VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER

VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER
SEMİNERİMİZE HOŞ GELDİNİZ ( 6 Saat )

Bu seminerde, vaaz ve hitabet hazırlığı ve sunumu hakkında genel bilgiler verilecek, vaaz hazırlamada dikkat edilecek noktalara (mekân, hedef kitle, süre, amaç vb.) vurgu yapılacaktır. Vaazın sunumu ile ilgili olarak ise, sunuş, güncelleştirme ve değerlendirmenin önemine dikkat çekilecektir. Ayrıca dili doğru, güzel ve etkili kullanmanın incelikleri, Türkçeyi özenle kullanarak, konuşmayı sanata dönüştürmenin ilkeleri ve güzel konuşmanın önemi, ne söyleyeceğini bilmenin yanı sıra nasıl söyleyeceğini de bilmesi için gerekli hususlar ile zamanı nasıl kullanacağına dair yöntemler açıklanacaktır.

Hazırlık ve Zihin Açma 1. Vaaz ve irşadın toplumun dinî eğitimine katkısını araştırınız. 2. Dinlediğiniz bir vaazın sizi hangi yönleriyle etkilediğini arkadaşlarınıza anlatınız. 3. Bir vaiz ile görüşüp vaazın hazırlanış aşamaları hakkında bilgi alınız. Bunları arkadaşlarınızla paylaşınız. 4. Vaaz hazırlarken öncelikle hangi kaynaklardan yararlanırsınız? Söyleyiniz.

Bir Fıkra Hatip Ve Dinleyici
Bir hatip konferans vereceği salona girdi. Salon, ön sırada oturan seyis dışında boştu. Morali bozulan ve konuşup konuşmama konusunda düşünen hatip sonunda seyise sordu: "Buradaki tek kişi sensin. Sana göre konuşmalı mıyım, yoksa konuşmamalı mıyım?" Seyis cevap verdi: "Ben basit bir insanım, bu konulardan anlamam. Fakat ahıra gelseydim ve bütün atların kaçıp bir tanesinin kaldığını görseydim, yine de onu beslerdim."

Bir Fıkra Bu sözlere hak veren hatip konuşmaya başladı.
İki saatin üzerinde konuştu durdu, kendini mutlu hissetti. Dinleyicisinin de konuşmasının çok iyi olduğunu onaylamasını isteyerek sordu: "Konuşmamı nasıl buldun?" Seyis bir an düşündükten sonra cevap verdi: "Sana daha önce basit bir adam olduğumu ve bu konulardan pek anlamadığımı söylemiştim. Gene de eğer ahıra gelip biri dışında tüm atların kaçtığını görseydim, onu beslerdim, ama elimdeki yemin hepsini ona vermezdim."

1. Vaazın hazırlanması 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma 1.2. Vaaz konuları belirlemede ilkeler 1.3. Dönemler halinde vaaz konularını plânlama 1.4. Vaaz konusuna uygun materyal hazırlama (ayet, hadis, kıssa, örnek olay vb.) 1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo- ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma

2. Vaazın sunumu 2.1. Vaaza giriş (Besmele, Dualar vs.) 2.2. Vaaz konusuna dikkat çekme ve konuya giriş 2.3. Vaazı konu bütünlüğü içinde sürdürme 2.4. Vaazı sunarken ses tonunu ve beden dilini kullanma 2.5. Vaazda kullanılan materyalin birbiri ile ilgisini kurma

2.6. Konuyu güncel hayatla ilişkilendirme 2.7. Vaaz sonunda konuyu özetleme ve ana fikri vurgulama 2.8. Konuya uygun bir dua ile vaazı tamamlama 2.9. Vaaz sonrası geribildirimler yoluyla vaazı biçim, içerik, yöntem sunuş açısından değerlendirme

1. Vaazın hazırlanması 1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma
Kur’an-Hadis Tefsir-Fıkıh, İlmihâl Kelâm-Akaid Ahlâk, Tasavvuf ve Zühd Kitapları Tarih ve Siyer Tabakat ve Menakıb ; Şiir ve Kıssalar

