NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ

... konulu sunumlar: "NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ"— Sunum transkripti:

1 NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ
ULUSLAR ARASI MUHASEBE STANDARTLARI TMS 16 MADDİ DURAN VARLIKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLARDA DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

2 TMS 16 MADDİ DURAN VARLIKLAR VE MADDİ DURAN VARLIKLARDA DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ
9.1 STANDARDIN AMACI Maddi duran varlıklar, standartta yapılan tanımıyla; mal veya hizmet üretimi veya arzında kullanılmak, başkalarına kiraya verilmek veya idari amaçlar çerçevesinde kullanılmak üzere elde tutulan ve bir dönemden da- ha fazla kullanımı öngörülen fiziki kalemlerdir. Maddi duran varlıkların muhasebe kayıtlarına alınması, kullanıldığı sü- re içerisinde kayıtlarda izlenmesi ve kullanım süresi sonunda aktiften çıka- rılması süreci uzun yıllar ülkemizde vergi kanunlarına göre yürütülmüştür. TFRS, bu konuda uzun yıllardır Uluslararası Fİnansal Raporlama Standart- larında yer alan ve vergi mevzuatımızda yer alan uygulamalardan farklılık gösteren bir takım düzenlemeleri ülkemize getirmiştir. TMS 16 “Maddi Duran Varlıklar” tarihli sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olup maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmesi ile ilgili esasları düzenlemektedir. Standardın temel amacı, maddi duran varlıkların muhasebeleş temel konuları düzenlemektir. Bu konular; varlıkların muhasebeleş def- ter değerlerinin belirlenmesi ve bunlarla ilgili olarak finansal tablolara yansıtıl- ması gereken amortisman tutarları ile birlikte değer düş zararlarıdır 16.

3 9.2 STANDARDIN KAPSAMI a) Satış amaçlı elde tutulan varlık olarak sınıflandırılmış olan maddi duran varlıklar: Bu varlıkların genel yapısı TFRS 5 Satış Amaçlı Elde Tutulan Maddi Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler standardında tanımlanmıştır. Standarda göre bu tür varlıkların (veya elden çıkarılacak varlık grubunun) satışında sıkça rastlanan ve alışılmış koşullar çerçevesinde derhal satılabile- cek durumda olması ve satış olasılığının yüksek olması gerekir. Satış olası- lığının yüksek olması için; uygun bir yönetim kademesi tarafından, varlığın (veya elden çıkarılacak varlık grubunun) satışına ilişkin bir plan yapılmış ve

4 16 Bir varlığın defter değerinin geri kazanabilir tutarını aşan kısmını ifade eder. Geri kazanılabilir tutar ise; Bir varlığın net satış fiyatı ve kullanım değerinden büyük olanıdır. alıcıların tespiti ile planın tamamlanmasına yönelik aktif bir program başla- tılmış olmalıdır. Ayrıca, varlık (veya elden çıkarılacak varlık grubu) cari ger- çeğe uygun değeriyle uyumlu bir fiyat ile aktif olarak pazarlanıyor tamamlanma gecikmenin, olmalı- dır). Çeşitli olay veya koşullar satış işleminin süresini bir yıl- dan fazlaya uzatabilir. Söz konusu işletmenin kontrolü dışın- daki olaylar veya koşullar nedeniyle gerçekleşmiş ve işletmenin ilgili varlı- ğın (veya elden çıkarılacak varlık grubunu) satışına yönelik satış planının devam etmekte olduğuna dair yeterli kanıt bulunması durumunda; satış iş- lemini tamamlamak için gerekli olan sürenin uzaması, ilgili varlığın (veya elden çıkarılacak varlık grubunun) satış amaçlı elde tutulan varlık olarak sı- nıfandırılmasını engellemez. Tarımsal faaliyetlerle ilgili canlı varlıklar: Tarımsal faaliyetler ile ilgili canlı varlıkların genel yapısı TMS 41’ de ta- nımlanmıştır. Madenler, Petrol, doğal gaz ve benzer nitelikli yenilenebilir olmayan doğal kaynaklar: Madenler, Petrol, doğal gaz ve benzer nitelikli yenilenebilir olmayan doğal kaynaklara ilişkin arama, hazırlık, çıkarma ve değerlendirme harca- malarının ile gibi madenler üzerindeki haklar ve madeni kaynaklardır. “TFRS 6 Maden Kaynaklarının Araştırılması ve Değerlendirilmesi” Standar- dında bu varlıklar ile ilgili genel yapı tanımlanmıştır. STANDARDIN GETiRDiKLERi Maddi duran varlıklar mal veya hizmet üretimi veya arzında kullanıl- mak, başkalarına kiraya verilmek veya idari amaçlar çerçevesinde kullanıl- mak üzere elde tutulan ve bir dönemden daha fazla kullanımı öngörülen fiziki kalemlerdir. MALiYETiN ÖLÇÜMÜ Satın alınan maddi duran varlıkların aktifte hangi değer ile yer alaca- ğına dair VUK maddesinde iktisadi işletmelere dahil bilumum gayri- menkuller maliyet bedeli ile değerlenir hükmü yer almaktadır. Maliyet 17 VUK’ na göre; gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı, tesis ve makineler, gemiler ve diğer taşıtlar, gayri maddi haklar gayrimenkuller gibi değerlenmektedir. bedeli ise VUK 262. maddesinde “iktisadi bir kıymetin iktisap edil- mesi veyahut değerinin artırılması münasebetleriyle yapılan öde-

