ERGENLERDE MADDE KULLANIMI VE TEDAVİSİ

... konulu sunumlar: "ERGENLERDE MADDE KULLANIMI VE TEDAVİSİ"— Sunum transkripti:

1 ERGENLERDE MADDE KULLANIMI VE TEDAVİSİ
Mehtap YILMAZ BOLAT Psikiyatri Uzmanı

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33 Bir madde kullanıldıktan sonra, sahte iyi oluş halini ne kadar kısa zamanda ve şiddetli ortaya çıkarıyorsa bağımlılık yapıcı gücü o kadar fazladır.

34 DSM-IV Bağımlılık Tanı Kriterleri (7 maddeden en az 3’ü)
Niyetlendiğinden daha fazla miktar ve süre kullanmak Sürekli bırakma isteği ya da başarısız bırakma girişimleri Temin etmek, kullanmak ve etkilerinden kurtulmak için fazla vakit harcamak Sosyal faaliyetleri, hobileri, başka zevk verici aktiviteleri azaltmak ya da terk etmek

35 Tanı Kriterleri (Devam)
5. Maddeye bağlı ya da madde kullanımıyla artan fiziksel (örneğin alkolle ilişkili karaciğer hastalığı, yüksek tansiyon, gastrit vb), ya da psikolojik (depresyon, anksiyete, uyku bozukluğu vb) problemler yaşamasına rağmen kullanmaya devam etmek. 6. Tolerans 7. Yoksunluk

36 Kötüye Kullanım (en az biri son bir yıl içinde tekrarlıyorsa)
İşte, okulda ya da evde üstüne düşen görevleri tekrarlayıcı bir biçimde aksatma Fiziksel olarak tehlikeli durumlarda (ör: araç) yineleyici biçimde kullanım Madde ile ilişkili ortaya çıkan yasal sorunlar Maddenin neden olduğu ya da alevlendirdiği sürekli ya da tekrarlayıcı insanlar arası sorunlar.

37 Bağımlılığı diğer hastalıklardan ayıran en önemli özellik, bağımlığın doyum (ve bazıları için keyif) vermesidir…

38 BAĞIMLILIK İKİLEMİ ZARAR ZEVK

39 BİR ZEVKTEN NEDEN VAZ GEÇERİZ
ZARARLARI ARTIK ÇOK FAZLA OLDUĞU İÇİN HALEN VAR OLAN ZARARLARI FARKETTİĞİMİZ İÇİN (Motivasyonel Görüşme)

40 Tedavi için en uygun zaman!!!
Zararın ortaya çıktığı ya da fark edildiği zamandır (DİBE VURMA)

41 Bağımlılık Tedavi Süreci
İntoksikasyon tedavisi Detoksifikasyon İdame tedavi (6-12 ay) Psikoterapiler (bireysel, grup) Danışmanlık Eğitim Aile görüşmeleri-terapileri Sosyal Tedaviler İlaç desteği Kendine yardım grupları (AA, NA, Al-Anon, Alateen, Rasyonel İyileşme-RR)

42 Tek başına DETOKSİFİKASYON (Yoksunluk belirtilerinin giderilmesi) BAĞIMLILIK TEDAVİSİ DEĞİLDİR
Bağımlılığın asıl tedavisi detoks’tan sonra başlar ve kullanıma yeniden başlamayı engellemeyi hedefler…

43 Madde kötüye kullanımının neden olduğu ekonomik, sosyal, tıbbi ve yasal sonuçlar tüm toplumu etkiler
Tedavi, masrafına değer (cost effective)

44 Bağımlılıkta Kullanılan Psikoterapiler
Davranışçı-bilişsel terapiler Motivasyonel terapiler 12 basamak yönelimli terapi Aile terapileri Relaps önleme terapileri Network terapisi Dinamik terapinin bağımlılık tedavisinde yeri yoktur

45 Tedavi Seçenekleri Ayaktan (idrarda madde taraması ile)
Gündüz hastanesi Yatarak Rehabilitasyon merkezleri Tedavi toplulukları (therapeutic community)

46 Yatarak tedavi gerekçeleri
Ayaktan tedavilerin başarısız olması Şiddetli tıbbi ya da psikiyatrik sorunlar Psikososyal desteğin olmaması Şiddetli ve uzun süreli bağımlılık

47 Tedavinin Hedefleri Madde kullanımının bırakılması (abstinans, ayıklık) Kullanımı azaltma (moderate use): Nadiren mümkün. Uzun vadede alkol bağımlılarının ancak %5’i sosyal içici kalabilmekte. Kalanların yarısı aşırı kullanıyor ve diğer yarısı ayık. Hastanın fiziksel, psikiyatrik ve psikososyal yönlerden iyileşmesi Destek gruplarının oluşturulması ve güçlendirilmesi