1.1. Vaaz kaynaklarını ve İçeriklerini tanıma
İhyau Ulumi’d-Din: ansiklopedik bir eserdir. Din konularının tamamından bahseder. Konuları: ilim, akaid, temizlik, namaz, oruç, zekât, hacc, Tilavet-i Kur’an, ezkar ve da’vat, yemek adabı, nikah, helal-haram, ülfet ve uhuvvet, uzlet, yolculuk, emri bi’l-maruf. konular işlenirken genel olarak ayet ve hadisler verilmiş, başkalarına ait sözlerle konu zenginleştirilmiştir.

1. Kur’an dan Öğütler 1-2, Komisyon, DİB Yayınları 2010. 2. Minberden Öğütler, Komisyon, Ankara 2008. 3. Kürsüden öğütler : 52 konuda vaaz örnekleri / yay. haz. İsmail Karagöz , Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı, 2007 4. Örnek vaazlar I-II / Lütfi Şentürk , Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı, 2004 5.Din Görevlisinin Rehber Kitabı, Dr. Hayati Tetik, 2010. 6.Vaiz ve İmamlar İçin Cemaat İle Etkili İletişim, Cuma Karan, Gündönümü Yayınları 2008.

7.el-Haytü’l-ebyaz veya Ramazan vaizi / İbrahim Cûdî Efendi, 1344/1926 İstanbul : Dizerkonca Matbaası, 1970. 8. Galiyetü’l-mevaiz ve misbahi’l-müttaiz ve kabesi’l- vaiz. / Ebü'l-Berekat Hayreddin Numan b. Mahmûd b. Abdullah Alusi. -- Beyrut : Dârü’l-Minhac, 2005/1425. 9. Bostanü'l-Vaizin ve Riyadu's-Samiin. / İbnü'l-Cevzi, Ebü'l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Ebü'l-Ferec, 597/1200

10. Tuhfetü'l-Vaizin. / Pirinçcizade, Süleyman Efendi, 1280/1863 11. Sa'adetname Tercüme-i Revzatü'ş-şüheda li-Vaizi'l- Hiravi. / Cami Hacı Hasan Zade Muhyiddin Mehmed, Balıkesir'li, 911 12. Münyetü'l-Vaizin ve Gunyetü'l-Müttaizin. / el-Enguri, Abdülhamid b. Abdurrahman, 763/1362 Vaaz örnekleri. Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı, 1964 13.Urfalı Mahmud Kamil’in vaazları : (1. ve 2. dersler). / Mahmud Kamil.İstanbul : Asarı İlmiye Kütüphanesi, 1935

14. Tenbih’ul-Gafilin, Ebu’l-Leys Es-Semerkandi. 15.İstiklal marşı şairimiz istiklal harbindeki vaazları / Hasan Boşnakoğlu, İstanbul : Ayyıldız Matbaası, 1981, 1. Kurtuluş Savaşı, 16.Müminlere vaazlar. / Hasan Rami Yavuz ; yay. haz. Yunus Vehbi Yavuz. -- İstanbul : Çaykaralı Hacı Hasan Efendi İlme Hizmet Vakfı, 2007 17. Memba, Hüseyin Aslan/ İbrahim Demir. 18.el-Burhanü'l-müeyyed : kurtarıcı öğütler (vaaz-irşad- tasavvuf). / Seyyid Ahmet er-Rufai, 578/1182, Bedir Yayınlar. 19.Haftalık vaazlar. / Mahmut Ustaosmanoğlu. -- İstanbul : Siraç Kitabevi, 1988

