belirlenen ve uygulamaya geçen bir faaliyettir. Stratejik Planında; dünyada öne çıkan küresel ısınma, gıda krizi ve yoksulluk gibi faktörler de dikkate alınarak, gıda güvenliği stratejik amaç olarak belirlenmiştir. Gıda güvenliğine ilişkin stratejik amaç altında da; gübre kullanımına ilişkin tedbirler yer almaktadır. Diğer planlama belgelerinden farklı olarak, sürdürülebilir arazi yönetimi, gıda güvenliği ve gübre kullanımı arasındaki ilişki aynı stratejik amaç (Stratejik Amaç 1) altında yer almaktadır.

27 SONUÇ VE ÖNERİLER -4 Tarımsal üretimin artırılmasında önemli bir yer tutan gübre kullanımının sürdürülebilir arazi yönetimi ve çevresel boyutlarıyla birlikte değerlendirilerek, teşvik edici mekanizmaların daha da geliştirilmesi ve gıda güvenliği açısından politikaların bu yönde oluşturulması önem arz etmektedir. SON SÖZ: Türkiye; tarımsal üretim açısından Dünyanın 7’inci, Avrupa’nın en büyük ülkesidir. Gıda maddeleri açısından net ihracatçı konumundadır. Gıda üretim ve temini yönünden Gıda Güvenliği sorunu olmayan bir ülke olarak değerlendirilmektedir.

28 TEŞEKKÜRLER