5 melerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamını. ifade eder
melerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplamını ifade eder.” şeklinde tanımlanmaktadır. Duran varlıkların ve gayrimenkul olarak değerlendirilen iktisadi kıymetlerin maliyet bedeli VUK maddesine göre bunların satın al- ma bedelidir. Ayrıca; Makine ve tesisatta gümrük vergileri ve bunların nakliye ve mon- taj giderleri, Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılması ve arsasının tesviyesi- ne ilişkin olarak yapılan tüm giderler, Yatırımların finansmanında kullanılan kredilerle ilgili faizlerin ve döviz kredisi kullanılarak yurt dışından sabit kıymet ithal edilmesi sıra- sında veya sonradan bu kıymetlere ilişkin borç taksitlerinin değerlemesi dolayısıyla ortaya çıkan kur farklarından kuruluş dönemine ait olanların sabit kıymetle birlikte amortisman yoluyla itfa edilmek üzere yatırım ma- liyetine eklenmesi gerekmekte, işletme dönemine ait olanların ise, ilgili bulundukları yıllarda doğrudan gider yazılması ya da maliyete intikal et- tirilmek suretiyle amortismana tabi tutulmasını öngörgörmektedir. 18 TMS 16’da göre maddi duran varlığın aktifte yer alma değeri ile il- gili olarak maliyet bedelinin 19 esas alınması gerektiği belirtilmektedir. Bir maddi duran varlık kaleminin maliyeti, muhasebeleştirme tarihinde- ki peşin fiyatın eşdeğeri tutardır. TMS 16 Peşin fiyatın dışında oluşan ya- pay maliyet arttırıcı kalemlerin maddi duran varlığın maliyetine eklen- mesini öngörmemektedir. Standarda göre bir maddi duran varlık kalemi, yönetimin amaçları doğrultusunda faaliyet gösterebilmesi amacıyla gerekli duruma ve yere getirildiği andan itibaren maliyetlerinin defter değerinde 20 muhasebeleştirilmesine son verilir. Standartta elde etme maliyetinin unsurları şu şekilde belirlenmiştir: 18 Borçlanma maliyeti ile ilgili olan kur farkları, ve faiz giderleri için Bknz. TMS 23. Bir varlığın elde edilmesinde veya inşaatında ödenen nakit veya nakit benzerlerini veya verilen diğer bedellerin gerçeğe uygun değerini veya belli durumlarda, (diğer TFRS‘lerin özel hükümleri uyarınca) ilk muhasebeleştirme sırasında ilgili varlığa atfedilen bedeli ifade eder. (örnek TFRS 2 Hisse Bazlı Ödemeler) Bir varlığın birikmiş amortismanvebirikmiş değer düşüklüğüzararları indirildiktensonra finansal tablolara yansıtıldığı tutarıdır. indirimler ve ticari iskontolar düşüldükten sonra, ithalat vergileri ve iade edilmeyen alış vergileri dahil, satın alma fiyatı. Varlığın yerleştirileceği yere ve yönetim tarafından amaçlanan ko- şullarda çalışabilmesini sağlayacak duruma getirilmesine ilişkin her türlü maliyet. Maddi duran varlığın sökülmesi ve taşınması ile yerleştirildiği ala- nın restorasyonuna ilişkin tahmini maliyeti, işletmenin ilgili kalemin elde edilmesi ya da stok üretimi dışında bir amaçla belirli bir süre kullanımı so- nucunda katlandığı yükümlülük. Vergi Usul Kanunu’nda maliyet bedeli tespitinde mükelleşer

6 isterler- se, satın alma bedeline alışla ilgi noter mahkeme masrafları, komisyon, tel- laliye ve kıymet takdirine ilişkin giderler ve taşıt alım vergisi, emlak vergi- si gibi alışla ilgili giderleri ilave edebilmektedir. TMS 16’da bunlar, maliye- tin zorunlu unsuru olduğu halde vergi mevzuatımızda sayılan unsurların maliyete ilavesinde ihtiyariliğin bulunması farklılık göstermektedir. Vergi Usul Kanunu’nda satın alma bedeline eklenmesi zorunlu giderler; makine ve tesisatta gümrük vergileri ve bunların nakliye ve montaj giderleri ile mevcut bir binanın satın alınarak yıkılması ve arsasının tesfiyesine ilişkin olarak yapılan tüm giderler ile sınırlandırılmıştır. TMS 16’ya göre, maddi duran varlık kaleminin maliyetine girmeyen maliyet unsurları ise aşağıdaki gibi belirlenmiştir; Yeni bir tesis açılmasının maliyetleri; Yeni bir ürün veya hizmetin tanıtılmasına ilişkin maliyetler (reklam ve tanıtım harcamaları dahil); Yeni bir yerde veya yeni bir müşteri kitlesiyle iş yapmak amacıyla katlanılan maliyetler (personel eğitim masrafları dahil); ve Yönetim giderleri ve diğer genel giderler. TMS 16’da ayrıca doğrudan ilgili varlık ile ilişkilendirilebilir maliyet- ler de belirtilmiş ve bunların da elde etme maliyetinin içinde yer aldığı ifade edilmiştir. Doğrudan ilgili varlık ile ilişkilendirilebilir maliyetler aşa- ğıdaki gibidir: a) Doğrudan maddi duran varlık kaleminin elde edilmesiyle veya in- ş ilgili çalış TMS 19 Çalış sağlanan faydalardan kaynaklanan maliyetler, Sağlanan Faydalar Standardında belirtildiği ş Yerin hazırlanmasına ilişkin maliyetler; ilk teslimata ilişkin maliyetler; Kurulum ve montaj maliyetleri; Varlığın uygun şekilde çalışıp çalışmadığına dair yapılan test maliyetlerinden, varlığı gerekli yer ve duruma getirirken üretilen kalem- lerin satışından elde edilen net hasılat düşüldükten sonra kalan tutar (teçhizatın denenmesi sırasında üretilen örnekler gibi); ve Mesleki ücretler. VUK ve 272. maddelerinde gayrimenkullerde maliyet be- deline giren giderler ve maliyet bedelinin artması (edinim sonrası yapı- lan harcamalar) konusunda açıklık getirilmiştir. işletmenin bir yıldan faz- la kullanmayı beklediği, duran varlığın verimini, hizmet süresini veya değerini arttıran ya da duran varlığa yeni bir eklemede bulunuluyorsa önemli yedek parça ve yedek malzemeler maddi duran varlık olarak de- ğerlenmektedir. VUK madde uyarınca yapılan harcama ilgili duran

7 varlığı iyi çalışır durumda tutmak için yapılan normal bakım ve onarım
gideri ise, bu harcama dönem gideri olarak kaydedilir. TMS 16 ile VUK arasında sonraki dönemlerde yapılan harcamalar konusunda yapılacak uygulamalarda benzerlik görülmektedir. Bir işlet- me maddi duran varlık kalemlerini VUK ve TMS 16’ ya göre aktifleştire- mez. Aksine, bu maliyetleri oluştukları tarihte dönem gideri olarak ka- yıtlayıp gelir tablosu ile ilişkilendirir. Bazı maddi duran varlık kalemlerinin parçalarının düzenli aralık- larla yenilenmesi gerekebilir. Örneğin, bir fırının belirli bir saat kullanım sonrasında yeniden astarlanması gerekebilir veya uçak iç döşemeleri ve mutfağının uçağın yararlı ömrü süresince birkaç defa değiştirilmesi söz konusu olabilir. Maddi duran varlık kalemleri aynı zamanda, bir binanın iç duvarlarının değiştirilmesi gibi daha az sıklıkta gerçekleşen yenileme- ler veya bir defaya mahsus yenilemeler için elde edilebilir. Bir işletme, yenileme kapsamındaki bir parçanın maliyetini oluştuğu zaman ilgili maddi duran varlık kaleminin defter değerine dahil ederek muhasebe- leştirir. Yenilenen parçaların defter değeri bilanço dışı bırakılır. Bir maddi duran varlık kaleminin kullanımının devamı için (örnek olarak bir uçak), parçaların yenilenmiş olup bakılmaksızın, düzenli arıza kontrolleri yapılması olmadığına gerekebilir. Muhasebeleştirilme kriter- lerinin sağlanması durumunda, yapılan her büyük çaplı kontrolün mali- yeti yenileme olarak maddi duran varlık kalemlerinin defter değerine da- hil edilerek muhasebeleştirilir. Bir önceki kontrolden kalan (fiziki parça- lardan ayrıştırılabilen) herhangi bir maliyetin defter değeri bilançodan çıkartılır. Bu, bir önceki kontrolün maliyetinin, kalemin iktisap veya in- şa ediliş işlemi sırasında var olup olmadığına bakılmaksızın gerçekleşir. Gerekli olduğu takdirde, gelecekteki benzer bir kontrolün tahmin edilen maliyeti, kalemin iktisap veya inşa edildiğinde var olan kontrol unsuru- nun bir göstergesi olarak kullanılabilir. Örnek: işletmenin üç yıldan beri kullanmakta olduğu ekonomik ömrü 10 yıl olan makine ayda parça üretim kapasitesine sahiptir. Teknolo- jideki yenilikler ışığında mevcut makineye eklenen TL’lik yeni bir parçayla makinenin aylık işleme kapasitesi parçaya çıkarılmıştır. Eklenen yeni parçanın ekonomik ömrü 4 yıldır. Bu durumda TL’lik parça eklemesi eldeki makinenin önceden belirlenmiş kapasitesinin ar- tırılmasına neden olduğundan TL aktifleştirilmelidir. Eklenen par- çanın ekonomik ömrü yıl olduğundan, TL mevcut makinenın ekonomik ömründen bağımsız olmak üzere yıl boyunca ayrıca amor- tismana tabi