48

49 Alkol Yoksunluğu Titreme
Otonomik hiperaktivite (terleme, nabız 100’ün üstünde, yüksek tansiyon, ateş) Anksiyete Psikomotor ajitasyon Uykusuzluk Bulantı ve kusma Geçici hallusinasyon ve ilizyonlar Grand mal konvülzyonlar

50 Alkol yoksunluğu tedavisi (Alkol Detoksifikasyonu)
Bol sıvı (IV ya da ağızdan) Tiamin 100 mg 4x1 IM ya da PO, Folat 1mg 4x1 PO, Multivitamin kompleksi başlanır. Tiamin ve folat 4-5 gün sürdürülür. Diazem mg PO ya da IV

51 Alkole dönüşü engellemek için
Disulfiram: (Antabus) Asetaldehit dehidrogenaz inh Etkisi birkaç günde başlar. Bırakıldıktan sonra 1-2 hafta devam eder

52 Antidipsojenikler (içme isteğini azaltanlar)
Naltrekson (Ethylex) Acomprasate (Campral)

53 Opiyat yoksunluğu belirtileri (En az 3 tanesi bulunmalı)
1. Disforik mood 2. Bulantı ya da kusma 3. Pupiller dilatasyon, piloereksiyon, terleme 4. Göz yaşarması, burun akması 5. Kas ağrıları 6. Diyare 7. Esneme 8. Ateş 9. İnsomni

54 Opiyat yoksunluğu tedavisi
Buprenorfin/nalokson Metadon Antipiretik ve analjezikler (kas ağrıları ve ateş için) Kas gevşeticiler Benzodiazepinler: özellikle uyku için, alternatif olarak amitriptilin (Laroxyl) vb sedatif ilaçlar verilebilir. Klonidin: Noradrenerjik deşarjı azaltmak için kullanılır. Türkiye’de kullanılmıyor

55 Opiyat bağımlılığında yerine koyma (replasman) tedavisi
Agonistler: Metadon L-asetil metadol(LAAM) Karışık agonist-antagonistler: Buprenorfin

56 Kanabis (esrar, marijuana)
Kenevir bitkisi Cannabis Sativa’nın çiçek ve yapraklarının kurutulup doğranır Argoda “ot” denir. Plaka haline “kubar” denir Genellikle sigara olarak (cigaralık, joint) ya da pipo, çubuk içinde içilir.

57 Esrar ve esrarlı sigara (cigaralık, joint)

58 Akut Etkileri Öfori, gevşeme, şakacılık
Zaman algısında subjektif yavaşlama Sersemlik, boşlukta yüzme hissi Depersonalizasyon Analjezi Anksiyete, huzursuzluk, paranoya Bellek ve problem çözmede bozulma Denge bozukluğu Gözlerde kızarma Salivasyonda azalma, sık idrara çıkma, kalp hızında artış Sistolik hipertansiyon Postural hipotansiyon İştah ve susuzlukta artış, intraokular basınçta azalma, İllüzyon, hallusinasyon, psikotik eksitasyon, depresyon, panik

59 BONZAİ Dream (Rüya), Bombey Blue (Bombey Mavisi)
İlk kez 2002’de Almanya, İspanya, Rusya ve Avustralya gibi ülkelerde rastlanıldı. Bir çok kimyasal madde ihtiva ediyor fakat şu ana kadar iki maddesi tespit edilebilmiştir.  JWH-018 adlı madde esrar etkisi yapmakta, HU-210 isimli madde ise esrar etkisini 5-10 kat artırmaktadır.

60 BONZAİ Maddenin içeriğindeki etken madde, benzerlerinden çok daha güçlü ve hızlı bağımlılık yaratıyor. Kullanıcıları, “büyük aptallaşmaya ve bazen ölüm korkusuna” neden olduğunu söylüyor. İçeriğinde ; Amerika ve Afrika’da yetişen bitkiler ve en önemli etken madde olan sentetik kannabinoid bulunmaktadır.

61 BONZAİ Bonzai içeren maddelerle yapılan deneylerde ;
kalp atışlarında şiddetli hızlanma, kalp krizi hissi, paranoya, aşırı terleme, endişe/kaygı düzeyinde ciddi artışa neden olduğu saptanmış.

62 Kanabis yoksunluğu Tipik bir fiziksel yoksunluk tablosu yoktur.
Kronik kullanıcılar bırakınca emosyonel labilite, anksiyete, huzursuzluk, uykusuzluk, anoreksi, bulantı, kusma, ishal, tremor, hiperrefleksi, terleme, salivasyon yaşayabilir. En belirgini Aş erme (craving) yani yeniden esrar kullanmak için ani ve çok güçlü bir arzudur.

