SATRANÇ SATRANÇ OYUNUNUN TANIMI: Satranç iki oyuncu arasında satranç tahtası adı verilen alan üzerinde satranç taşları ile oynanan bir oyundur. SATRANÇ.

... konulu sunumlar: "SATRANÇ SATRANÇ OYUNUNUN TANIMI: Satranç iki oyuncu arasında satranç tahtası adı verilen alan üzerinde satranç taşları ile oynanan bir oyundur. SATRANÇ."— Sunum transkripti:

1 SATRANÇ SATRANÇ OYUNUNUN TANIMI: Satranç iki oyuncu arasında satranç tahtası adı verilen alan üzerinde satranç taşları ile oynanan bir oyundur. SATRANÇ TAHTASI: Kare şeklindedir. Bu alanın enine ve boyuna 8 eşit parçaya bölünmesi ile 64 küçük kare oluşur. Bu kareler sırasıyla açık (Beyaz) ve koyu (Siyah) renktedir. Oyuna başlarken satranç tahtası iki oyuncu arasında beyaz sağ alt köşede olmak üzere konur.

2

3 SATRANÇ TAHTASI Satrançta kuşkusuz en eski satranç tahtasıdır – çatışmaların yapıldığı yer. Satranç tahtasına şöyle bir baktığınızda neler görüyorsunuz? Kutucuklar ,değil mi? Evet ,doğru.Yan yana ve üst üste bir koyu ve bir açık renkte kutucuklar dizini olduğunu görüyorsunuz.Bu kutucuklar,siyah ve beyaz olarak ”kare” diye adlandırılır.Eşit büyüklükte olan bu karelerin toplamı 64’tür.Bunların yarısı 32 kare beyaz,diğer yarısı ise siyah olur. Eşit büyüklükteki bu 64 siyah beyaz kareler büyük bir bütün kare oluşturarak satranç tahtasını meydana getirirler.

4 Bu karelerin sihirli olduğunu biliyor muydunuz. Bakın anlatalım
Bu karelerin sihirli olduğunu biliyor muydunuz?Bakın anlatalım.Hikaye çok eski yıllara dayanır.Hint kralı Sheram çok kötü bir yöneticiydi.Halkı yoksulluk içinde yaşıyordu. Bir bilge kişi, bu memleketin başına gelenlerin üzerinde kralın düşünmesini sağlamak için bir oyun icat etti.Taşlarla oynanan bu oyunda,kral en önemli,fakat oyuna iştirak eden diğer taşların yardımı olmadan hiçbir şey yapamayan biridir.Bu taşlar,kralın ordusunu sembolize ediyordu.Orduyu iyi yöneten oyunu kazanıyordu.Kral Sheram yeni oyunu çok beğendi ve her oyundan sonra ”harika,harika” diyerek hayranlığını ifade ediyordu.Bilgeyi ödüllendirmeye karar verdi.Ne istediğini sorduğunda,bilge kişi birinci kareye 1 buğday tanesi,ikinci kareye 2 tane,üçüncü kareye 4 tane,dördüncü kareye 8 tane v.s.katlayarak devam edilsin diyerek isteğini dile getirdi.Kral,işi ucuza bağladığını düşünerek hemen kabul etti.Fakat işin o kadar da kolay olmadığı kısa sürede anlaşıldı.Bilgenin isteği yerine getirilmesi için tüm dünya yeryüzünün 8 defa ekip biçilmesi gerekiyordu!!

5 Şimdi,oyuna başlamadan önce tahtanın nasıl yerleştirildiğini görelim.
Gördüğünüz gibi sağ alt köşede beyaz kare duruyor. Unutmayın: Her zaman oyuna başlarken tahtayı sağ alt köşeye beyaz kare gelecek şekilde yerleştiriniz!

6 Şimdi satranç tahtasına daha dikkatli bakalım
Ne görüyorsunuz? 1-Bitişik kareler- Farklı renklerde ve yan yana bulunan karelere bitişik kare denir. Örneğin: a2 – b2 yatay bitişik kareler ; d3 - d4 kareler ise dikey bitişik olur.

7 Aynı renklerde olan ve bir köşesi ile birbirine temas eden karelere çapraz kare denir.Örneğin : e2 - f3 beyaz çapraz; d4 - c5 siyah çapraz kareler Aynı renklerde olan çapraz karelerin uzantısına diyagonal denir.

8 Karelerin gruplar halinde birleşerek üç grup sıra oluşturduğunu görebiliriz
Birinci grup – soldan sağa doğru 8 sıradan oluşan ve 1’den 8 ‘e kadar rakamlarla belirtilmiş yatay sıralar.

9 İkinci grup – aşağıdan yukarıya(veya yukarıdan aşağıya ) doğru 8 sıradan oluşan ve “a,b,c,d,e,f,g,h” harfleri ile belirtilmiş dikey sıralar.

10 Üçüncü grup – karelerin köşelerini birleştiren ve çapraz karelerin uzantısı olan diyagonaller(çaprazlar).Tahtanın üzerinde büyük ve küçük çaprazlar mevcut.