8 tutulması gerekmektedir. MADDi DURAN VARLIKLARIN
DEğERLENMESiNDE KULLANILAN MODELLER Standarda göre işletme maddi duran varlıkları aktifleştirdikten son- ra bilançoda izlerken iki politikaya göre muhasebeleştirme işlemini sür- dürebilir. Bunlar; Maliyet modeli, Yeniden değerleme modelidir. Yukarıda yer alan modellerden biri seçilerek uygulanmalıdır. Ancak yapılan seçim sadece bir maddi duran varlık kalemine değil tüm ilgili ka- lem içerisinde yer alan tüm varlık kalemlerine uygulanmalıdır. Örneğin; bir üretim işletmesi satın almış olduğu bir makine için değil sahibi oldu- ğu tüm makineler için aynı uygulamayı gerçekleştirmelidir. Maliyet Modeli Bu modele göre; bir maddi duran varlık kalemi varlık olarak mu- hasebeleştirildikten sonra, finansal tablolarda maliyetinden birikmiş amortisman ve varsa birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki değeri ile gösterilir. Birikmiş değer düşüklüğü zararı maddi du- ran varlığın zaman içerisinde maliyet bedeline göre meydana gelen de- ğer azalmasıdır. Yeniden Değerleme Modeli Gerçeğe uygun değeri 21 güvenilir olarak ölçülebilen bir maddi du- ran varlık kalemi, varlık olarak muhasebeleştirildikten sonra, yeniden değerlenmiş tutarı üzerinden gösterilir. Yeniden değerlenmiş tutar, yeni- den değerleme tarihindeki gerçeğe uygun değerinden, müteakip birik- miş amortisman ve müteakip birikmiş değer düşüklüğü zararlarının in- dirilmesi suretiyle bulunan değerdir. Yeniden değerlemeler, bilanço ta- rihi itibariyle gerçeğe uygun değer kullanılarak bulunacak tutarın defter değerinden önemli ölçüde farklı olmasına neden olmayacak şekilde dü- zenli olarak yapılmalıdır. Arazi ve binaların gerçeğe uygun değeri genellikle, piyasa koşulla- rındaki kanıtların mesleki yeterliliğe sahip değerleme uzmanları tarafın- dan değerlendirilmesi sonucu saptanır. Maddi duran varlık kalemlerinin gerçeğe uygun değeri genellikle değerleme yoluyla belirlenmiş piyasa değerleridir. Yeniden değerlemelerin sıklığı, yeniden değerleme konusu maddi duran varlık kalemlerinin gerçeğe uygun değerlerindeki değişimlere

9 bağlıdır. Yeniden değerlenen varlığın gerçeğe uygun değerinin defter değerinden önemli ölçüde farklılaşması durumunda, varlığın tekrar ye- niden değerlenmesi gerekir. Bazı maddi duran varlık kalemlerinin ger- 21 Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutardır. çeğe uygun değerleri önemli değişiklikler göstermesi nedeni ile yıllık olarak yeniden değerlenmeyi gerektirir. Gerçeğe uygun değerlerinde önemli değişiklikler olmayan maddi duran varlık kalemleri için bu sık- lıkta yeniden değerleme yapılmasına gerek yoktur. Bu kalemler için sa- dece üç veya beş yılda bir yeniden değerleme yapılması gerekli olabilir. Bir maddi duran varlık kalemi yeniden değerlendiğinde, o varlığın ait olduğu tüm maddi duran varlık sınıfı da yeniden değerlenir. Bir maddi duran varlık sınıfındaki kalemler, içlerinden bazılarının seçilerek yeniden değerlemeye tabi tutulmasının ve bu tutarların finan- sal tablolarda değişik tarihlere ait maliyetler ve değerler olarak raporlan- masının önlenmesi için eş zamanlı olarak yeniden değerlemeye tabi tu- tulur. Ancak, bir varlık sınıfı, kısa bir sürede yeniden değerlemenin so- nuçlanması ve güncelliğinin korunması kaydıyla, dönüşümlü olarak ye- niden değerlemeye tabi tutulabilir. Eğer bir varlığın defter değeri yeniden değerleme sonucunda art- mışsa, bu artış doğrudan özkaynak hesap grubunda yeniden değerleme değer artışı adı altında muhasebeleştirilir. Ancak, bir yeniden değerleme değer artışı, aynı varlığın daha önce gelir tablosu ile ilişkilendirilmiş bu- lunan yeniden değerleme değer azalışını tersine çevirdiği ölçüde gelir olarak muhasebeleştirilir.

