Taşıma ve İletim Düzenleri

... konulu sunumlar: "Taşıma ve İletim Düzenleri"— Sunum transkripti:

1 Taşıma ve İletim Düzenleri
Mekanik götürücüler Pnömatik götürücüler Hidrolik götürücüler

2 Mekanik Götürücüler Çeşitli gıdaların ham, yarı işlenmiş ve son ürün olarak taşınma ve iletilmeleri için kullanılan hareketli mekanik parçalardan oluşan düzenlerdir. Götürücü, iki nokta arasındaki sonsuz hareketli bir sistemdir.

3 Her iki nokta arası amaca göre düz-dikey, düz-yatay veya düz-eğimli bir hat olacağı gibi helezon şeklinde de olabilir.

4 Yaygın olarak kullanılan götürücüler
Bantlı Götürücüler Helezonlu Götürücüler

5 Bantlı Götürücüler Bantlı götürücünün birbirinden ayrı belirli uzaklıktaki iki uç noktasına sonsuz dönü hareketi yapan birer tambur, kasnak veya makara yerleştirilmiştir. Sonsuz dönü hareketi bir bant ile düz harekete dönüştürülür.

6 Bantlı götürücüler İlke olarak bantlı götürücü, bir ucundaki kasnaktan tahrik edilir. Tahrik kaynağı genellikle bir elektrik motorudur. Tahrik edilen kasnağın devir sayısı, istenildiği gibi değiştirilebilir. Yük taşıyan avara merdaneler en az sürtünmeli dönüş yapacak şekilde yataklanmıştır. Bantın diğer ucundaki kasnak ayarlanabilir. Bunun için “gergi” vidası kullanılır. Düz ve lastik kayışlar, keten dokuma veya lastikle kaplanmış keten dokuma kayışlar, metal elemanların oluşturduğu mafsallı, paslanmaz çelikten veya plastikten yapılmış hasır-örgü veya zincirler kullanılır.

7

8 Bant kenarından dökülebilir nitelikteki ürünlerde ürün kaybını önlemek için taşıyıcı ana merdanenin iki yanına eğimli olarak konumlandırılmış iki merdane daha eklenmiştir. Taşınan ürünün hafif, dökülüp saçılmayan veya ambalajlı nitelikte olması halinde de ana bantın iki yanına dikey koruyucu klavuzlar konulmuştur.

9 Bant presler Bazı meyve suyu üretimi yapan işletmelerde ön pres olarak kullanılmaktadır. Genellikle yatay olarak hareket eden iki banttan altta olanı deliklidir. Başlangıçta iki bant arasındaki aralık giderek bantın öteki ucuna doğru daralmakta ve böylece mayşe, aşamalı olarak artan bir basınç altında kalmaktadır.

10

11 Mıknatıslı düzenler Üretim hattında boyut küçülten örneğin değirmen gibi makinaların bulunması halinde, makinanın arızalanmaması için götürücü banta bir elektromıknatıs düzeni eklenebilir. Hammaddeye karışmış metal parçaları varsa bunlar ya bantın üzerine monte edilmiş mıknatıslı düzen tarafından veya bantın elektromıknatıslı merdanesi yardımıyla tutulur.

12

13 Elevatörler Şeker pancarının iletiminde kullanılan götürücülerde dikey paletli veya zincir bant üzerine yerleştirilmiş kovalar yada banta dikey sabit kanatlar taşıma görevini yaparlar. Genellikle dikey olanlara elevatör adı verilen bu götürücüler, besleme yaptıkları yapıya bitişik olarak kurulurlar. Kovalar en üst noktaya ulaştıklarında kendiliklerinden boşalırlar.

14 Kovalı ve bantlı elevatör

15 Çoğunlukla et işleyen gıda endüstrisi tesislerinin kesimhanelerinde kullanılan bir diğer mekanik sistem, üzerinde çengel veya çeşitli bağlama elemanları bulunan zincir bantlı götürücülerdir.