11 Bu çaprazlar 13 beyaz ve 13 siyah olmak üzere toplam 26 adettir
Beyaz çaprazlar Siyah çaprazlar

12 İnsanların nasıl adları var ise,karelerin de adları vardır
İnsanların nasıl adları var ise,karelerin de adları vardır.Karelerin adlarını bulmak çok basit ve kolaydır . Yatay ve dikey sıraların kesiştiği yerler karelerin adlarını verir.Örneğin: “e”dikeyi ve 3.ncü sıranın kesiştiği karenin adı “e3” oluyor.Böylece diğer karelerin adlarını da kolaylıkla bulabiliriz.

13

14 Mücadele yapılan alanın tümünü (tahtayı) üç bölüme ayırmak mümkündür.
Tahtanın ortası Vezir kanadı Şah kanadı “d” ve “e” dikeyleri “a,b,c” dikeyleri “f,g,h” dikeyleri

15 Bu dört önemli kare :e4,d4,e5,d5 –küçük merkezi oluşturur.
Ayrıca tahta iki kampa da ayrılabilir: 1-4.ncü yataylar – Beyazın kampı 5-8.nci yataylar-Siyahın kampı.Son olarak tahtanın ortasında bulunan dört önemli kareden bahsedelim. Bu dört önemli kare :e4,d4,e5,d5 –küçük merkezi oluşturur. Bunların dışındaki kareler : c3,c4,c5,c6,d6,e6,f6,f5,f4,f3,e3,d3 – büyük merkezi oluşturur.

16 OKUYALIM,EĞLENELİM ! 1891 yılında ABD’de sakallılarla keller arasında bir yarışma düzenlenmiş. Yarışmayı 14 : 12 skor ile kel olanlar kazanıyor.Kellerden biri şaka olarak:”Kellik ve bilgelik – ayrılmaz ikilidir” demiş.

17 BUNU BİLİYORMUYDUNUZ ? Şu anda yeryüzünde,bizim dünyamızda 300 milyon insan satranç oynuyor.Bu en yaygın,futboldan daha popüler bir oyundur. Siz de bu insanlara katılmak ister misin?

18 SATRANÇ TAHTASI ÇEŞİTLERİ

19 SATRANÇ TAŞLARI Oyuna başlarken, oyunculardan birinin 16 adet açık renkli (beyaz), diğer tarafın ise 16 adet koyu renkli (siyah) taşı vardır. Bunlar: birer adet şah,birer adet vezir,ikişer adet kale,ikişer adet fil,ikişer adet at ve sekizer piyondur.

20 SATRNÇ TAŞLARIN GÖSTERİMİ
k Beyaz şah l Siyah şah q Beyaz vezir w Siyah vezir rr Beyaz kale (2 adet) tt Siyah kale ( 2) bb Beyaz fil (2 adet) vv Siyah fil (2) nn Beyaz at (2 adet) mm Siyah at (2) pppp Beyaz piyon oooo Siyah Piyon pppp (8 adet) oooo ( 8 adet )

21 TAŞLARIN DİZİLİŞİ VE DEĞERLERİ
Satranç tahtasında mücadele eden iki ordu vardır-beyaz ve siyah ordu.Bu mücadelenin adı satranç partisidir.Oyuna başlamadan önce taşlar eşit sayıda tahta üzerinde simetrik olarak belli bir yer alırlar.Yani her taşın bir hanesi var.Bu hanelerin adı daha önce söylediğimiz gibi karelerdir.Beyaz taşların sayısı 16 adettir ve başlangıç yeri 1.nci ve 2.nci yatay sıralardır.Siyah taşların sayısı da 16 adettir ,başlangıç yeri ise 7.nci ve 8.nci yatay sıralardır. Şimdi taşları tanıyalım.Onları sembolle ifade etmek için şu işaretler kullanılır: - Şah - Vezir - Kale - Fil - AT -PİYON

22 TAŞLARIN DİZİLİŞİ VE DEĞERLERİ

23 Oyuna başlamadan önce taşlar tahta üzerine nasıl yerleştirilir?
Sol alt köşe ile başlayalım. a1(a bir) karesine Kaleyi koyuyoruz.Aynı şekilde sağ alt köşeye h1(he bir)karesine de diğer Kaleyi yerleştiriyoruz.Kalelerin yanında,b1 ve g1 (be bir ve ge bir)karelerinde beyaz Atlar yer alıyor.Ondan sonra Atların yanına Filleri koyuyoruz.1.nci yatay sırada e1(e bir) ve d1(de bir) kareleri en önemli satranç taşların yerleridir.Beyaz Vezir her zaman kendi rengini sever, yani Vezir beyaz d1 karesinde ,onun sağında ise Şah yerini alır. Tüm bu taşların önüne,yani 2.yatay sıraya piyonlar(erler) yerleştirilir.Böylece beyaz taşlar yerlerini almış oluyor.

24 Evet,sıra şimdi siyah orduda
Evet,sıra şimdi siyah orduda.Siyah taşları aynı şekilde yerlerine dizebilir- misiniz? Deneyin.Siyah Vezirin siyah karede olmasına dikkat edin!