63 Kanabis intoksikasyonu tedavisi
Panik durumu ve toksik psikoz sakin bir şekilde konuşup ikna edilerek geçirilebilir. Benzodiyazepinler ve Haloperidol şiddetli belirtileri kaldırır.

64 Koka bitkisi Kokain Kokain, Güney Amerika’da yetişen Eritroksilon Koka bitkisinden elde edilen bir alkaloiddir Beyaz bir toz şeklindedir

65 Krek Kokain (TAŞ) Serbest baz (Crack), kokainin en güçlü formudur.
Dumanı içe çekilerek kullanılır. Rock (taş) da denilen kullanıma hazır formda satılır. 1-2 kullanım bile aş erme duygusu yapabilir. Saldırganlık yapabilir.

66 Kokain kullanımının fiziksel belirtileri (en az 2 tanesi)
- Taşikardi - Pupiller dilatasyon - Kan basıncında yükselme - Terleme ya da titreme - Bulantı ya da kusma - Kilo kaybı - Psikomotor ajitasyon - Kas zayıflığı, solunumun baskılanması, göğüs ağrısı ya da aritmi - Konfüzyon, epileptik nöbet, disknezi, distoni ya da koma. - Algı bozukluğu (varsanı) eşlik edebilir.

67 Kokain Yoksunluğu (DSM-IV)
Kokain kullanımının bırakılması ya da azaltılmasından sonra, birkaç saatten birkaç güne dek değişen zaman içinde gelişen disforik duygudurum ve aşağıdaki fizyolojik değişikliklerden en az 2’sinin bulunması 1. Yorgunluk 2. Canlı, hoş olmayan rüyalar 3. Uykusuzluk ya da aşırı uyku 4. İştah artması 5. Psikomotor retardasyon ya da ajitasyon

68 Kokain kötüye kullanımı için
KOKAİN KÖTÜYE KULLANIMINDA ETKİNLİĞİ KANITLANMIŞ HİÇBİR FARMAKOLOJİK TEDAVİ YOKTUR

69 Nikotin bağımlılığı Bupropion (Zyban): mg/gün Nikotin bantı, sakızı, inhalanı Vareniklin Tartarat (Champix) Kendi kendine bırakma % 4 Tedavi ile bırakma % 45

70 UÇUCU MADDE BAĞIMLILIĞI
Geçiş maddesidir. Sokaktaki çocuk Sokak çocuğu

71 Spesifik tedavisi yoktur.
İyi bir ilişki kurmak bile bazen yeterlidir. Semptomatik tedavi

72 İNTERNET BAĞIMLILIĞI 12-18 yaş arası ergenler en büyük risk grubu
Erkeklerde daha fazla Bağımlılık geliştirenlerin %30’ u olumsuz duygulardan uzaklaşmak için bu davranışı geliştirdiklerini belirtmektedir. Haftada saat arası, bir oturumda ise 20 saatin üzerinde internette zaman harcayabilirler.

73 EŞLİK EDEN RUHSAL HASTALIKLAR ve BAĞIMLILIĞI KOLAYLAŞTIRIRCI FAKTÖRLER
%50 sinde başka bir psikiyatrik hastalık var. Madde kullanımı %38 Duygu durum bozukluğu %31 Anksiyete %10 Psikotik bozukluk %14 DEHB, sosyal fobi Borderline, narsisistik ve antisosyal kişilik bozukluğu

74 İnternet bağımlılığı diğer davranışsal bağımlılıklara da yol açabilir.
Aşk bağımlılığı %38 Kompulsif alışveriş Patolojik kumar oynama Sex bağımlılığı Aşırı uyarıcı madde kullanımı

75 TEDAVİ YÖNTEMLERİ Genelde kişiler tedaviyi reddeder.
Gençler tedaviyi reddederse aileye danışmanlık verilebilir. En etkili yöntem bilişsel davranışçı yöntemdir.

76 BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TEDAVİ
Ergenin internetten uzak kalıp kalamadığının tespiti Bilgisayarın ortak yaşam alanına nakli İnternete bağlanma zamanını değiştirme Yakınlarıyla sorununu paylaşma Spor aktivelerine katılma İnternet tatillerinin verilmesi Otomatik düşüncelerin ele alınması Gevşeme egzersizleri İnternetteyken hissedilenlerin not edilmesi Yeni sosyal becerilerin kazandırılması

77 AİLE TEDAVİSİ Ailenin interneti bağımlılık yapabileceği konusunda eğitme Bağımlı kişiyi davranışları nedeniyle suçlamalarını azaltma Aile içi çatışmaların anlaşılması Aileyi bağımlı kişinin tedavisine cesaretlendirme: yeni hobiler, uzun tatil planı, duygularını dinleyebilme

78 FARMAKOLOJİK TEDAVİLER
Eşlik eden hastalıklara uygun olarak seçilebilir.