Kontraseptif Kullanımı ile İlgili Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nun Tıbbi Uygunluk Kriterleri Rukset Attar MD, PhD Yeditepe Universitesi Hastanesi Kadın Hastalıkları.

... konulu sunumlar: "Kontraseptif Kullanımı ile İlgili Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nun Tıbbi Uygunluk Kriterleri Rukset Attar MD, PhD Yeditepe Universitesi Hastanesi Kadın Hastalıkları."— Sunum transkripti:

1 Kontraseptif Kullanımı ile İlgili Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nun Tıbbi Uygunluk Kriterleri
Rukset Attar MD, PhD Yeditepe Universitesi Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum AD

2 Amaç Kontrasepsiyon tarihçesi
WHO’nun kontrasepsiyon kullanımı ile ilgili tıbbi uygunluk kriterlerinin gelişimi Skalaların kullanımı

3 Kontrasepsiyonun Tarihçesi
MÖ 3000 yılında Antik Mısır’da MÖ 1800’lü yıllarda ise yine Antik Mısır’da timsah dışkısı, bal, sodyum karbonat içerikli vajinal tıkaç kullanılması MÖ 600’lü yıllarda Libya’da silphion (ferula silphium) bitkisinin yenmesinin doğum kontrolü sağladığı keşfedilmiş Oral Kontrasepsiyon Kılavuzu (2012). Editör Prof. Dr. İsmail Mete İtil Giriş S.9 Cortex İletişim Hizmetleri A.Ş.

4 Kontrasepsiyonun Tarihçesi
MS 1600’lü yıllarda Avrupa’da balık ve hayvan barsaklarından üretilen kondomlar cinsel ilişkiyle bulaşan hastalıkları engellemek amacıyla kullanılmış 1730’larda ise kuzu bağırsağından üretilen kondomlar hamileliği engellemek amacıyla kullanılmış 1844’te Charles Goodyear ilk plastik kondomu üretmiş Oral Kontrasepsiyon Kılavuzu (2012). Editör Prof. Dr. İsmail Mete İtil Giriş S.9 Cortex İletişim Hizmetleri A.Ş.

5 Kontraseptif Kulanımı ile İlgili Tıbbi Gereklilik Kriterleri
1990lı yıllar öncesinde kontrasepsiyonla ilgili öneriler bu konuda uzman olan kişiler tarafından yapılıyor Çelişki Her zaman doğru değil Klinik tecrübelere göre

6 Kontraseptif Kulanımı ile İlgili Tıbbi Gereklilik Kriterleri
Dünya Sağlık Örgütü bilimsel temellere dayanan kontrasepsiyon görüşü oluşturabilmek ve bunu tüm Dünyaya yaymak amacıyla 1996 yılında Kontraseptif Kulanımı ile İlgili Tıbbi Gereklilik Kriterleri(Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use) isimli kitabı yayınladı

7

8 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
2. baskısı 2000 yılında yayınlandı 8-10 Mart tarihleri arasında DSÖ’ünde 17 ülkeden 32 katılımcının yer aldığı uzman çalışma grubu tarafından yapılan önerileri içerir 1994 ve 1995teki toplantılardan sonra yayınlanan yeni bilgileri değerlendirdiler

9 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
3. baskısı 2004 yılında yayınlandı 21-24 Ekim 2003 tarihleri arasında DSÖ’ünde 18 ülkeden 36 katılımcının yer aldığı uzman çalışma grubu tarafından yapılan önerileri içerir 2000 yılındaki toplantıdan sonra yayınlanan yeni bilgileri değerlendirdiler

10 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
4. baskısı 1-4 Nisan 2008de Cenevre’de DSÖ’ünde düzenlenen uzmanlar çalışma grubu toplantısında alınan temel önerileri içerir Çalışma grubu 9 dernek temsilci dahil olarak 23 ülkeden 43 katılımcı ile gerçekleşmiştir. 86 yeni öneri yapılmış ve 165 öneri de revize edilmiştir.

11 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
Bu baskı için uzman çalışma grubunun toplantıları arasındaki dönemde kılavuzlarda yer alan konularla ilgili yeni basılan bilgilerle ilgili DSÖ’ne tavsiyelerde bulunmak üzere 6 tane dış üyeden oluşan Kılavuz Yönlendirme Grubu (Guideline Steering Group (GSG)) kuruldu.