25 Kale = Fil + 2 er veya = At + 2 er veya = 5 er
Atlar ve Filler hafif taş,Vezir ve Kaleler ise ağır taş(alet) olarak bilinir. Satranç tahtasında her taş kendi imkanlarına sahiptir.Oyun esnasında bu taşların değerlerini ve kuvvetlerin arasındaki oranları bilmemiz gerekiyor.Bir taşın kuvveti onun hareketliliğine bağlıdır. Piyonu en zayıf taş ve kuvvet birimi 1 olarak kabul edersek,oyun başında diğer taşların da değeri şöyle olur: At = (eşittir) 3 er Fil = (eşittir) 3 er Kale = Fil + 2 er veya = At + 2 er veya = 5 er Vezir = 2 Kale veya = 1 Fil + 1 At + 4 er veya = 10 er Şah = paha biçilemez, en değerli taş

26 HANGİSİ DAHA DEĞERLİ ? a) Kale er yoksa At + Fil mi? b) Fil er yoksa Kale mi? c) Kale + Fil + At yoksa Vezir mi ? d) 4 er yoksa At mı ? e) Vezir + 2 er yoksa 2 Kale mi? f) 2 Kale + At yoksa Vezir + Fil + 2 er mi? g) 2 Fil yoksa 2 At mı ? h) 2 Fil yoksa At + er mi?

27 OKUYALIM,EĞLENELİM Dünya şampiyonluğu rövanş maçını kaybettikten sonra Capablanca ,satranç oyununa yeni bir taşın girmesini öneriyor.Bu yeni taş hem Vezir,hem de At gibi hareket edebilecek ve adı da Marshal(mareşal) olacak. Amerikalı büyükusta Frank Marshall bu fikri duyunca Capablanca’ya teşekkür etmiş ve:”Yine de o bu yeni taşa kendi adını versin” demiş. Sonuçta”marshal” taşı hiçbir zaman turnuvalarda görünmemiş.

28 BUNU BİLİYORMUYDUNUZ? İlk hint satrancı”çaturanga”,herkesin kendine özgü silahı olmak üzere 4 takım taşlardan oluşuyordu.Bu oyun tabiatta 4 afet mücadelesini yansıtıyordu: su,toprak,ateş ve hava.Bununla birlikte yılın 4 mevsimini çağrıştırıyordu.Tahta üzerinde, taşlar geometrik şekiller çizerek dini törenleri de sembolize ediyordu : At-yarım daire(su),Vezir-üçgen(ateş),Kale-kare(toprak),Şah-daire(hava).Daha sonra Batı, hint satrancı ile tanıştıktan sonra kurallar değişti ve bugün oynanan hale gelindi.

29 HAMLE VE TAŞLARIN HAREKETİ ( KALE) r

30 HAMLE VE TAŞLARIN HAREKETİ
Satranç taşlarının dizilişini ve değerlerini öğrendikten sonra ,bakalım bu taşlar nasıl hareket ediyorlar.Bir taşı bulunduğu yerden(kareden) alarak başka bir uygun kareye konulmasına hamle denir.Oyuna başlarken ilk hamleyi daima ve her zaman beyaz yapar,ondan sonra siyah hamlesini yapar.Sonra tekrar Beyaz ve ondan sonra siyah.Bu böylece oyun sonuçlanana kadar devam eder.

31 ÖYKÜ Küçük çocuk ilk defa bir yarışmaya katılıyor.Verilen süre içerisinde ne kadar hamle yapması gerektiğini hocasına soruyor.”Ne kadar yapabilirsen” diye hocası ihmalkar bir cevap veriyor. Ve maç başlıyor.Beyazlarla oynayan çocuğun rakibi ilk hamleyi yapıyor. Bizim kahraman ,ilk hamleye cevap verdikten sonra peş peşe Atı,Fili,sonra diğer Atı ve Fili,Veziri,her ihtimale karşı birkaç er hamlesi de yapıyor.”Dur biraz- neredeyse ağlayarak diyor rakibi- ben ne zaman oynayacağım”? Gerçekten,hocanın söyledikleri nasıl anlaşılmış tahmin edemeyiz!

32 Şunu da bilmekte fayda var – her hamle ile tek bir taş hareket ettirilebilir.Hamle sırası kimde ise oynamak zorunda.Pas geçemez. Hamle yapılacağı karede kendi taşı varsa,o zaman o taş ile hamle yapılamaz. .Eğer ,o karede rakip(yabancı) taş varsa ,o taş alınır.Alınan taş tahtanın dışına çıkarılır(yani oyun dışı kalır) ve yerine onu alan taş konulur. Hamle yapılırken hiçbir taş diğer taşların üzerinden atlayarak gidemez.Bu tür hareketi sadece At yapabilir, taşlar onun hareketine mani olamaz.

33 Satranç tahtasında görebileceğiniz gerçek Kale.
TAŞLARIN HAREKETİ KALE Satranç tahtasında görebileceğiniz gerçek Kale. Değişik şekillerde ve çeşitli maddelerden yapılır – ağaç,cam,mermer,metal ve buna benzer.

34 Kalelerin başlangıç yeri
Kale , orduda tank birliğine benzetilir.Ağır darbe ve sürat için kullanılır.Yatay ve dikey sıralarda her yönde – ileri,geri,sağa,sola hareket eder.Bulunduğu yerden istediği sayıda boş kare ilerleyebilir. Kendi ve rakip taşların üzerinden atlayamaz.Eğer, yolunda rakip taşa rastlarsa,o zaman o rakip taşı alır ve onun yerine yerleşir.