10 Yeniden Değerleme Artışı = 1.000 TL = 600 TL = 400 TL / / Borç Alacak
Örnek: Maliyet bedeli TL birikmiş amortismanı TL, faydalı öm- rü yıl olan bir makinenin 6.yılın sonunda yeniden değerlemeye tabi tutulmasına karar verilmiştir. Maddi duran varlığın değeri % 20 oranında arttırılacaktır. TL x 0,20 3.000 TL x 0,20 Yeniden Değerleme Artışı = TL = 600 TL = 400 TL / / Borç Alacak 253 Tesis Makine ve Cihazlar 1.000 257 Birikmiş Amortismanlar 600 522 MDV Yen..Değ.Artışları Makine Değer Artışı 400 Eğer bir varlığın defter değeri yeniden değerleme sonucunda azal- mışsa, bu azalış gider olarak muhasebeleştirilir. Ancak, sözkonusu var- lıkla ilgili olarak daha önce bir yeniden değerleme değer artışı oluşturul- muşsa, bu azalış önceki yeniden değerleme farkını tersine çevirdiği öl- çüde özkaynak hesap grubundaki yeniden değerleme değer artışı hesa- bından düşülür. Örnek: Bir önceki örnekte yer alan makinanın 6. yıl sonu itibariyle amor- tisman listesinde yer alan bilgiler aşağıdaki gibidir: Makine Birikmiş Amortisman Maliyet Bedeli 5.000 3.000 Yeniden Değerleme Artışı 1.000 600 Toplam 6.000 3.600 Bu maddi duran varlığın maliyetinin TL’ ye birikmiş amortis- manının ise TL’ye 7. yıl içerisinde düştüğü belirlenmiştir. Bu du- rumda aşağıda yer alan kayıt yapılmalıdır. / / 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Makine Düşüklüğü Zararı 600 257 Birikmiş Amortismanlar 1.500 522 MDV Yeniden Değ.Artışları 400 Makine Değer Artışı 253 Tesis Makine ve Cihazlar 2.500 Bir maddi duran varlık kalemine ilişkin özkaynak hesap grubundaki yeniden değerleme değer artışı, ilgili varlık bilanço dışı bırakıldığında doğ- rudan geçmiş yıl karlarına aktarılabilir. Bilanço dışı bırakma;

11 Elden çıkarıldığında veya,
Bir maddi duran varlık kaleminin defter değeri aşağıdaki durumlarda bilanço dışı bırakılır: Elden çıkarıldığında veya, Kullanımından ya da elden çıkarılmasından gelecekte ekonomik ya- rar beklenmediği durumlarda. Bir maddi duran varlık kaleminin bilanço dışı bırakılmasından doğan kazanç veya kayıp ilgili kalem bilanço dışı bırakıldığında (TMS 17 farklı şe- kilde satış ve geri kiralama işlemi gerektirmedikçe) gelir tablosu ile ilişkilen- dirilir. Kazançlar, hasılat olarak sınışandırılmaz. Yeniden değerleme değer artışından geçmiş yıl karlarına aktarım kar veya zarar üzerinden yapılamamaktadır. işletmenin maddi duran varlık kaleminin defter değerine, ilgili kalemin bir parçası için yenileme maliyetini dahil etmesi durumunda; yenilenen par- çanın ayrı olarak itfa edilip edilmediğine bakılmaksızın, yenilenen parçanın defter değeri bilanço dışı bırakılır. işletme için yenilenen parçanın defter de- ğerinin belirlenmesi mümkün/uygulanabilir değilse, yenileme maliyeti, ye- nilenen parçanın alındığında ya da inşaa edildiğindeki maliyetinin bir gös- tergesi olarak kullanılabilir. Aynı husus varlığın kullanımdan çekilmesi veya elden çıkarılması du- rumunda da geçerli olabilir. Öte yandan, değer artışının bir kısmı, varlık iş- letme tarafından kullanıldıkça da aktarılabilir. Bu durumda, aktarılan değer artışı, varlığın yeniden değerlenmiş defter değeri üzerinden hesaplanan amortisman ile orjinal maliyeti üzerinden hesaplanan amortisman arasında- ki fark kadar olur. Örnek: işletmenin aktişne kayıtlı bulunan makine ile ilgili bilgiler aşağıda- ki gibidir. işletme bu makinayı TL’ye peşin olarak Masliayetmt Bıeşdtıerl.i 12.000 Birikmifl Amortisman 8.000 Yeniden De¤erleme Art›fl› 2.000 Gerçekleşen bu satış ile ilgili yevmiye kaydı aşağıdaki gibidir. / / 522 MDV Yeniden Değ.Artışları Makine Değer Artışı 570 Geçmiş Yıllar Karları 2.000 2.000

12 257 Birikmiş Amortismanlar 8.000
/ / 102 Bankalar 15.000 257 Birikmiş Amortismanlar 8.000 253 Tesis Makine ve Cihazlar 12.000 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar Makine Satış Karı 11.000 Bir maddi duran varlık kaleminin elden çıkarılması nedeniyle orta- ya çıkan alacaklar başlangıçta gerçeğe uygun değeri ile muhasebeleşti- rilir. Eğer ilgili kalem için yapılan ödeme ertelenmişse, alınan tutar baş- langıçta peşin şyat eşdeğeri ile muhasebeleştirilir. Oluşan alacağın no- minal değeri ile peşin şyat eşdeğeri arasındaki fark, TMS 18’e uygun ola- rak alacak üzerindeki bileşik getiriyi yansıtacak şekilde faiz geliri olarak şnansal tablolara yansıtılır. Örnek: işletmenin aktişne kayıtlı bulunan makine ile ilgili bilgiler aşağıda- ki gibidir. Bu makinanın peşin satış bedeli TL’ dir. işletme bu ma- kineyi TL’ ye satmıştır. Maliyet Bedeli 10.000 Birikmiş Amortisman 4.000 Yeniden Değerleme Artışı 1.000 Gerçekleşen bu satış ile ilgili yevmiye kaydı aşağıdaki gibidir: / / 522 MDV Yeniden Değ.Artışları Makine Değer Artışı 570 Geçmiş Yıllar Karları / / 127 Diğer Ticari Alacaklar 257 Birikmiş Amortismanlar 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Makine Satış Zararı 253 Tesis Makine ve Cihazlar 642 Faiz Gelirleri 1.000 1.000 4.200 4.000 2.000 10.000 200 TAKAS YOLUYLA ELDE EDiLEN MADDi DURAN VARLIKLAR Bir maddi duran varlık satın alma dışında bir başka maddi varlık ile tamamen veya kısmen takas edilmek suretiyle elde edilebilir. Takas yo- luyla elde edilen maddi duran varlığın elde etme maliyeti, vazgeçilen varlığın gerçeğe uygun değeri olarak belirlenir. Takas yoluyla iktisap edilen veya vazgeçilen varlıkların