16 Helezonlu Götürücüler
Gıda endüstrisi işletmelerinde dikey, yatay veya belli bir eğimle taşınmak ve iletilmek istenen hammadde veya son ürünleri, sonsuz hareketli bir vida (Arşimet Vidası) yardımıyla götüren mekanik düzenlerdir.

17

18 Helezonlu götürücülerin kullanımı
Tahıl işleyen un ve makarna fabrikaları ile değirmenlerde Tereyağı ve margarin ambalaj makinalarında yarı katı durumda olan yağın makinanın haznesinden paketleme ağzına doğru iletilmesinde Et ve et ürünleri işleyen fabrikalardaki makinalarda Yağlı tohumlardan yemeklik yağ üretiminde ekstraksiyon yöntemiyle tohumların yağını çıkaran makinalarda Meyve suyu üretimi yapan işletmelerdeki vidalı preslerde kullanılmaktadır.

19 Pnömatik Götürücüler Gıdaların belirli bir noktaya itici bir hava akımı (vantilasyon) veya bir hava emişi (aspirasyon) sağlanarak iletilmesinde kullanılan götürücülerdir.

20 Tipik bir pnömatik götürücü

21 Pnömatik götürücü sistemlerde genellikle havanın itilmesini sağlamak için vantilatörler ve üfleyiciler, emilmesini sağlamak için de aspiratör veya vakum pompaları kullanılır.

22 Vantilatörlerin büyük tipleri santrifüj pompalara benzer
Vantilatörlerin büyük tipleri santrifüj pompalara benzer. Çalışma ilkeleri aynıdır. Pervane, hafif metalden yapılmış ve saçtan bir gövde içerisine yerleştirilmiştir.

23 Hidrolik Götürücüler Hidrolik götürücüler, işletmelerin besleme, işlem ve ambalajlama hatlarındaki sıvı ve yarı sıvı ürünlerin iletiminde kullanılan düzenlerdir. Başta pompalar olmak üzere çeşitli hortum ve borular, vanalar, çeşitli fiting (boru elemanları) ve filtreler sistemin başlıca elemanlarıdır. Güç kaynağı genellikle pompaya doğrudan bağlanmış bir elektrik motorudur.

24 Pompalar Dışardan aldığı enerjiyi kinetik enerjiye dönüştürerek ve sıvının enerjisini arttırarak hareketini ve iş görmesini sağlayan hidrolik düzenin en önemli elemanıdır. Pompalar çalışma ilkelerine ve yapılarına göre çok çeşitlidirler 1. Volumetrik pompalar · Karşıt hareketli · Döner hareketli 2. Santrifüj pompalar · Aksiyal emişli · Radyal emişli

25 Volumetrik Pompalar Volumetrik pompaların çalışması, belirli hacimdeki sıvının pompa içerisinde sıkıştırılması ve basıncının yükseltilmesi ilkesine dayanır. Sabit bir gövde ile bunun içinde ileri geri hareket eden veya dönen bir eleman pompanın, sıvıya basınç kazandıran önemli iki ana parçasıdır. Gıda endüstrisi işletmelerinde kullanılan volumetrik pompalar karşıt hareketli ve döner hareketli pompalar olarak ikiye ayrılır

26 Karşıt Hareketli Pompalar
Tek ve çift etkili pompalar olarak iki tiptir. Sıvı, pistonun birbirini izleyen her strok’undan birinde basılıyorsa tek etkili, her strok’ta basılıyorsa çift etkili pompa olarak tanımlanır. Tek etkili pompanın sıvı iletimi kesikli olduğundan, bunu önlemek için sıvı önce bir hava basmalı tanka sevk edilir. Tankın değişmeyen basıncı ile sıvının kesiksiz iletimi sağlanır.

