Öğr. Gör. Dr. Ayşegül Öztürk Birge

... konulu sunumlar: "Öğr. Gör. Dr. Ayşegül Öztürk Birge"— Sunum transkripti:

1 Öğr. Gör. Dr. Ayşegül Öztürk Birge
ONKOLOJİ HEMŞİRELİĞİ Öğr. Gör. Dr. Ayşegül Öztürk Birge

2 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
TANIMLAR Neoplazi: Kontrolsüz şekilde hücre büyümesi Metaplazi: Olgun bir hücrenin yerini bir başka hücre türünün alması Hipertrofi: Hücrenin boyutlarının büyümesi Hiperplazi: Hücrelerin sayıca artması Kanser: Yengeç anlamına gelen ve epitel kökenli malign tümör Kanser, hücrenin genetik olarak transformasyonu, çoğalma hızının artması, doğal hücre ölüm sürecinin yavaşlaması veya ortadan kalkması sonucunda kontrolsüz hücre büyümesidir. Tümör: Şişlik/ur Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

3 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Lenfojen metastaz: Lenf sıvısı yoluyla kanserojen maddenin tüm vücudu dolaşması ve lenf dokusuna yerleşmesidir (Meme Ca). Hematojen metastaz: Damar intimasına kan dolaşımı yoluyla kanserojen maddenin girmesi ve çoğalıp yayılması sürecidir. İmplantasyon metastaz: Ana hücreden çoğalan kanserojen maddenin başka hücrelere giderek ekilmesidir. Kontakt metastaz: Kanserojen maddenin sağlam dokuyla teması ile gelişen yayılmadır. Angiogenezis: Kanser hücresi beslenme gereksinimini karşılamak için yeni kapiller oluşturma yeteneğine sahiptir. Bu sürece angiogenezis denir. Tümör hücresi bu yol ile dolaşıma girer ve kapillerde tutunarak yeni metastazlara neden olur. Metastaz: Ana hücreden ayrılan hücre ya da hücre topluluklarının taşındıkları alanda tutunup kalarak çoğalmasıdır. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

4 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
BENİNG MALİGN Hücre Özelliği Genellikle normal ve olgun Atipik, olgunlaşmamıştır Büyüme Modeli Yavaş ve sınırlıdır. Nadiren mitoz bölünmelidir, çevre dokuya saldırmaz. Genellikle hızlı ve sınırsızdır. Çevre dokulara saldırır. Yayılma Lokalize kalır, kapsüllüdür. Metastaz yapar. Tekrarlama Nadiren tekrarlar. Sıklıkla tekrarlar. Yaşamı tehdit etme Prognazı iyi. Etki, büyüklüğe ve yerine bağlıdır. Baskı ve obstrüksiyona neden olur. Yaşamı tehdit eder. Prognozu erken teşhis ve tedavi ile iyidir. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

5 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Tümörün Adlandırılması * Doku ismi köküne “om”, “oma”, “kanser”, “karsinoma”, “sarkom”, “sarkoma” kelimeleri eklenerek tümörler adlandırılır. Kökenini epitel dokudan alır. Örneğin; adeno karsinoma. * Destekleyici dokulardan kökenini alan tümörler ise, doku tipini gösteren sözcüğün arkasına sarkom ya da sarkoma eki getirilerek isimlendirilir. Örneğin; osteo sarkom, lenfo sarkom gibi. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

6 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Tümörün Sınıflandırılması Hücre veya Doku Cinsi Benign Tümör Malign Tümör Epitel Dokusu Karsinoma Cilt ve Mukoz Membran Sguamöz hücreli karsinom Bazal hücreli karsinom Bezler Polip, Adenom Adenokarsinom Kas dokusu Miyom Miyosarkom Embriyonik Fibröz Doku Miksoma Miksosarkom Fibröz Doku Fibroma Fibrosarkom Kıkırdak Kondrom Kondrosarkom Kemik Osteom Osteosarkom Yağ Dokusu Lipom Liposarkom Endotel Dokusu Endotelioma Kan Damarları Hemanjiyom Hemanjiyosarkom Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

7 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Hücre veya Doku Cinsi Benign Tümör Malign Tümör Lenf Damarları Lenfanjiom Lenfanjiosarkom Kemik İliği Multipl Miyeloma Lösemi Lenfoid Doku Malign lenfoma Lenfosarkom Retiküler hücreli sarkom Lenfatik lösemi Sinir Lifleri ve Tabakaları Nöroma, Nörinoma, Nörofibroma Nörojenik sarkom Ganglion hücreli Ganglionöroma Nöroblastoma Glia hücreleri Glioma Glioblastoma Meninksler Meningiom Gonadlar Embrionel karsinoma, sarkoma Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

8 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
EPİDEMİYOLOJİ Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

9 Çocukluk çağı kanserlerinde lösemi en sık görülen kanser türüdür.
Gençlerde ise (15-24 yaş grubu) erkeklerde testis kanseri ve kemik kanserleri, kadınlarda ise Tiroid ve Hodgkin hastalığı en sık karşılaşılan kanser türleridir. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

10 Dünya’da Tanılanan Kanser Vakaları ve Ölümler
Kaynak: Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

11 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
ETİYOLOJİ Kanserin etiyolojisinde birden fazla etken rol oynamaktadır. Bu etkenler; Virüsler, bakteriler ve parazitler Fiziksel faktörler Sigara ve kimyasal faktörler Cinsel sağlık ve doğurganlık Genetik ve ailesel özellikler Diyet faktörü Hormonal faktörler İmmünolojik faktörlerdir. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

12 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Sık Görülen Kanserlerde Önemli Risk Faktörleri: Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

13 Kanserin Yedi Kardinal Belirtisi (Amerikan Kanser Derneği)
Bağırsak ya da mesane alışkanlıklarında değişim, İyileşmeyen yaralar, Herhangi bir vücut açıklığından anormal kanama ya da akıntı, Meme ya da başka bir yerde kabartı ya da kitle, Hazımsızlık ya da yutma güçlüğü, açıklanamayan kilo kaybı, Bir siğil ya da bende anormal değişim, Israrcı öksürük ya da ses kısıklığı. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

14 KANSERDE TANI YÖNTEMLERİ
Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

15 Kanserde Tanı Yöntemleri
Anamnez (yaş, cinsiyet, çalışma koşulları, aile öyküsü alınır) Fizik muayene(lenfadenopati, karın için kitle, hepatomegali) Tam kan sayımı Akciğer grafisi Tümör markerleri Mamografi Laparoskopi (Abdomende umblikus altından küçük bir kesi yapılarak batına girilmesi ve gözle incelenmesidir.) Endoskopi, larengeskopi, rektoskopi, bronkoskopi PET-CT /Positron Emission Tomography-Computes Tomography) Görüntüleme yöntemleri (tomografi, ultrason, manyetik rezonans (MR). Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

16 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
PET/CT * Tümörlü hücrelerin belirlenmesinde kullanılmaktadır. * PET CT teknolojisinde görüntüleme damara verilen FDG(Florodeoksiglikoz) adı verilen radyoaktif özellikli bir şeker sayesinde yapılır. * Kana verilen FDG’nin kanserli hücrelere yerleşebilmesi için bir saat kadar beklendikten sonra yaklaşık yirmi-yirmi beş dakika süren bir görüntüleme yapılır. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

17 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Tümör Markerleri Tümör markerleri tümör tarafından yapılan veya en azından tümörün varlığı ile yakından ilgili olan sonuçlardır. Tümör markerleri, kanser hücreleri tarafından ya da konağın kanserli dokuya yanıtı ile sentezlenip salınan biyolojik maddeler olarak da tanımlanabilir. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

18 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Tümör markerleri: Kanda Tümör tarafından yapılan veya tümörle birlikte bulunan vücut sıvılarında Tümör dokusunda ölçülebilir. Bu markerler ya tümör dokusunun kendisi tarafından ya da tümör dokusunun neden olduğu metabolik değişiminin sonucu olarak vücut sıvılarına salgılanırlar. Ölçülen bu değerler malign bir oluşumun göstergesi olabilir ancak kesin sebebi değildir. Bunlar inflamatuar enfeksiyonlar gibi tamamen bening sebeplerle de salınabilirler. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

19 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
En sık ölçülen tümör markerları: AFP(Alfa feto protein); karaciğer tümörleri CEA(Karsino embriyonejik antijen); kolon, meme, akciğer tümörleri PSA(Prostat spesifik antijen); prostat Ca15-3; meme Ca19-9; pankreas, safra kesesi ve kanalı tümörleri Ca125; over Ca50; pankreas, safra yolları tümörleri Ca72-4; mide ve over tümörleri hCG (Human Chorionic Gonadatropin): Erkek ya da gebe olmayan kadınlarda varlığı kanser göstergesidir. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

20 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Tümör markerlerinin (belirteçlerinin) klinik kullanım amaçları: Neoplazi taranması Kanser tanısı Kanserin sınıflandırılması Prognozun belirlenmesi Tedavi takibi Rekürrens takibi Metastaz takibi Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

21 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
BİYOPSİ Biyopsi: Dokudan parça alınarak incelenmesi yöntemidir. İç organlardan biyopsi alınması endoskopik yöntemlerle gerçekleştirilir. Alınan parça hemen dondurularak inceleme şeklinde ise frozen kesit, parafin içinde 24 saat bekletildikten sonra incelenmesine parafil kesit denir. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

22 BİYOPSİ üç şekilde gerçekleştirilir.
Eksizyonel biyopsi: 3 cm altındaki tümörün çıkarılması İnsizyonel biyopsi: 3 cm’den büyük kanser dokusundan alınan parça İnce iğne aspirasyonu: iğne ile kitleden aspire edilen maddenin incelenmesidir. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

23 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Tümör Evreleri EVRE 1: Lokalize. Genellikle köken aldığı dokuyla sınırlıdır. EVRE 2: Bölgesel. Köken aldığı dokunun çevresindeki lenf bezlerine yayılım gösterir. EVRE 3: Yayılmış. Köken aldığı dokudan kan ve lenf yolu ile yayılmıştır. EVRE 4: Çok yaygın. Sıklıkla kemik iliğini ve uzak organlara yayılmıştır. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

24 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
KANSER TEDAVİSİ Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

25 Kanser tedavisinde iki temel amaç vardır.
Birincisi; kanser semptomlarının tümüyle yok edilmesi ve başarılı tedavisi, ikincisi; semptomlarının azaltılması, yaşam süresinin bir miktar uzatılması ve daha kaliteli bir yaşam için semptomatik ya da palyatif tedavidir. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

26 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Kanser tedavi yöntemleri; Kemoterapi Radyoterapi Cerrahi Tedavi Hormon tedavisi Alternatif tedaviler Kemik İliği Transplantasyonu ve Kök Hücre Nakli Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

27 Kemik İliği Depresyonu
Kemoterapi ve Radyoterapinin Yan Etkileri Kemoterapi Hastalık Süreci ve/veya Radyoterapi Kemik İliği Depresyonu Trombositopeni Lökopeni Eritrositopeni Kanama Enfeksiyon Anemi PANSİTOPENİ Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

28 KANSERLİ HASTADA SEMPTOM YÖNETİMİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI
Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

29 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Kanserde Sık Görülen Semptomlar Alopesia Deri bütünlüğünde bozulma Yorgunluk Anemi Nötropeni Trombositopeni Stomatit Diyare Konstipasyon Bulantı-kusma İştahsızlık Ağrı Anksiyete veya depresyon Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

30 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
ONKOLOJİK ACİLLER Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü

31 Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü
Örnek soru Mide kanseri ön tanısı ile kabul edilen 67 yaşındaki kadın hastada PET-CT sonrası kemikte tutulum olduğu belirlenmiştir. Hastanın yoğun eklem ağrısı, yürümede zorlanma şikayetleri vardır. Hasta oral alamadığı için total parenteral nutrisyon ile beslenmekte ve bu amaçla 1440 ml/24st Kabiven verilmektedir. Laboratuvar sonuçları incelendiğinde Ca= 13.2mg/dl, AKŞ=50gr/dl, Na=120mEq/L, K= 3.4mEq/L, BUN=78mg/dL ve Kreatinin=3.2mg/dl olduğu belirlenmiştir. -Bu vaka için uygun hemşirelik sorunlarını sıralayınız. Ankara Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Hemşirelik Bölümü