20. Peygamber efendimizin hitabeti. / Ahmet Lütfi Kazancı. -- İstanbul : Marifet Yayınları, 1980 21. Hitabet sanatı ve meşhur hatipler. / M. Ziya Ünsel. -- [İstanbul] : Fuat Gücüyener Yayınevi, 1950 22. Hitabet ve irşad : güzel konuşma ve insanları etkileme yolları. / Abdurrahman Çetin. -- Bursa : Aksa Yayınları, 1998 23. Dini hitabet : çeşitleri, ilkeleri, örnekleri. / İsmail Lütfi Çakan. -- İstanbul : Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 1998 24. Bütün yönleriyle hitabet / Nejat Muallimoğlu 1994 25. Asr-ı Saadet ve Raşit Halifeler döneminde hitabet. / Mehmet Reşit Özbalıkçı. -- İstanbul : Yeni Akademi Yayınları, 2005

Günümüzde Sohbetlerde Kullanılan Kitaplar: 1- Risale-i Nur Külliyatı, yazarı Said Nursi’dir. Kitap islamın, iman esaslarının, ahlak ve bazı güncel konuların anlatılmasında kullanılabilir. Özellikle “Hastalar, Uhuvvet, İhlas, Haşir, Gençlik, İman- Küfür Muvazeneleri, Ramazan Risaleleri, Hanımlar Rehberi” birer vaaz olacarak anlatılacak kitaplardır. Risale-i Nur külliyatındaki temel eserler “Sözler, Lem’alar ve Şualar” adlı kitaplardır.

Günümüzde Sohbetlerde Kullanılan Kitaplar: 2- Mektubat: İmamı Rabbaniye sorulan sorulara cevapları ihtiva eder. 3 cilt olarak terceme edilmiştir. Mektuplardan parçalar okunur. Mektuplar yorumlanarak bir sohbet veya sohbetler serisi devam eder. Mektubat bittiğinde dini meseleler üzerinde bilgi ve şuur sahibi birisi olunur.

Günümüzde Sohbetlerde Kullanılan Kitaplar: 3- Riyazus-Salihîn: İmam Nevevi’nin daha çok ahlakla ilgili hadisleri derlediği bir hadis koleksiyonudur. Bir çok tercemesi vardır. Ancak en kullanılışlı, ilmi bakımdan en güzeli ve vaazlarda kullanabileceğimiz ise Yaşar Kandemir ve İ. Lütfi Çakan hocaların din görevlilerinin kulanmasını hedefleyerek hazırladıkları 8 ciltlik şerhtir. Çok güzel bir sistematiği vardır.

Günümüzde Sohbetlerde Kullanılan Kitaplar: 4- Ruhul-Beyan Tefsiri: İsmail Hakkı Bursevi Hazretlerinin Bursa Ulu Camiinde halka verdiği tefsir sohbetidir. İçerisinde çokça hikaye bulunmaktadır. Eser ciddi bir terceme ile bitme aşamasına gelmiştir. Erkam yayınları tercemesi tavsiye edilir.

1.2. Vaaz konuları belirlemede ilkeler
Güncel olmalı. Kandillerde ve bayramlarda bu konular gündeme gelmeli. İnsanların ilgisini çekecek tarzda olmalı. İnsan hayatında bir yeri olmalı. İnsanlara hayat gayesini hatırlatmalı ve şuur oluşturacak tarzda olmalı. Toplumun örf ve adetlerine ters olmamalı. Fasit örfe ters olmalıdır hatta onu maruf örfe çevirmeyi gaye edinmelidir.

Konu seçimi, günün ve çevrenin şartları ile cemaatin ihtiyacı dikkate alınarak yapılır. Örneğin, bir kandil gecesinin içinde bulunduğu hafta o gecenin anlamı ve önemi, okulların açıldığı hafta eğitimin önemi ve camiler haftasında caminin sosyal hayattaki yeri gibi konular seçilebilir.