35 Kale , işaretlenmiş karelerin her birine gidebilir
Kalenin gidebileceği kare sayısı en fazla 14’tür.

36 Kendi taşları arasında Kalenin hareketi sınırlıdır
“h1”karesinde bulunan beyaz Kale kendi taşları arasında sıkışmış. Hareket alanı çok dar.En fazla gidebileceği kare sayısı 3 – g1,h2 ve h3 kareleri “a8”karesinde bulunan siyah Kalenin hareketi ise 1 kare ile sınırlanmış – b8 karesi. Bu gibi durumlarda Kalenin değeri çok düşüktür.

37 Beyaz ve Siyah Kalenin gidebileceği kare sayısı 7’dir.

38 Kalenin taş alışı Beyaz Kale 4.ncü sırada sola hareket ederken a4 kare- sinde bulunan Atı alabilir. Siyah Kale beyaz Fili, Beyaz Kale ise siyah Atı alabilir.

39 Kale,”d7”karesine kaç hamlede ulaşabilir?

40 Kale ,“a3”karesine kaç hamlede ulaşabilir?

41 Kale ,”a1”karesine kaç hamlede ulaşabilir?

42 Kale,”h5”karesine kaç hamlede ulaşabilir?

43 Kalenin mümkün olan hamlelerini gösterin?

44 Beyaz Kale her hamlede bir taş alacak

45 Siyah Kale her hamlede bir beyaz taş alacak!

46 OKUYALIM,EĞLENELİM! Yaş grupları turnuvasında,1.tur başladıktan sonra,geç kalan çocuklardan biri 99.katılımcı olarak hakem masasına gidiyor. - Soyadın nedir? – diye soruyor hakem. - Tur - 1.Turun başladığını biliyorum,soyadını soruyorum - Tur, demiş yine çocuk Bu şekilde devam edebilirmiş,fakat masaya gelen Başhakem adını sormuş. - Artur , demiş çocuk. O zaman her şey anlaşılmış.Geç gelenin gerçek adı soyadı Artur Tur imiş !

47 Bu büyükler için de çok zor olsa gerek!
BUNU BİLİYORMUYDUNUZ? Ünlü amerikalı büyükusta Samuel Reshevski sadece satrançta değil, 7 yaşında iken yetenekleri ile çevresini de etkiliyormuş.Bir defa psikolog ona 40 tane belli bir sırayla kare içine yerleştirilmiş geometrik şekiller göstermiş.Küçük Samuel 4 dakika boyunca tüm şekilleri ezber- liyor ve sonra aynı sırayla hiç hata yapmadan bütün şekilleri kağıda çiziyor. Bu büyükler için de çok zor olsa gerek!

48 “ FİL ” b

49 FİL Satranç tahtasında görebileceğiniz gerçek Fil.Değişik şekillerde ve çeşitli maddelerden yapılır – ağaç,cam,mermer,metal ve buna benzer

50 Fillerin başlangıç yeri
Satranç ordusunda Motorlu veya mekanize birliğine benzetilir.Çaprazda uzun menzilli topçu gibidir.Tek hamlede tahtanın bir köşesinden diğer köşesine gidebilir. Beyaz karedeki Fil beyaz çaprazlarda,siyah karedeki Fil siyah çaprazlarda ileri-geri hareket edebilir.Oyun sonuna kadar aynı renk çaprazlarda kalır ve hareket eder.Renk ve çapraz değiştiremez,yani beyaz, siyah çapraza geçemez.

51 Beyaz renkteki Fil beyaz çaprazlarda, Siyah renkteki Fil ise siyah çaprazlarda istediği kadar hareket edebilir eğer, karşısında herhangi bir engel yok ise.

52 Eğer,Filin yolunda rakip taş duruyorsa,Fil o taşı alarak yerine geçer
Eğer,Filin yolunda rakip taş duruyorsa,Fil o taşı alarak yerine geçer.Fil kendi taşını alamaz ve taşların üzerinden atlayarak gidemez. Filin sınırlı hamlelerini görüyorsunuz.Kendisi a2 karesine ulaşamıyor,çünkü yolunda kendi Şahı var. Oraya ancak e4,b1 hamlelerini yaparak ulaşabilir.Diğer h1 karesine de ulaşamıyor,çünkü g2 karesinde kendi piyonu onu engelliyor.Rakip Kaleyi Fil alabilir ve yerine geçebilir.

53 “f7”karesinde bulunan beyaz Fil, a8 karesine gitmek istiyorsa,önce d5 karesine gitmeli ve ondan sonra a8 karesine gidebilir.

54 “c3” karesinde bulunan Filin mümkün olan hamlelerini gösterin.
Taşları tahtaya dizin ve onlara dokunmadan Filin hamlesini yapın.

55 “a5” karesindeki Fil , h4 piyonuna ulaşmak için hangi karelerden geçmesi gerekiyor?

56 Fil, a3 ve h2 karelerinde bulunan piyonlara ulaşabilmesi için hangi karelerden geçmesi gerekiyor?

57 Fil ,beyaz Ata ulaşmak için hangi karelerden geçmesi gerekiyor?

58 Fil merkez karelerde (e4,e5,d4,d5) ise 13 hamle yapabilir
Fil merkez karelerde (e4,e5,d4,d5) ise 13 hamle yapabilir.Eğer,c1 karesinde ise,o zaman sadece 7 kareye gidebilir.Demek ki,Filin hareket alanı Kaleye göre daha az.Ayrıca,Fil sadece beyaz veya sadece siyah çaprazlarda hareket edebilir.Bundan dolayı Fil,Kaleye göre daha zayıf bir taştır.