27 Döner Hareketli Pompalar
Gıda endüstrisinde sıvı ürünlerin daha düzenli olarak iletilmesinin gerektiği yerlerde ve viskozitesi yüksek olan örneğin krema ve teleme gibi yarı sıvı ürünlerin iletilmesinde kullanılır. En yaygın olarak kullanılan döner hareketli pompalara örnek döner dişli pompalardır. Karşıt hareketli pompadaki pistonun ileri geri hareketi, bu pompalarda çok duyarlı imal edilmiş döner hareketli iki dişli hareketine dönüştürülmüştür. Dişliler birbirlerine ve pompa gövdesine çok az bir sürtünme oluşturacak kadar temas ederler ve ilettikleri sıvı ile yağlanırlar. Sıvının basınç kazanması ve iletimi, dişler arasında oluşan sıkışma ve genleşme ile sağlanır.

28

29 Çeşitli döner dişli volumetrik pompalar

30 Ürünün fiziksel özelliği bozulmasın isteniyorsa, diş-gövde arası boşluğun fazla olduğu tek vidalı döner pompa tercih edilir

31 Dolum makinalarında sıklıkla kullanılır.
Yüksek basınç gerektiren durumlarda Ayran gibi yapının bozulmasının istenmediği durumlarda kullanılırlar

32 Santrifüj Pompalar Santrifüj pompalar, volumetrik pompalar gibi yüksek basınç sağlamamalarına karşın yüksek debiye gerek duyulan işlere çok uygundurlar. Bir santrifüj pompa basit olarak pompa gövdesi ve bu gövde içinde dönen bir çark’tan oluşur. Genellikle fan olarak tanımlanan bu çarka hareket veren elektrik motoru, pompaya doğrudan bağlanmıştır.

33

34

35 Santrifüj pompa çeşitleri
Santrifüj pompalar sıvı ürünün pompadaki akış yönüne göre Sıvının giriş ve çıkışı aynı yönde ve fan miline paralel ise aksiyal emişli santrifüj pompa Giriş ile çıkış arasında 90º’lik bir yön değişimi oluyorsa radyal emişli santrifüj pompa olarak adlandırılmaktadır.

36

37 Emiş hattı: Pompa tanka yada transfer edeceği sıvıya mümkün olduğunca yakın monte edilmelidir. Emiş hattında vana fitting ve dirsek sayısı az olmalıdır Emme boğazının çapı mümkün olduğunca büyük olmalıdır Basma hattı: Basınç ayar valfi Çek valf Monte edilmelidir.

38 Kavitasyon (oyuk açma)
Sıvıların kapalı borulu sistemler ile iletilmesi sırasında karşılaşılan sorunlardan birisidir. Sıvıların kaynama noktaları, basınçla ilişkili olarak değişir. Basıncın düşmesi buharlaşma noktasını düşürür. Sıvının basıncı, pompa emiş ağzına giriş sırasında çok düşük olursa o noktada bir buharlaşma oluşur. Sıvının buharlaşarak oluşturduğu çukurluğa kavitasyon denir.

39 Basıncı çok düşük olan sıvının pompanın emiş ağzında oluşan buhar kabarcıkları, sıvı ile birlikte emilerek sürüklenirler. Pompa sıvının basıncını yükselttiğinde bu buhar kabarcıkları çok ani olarak yoğuşurlar. Yoğuşmanın olduğu yerde atm değere varan yüksek bir basınç oluşur. Oyuk açma pompa içinden gelen vuruntu ile anlaşılır. Kavitasyon pompa fanında ve pompa malzemesinde aşınmalar oluşur ve pompa verimi düşer.

40 Kavitasyonu önlemek için
Pompanın emme boğazındaki basınç yükseltilebilir. Bu amaçla emme borusu çapı büyültülebilir ve boyu kısaltılabilir. Gereksiz dirsek ve vanalar kaldırılarak yük kayıpları azaltılabilir. Sıvının düzeyi pompa emiş ağzı düzeyinden yüksek tutulabilir. Akışkanın sıcaklığı işlemin izin verdiği ölçüde düşük tutulabilir.

41 KAYNAK: Saldamlı, İ. ve Saldamlı, E
KAYNAK: Saldamlı, İ. ve Saldamlı, E., Gıda Endüstrisi Makineleri, Savaş Yayınevi, 2004.