Hz. Peygamber hutbelerini, sohbetlerini duruma, ortama ve toplumun temel ihtiyaçlarına göre belirlerdi. Örneğin; o, oğlu İbrahim öldüğü gün güneş tutulunca, bunu ölümle bağdaştıranlara hutbesinde cevap vermiş ve bunun doğru bir yorum olmadığını belirtmiştir. Ayrıca Hz. Peygamber ve sahabe dönemindemüminler gelişen olaylardan cuma hutbeleri yoluyla haberdar edilirdi. (Hitabet ve Mesleki Uygulama,51)

1.3. Dönemler halinde vaaz konularını plânlama
Vaaz konuları her üç aylık periyotlar halinde belirlenir. Cuma günleri vaaz konuları daha çok hutbe konuları ile aynı olur. Yada cemaati eğitecek olan bir din görevlisi her dönem farklı konulara ağırlık vererek cemaatinin o konulara karşı hassas olmasını sağlayabilir. Kur’an mesajını serlevha ayetlerle baştan sona anlatabilir.

Mesaj yüklü kırk ayet yahut kırk hadis gibi seçerek her sohbetinde bir ayet yahut bir hadis çerçevesinde sohbetini yapabilir. Kur’an’dan Mesajlar I-II; Kırk Konu Kırk Ayet gibi başkanlığımız yayınlarından yararlanılabilir. “Kürsüden Öğütler: 52 konuda vaaz örnekleri” kitabı gibi vaaz konuları her zaman güncelliğini kaybetmeyecek bir kitabı takip edebilir.

SÖYLEYELİM “İmanın önemi” konulu bir vaaz hazırlayacak olsanız giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinde nelere yer verirsiniz? Söyleyiniz. “Namazın önemi” konulu bir vaaz hazırlayacak olsanız giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinde nelere yer verirsiniz? Söyleyiniz

Plan yapmak konuları dağıtmamızı önler, Plan, konuyu mantık çerçevesinde ve ikna edci olarak sunmayı sağlar. İyi plan insanın vücudundaki iskelet sistemine benzer. Plan, girişi, gelişmeyi ve sonucu iyi analiz ederek yapılmalıdır.

1.4. Vaaz konusuna uygun materyal hazırlama (ayet, hadis, kıssa, örnek olay vb.)
Hatip, önce konuyu seçer ve konunun planını yapar. Konuyla ilgili ayet, hadis ve bunlarla ilgili görüşleri elde eder. Kendi yorumlarını da katarak elde ettiği bilgileri değerlendirir. Daha sonra belirlediği plan dâhilinde bir metin oluşturur.

1.4. Vaaz konusuna uygun materyal hazırlama (ayet, hadis, kıssa, örnek olay vb.)
Her şeyden önce ortaya çıkacak metnin sade, açık, anlaşılır bir dille yazılmasına özen gösterir. Bunun için kısa cümleleri tercih eder. Yanlış anlaşılmaya müsait şive ve kelimeler kullanmaktan kaçınır. Kavramları yerli yerinde kullanır.

1.5. Vaaz hazırlığında ve sunumunda farklı sosyo-ekonomik ve kültürel grupları dikkate alma
Vaiz, vaaz konusunu belirledikten sonra konusuyla ilgili gerekli gözlem ve araştırmayı yapar. Bu çalışmasında cemaatin genel yapısını, çevrenin fiziki, sosyal ve kültürel özelliklerini dikkate alır. Dinin temel kaynaklarından gerekli bilgileri toplar.

Hatip, temel kaynaklardan konusuna dair elde ettiği bilgileri bir araya toplar. Daha sonra onları gündeme ve muhataplarının genel durumuna göre değerlendirir. Elde ettiği tüm bilgileri olduğu gibi muhataplarına sunmaz. Tıpkı bir arı gibi çeşitli çiçeklerden aldığı özü bala çevirip çevresindekilerin ihtiyacına göre sunar.

Hatip, konusuyla alakalı bulduğu bir ayetin iniş sebebini, indiği ortamı, inince hangi problemi nasıl çözdüğünü inceler. Elde ettiği bir hadisin niçin söylendiğini, evrensel veya bölgesel olup olmadığını araştırır. Âlimlerin konuyla ilgili görüşlerini dikkate alır. Bütün bunlardan sonra elde ettiği bu bilgileri muhataplarına nasıl sunacağını tasarlar. Bu bilgiden cemaatin ne kazanacağını değerlendirip konuyu en uygun tekniklerle doğru bir şekilde sunar.