13 gerçeğe uygun değerleri güvenilir bir şekilde tespit edilemiyorsa, edinilen varlığın maliyeti elden çıkarılan var- lığın defter değeri ile ölçülür. Vergi mevzuatımıza göre takas yoluyla edi- nilen varlıklarda verilen duran varlığın defter değeri yeni alınan duran varlığın maliyeti olarak kabul edilmektedir. Örnek: işletme maliyet bedeli TL, birikmiş amortismanı TL ve gerçeğe uygun değeri TL olan bir makinesini gerçeğe uygun değeri TL olan bir makine ile takas etmiştir. a) Edinilen makinenin maliyeti verilen makinenin gerçeğe uygun değerine göre belirlenmesi. / / 253 Tesis Makine ve Cihazlar 257 Birikmiş Amortismanlar 50.000 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar b) Bir işletme, alınan ve elden çıkarılan varlıkların gerçeğe uygun değerini güvenilir bir şekilde belirleyebiliyor ise, alınan varlığın gerçeğe uygun değerinin daha açık biçimde belirlenememesi söz konusu olma- dığı sürece, elden çıkarılan varlığın gerçeğe uygun değeri alınan varlığın maliyeti olarak kabul edilir. / / 253 Tesis Makine ve Cihazlar 257 Birikmiş Amortismanlar 50.000 AMORTiSMAN TMS 16’ya göre, bir maddi duran varlık kaleminin, toplam maliye- tine göre önemli bir maliyeti olan her bir parçası ayrı ayrı amortismana tabi tutulur. işletme, maddi duran varlık kaleminin başlangıçta muhase- beleştirilmiş olan tutarını önemli parçalara ayırır ve her bir parçayı ayrı olarak amortismana tabi tutar. Her bir döneme ilişkin amortisman gide- ri, başka bir varlığın defter değerine dahil edilmediği sürece, gelir tablo- su ile ilişkilendirilir. Dönemin amortisman gideri genel olarak gelir tablosunda muhase- beleştirilir. Ancak, bazı durumlarda varlığa ilişkin gelecekteki ekonomik faydalar diğer varlıkların üretiminde kullanılır. Bu durumda, amortisman

14 ilgili kiralama işlemlerinin geçersiz olacağı tarihler gibi,
gideri diğer varlığın maliyetinin bir parçasını oluşturur ve defter değeri- ne dahil edilir. Örneğin, üretim tesisinin amortismanı stokların dönüştür- me maliyetine dahil edilir. Bir varlığın amortismana tabi tutarı 22 yararlı ömrü boyunca siste- matik olarak dağıtılır. Bir varlığın kalıntı değeri 23 ve yararlı ömrü en azından her hesap dönemi sonunda gözden geçirilir. Amortisman, varlığın kalıntı değeri defter değerini aşmadığı sürece, gerçeğe uygun değerinin defter değerini aştığı durumlarda dahi şnansal tablolara yansıtılır. Bir varlığın bakım ve onarımı, amortisman ayırma ih- tiyacını ortadan kaldırmaz. Bir varlığın amortismana tabi tutarı, kalıntı değeri düşülerek belir- lenir. Uygulamada, bir varlığın kalıntı değeri genellikle değersiz ve do- layısıyla amortismana tabi tutarın hesaplanmasında önemsizdir. Bir var- lığın kalıntı değeri varlığın defter değerine eşit ya da daha fazla bir tuta- ra yükselebilir. Bu durumda, varlığın amortisman gideri, kalıntı değeri sonradan varlığın defter değerinin altında bir değere düşene kadar sıfı- ra eşit olur. Bir varlığın yararlı ömrünün belirlenmesinde aşağıdaki tüm faktör- ler dikkate alınır: Amortismana tabi tutar: Bir varlığın maliyetinden veya maliyet yerine geçen diğer tutarlardan kalıntı değerin düşülmesiyle bulu- nan tutarı ifade eder. Kalıntı Değeri: Bir varlık tahmin edilen yararlı ömrünün sonundaki durum ve yaşına ulaştığında elden çıkarılması sonucu elde edilmesi beklenen tutardan, elden çıkarmanın tahmini maliyetleri düşülerek ulaşılan tahmini tutardır. Varlığın beklenen kullanımı: Kullanım varlığın beklenen kapasi- tesine ya da şziksel üretimine bağlı olarak değerlendirilir. Beklenen şziksel aşınma ve yıpranma: Beklenen şziksel aşınma ve yıpranma, varlığın kullanıldığı vardiya sayısı, bakım onarım programı ve varlığın atıl kaldığı zamanlardaki tamirat ve bakım gibi operasyonel faktörlere bağlıdır. Üretimdeki değişiklikler veya gelişmeler veya varlığın ürettiği ürün veya hizmetin pazar talebindeki değişiklikler nedeniyle teknik ya da ticari değer yitirme. ilgili kiralama işlemlerinin geçersiz olacağı tarihler gibi, varlığın kullanımındaki yasal ya da benzeri kısıtlamalar. Varlığın yararlı ömrü işletmenin varlıktan beklediği faydaya göre belirlenir. işletmenin varlık yönetimi politikası, varlıkların belirli bir süre ya da gelecekteki ekonomik yararlarının belirli oranda tüketilmesinden sonra elden çıkarılmasını gerektirebilir. Bu nedenle, bir varlığın yararlı ömrü ekonomik hizmet süresinden kısa olabilir. Bir varlığın yararlı öm- rünün tahmini, işletmenin benzer varlıklara

15 Maliyet değeri – Kalıntı değer
ilişkin tecrübelerine dayanan bir takdir meselesidir. Arsa ve binalar birlikte alındıklarında dahi ayrılabilir maddi duran varlıklardır ve ayrı olarak muhasebeleştirilirler. Taş ocakları ve toprak doldurmak için kullanılan alanlar gibi bazı istisnalar hariç olmak üzere, arsaların sınırsız yararlı ömrü vardır ve bu nedenle amortismana tabi tu- tulmazlar. Binaların sınırlı yararlı ömrü vardır ve bu nedenle amortisma- na tabi varlıktırlar. Bir binanın üzerinde bulunduğu arsanın değerindeki artış binanın amortismana tabi tutarını etkilemez. Arsanın maliyetinin, alanın sökülme, kaldırma ve restorasyon mali- yetini içermesi durumunda, arsanın sözkonusu maliyetlere ilişkin bölü- mü, bu maliyetlere katlanılmasından elde edilen faydalardan yararlanma süresi boyunca amortismana tabi tutulur. Bazı durumlarda, arsanın ken- disinin kısıtlı bir yararlı ömrü olabilir, bu durumda, arsanın kullanımın- dan sağlanacak faydaları yansıtacak şekilde amortisman ayrılır. Kullanılan amortisman yöntemi, varlığın gelecekteki ekonomik ya- rarlarına ilişkin olarak işletme tarafından uygulanması beklenen tüketim modelini yansıtır. Bir varlığa uygulanan amortisman yöntemi en azından, her he- sap döneminin sonunda gözden geçirilir. Varlığın gelecekteki ekonomik yararları- nın beklenen tüketim modelinde önemli bir değiş olması durumunda yöntem, değişmiş olan modeli yansıtacak ş değiş Amortisman yönteminin seçimi ve amortismana tabi varlıkların yararlı ömürlerinin belirlenmesi işletmelerin takdirine bırakılmıştır. TMS 16’da bir varlı- ğın amortismana tabi tutarının yararlı ömrü boyunca sistematik olarak dağıtmak için kullanılabilecek amortisman yöntemleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir: a) Doğrusal amortisman yöntemi: Bu yöntemde, varlığın kalıntı değeri değişmediği sürece, amortisman gideri yararlı ömrü boyunca sabittir. Bu yönte- me göre yıllık amortisman payı şu şekilde hesaplanır: Maliyet değeri – Kalıntı değer Yıllık amortisman payı= Tahmini yararlı ömür