12 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
2007 yılında da DSÖ’nün Genel Müdürü tarafından Kılavuz Gözden Geçirme Komitesi (Guidelines Review Committee (GRC)) kuruldu DSÖ kılavuzlarının metodolojik olarak yüksek kalitede olmasını ve Şeffaf, kanıta dayalı olarak geliştirilmesini sağlamak. 4. baskı Kılavuz Gözden Geçirme Komitesi tarafından gözden geçirildi ve 2009 yılında basıldı

13 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
5. baskı için revizyon işlemine başlatmak amacıyla Kılavuz Yönlendirme Grubu’nun ilk toplantısı 14–15 Mayıs 2013 te (Ferney Voltaire, Fransa), ikinci toplantısı Mart 2014’te yapıldı

14 2014 Yılında Kılavuz Geliştirme Grubu Tarafından Gözden Geçirilen Konular
1. Alanda önemli olan ve/veya yeni ve potansiyel olarak tutarsız veriler elde edilen başlıklar ( 6 başlık) Emziren kadınlarda sadece progesterone içeren kontraseptif kullanımı Emziren kadınlarda kombined hormonal kontraseptif (KHK) kullanımı Yüzeyel venöz problemi olan kadınlarda KHK kullanımı Yaşa göre KHK kullanımı Antiretroviral tedavi alan kadınlarda hormonal kontraseptif kullanımı Obez kadınlarda acil kontraseptif hap kullanımı

15 2014 Yılında Kılavuz Geliştirme Grubu Tarafından Gözden Geçirilen Konular
2. 4. baskıdan sonra DSÖ tarafından geçici rehberlik yapılan konular (2 başlık) Postpartum dönemde KHK kullanımı (2010 yılında güncellenmiş) HIVe maruz kalma riski yüksek olan kadınlarda ve HIV li kadınlarda hormonal kontraseptif kullanımı (kılavuz 2012 yılında yenilenmiş)

16 2014 Yılında Kılavuz Geliştirme Grubu Tarafından Gözden Geçirilen Konular
3. Yeni kontraseptif yöntemler (4 yöntem): • Subkutan uygulanan depo medroksiprogesteron asetat (DMPA) 104 mg 2-rod levonorgestrel (LNG)-containing implant with 75 mg LNG/rod, approved for 4 years of use, i.e. Sino-implant (II) Progesteron salgılayan vaginal halka (PVR) Ulipristal asetat(UPA) – acil kontrasepsion için

17 2014 Yılında Kılavuz Geliştirme Grubu Tarafından Gözden Geçirilen Konular
4. Kılavuz Gözden Geçirme Komitesi (GRC) tarafından istenilen ve Kılavuz Geliştirme Grubu tarafından gözden geçirilen öneriler (2 topics): STD riski olan kadınlarda RIA kullanımı ( 2008 yılından sonra yeni bulgu yok Dislipidemisi olan kadınlarda KHK kullanımı Bunların dışında 4. baskıdaki yaklaşık 2000 öneri de GDG tarafından Mart 2014’te yenilendi

18 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
5. baskı 2 bölüme ayrılmış 1. bölümde önerilerin nasıl oluşturulduğu anlatılmış 2. bölümde ise önerilere yer verilmiş ve bunların nasıl kullanılacağı tarif edilmiş Bu öneriler en son klinik ve epidemiyolojik verilere dayanmaktadır.

19 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
Bu dökümanda düşük doz (≤ 35 mcg ethinyl estradiol) kombine oral kontraceptifler (COCs) kombine patch (P) kombine vaginal halka (CVR) kombine enjektabl kontraseptifler (CICs) sadece progestogen içeren haplar (POPs) depo medroksiprogesteron asetat (DMPA) norethisterone enanthate (NET-EN) levonorgestrel (LNG) ve etonogestrel (ETG) implantlar

20 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
acil kontraseptif haplar (ECPs) balırlı RIA (Cu-IUDs) levonorgestrel-salgılayan RIAlar (LNG-IUDs) acil kontrasepsiyon için bakırlı RIA (E-IUD) progesteron-salgılayan vaginal halka (PVR) bariyer methodlar (BARR) fertilite farkındalık temelli metodlar (FAB) laktasyonal amenore metodu (LAM) koitus interruptus (CI) ve erkek ve kadın sterilizasyonu (STER).