DEĞERLENDİRELİM İslam’ın ahlaki öğütleriyle ilgili bir hutbe hazırlayacak olsanız Hucurât suresinin ayetlerini nasıl değerlendirirsiniz?

Hucurât suresinin ayetleri: “Ey iman edenler, bir kavim (bir başka) kavimle alay etmesin, belki kendilerinden daha hayırlıdırlar; kadınlar da kadınlarla (alay etmesin), belki kendilerinden daha hayırlıdırlar. Kendi nefislerinizi (kendi kendinizi) yadırgayıp-küçük düşürmeyin ve birbirinizi 'en olmadık-kötü lakablarla' çağırmayın. İmandan sonra fasıklık ne kötü bir isimdir. Kim tevbe etmezse, işte onlar, zalim olanların ta kendileridir.”

[ ] “Ey iman edenler, zandan çok kaçının; çünkü zannın bir kısmı günahtır. Tecessüs etmeyin (birbirinizin gizli yönlerini araştırmayın) . Kiminiz de kiminizin gıybetini yapıp arkasından çekiştirmesin. Sizden biriniz, ölü kardeşinin etini yemeyi sever mi? İşte, bundan iğrenip-tiksindiniz. Allah'tan korkup-sakının. Hiç şüphesiz Allah, tevbeleri kabul edendir, çok esirgeyendir.”

[ ] “Ey insanlar, gerçekten, biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizle tanışmanız için siz halklar ve kabileler (şeklinde) kıldık. Hiç şüphesiz, Allah katında sizin en üstün (kerim) olanınız, takvaca en ileride olanınızdır. Hiç şüphe yok Allah, bilendir, haber alandır.”

2. Vaazın sunumu 2.1. Vaaza giriş(Besmele, Dualar vs.)
Vaiz, vaazına kendisini ve cemaatini vaaz dinlemeye hazır hale getirecek bir motivasyonla başlayabilmesi için besmele ve dua ile başlamalıdır. Besmele ve dua dikkatleri ulvi ve hakikatleri dinleme boyutuna insanları çeker.

2.2. Vaaz konusuna dikkat çekme ve konuya giriş
Hitap cümlesi: Hatip cemaatin dikkatini çekebilecek iyi bir hitap cümlesiyle vaazına başlamalıdır. Örneğin, “Muhterem Müslümanlar!”, “Değerli Din Kardeşlerim!”, “Aziz Cemaat!” vb. şeklinde olabilir. Bu hitap cümleleri zaman zaman konu değişikliğinde dikkati toplamak için tekrar edilebilir.

2.3. Vaazı konu bütünlüğü içinde sürdürme
Vaaz, yemek yapmaya benzetilebilir. Eğer ortaya iyi bir yemeğin çıkmasını istiyorsak malzemeleri sırasıyla kullanmalıyız. Eğer kısa sürede pişecek olan malzemeyi önce kor, üzun sürede pişen malzemeyi sonra korsak yemeğimiz ne istediğimiz tatta olur nede onu yakmadan pişirebiliriz.

Vaaz, konu bütünlüğü içinde sunulmadığı takdirde sonra söyleyeceğimiz hakikati öne alır ve sonra söyleyeceğimiz hakikatin mantıki temelleri yıkılmış olacağından hakikate zulmetmiş oluruz. Bu nedenle konu bütünlüğü mantık silsilesi içerisinde sunulmalıdır.

Vaazda konu bütünlüğünün bozulması bir bir şehirden başka bir şehre giderken yoldan çıkmaya veya ana yoldan tali yollara sapmaya benzer. Konu bütünlüğü bozulduğunda anlatacaklarımızı tam olarak anlatamamış oluruz. Çok şey söylemiş ama hiçbir şey kavratamamış oluruz.