16

17 Örnek: 1 Ağustos 2007 tarihinde TL tutarında bir makine satın almış Makinenin faydalı ömrü 5 yıl olarak ve hurda değerinin 500 TL olduğu tahmin edil- mektedir. ilgili yıllar itibariyle amortisman giderleri aş ğıdaki gibi hesaplanmış Yıllar Normal Amortisman Amortisman Tutarı 2007* [( – 500)*0,20]*5/12 791,67 2008 ( – 500)*0,20 1.900,00 2009 2010 2011 2012** [( – 500)*0,20]*7/12 1.108,33 TOPLAM 9.500 *Varlık ilk yılda tam kullanılmamasından ötürü kıst amor- tisman uygulanmaktadır. ** VUK maddesinde yer alan kıst amortisman uygu- 24 Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir. lamasından farklı olarak TFRS’ de ilk amortis- man tutarı faydalı ömürün son sonraki yılda ay- rılmaktadır. Yukarıda örnekte görüldüğü üzere yılda ayrılmayan yılında değil bir toplamda ayrılan amortisman tutarı varlığın maliyeti olan TL’den hurda değeri olan TL dü- şüldükten sonra olan TL tutardır. Dolayısıyla işletme hurda değeri kadar kısmı gider olarak kayıtlarına intikal ettirememektedir. b) Azalan bakiyeler yöntemi: Bu yöntemde, amortisman gideri yararlı ömür boyunca azalır. Bu yönteme göre yıllık amortisman payı şu şekilde hesaplanır: Yıllık amortisman payı = x normal amortisman oranı x dönemba- şındaki defter değeri Örnek: işletme 1 Mayıs 2003’te TL’ye bir makine satın almıştır. Ma- kinenin ekonomik ömrü 5 yıl ve ekonomik ömrü sonundaki hurda de- ğeri de TL olarak tahmin edilmiştir. Söz konusu makine ile

18 uygu- laması gerektiği aşağıdaki gibidir. Yıllar Amortisman Tutarı
ilgili olarak işletmenin azalan bakiyeler amortisman yöntemlerini nasıl uygu- laması gerektiği aşağıdaki gibidir. Yıllar Amortisman Tutarı 2003 x%40 12.000 x 8 ay /12 ay 8.000 2004 18000 x%40 7.200 x 4 ay /12 ay 7200 x 8 ay /12 ay 8.800 2005 10800 x%40 4.320 x 4 ay /12 ay x 8 ay /12 ay 5.280 2006 6.480 x %40 2.480* 4.320 x 4 ay / 12 ay 2.480 x 8 ay / 12 ay 3.093 2007 4000 x 4 ay / 12 ay 827 Toplam 26.000 * Faydalı ömür sonunda kalan hurda değerinin TL ola- bilmesi için amortismana tabi tutar TL. – TL. = 2.480 TL olmalıdır. c) Üretim miktarı yöntemi : Bu yöntemde beklenen kullanım ya da üretim miktarı üzerinden amortisman ayrılır. Bu yönteme göre yıllık amortisman payı şu şekilde hesaplanır: Maliyet değeri – Kalıntı değer Amortisman oranı = Varlığın tahmini yararlı ömrü boyunca üreteceği tahmini üretim miktarı

19 Yıllık amortisman payı = Amortisman oranı x yıllık üretim miktarı işletme, varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının beklenen tüke- tim biçimini en çok yansıtan yöntemi seçer. Seçilen yöntem gelecekteki ekonomik yararların beklenen tüketim biçiminde bir değişiklik olmadık- ça dönemden döneme tutarlı olarak uygulanır. Örnek: işletme 1 Eylül tarihinde TL tutarında bir makine satın almıştır. Makinenin faydalı ömrünün 5 yıl ve hurda değerinin TL ol- duğu tahmin edilmektedir. Bu makinenin ekonomik ömrü içerisinde planlanan üretim miktarları aşağıdaki gibidir. Yıllar Adet 2007 2.000 2008 2.500 2009 2010 2011 1.500 TOPLAM 10.000 Yıllar Normal Amortisman Amortisman Tutarı 2007 ( – 500)*(2.000/10.000) 1.900 2008 ( – 500)*(2.500/10.000) 2.375 2009 2010 2011 ( – 500)*(1.500/10.000) 1.425 TOPLAM 9.500 işletme, varlığın gelecekteki ekonomik yararlarının beklenen tüketim biçimini en çok yansıtan yöntemi seçer. Seçilen yöntem gelecekteki ekono- mik yararların beklenen tüketim biçiminde bir değişiklik olmadıkça dönem- den döneme tutarlı olarak uygulanır. Örnek: X işletmesinin maliyet değeri TL, yararlı ömrü 10 yıl ve kalın- tı değeri TL olan bir duran varlığı bulunmaktadır. Varlık 8 yaşındadır ve bu süre içerisinde varlıkla ilgili her hangi bir değer arttırıcı işlem yapıl- mamıştır. 8. yılın sonunda yararlı ömrü ve kalıntı değeri yönetim tarafından gözden geçirilmiş, uygulanan bakım programı nedeniyle yararlı ömür 12 yıl olarak belirlenmiş ve kalıntı değeri ise TL’ye indirmiştir. 8. yılın sonunda varlığın kayıtlı değeri TL’dır. ( – ) TL’lik birikmiş amortismanlar aş gibi hesaplanmış

20 Amortismana tabi değer = Maliyet değeri – Kalıntı değeri = 400
Yıllık amortisman Birikmiş amortisman = Amortismana tabi değer / yararlı ömür = / 10 = = x 8 = TL Revizyon sonucunda yararlı ömür 12 yıl tespit edildiğinden, revizyon- dan önce 2 yıl ömrü kalan varlık için ömür 2 yıl uzamış ve kalan yararlı ömür 4 yıl olarak belirlenmiştir. Yeni kalıntı değeri TL olduğuna göre, 8.yılsonu itibariyle kayıt- lı değerden kalıntı değeri çıkartılarak amortismana tabi değer bulunur. ( – = ) Buna göre revizyondan sonra yıllık amortisman tutarı TL ( / 4 = ) olarak hesaplanmaktadır. 9.4. DURAN VARLIKLARDA DEğERAZALIşLARININ KAYDI Varlıklarda değer düşüklüğü’ nün genel yapısı TMS 36’da belirlenmiş- tir tarih sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan TMS 36 “Varlık- larda Değer Düşüklüğü” standardının amacı; varlıkların geri kazanılabilir tu- tarından 25 daha yüksek bir defter değeri ile izlenmemesini sağlamak ama- 25 Geri Kazanılabilir Tutar: Bir varlığın net satış şyatı ile kullanım değerinden yüksek olanı cıyla uygulanması gereken ilkeleri belirlemektir. TMS 36’ya göre, bir var- lığın defter değerinin; kullanımı ya da satışı ile geri kazanılacak tutarın- dan fazla olması durumunda, varlık geri kazanılabilir tutarından daha yüksek bir tutarla izlenmektedir. Bu durumda varlık değer düşüklüğüne uğ- ramıştır. Standarda göre bu durumda, işletmenin değer düşüklüğü zararını muhasebeleştirmesi gerekir. Bunların yanı sıra işletme, varlığın değer düşüklüğüne uğramış olabile- ceğini gösteren herhangi bir belirtinin bulunup bulunmadığını değerlendirir- ken, aş yer alan iş dış ve içi bilgi kaynaklarını kullanması ve bun- ları gözden geçirmesi gerekmektedir. Bu unsular ş işletme dışı bilgi kaynakları Dönem içinde varlığın piyasa şyatı, zamanın ilerlemesinden veya normal kullanımdan kaynaklanması beklenenden çok daha fazla azalmıştır. işletmenin faaliyette bulunduğu teknolojik, ekonomik veya hukuki çevre ile pazarda veya varlığın tahsis edildiği piyasada işletme üzerinde olumsuz etkisi olan önemli değişiklikler dönem içerisinde gerçekleşmiş ve- ya bu değişikliklerin yakın gelecekte gerçekleşmesi beklenmektedir. Dönem içerisinde, faiz oranları veya diğer yatırım karlılığı ile ilgili pi- yasa oranları artmış olup; söz konusu artışların, varlığın kullanım değerinin hesaplanmasında kullanılan iskonto oranını önemli ölçüde etkilemesi ve varlığın geri kazanılabilir tutarını büyük ölçüde azaltması muhtemeldir.

21 257 Birikmiş Amortismanlar 9.000
işletmenin net varlıklarının defter değeri piyasa değerlerinden daha yüksektir. işletme içi bilgi kaynakları ise; Varlığın şziksel hasara uğradığı veya değer yitirdiğine ilişkin kanıt bulunmaktadır. işletmede, varlığın mevcut veya gelecek kullanım yöntemini etkile- yecek, önemli olumsuz değişiklikler meydana gelmiş veya bunların yakın gelecekte meydana gelmesi beklenmektedir. Bu değişiklikler şunları içerir; varlık kullanım dışıdır; varlığın dahil olduğu faaliyetin sona erdirilmesi veya yeniden yapılandırılması planları vardır; varlığın beklenen tarihten önce el- den çıkarılması planlanmaktadır; varlığın yararlı ömrünün sınırsız değil sınır- lı olduğu sonucuna varılmıştır. işletme içi raporlamada, varlığın ekonomik performansının bekle- nenden daha kötü olduğu veya olacağına ilişkin kanıt mevcuttur. Yeniden değerleme sonucunda varlığın kayıtlı değeri26 azalmışsa, bu azalış gider olarak mali tablolara alınır. Varlık yeniden değerlenmiş tutarı ile izlenmiyorsa, değer düşüklüğü derhal gelir tablosuna gider olarak yansıtılma- lıdır. Ancak, söz konusu varlıkla ilgili olarak daha önce bir yeniden değerleme fonu oluşturulmuş azalış ilk olarak söz konusu hesaptan düş Değer aza- lış yeniden değerleme fonundan yüksek olması durumunda, artan kısım ge- lir tablosu ile iliş TMS 36’ya göre; Varlığın kayıtlı değeri > Geri kazanılabilir tutar =>Varlık değer düşüklüğüne uğramıştır ve varlığın kayıtlı değeri geri kazanılabilir tutarına indirilir. Örnek: T A.ş. 1 Ocak 2006’da TL’ye bir fotokopi makinesi almıştır. Alı- nan fotokopi makinesinin faydalı ömrü yıl olarak tahmin edilmiştir. Amortisman yöntemi olarak normal amortisman yöntemi seçilmiştir. Varlığın amorti edilmiş ikame maliyeti (itfa edilen yenileme maliyeti) TL ola- rak belirlenmiştir. ve ’de yeni makinenin amortismanı ile ilgili ola- rak aşağıda yer alan kayıtlar düzenlenecektir. / / 770 Genel Yönetim Giderleri 257 Birikmiş Amortismanlar Bu durumda 1 Ocak de makinenin net defter değeri TL olacaktır. 1 Ocak 2008 için varlığın amorti edilmiş ikame maliyeti TL olarak verilmiştir. % 20 lik artış söz konusudur. Bu artışın makinenin mali- yetine, birikmiş amortismana ve yıllık amortisman payına yansıtılması gerek- mektedir. Böylece varlığın net defter değeri amorti edilmiş ikame maliyeti-

22 bedeli 108.000 TL, birikmiş amortismanı 32.400 TL dir.
ne getirilmiş olur. 26 Kayıtlı değer:Bir varlığınbirikmişitfa tutarları vebirikmişdeğer düşüklüğünündüşülmesindensonrabilançoya alınantutarıdır. / / Borç Alacak 253 Tesis Makine ve Cihazlar 18.000 257 Birikmiş Amortismanlar 3.600 522 MDVYen..Değ.Artışları Makine Değer Artışı 14.400 Yeni amortisman gideri = ’de; / / 770 Genel Yönetim Giderleri 257 Birikmiş Amortismanlar Yukarıdaki kayıtlardan sonra itibariyle varlığın maliyet bedeli TL, birikmiş amortismanı TL dir. Tesis, Makine ve Cih. Birikmiş Amortismanlar Yeniden Değerleme Fonu 90.000 9.000 14.400 18.000 3.600 10.800 32.400 2009’da makinenin kayıtlı değeri (net defter değeri) TL dir. Amorti edilmiş ikame maliyeti ise TL olarak tespit edilmiştir. Bir değer azalışı sözkonusudur. / / 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Makine Düşüklüğü Zararı 42.200 257 Birikmiş Amortismanlar 24.257 522 MDV Yeniden Değ.Artışları 14.400 Makine Değer Artışı 253 Tesis Makine ve Cihazlar 80.857 2009’da; Varlık TMS 16 Maddi Duran Varlıklar Standardındaki yeniden değer- leme yöntemine göre yeniden değerlenmiş tutarı üzerinden gösterilmedik- çe; değer düşüklüğü zararı derhal kar veya zararda muhasebeleştirilir. Ye- niden değerlenmiş bir varlığa ilişkin değer düşüklüğü zararı, anılan diğer