59 Beyaz Fil her hamlede bir taş alacak

60 Siyah Fil her hamlede bir taş alacak

61 OKUYALIM,EĞLENELİM Büyükusta Gufeld ,Fillerle oynamayı tercih eden bir oyuncuymuş.Aynı takımda oynayan kuvvetli bayan oyuncu her maçta Fillerini Atlara değişiyormuş.Gufeld bunu yapmamasını rica etmiş,fakat bayan bildiğini okuyormuş.Sonunda aklına ilginç bir fikir gelmiş ve:”Tanya,sen hayvanat bahçesine git ,orada Fili gör ve bak onu nasıl seveceksin”-demiş. Gitmiş Tanya ve döndükten sonra:”Usta,ben bunu daha önceden bilseydim,herhalde dünya şampiyonu olurdum” demiş.

62 Böylece her gittiği yerde kolayca temas kurabiliyormuş.
BUNU BİLİYORMUYDUNUZ? 19 yüzyılın 70 –80 yılların en güçlü oyuncusu Yohaness Tsukertort( ) 12 dil biliyormuş – almanca,ingilizce,fransızca,rusça,ispanyolca,lehçe,italyanca,arapça,latince,eski yunanca,eski ibranice ve esperanto. Böylece her gittiği yerde kolayca temas kurabiliyormuş.

63 “ VEZİR ” q

64 VEZİR Satranç tahtasında görebileceğiniz gerçek Vezir.Değişik şekillerde ve çeşitli maddelerden yapılır – ağaç,cam,mermer,metal ve buna benzer. Vezirin boyu Şaha göre daha kısa.

65 İki Vezirin oyuna başlangıç yeri
Satranç ordusunda roket,füze birliği görevini yapar.Satranç tahtasında en güçlü olan taş.Hareket olarak hem Kalenin, hem Filin hareketlerine sahiptir.Yani,yatay,dikey ve çapraz hatlarda ileri,geri,sağa,sola hareket edebilir.Vezirin hareketi birçok kare ile ilgilidir- hem beyaz,hem siyah kareler.Büyük bir hareket yeteneğine sahip olan Vezir,Kale ve Filden daha güçlüdür.

66 Boş tahta üzerinde Vezir e4 karesinde iken 27 hamleye sahiptir,yani o kadar kareye gidebilir.

67 Va1’de iken en az hareket alanına sahiptir –21 kare.

68 Vezirin gideceği karede rakip taş duruyorsa o taş alınır ve yerine Vezir geçer.
Kendi renginden taş olan karelere gidemez.

69 Vezir a7 karesine kaç hamlede ulaşabilir?

70 Vezir h1 karesine kaç hamlede ulaşabilir?

71 Vezirin gidebileceği kareleri işaretleyin

72 Beyaz Vezir her hamlesinde bir taş alarak e5 karesine gidecek!

73 Siyah Vezir her hamlesinde bir taş alarak b1 karesine gidecek!

74 OKUYALIM,EĞLENELİM Beyaz Şah meraklı bakışlarını siyah Kraliçenin(Vezirin) ardından gönderiyordu. - Nasıl bir taş ama!Benim olması için neler vermezdim ! - Riskli bir eğlence bu Ekselansları! – diye seslendi Beyaz kraliçe – Merak ediyorum,neleri feda edeceksiniz. Şah hemen bir piyon feda ediyor. - Sadece bu mu? Sizin durumunuzda?! Şah,piyonun ardından Atı ve daha sonra Kaleyi de feda etti.Siyah kraliçe yapılan her fedayı memnuniyetle kabul etti. - Kaybetmiyor musunuz,Ekselansları!- diye dalga geçti Siyah kraliçe-Buraya kadar kendinizi koruyabildiniz, ama bundan sonra ne yapacaksınız? - Ben hiçbir zaman kaybetmem – diye gururla cevap verdi Beyaz Şah – ben bunun için Şahım! Ve Beyaz kraliçeyi feda ettiği an da geldi. - Şimdi ben artık hürriyetime kavuştum ve bundan sonra her şey mümkündür.Senin korkuların kalmadı,seni bekliyorum! – diye heyecanla seslendi . Siyah Kraliçe ise sessiz ve sakin hamlelerle yavaş yavaş hedefine yaklaşıyordu.

75 BUNU BİLİYORMUYDUNUZ? Kübalı Capablanca ( ) 1921 yılında Lasker’i yendikten sonra üçüncü dünya şampiyonu olarak tarihe geçiyor.Altı yıl,1927 yılına kadar,dünyanın en kuvvetli satranç oyuncusu olarak zirvede kalıyor.Satrancı 4 yaşında öğrenen Raul Capablanca 5 yaşına iken önce babasını,sonra da babasının arkadaşını yeniyor.

76 “ AT ” n

77 AT Satranç tahtasında görebileceğiniz gerçek At.Değişik şekillerde ve çeşitli maddelerden yapılır – ağaç,cam,mermer,metal ve buna benzer

78 Atların başlangıç yerleri.
Atın hareketi hava indirme harekatına benzer.Ani,şaşırtma hareketleri ile baskın sağlar.Aynı anda birçok taşa baskı yapar.Kendi ve rakip taşların üzerinden atlayarak hareket eden tek taş.Bu hareketinde üç kare “ L “ (le) harfi şeklinde gider.Bu harf değişik yönlerde olabilir – bir kare ileri,iki kare yana veya iki ileri bir yana.