Vaaz konusunun belirtilmesi: vaazın konusunun belirtilmesi, cemaati dinlemeye hazırlamak açısından önemlidir. Hatta sadece konunun adının söylenmesi ile yetinmeyip hangi amaçla ve hangi boyutlarıyla ele alınacağının da belirtilmesinde yarar vardır. Böylece cemaatin zihni vaazın konusuna yoğunlaşmış olur. Örneğin, “Muhterem Müslümanlar! Bu hafta okullarımız eğitim-öğretime açılacağı için vaazımızda da “İslam dininin ilme verdiği önem”i ele alacağız.” diyerek vaazın konusu belirtilir.

2.4. Vaazı sunarken ses tonunu ve beden dilini kullanma
Sesimiz samimiyetimizi; beden dilimiz şahsiyetimizi ifade eder. Sesimiz, duyguları; beden dilimiz, söylediğimizin arkasında durduğumuzun göstergesidir.

2.5. Vaazda kullanılan materyalin birbiri ile ilgisini kurma
Konuşma bal yapmak gibidir. Konuşma fotoğraf çekmek gibidir. Konuşmak, bir aletin parçalarını birleştirmektir. Konuşmak, cümlelerle bina yapmak gibidir. Konuşmak, kelimelerle halı dokumak gibidir.

2.6. Konuyu güncel hayatla ilişkilendirme
Güncellik, anlaşılmayı sağlayacağından, problemleri çözeceğinden dolayı önemlidir. Herkes pazara gidince işine yarayan şeyleri alır. Güncel olmayan konuşmalar, müzelik eşyalara benzer.

2.7. Vaaz sonunda konuyu özetleme ve ana fikri vurgulama
Konuya giriş: Konunun girişinde dikkat çekici ve cemaati motive edici cümlelere yer verilmelidir. Bu giriş; bir soru cümlesi, örnek bir olay, vaazın içeriğinin güncel konularla ilişkilendirilmesi, cemaati ilgilendiren hususun problem olarak ortaya konulması veya konunun öneminin vurgulanması şeklinde olabilir. Örneğin, İslam’ın ilme verdiği önemin anlatılacağı bir vaaza “Yaratan Rabb’inin adıyla oku.” ayetiyle giriş yapılabilir.

Gelişme bölümü: Burada konu ayet ve hadislerle genişletilir. Somut örnekler verilerek konu günlük hayatla ilişkilendirilir. Gerekli yorum ve açıklamalar yapılır. Varsa sonuçlar hakkında bilgi verilir. Örneğin, İslam’ın ilme verdiği önemin anlatılacağı bir vaazda,“… Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?...” ayetiyle, “İlim talebi için yola çıkan kimse dönünceye kadar Allah yolundadır.” hadisi verilebilir. Ayrıca Peygamberimizin Bedir esirlerine uyguladığı muamele ve Ashab-ı Suffe anlatılabilir.

Sonuç bölümü: Konunun kısa bir özeti verilir. Önemli sonuçlar sıralanır. Vaazda verilmek istenen mesaj dile getirilir ve vaaz güzel bir söz, kısa, mesj yüklü bir ayet, hadis v.,b şeylerle bitirilir.

2.8. Konuya uygun bir dua ile vaazı tamamlama
Vaaz, en sonunda dua cümlesi ile bitirilir. Örneğin, İslam’ın ilme verdiği önemin anlatılacağı bir vaazda, ilim öğrenmenin farz olduğu belirtilir.“… Ya Rabb’i! İlmimizi artır.” duasıyla vaaz bitirilir.

2.9. Vaaz sonrası geribildirimler yoluyla vaazı biçim, içerik, yöntem sunuş açısından değerlendirme
Vaazlarınızı mutlaka cep telefonunuza kaydediniz. Birkaç gün geçtikten sonra dinleyiniz ve kendinize not veriniz. Vaazınızı farklı açılardan değerlendiriniz. Vaaz değerlendirme formunu doldurup bir sonraki vaazınızı nasıl daha kaliteli yapabilirsiniz bunun üzerinde düşünerek forma notlar ekleyiniz.