23 Standarda göre yeniden değerleme değer azalışı olarak dikkate alınır.
Standarda göre işletme her bilanço tarihinde, sahip olduğu varlıklar- da bir değer düşüklüğü olup olmadığını belirlemelidir. Eğer böyle bir be- lirti mevcutsa, işletme varlığın veya nakit üreten birimi oluşturan bir varlık grubunun, devam eden kullanımının varlığın maliyetini amortize etmeye yeterli seviyede olup olmadığını göz önünde bulundurmalıdır. Gelecekte- ki indirgenmemiş nakit akımlarının yetersiz olmasının beklendiği durum- da, kayıtlı değer azaltılmalıdır. TMS 36’ da gelecekteki nakit akışlarının tah- min edilme esasları aşağıdaki gibi belirlenmiştir. TMS 36 işletme nakit akış tahminlerini, ilgili varlığın geriye kalan ya- rarlı ömrü boyunca var olacak ekonomik koşullara ilişkin yönetimin yap- tığı en iyi tahminleri içeren mantıklı ve desteklenebilir varsayımlara dayan- dırarak yapacağını belirtmektedir. Nakit akış tahminleri, yönetim tarafın- dan onaylanan en güncel şnansal bütçelere/tahminlere dayandırılır. Bu bütçeleri/tahminleri esas alan projeksiyonlar, daha uzun bir dönemin kul- lanılması gerektiğine ilişkin haklı gerekçeler bulunmadığı sürece, en fazla 5 yıllık dönemi kapsar. En güncel bütçelerin/tahminlerin kapsadığı döne- min ilerisindeki dönemler açısından nakit akış projeksiyonlarını, artan bir oranın kullanılması gerektiğine ilişkin haklı gerekçeler bulunmadığı süre- ce; takip eden yıllarda sabit ya da azalan büyüme oranları uygulamak su- retiyle mevcut bütçeler/tahminlere ilişkin olarak yapılan projeksiyonlar çerçevesinde tahmin eder. Anılan büyüme oranı, daha yüksek bir oranın kullanılması gerektiğine ilişkin haklı gerekçeler bulunmadığı sürece, işlet- menin faaliyet gösterdiği ürünler, endüstriler, ülke veya ülkeler ya da var- lığın kullanıldığı piyasalar için geçerli uzun vadeli ortalama büyüme oran- larını aşmaz. Yönetim, geçmişteki nakit akış projeksiyonları ile gerçekleşen nakit akışları arasındaki farkların sebeplerini inceleyerek, cari nakit akış projeksiyonlarının esas aldığı varsayımların uygunluğunu değerlendirir. Yönetim, cari nakit akış projeksiyonlarında esas alınan varsayımların; geç- mişte nakit akışları gerçekleşirken mevcut olmayan sonradan gerçekleşen olay ve koşulların etkilerini de dikkate alarak, geçmişteki sonuçlarla tutar- lı olduğundan emin olur. iskonto oranı (oranları), aşağıda yer alanlara ilişkin cari piyasa değer- lendirmesini yansıtan vergi öncesi oran (oranlar) olacaktır: Paranın zaman değeri; ve Gelecekteki nakit akış tahminlerinde dikkate alınmamış olan, var- lığa özgü riskler. Paranın zaman değeri ile varlığa özgü risklere ilişkin cari piyasa de- ğerlendirmesini yansıtan oran; yatırımcıların tutar, zaman ve risk proşli açı- sından işletmenin varlıktan elde etmeyi beklediği nakit akışlarıyla aynı dü- zeyde nakit akışları yaratan bir yatırım yapmış olmaları durumunda elde

24 etmeyi bekleyecekleri kazançtır
etmeyi bekleyecekleri kazançtır. Bu oran, benzeri varlıklar için cari piyasa işlemlerindeki zımni bir oran üzerinden veya hizmet potansiyeli ve riskle- ri açısından ilgili varlığa benzer bir varlığa (veya varlık portföyüne) sahip halka açık bir işletmenin ağırlıklı ortalama sermaye maliyeti üzerinden tah- min edilir. Ancak, varlığın kullanım değerini ölçmede kullanılan iskonto oranı (oranları), gelecekteki nakit akış tahminlerini düzeltmede dikkate alı- nan riskleri yansıtmayacaktır. Aksi takdirde, bazı varsayımların etkisi iki kez dikkate alınmış olacaktır. Örnek: işletme itibariyle net defter değeri TL olan bir ma- kineye sahiptir. Üretim hattını oluşturan makinelerin ekonomik ömürleri- nin tamamlanmasına 5 yıl kalmıştır. işletme yönetimi yine tari- hi itibariyle bu makineyi elden çıkarmak istemesi durumunda toplam TL elde edebileceğini tespit ettirmiştir. Dolayısıyla işletmenin bu makine için değer düşüklüğü testi yapma gerekliliği mevcuttur. işletme bu makine için değer düşüklüğü testi yaparken bu makine- den kalan ömrü boyunca ürettiği ürünlerin satışından elde etmeyi bekle- diği gelir tutarları ile ve işletmenin bu gelirleri elde etmek için katlanma- sı gereken maliyetleri aşağıdaki şekilde bütçelemiştir: Yıllar Bütçelenmiş Gelirler (a) (TL) Bütçelenmiş Giderler (b) (TL) 2008 30.000 25.000 2009 70.000 50.000 2010 60.000 45.000 2011 32.000 2012 40.000 27.000 Toplam Öncelikle işletme 5 yıl boyunca elde etmeyi beklediği gelirlerin ve katlanmayı beklediği giderlerin bugünkü değerlerinden hareketle 5 yıl bo- yunca kendisine gelecek net nakit akımlarının bugünkü değerlerini bul- mak durumundadır. Yıllar Beklenen Gelir (TL) (a) Giderler* (TL)(b) Nek Nakit Akış (TL) (a-b) Net Bugünkü Değer Faktörü** (TL) (d-c) 2006 30.000 25.000 5.000 0,92593 4.629,63 2007 70.000 50.000 20.000 0,85734 17.146,78 2008 60.000 45.000 15.000 0,79383 11.907,48 2009 32.000 13.000 0,73503 9.555,39 2010 40.000 27.000 0,68058 8.847,58 TOPLAM 66.000 52.087

25 Net nakit akışlarının bugünkü değeri 52.087 TL’ dir.
*Hesaplamaya dahil olan giderler işletmenin nakit olarak katlandığı giderler- den oluşmaktadır. Amortisman giderleri bir nakit olmayan gider türü olduğu için gi- derler toplamına dahil edilmemiştir. Ayrıca tablodaki değerler yuvarlanmıştır. ** Faiz oranı % 8 olarak alınmıştır. Net nakit akışlarının bugünkü değeri TL’ dir. Bu aş sonra iş bir karşılaş iş ile karş karş = TL Makinelerin net defter değeri (DD) Makinelerin satılması halinde elde edilecek tutar (PD) Makineden elde edilecek net nakit akış (NBD) = TL = TL DD > NBD > PD olduğundan iş varlıklarının değerini TL’den TL’ye düş – = TL maddi duran varlık değer düş ü olarak dönemin gelir tablosu ile ilişkilendirilmelidir.