21 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
Her kontraseptif yöntemlerin güvenilirliği iki yönden değerlendirilir Primer olarak Tıbbi durumu kötüleştiriyor mu? Yeni sağlık riskleri doğuruyor mu? Sekonder olarak tıbbi problem kontraseptif yöntemin etkisini azaltıyor mu? Kontraseptif metodun riski istenmeyen gebelikle oluşacak risklerden daha az olmalıdır

22 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC) Değerlendirme Kriterleri
Başlangıç (Initiation=I) Devam (Continuation=C) için tıbbi açıdan uygunluk için değerlendirme kriterleri Başlama ve devam kriterleri farklı olan yöntemler için ayrı sütünlarda bu farklılıklar bildirilmiştir Farklı sütünlarda bilidirilmemişse başlangıç ve devam kriterleri aynı

23 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
Bu öneriler en iyi yöntemin hangisi olduğunu belirtmez Belirli sağlık problem olanlarda veya konuyla ilgili yaş gibi özellikler göz önüne alındığında güvenle kullanılabilecek bir çok yöntemin değerlendirilmesi sağlar

24 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
Bu durumlar ve özellikler arasında ; Yaş Postpartum hafta/ay Emzirme durumu Venöz tromboembolizm Yüzeyel venoz bozukluklar Dislipidemiler Puerperal sepsis Geçirilmiş ektopik gebelik

25 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
Ciddi kardiovasküler hastalık hikayesi Migren Ağır karaciğer hastalığı CYP3A4 indükleyici kullanımı Tekrar Acil kontrasepsiyon kullanımı Tecavüz Obesite Artmış STD riski HIV için yüksek risk olması HIV li kadınlar Antiretroviral tedavi alıyor olma

26 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
Kontraseptif yöntemler her tıbbi durum için veya tıbbi açıdan ilgili durumlar için 4 kategoriden biri içine girer Birden fazla problemi olanlarda ise problemler birlikte değerlendirilmelidir

27 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC) Kategoriler
Kategori 1-Kısıtlama yok ,kullanılabilir Kategori 2-Yöntemin avantajları olası veya ispatlanmış risklerinden daha fazla, kullanılabilir Kategori 3-Olası veya ispatlanmış riskler yöntemin avantajlarından daha fazla Kategori 4-Kullanımı kabul edilemez, kullanılmamalı

28 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC) Kategoriler
Klinik olarak karar verme imkanı yoksa; Kategori 1 ve 2; yöntem kullanılabilir Kategori 3 ve 4; yöntem kullanılmamalıdır

29 Kategori Kinik Değerlendirme Yapılabildiğinde
Kinik Değerlendirme Yapılamadığında 1 Her durumda yöntem kullanılır Kullanılabilir 2 Genellikle yöntem kullanılır 3 Uygun ve ulaşılabilecek başka bir yöntem yoksa kullanılabilir Kullanılamaz 4 Yöntem kullanılmamalıdır

30 WHO Kontrasepsiyonda Tıbbi Uygunluk Kriterleri ( MEC)
Tavsiyeler tablolar halinde sunulmuştr Bu tablolarda her durum için kontraseptif yöntemlerin güvenilirliği bildirilmiştir Bu durumlar Mevcut hastalık veya patolojik durum ( diabet, HT, vb) Tıbbi açıdan ilgili özellik ( yaş, gebelik hikayesi, vb)

31 Tıbbi Uygunluk Kriterleri Diski
2009 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanmıştır “WHO medical eligibility criteria wheel for contraceptive use update” © World Health Organization 2009

32 Tıbbi Uygunluk Kriterleri Diski
Dünya Sağlık Örgütü'nün kanıta dayalı rehberlerinden biri olan ve 2008'de güncellenen, Kontraseptif Yöntem Kullanımı için Tıbbi Uygunluk Kriterleri, 3. Baskı (2004), rehberi Kontraseptif yöntemleri kullanmaya başlamak için tıbbi uygunluk kriterlerini gösteriyor

33

34

35 Tıbbi Uygunluk Kriterleri Diski

36 Özet WHO’nun kontrasepsiyon kullanımı ile ilgili tıbbi uygunluk kriterleri kontraseptif kullanımı için bilimsel temellere dayanan kontrasepsiyon görüşü oluşturabilmek ve bunu tüm Dünyaya yaymak amacıyla yayınlanmış En son klinik ve epidemiyolojik verilere dayanan tıbbi uygunluk kriterleri için öneriler içermektedir

37 Özet Spesifik sağlık problemleri olan kişilerde kullanılacak olan kontraseptif yöntemlerle ilgili bir kılavuzdur Kimlerin hangi kontraseptif yöntemi güvenle kullanacağına dair bilgi verir. Uygulanabilir olması için ülkeye göre değerlendirilmeli Kişinin tercihi, sakatlığı olanlarda sakatlığın ne olduğu önemlidir Referans kaynak olarak kabul edilmelidir

38 Teşekkür ederim