Vaazı Sunarken Dikkat Edilecek Hususlar
Her şeyden önce vaiz, sade, açık, anlaşılır bir dil kullanmaya özen gösterir. Bunun için kısa cümleleri tercih eder. Yanlış anlaşılmaya müsait şive ve kelimeler kullanmaktan kaçınır. Kavramları yerli yerinde kullanır. Kavramları değişik kelimeler ve cümlelerle birkaç kere tekrar ederek akıllarda yer etmesini sağlar.

Hatip, inandırıcı ve duygusal bir üslup tercih etmelidir. Ancak cemaati inandıracağım diyerek yapmacıklığa kaçmamalıdır. Duygulara sesleneceğim diyerek din anlatımını masalcı bir yapıya büründürüp müslümanlara masal anlatmamalıdır.

Cemaati ilgilendirmeyecek konulara yer vermemelidir. Köyde trafik kuralları sadece değinilip geçilmelidir.

Lüzumsuz ifadelerden, kırıcı sözlerden ve şahısları veya grupları hedef almaktan kaçınmalıdır. Vaiz, cemaati Allah’ın evindeki Allah’ın misafirleri, kendisini de onlara hizmetçi olarak görmeli; ki böyle yanlışlara düşüp de müminlerin kalbini kırmasın.

Vaiz, hazırladığı vaaz metnini önce kendi evinde birkaç kez okumalıdır ve karşısında cemaat varmış gibi sohbet etmelidir. Böylece konuya alışmış ve ruhuna ve gönül dünyasına yapacağı vaaz sinmiş olsun, hatalarını da telafi edebilsin.

Mümkünse bir arkadaşına hazırladığı vaaz metnini okumalı ve hatalarını, yanlış anlaşılabilecek ifadeleri düzeltip metne son şeklini vermelidir. Böyle yapmak konuda derinleşmeyi sağlar, hataları en asgari düzeye indirir. Yazmak da emek zayiatını önler.

Vaaz metni, daha önceden sunulmuş bir metin de olsa güncelleştirmeden ve tekrar okumadan kürsüye çıkılmamalıdır. Aynı konuda ikinci kez vaaz yapılıyorsa ilk kez vaaz yapılacakmış gibi hazırlık yapılmalıdır. Çünkü hayat ve anlayışlarımız her gün değişmektedir.

Üslup ve diksiyona, özellikle vurgulara dikkat edilmelidir. Üslubul-beyan ayniyle insan denilmiştir. Üslub insanın , ta kendisidir. Üslubumuz kişiliğimizi ve kimliğimizi ele verir. Ses tonu caminin büyüklüğüne, cemaatin çokluğuna ve konunun içeriğine göre ayarlanmalıdır.

Beden dili yerinde ve ölçülü kullanılmalı ve eldeki metne bakarken cemaati gözle takip kaybedilmemelidir. Metin cemaatle aramıza engel olmamalıdır. Beden dilini kullanmak konuşmalarımızı % 50 daha etkili kılar.

Vaazda geleneksel bir öğretim metodu olan anlatma yöntemi kullanılır. Bu nedenle kullanılan kavramların doğru, yerinde ve herkes tarafından anlaşılır nitelikte olmasına dikkat edilmelidir.

Vaazlar temel olarak yazılı metin halinde veya metinsiz (irticalî) konuşma halinde iki türlü sunulabilir. İrticalî konuşma en etkili şekil olsa da, hatibin elinde kısa bir notun bulunması gerekir. Bu hem söylenenlerin sırasını belirlemek hem de konuşma bütünlüğünü sağlamak için gereklidir.