79 Atın hareketi Atın bulunduğu yerden gidebileceği kareler

80 Atın hareketi Bir kareden başka bir kareye geçerken kare rengi değişir.Örneğin: Ae4 beyaz –Af6 siyah.Bu şekilde tahtanın her bir karesine ulaşabilir.En fazla 8 kareye hükmeder(gidebilir).

81 Atı hareketi At “h1”karesinden başlayarak tahta üzerinde “L” şeklinde hamleler yapınız!

82 Atın hareketi At ,etrafını çevreleyen beyaz ve siyah taşların üzerinden atlayarak gider

83 Atın hareketi Diğer taşlar gibi,eğer gideceği karede kendi taşı varsa,o zaman At bu hamleyi yapamaz.Ama rakip taş varsa,o zaman bu rakip taşı alır ve yerine geçer

84 At taş almadan önce

85 At taş aldıktan sonra

86 Kendiniz deneyin ! Atın gidebileceği kareleri işaretleyiniz Beyaz At:
Siyah At :

87 Kendiniz deneyin ! At en az kaç hamlede erlere ulaşabilir ?

88 Kendiniz deneyin ! At kaç hamlede siyah piyonlara ulaşabilir?

89 Kendiniz deneyin ! Beyaz At Siyah taşlara kaç hamlede ulaşabilir?

90 Kendiniz deneyin ! Siyah At beyaz taşlara kaç hamlede ulaşabilir?

91 Beyaz At her hamlesinde taş alarak a8 karesine ulaşacak!

92 Siyah At her hamlesinde taş alarak h1 karesine ulaşacak!

93 OKUYALIM,EĞLENELİM! Fil ve At,Şahın yanına gidiyor ve oyuna katılmak istediklerini söylüyorlar. - Sen ne yapabiliyorsun? – diye sormuş Şah ,File. Fil tahtanın bir köşesinden öbür köşesine kadar gidip gelerek hünerini göstermiş.”O!Bu uzaklara kadar gidiyor”diye düşünmüş Şah ve File en yüksek dereceden maaş bağlanmasını emretmiş.Sonra hünerini göstermek için At çıkmış ortaya.Bir adım ileri,iki adım yana;iki adım ileri bir adım yana gidip gelmiş At. - Hepsi bu mu?diyerek hayal kırıklığına uğrayan Şah,Atı en düşük ücretle kayıtlara geçirmiş. Oyuna katıldıktan sonra çok kısa zamanda At,Fil gibi en yüksek dereceden maaş almaya başlamış.Bunu gören Kale: - Onu Fil ile nasıl kıyaslayabilirler ?-diye hayret etmiş – Bunların zaten ikisi de niteliksiz.Fil hiç değilse doğru gidiyor,çaprazda olsa bile.Bu At ise? Kale,Atın ne kadar büyük bir beceriyle adım ileri,iki adım yana sıçrayarak en önemli taşları nasıl kandırdığını hiç düşünemiyordu.

94 OKUYALIM,EĞLENELİM! Sekiz yaş grubu şampiyonasında,turdan sonra maçın analizi yapılıyor.Antrenör : - Yavrum,sen ne zaman At’sız kaldın?Hamleyi mi yazmadın ne? - Hayır hocam,ben piyon hamlesi yaparken At yere düştü.Onu yerden kaldırmak için de zamanım olmadı.

95 OKUYALIM,EĞLENELİM ! Lasker,İngiltere’de tesadüfen tanımadığı biriyle satranç oynamış ve tabi çok çabuk kazanmış. - Siz çok garip oynuyorsunuz – diye işaret etmiş Lasker – bu maçta nedense siz bir defa bile At ile oynamadınız! - Bu şunun içindir ki,ben daha At hamlesini öğrenemedim – diye cevap vermiş rakibi.

96 “ ŞAH ” k

97 ŞAH Satranç tahtasında görebileceğiniz gerçek Şah.
Değişik şekillerde ve çeşitli maddelerden yapılır –ağaç,cam,mermer,metal v.b.Yüksekliği 8,5-10,5 cm arasındadır.Diğer taşlara göre en yüksek olan taştır

98 Şahın başlangıç yeri Ordunun komutanıdır. En önemli taş.Hiçbir satranç mücadelesi o olmadan yapılmaz. Oyuna başlarken en zayıf taştır.Oyunun sonuna doğru güçlü olur. Şahı esir almak galip gelmek demektir.

99 Şahın hareketi Şahın yapabileceği hamleler gösterilmiştir.
Ağır hareket edebilen bir taştır.At gibi sıçrayamaz, Vezir,Kale,Fil gibi birkaç kare birden ilerleyemez. Buna karşın Şah etrafına bir kare de olsa saldırabiliyor – ileri-geri,sağa-sola,çapraz, ileri-geri.Rakip Şahla yan yana duramaz ve rakip taş tarafından hedef alınan karelere gidemez

100 Şahın hareketi Beyaz Şah e4,f4,g4 karelerine gidemez ,çünkü At ve Fil tarafından hedef haline gelmişler.; f6,g6 karelerine gidemez,çünkü siyah Şaha yaklaşamaz.Tek yapacağı şey e6 veya g5 karesine gitmesidir. Siyah Şah sadece f8 ve g8 karelerine gidebiliyor,çünkü h dikeyi Kale tarafından hedef alınmış;f7,f6 ve g6 karelerine de gidemiyor,çünkü oraya Şah ve Fil tutuyor.

101 Şahın hareketi Şah kendi taşları arasında sıkışmış vaziyette.Onun
yapabileceği hamleler sınırlıdır.Eğer,Şah hamle yapmak istiyorsa şu karelere gidebilir – d2,d3,e4,f3.Diğer kareler kendi taşları tarafından işgal edilmiş durumda.

102 Şahın taş alışı Siyah Şah hem kendi hem de rakip taşlar arasında.
Kuşatma altında gibi görünse de Şah rahatça hamle yapabilir.Birkaç seçeneği var.Kaleyi,Atı veya beyaz piyonu alarak o taşın yerine geçmesi olacak.

103 Şahın taş alışı Şah her hamlesinde taş alarak a8 karesine ulaşacak!

104 Şahın taş alışı Şah her hamlesinde taş alarak g2 karesine ulaşacak!

105 Kendiniz deneyin! Şahın gidebileceği kareleri gösterin!

106 Kendiniz deneyin! Siyah Şah en az kaç hamlede Beyaz taşlara ulaşabilir?

107 Kendiniz deneyin! Şah hangi karelere gidemez?

108 BUNU BİLİYORMUYDUNUZ? Biliyor musunuz ki,4.dünya şampiyonu Alekhin ile 5.dünya şampiyonu Botvinnik arasında unvan maçı yapılmamış.Birinci nedeni,araya 2.Dünya savaşın girmesi ve ikinci neden ise 1946 yılında Alekhin’in ölümü.Satranç dünyası şampiyonsuz kalıyor ve FİDE o zamanın en kuvvetli altı oyuncu arasında turnuva düzenlemeye karar veriyor. Botvinnik,Smislov,Keres,Euwe,Reshevski ve Fayn davet ediliyor bu turnuvaya.Daha sonra Fayn çekiliyor ve böylece 5 büyükusta dünya şampiyonu ünvanlığı için mücadeleye başlıyor. İlk iki tur Hollanda’da,son üç tur ise Moskova’da oynanıyor. Birinciliği Botvinnik kazanıyor ve 5.dünya şampiyonu olarak ilan ediliyor.

109 “ PİYON ” p

110 PİYON Satranç tahtasında görebileceğiniz gerçek Piyon.Değişik şekillerde ve çeşitli maddelerden yapılır – ağaç,cam,mermer,metal ve buna benzer. Boyu en kısa olan taş.

111 PİYONLARIN BAŞLANGIÇ YERLERİ
Satranç tahtası üzerinde bulunan en zayıf taş olan piyon sadece dikey sırada o da bir kare ilerleyebilir.Satranç ordusunda en düşük rütbeli.Diğer taşlar her bir yöne gidebilirken piyon sadece bir adım(kare) ileri gider.Fakat her kaidenin bir istisnası var .Bu piyon için de geçerli.

112 Piyonların hareketi Eğer,beyaz piyon 2.yatay sırada,siyah piyon 7.yatay sırada, yani başlangıç yerinde bulunuyorsa, o zaman isteğe bağlı piyon 2 kare ilerleyebilir.

113 Piyonların hareketi Bu hareketinde beyaz piyon 4.yatay sıraya gelir,siyah piyon ise 5.yatay sıraya.Piyon hiçbir zaman geri adım atmaz ve atamaz

114 Piyonların hareketi Ok ile piyonun mümkün olan hareketleri gösterilmiştir. ”b2”karesinde bulunan beyaz piyon ilerleyemiyor,çünkü b3 karesindeki siyah piyon onun yolunu kapatmış durumda. Beyazın a4,d4 ve g5 piyonları tek kare gidebilir; e2,f2 piyonları tek veya iki kare ilerleyebilir. Siyahın b3 piyonu hamle yapamıyor,çünkü b2 karesindeki beyaz piyon yolunu kapatmış.g7 piyonu tek kare;a7,d7,e7,h7 piyonları ise isteğe bağlı tek veya iki kare gidebilir.

115 Piyonun hareketini hem kendi taşları,hem de rakip taşlar engelleyebilir
F3 karesindeki piyon hamle yapabilmesi için önce Atın hamle yapması gerekiyor. C6 ‘daki siyan piyon hamle yapamıyor.

116 Piyon taş almadan önce Piyon rakip taşları nasıl alabilir?
İlerlerken,sağ veya sol çaprazında rakip taş gördüğünde,o taşı alabilir.

117 Piyon taş aldıktan sonra
Beyazın c2 ve f4 piyonları Siyahın d3 ve e5 piyonlarını aldı.

118 Söyleyin a)Beyaz piyonlar hangi taşları alabiliyor?
b)Siyah piyonlar hangi taşları alabiliyor?

119 Kendiniz deneyin ! Beyaz ve siyah piyonların mümkün olan hamlelerini gösterin!

120 Kendiniz deneyin! Beyaz ve siyah piyonların hamlelerini ve taş alışlarını gösterin!

121 Kendiniz deneyin! Beyaz ve siyah piyonların taş alışlarını gösterin!

122 Kendiniz deneyin! Beyaz piyon her hamlesinde taş alarak c8 karesine ulaşacak

123 Kendiniz deneyin! Siyah piyon her hamlesinde taş alarak
d2 karesine ulaşacak!

124 Piyon için işte size bir kural daha “ geçerken alma “:
Bu konumda beyaz piyon b2 karesinden b4 karesine gidiyor.Piyon çapraz aldığından, c4’teki siyah piyon b3 karesini hedef almış durumda. Beyaz piyon “hedef” kareden geçtiği için siyah piyonun onu almaya hakkı vardır.Aldıktan sonra b3 ,yani hedef olan kareye yerleşir.

125 Geçerken alma Dikkat ! Bu alışlar, beyaz piyonlar eğer 2.yatay sırada,siyah piyonlar ise 7.yatay sırada ise olabilir!Yani,piyon başlangıç konumundan iki kare ilerler , “hedef” kareden geçerek rakip piyon ile yan yana gelirse,o zaman “ geçerken alma “ mümkündür

126 Geçerken alma Diyagramda gösterilen piyon hamleleri yapıldığında
”geçerken alma” şöyle olur: e2 karesinde bulunan beyaz piyon iki kare ilerlediğinde,c4 karesinde bulunan siyah piyon, beyaz piyonu alır ve e3 karesine yerleşir.Eğer,siyahın b7 piyonu iki kare giderse,o zaman a6 karesindeki beyaz piyon onu alır ve b6 karesine yerleşir.

127 Geçerken alma Beyaz f2-f4 piyon hamlesi ile siyah Atı istiyor.
At, başka bir kareye giderek kendini kurtarmak istiyor.Kendi taşları olan karelere gitmesi mümkün değil,f3 ve h3 kareleri ise beyaz piyon tarafından korunmakta.Tek çare olarak”geçerken alma”. Siyah e4 piyonu beyaz piyonu alır ve f3 karesine yerleşir.

128 Geçerken alma Beyazın : c2-c4 hamlesinde ”geçerken alma” nasıl olur ?
f2-f4 hamlesinde “geçerken alma “nasıl olur? g2-g4 hamlesinde “geçerken alma “nasıl olur? Siyahın : d7-d5 hamlesinde “geçerken alma “nasıl olur? a7-a5 hamlesinde “geçerken alma “nasıl olur?

129 Piyon terfisi Hiç aklınıza geldi mi ? Beyaz piyon 2.yatay sıradan adım adım ilerliyor ve son 8.yatay sıraya ulaşıyor.Piyon madem ki geriye gitmiyor, ne olacak? Evet,burada piyon için başka bir kural devreye giriyor.En başta ne demiştik,hatırlayın! O bir rütbesiz askerdir.Şimdi son yatay sıraya geldiğinde çok çalıştığı için ona rütbe verilecek.Satranç dilinde bu piyon ”terfi” edecek,yani başka bir taşa dönüşecek.Bu dönüşüm zorunludur ve nasıl olduğunu görelim.

130 Piyon terfisi Piyon e8 karesine geldiğinde Vezir veya Kale veya At veya Fil olacak.Sadece kendi renginden bir taşa(Şah hariç) dönüşebilir.Hangi taşa dönüşeceğini oyuncu kendisi karar verir. Unutmayalım ki,piyonun e7 karesinden e8 karesine gitmesi ve daha güçlü bir taşa dönüşmesi tek bir hamle yerine sayılıyor.

131 Piyon terfi etmeden önce

132 Piyon Vezire terfi eder

133 Piyon Kaleye terfi eder

134 Hangi piyon daha erken terfi edecek?

135 OKUYALIM,EĞLENELİM! NASIL DAHA İYİ
Oyun ateşli,kızgın haldeydi.”Benim de artık harekete geçmem lazım” diye karar verdi piyon ve komşusuna sordu: - Nasıl daha iyi olur?Bir mi,yoksa iki kare ileri mi gitsem? - Tabi ki bir kare!Herkes çok ileri gitmek istediğini söyleyecek. “Evet,doğru” – diye düşündü piyon ve bu arada Fili gördü. - Fil kardeş,benim nasıl hareket etmem daha iyi olur?Bir veya iki kare mi? - Elbette ki iki kare!Aksi takdirde herkes geri kaldığını söyleyecek,dedi Fil. “Evet,doğru” – dedi yine piyon ve Atı gördü. - Nasıl daha iyi olur?Bir mi,iki mi ileri? - Bir ileri elbette!Yoksa Şahı yalnız bıraktı dedikoduları ortaya yayılmasını mı istiyorsun? “Evet,bu da doğru! – diye düşündü piyon ve Kaleyi gördü. - Nasıl daha iyi.....? diye soracak oldu ve o anda oyun bitiverdi. Piyon gibi kararsız kalmayın!!

136 BUNU BİLİYORMUYDUNUZ? J.Blekborn(1841 – 1924) defalarca İngiltere şampiyonu olmuştur.Onun hesaplarına göre 50 yıllık satranç hayatında 50 bin maç yapmıştır.Bir tüccarın oğlu olan Jouzef,17 yaşında ticari faaliyetleri bırakarak kendisini tamamen satranca adamıştır.Kuvvetli bir kombinezon oyuncusu olan Blekborn için rakipleri ona “Kara ölüm” lakabını takmışlar.Esasen Blekborn ingilizcede “Kara hayat” demektir.

137

138

139