Vaazdaki cümleler kısa ve öz, aynı zamanda cemaatin dikkatini çekici nitelikte olmalıdır. Cemaatin kültür seviyesi dikkate alınmalı ve tekrarlardan kaçınılmalıdır. Konuşmada daima yapıcı olunmalı, toplumun birlik ve beraberliğine zarar verecek yorumlardan uzak durulmadır.

Hatip konuşma ve davranışlarında samimi ve mütevazı olmalıdır. Güncel politikalara yer verilmemeli ve şahıslar hedef alınmamalıdır. Hem gereksiz heyecan hem de donuk ve hareketsiz olmaktan kaçınılmalıdır.

Düzenli ve temiz giyimli olunmalıdır. Cuma günü gusül abdesti almak ve güzel koku sürünmek önemli bir sünnettir. Ayet ve hadisler vurgulu bir ses tonuyla okunmalıdır. Cami içindeki ses düzeni önceden kontrol edilmelidir.

SÖZLÜ SUNUM BECERİSİ KONTROL LİSTESİ ÖLÇÜTLER Evet Hayır diye cevap verin. Dinleyiciyle göz teması kuruyor. Beden dilini etkili kullanıyor. Anlaşılır bir dilde konuşuyor. Yerinde vurgulamalar yapıyor. Akıcı konuşuyor. Gereksiz sesler çıkarmıyor.

Düzgün ifadeler seçiyor. Gereksiz tekrar yapmıyor. Düşüncelerini ifade ediyor. Bilgiyi organize edebiliyor. Sonuçları kendi cümleleriyle özetleyebiliyor. Değerlendirme:

Değerlendirme Evet Hayır Hitap cümleleri uygun mu? Dikkat çekici bir giriş yapıldı mı? Konu anlaşılır bir şekilde ortaya konuldu mu? Ayet ve hadislere yeterince yer verildi mi? Konu cemaatin seviyesine uygun mu? Konu haftanın veya günün önemine uygun mu?

Sonuç net olarak belirtildi mi? Kullanılan dil ve üslup uygun mu? Beden dili etkili ve doğru bir şekilde kullanıldı mı? Hutbe adabına uyuldu mu? Hatibin giyimi ve kuşamı uygun mu? Ses tonu konu akışı içindeki anlam ve önemi yansıtıyor mu? Konu için verilen süre istenilen şekilde kullanıldı mı? Dinleyenlerin tepkisi olumlu mu?

Kaynaklar 1. Dini hitabet çeşitleri, ilkeleri, örnekleri. İsmail Lütfi Çakan, İstanbul Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 1998. 2. Peygamber efendimizin hitabeti. / Ahmet Lütfi Kazancı, İstanbul: Marifet Yayınları, 3. Vaiz ve İmamlar İçin Cemaat İle Etkili İletişim, Cuma Karan, Gündönümü Yayınları 2008. 4. Hitabet ve irşad güzel konuşma ve insanları etkileme yolları. / Abdurrahman Çetin, Bursa Aksa Yayınları, 1998. 5. Asr-ı Saadet ve Raşit Halifeler döneminde hitabet. / Mehmet Reşit Özbalıkçı. İstanbul Yeni Akademi Yayınları, 2005 6. Doğru, Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı, YAMAN, Ertuğrul, Gazi Kitabevi, Ankara, 2004. 7. Anadolu’da Bir arada Yaşama Tecrübesi, Prof. Dr. Mehmet Şeker. 8. Yaşayan Dünya Dinleri, Diyanet İşleri Başkanlık Yayınları. 9. Örnek Vaazlar, I,II, Lütfi Şentürk, Diyanet İşleri Başkanlık yay. 10- Hitabet ve Mesleki Uygulama, İmam Hatip lisesi Ders Kitabı, 2010.

Katılımınızdan dolayı teşekkürler!!!
Hazırlayan ve sunan Mevlana TAŞKAYA Uludere İlçe Vaizi

VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "VAAZ HAZIRLAMA VE SUNMA İLE İLGİLİ TEMEL İLKE VE YÖNTEMLER"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim