Alıcı dil becerileri.

... konulu sunumlar: "Alıcı dil becerileri."— Sunum transkripti:

1 Alıcı dil becerileri

2 OSBDil ve iletişim becerilerine ilişkin güçlükler
Konuşma hiç gelişmemekte Geç gelişmekte KonuşabilenlerNG ye göre konuşmayı iletişim amaçlı kullanma becerileri daha az gelişmekte İletişim başlatma ve sürdürmede güçlük Sıra dışı ya da yinelenen dil kullanımı (ekolali) gibi sorunlar

3 Dil ve iletişimdeki güçlükler
öğrenme ve sosyal etkileşim becerilerini olumsuz etkilemekte davranış sorunlarına neden olabilmekte akranlarla birlikte eğitim alma/sosyalleşme ?? Dil ve iletişim becerilerinin desteklenmesi: Oyun becerileri Ortak dikkat becerileri Akran etkileşimi Diğer sosyal beceriler için önemli

4 Dil ve iletişim: OSB olan bireyler alıcı ve ifade edici dilde sorunlar yaşamaktadır.
Başkalarının dediklerini anlamak ve bunlara uygun tepki gösterme Çalışmalar: Alıcı dilin desteklenmesinde: Ayrık denemelerle öğretim  hayvan isimleri, giysi isimleri, tamir aleti isimleri, meslek isimleri, akraba isimlerinin öğretim

5 Alıcı dil becerileri: sözel ya da sözel olmayan yollarla sunulan bir yönergeyle ortaya çıkan ve bireyin ayırt etme tepkisini göstermesini içeren sesli olmayan davranışlar Farklı hayvan resimleri arasından istenen hayvan resmini göstermek Bir yönergeyi yerine getirmek Sözel ya da sözel olmayan bir tepki vermek

6 Alıcı dil kapsamında ele alınabilecek ve öğretilebilecek beceriler
Tek ve çok basamaklı yönergeleri yerine getirmek Adı söylenen nesneleri, eylemleri, kişileri belirlemek Nesneleri işlevlerine ya da ait oldukları sınıflara uygun biçimde belirlemek Parça-bütün ilişkisini belirlemek Zamanlamayla ilgili (örn., öncelik-sonralık ilişkisi) yönergelere uygun tepki vermek Yer bildiren yönergelere uygun tepki vermek Niteleme bildiren yönergelere uygun tepki vermek Dilbilgisi kurallarına uygun tepki vermek

7 Alıcı dil becerilerinin öğretimi:
Tek basamaklı sözel yönergeleri yerine getirmenin öğretimi İki basamaklı sözel yönergeleri yerine getirmenin öğretimi Sözel yönergeleri yerine getirme becerisinin jestlerle desteklenmesi Adı söylenen nesneyi belirleme Adı söylenen eylemi belirleme

8 Alıcı Dil Becerilerinin Öğretimi
Tek basamaklı sözel yönergeleri yerine getirmenin öğretimi Aşama 1 Taklit öğretiminde kullanılan bir beceri kullanılabilir. Kovaya küp atma becerisi hedeflenir. “kovaya küp at” yönergesi verilir. Çocuğun başat elinden tutulup (fiziksel yardım) küp aldırılır ve kovaya atması sağlanır. Pekiştirme yapılır. Pekiştireci tüketmesi beklenir. 3-4 denemeden sonra ipucu silikleştirilir. Yoklama denemelerine yer verilir. Küpleri bağımsız bir şekilde kovaya atarsa pekiştirmeyi seyrekleştirin. Ölçüt (5/5 ya da 9/10) karşılanınca başka bir yönergenin öğretimine geçilir.

9 Aşama 2 Oyuncak araba masaya konur. “Arabayı sür” yönergesi verilebilir. Çocuğun başat eli tutularak tam fiziksel ipucuyla masanın üzerindeki arabayı ileri-geri ittirmesi sağlanır. Pekiştirme yapılır. 3-4 denemeden sonra ipucu silikleştirilir. Yoklama denemeleri ile bağımsız tepki verip vermediği kontrol edilir. Çocuk arabayı bağımsız olarak itmeye başladıktan sonra, pekiştirme seyrekleştirilir. Ölçüt (5/5 ya da 9/10) karşılanınca başka bir yönergenin öğretimine geçilir.

10 Aşama 3 Daha önce öğretilen iki yönergeyi ayırt ederek, her iki yönergeye ölçüt düzeyinde doğru tepkide bulunması hedeflenmektedir. İlk iki aşamada öğretilen yönergeler karışık olarak sunulur. Masaya kova-küp ve araba konulur. “kovaya küp at” yönergesi sunulur. Yönergeden hemen sonra fiziksel ipucu verilir. İpucu aşamalı olarak silikleştirilir ve araçların yeri değiştirilir. Üst üste 3 ipuçsuz doğru tepki hedeflenir. sunulur. Üst üste 3 ipuçsuz doğru hedeflenir. “kovaya küp at” yönergesi sunulur. 2 bağımsız tepki “arabayı sür” yönergesi sunulur. 2 bağımsız tepki “kovaya küp at” yönergesi sunulur. 1 bağımsız tepki “arabayı sür” yönergesi sunulur. 1 bağımsız tepki Kestirelemez sırayla iki yönerge sunulur. Ölçüt karşılanıncaya kadar devam edilir. Yanlış tepkiler görmezden gelinir. Yönerge tekrarlanarak deneme tekrar sunulur.

11 Aşama 4 Yeni bir yönerge sunulur. “alkış” yönergesi verilir. Çocuğun 2-5 defa elleriyle alkış yapması sağlanır. İpuçları silikleştirilir. Bağımsız yaptıkça pekiştireçler çekilir. Ölçüt karşılanıncaya kadar devam edilir.

12 Aşama 5 Öğretilen üç yönerge karıştırılır. “kovaya küp atma “ve “alkış” 3. aşamadaki gibi çalışılır. Ölçüt karşılanıncaya kadar devam edilir. “arabayı sür” ve “alkış” 3. aşamadaki gibi çalışılır. Üç yönerge birlikte sunulur. 3x3, 2x2, 1x1 ve kestirilemez sırayla

13 Aşama 6 Yeni yönergeler öğretilir. Çocuğun aşina olduğu eylemler seçilir. Günlük yaşamında yer alan ve işlevsel olan yönergeler tercih edilmelidir. Öncelikli olarak masa başında yapılabilecek davranışlar için yönerge verilir, daha sonra ayağa kalkmasını, masadan ve sizden uzaklaşmasını gerektiren yönergeler verilebilir. Tek sözcüklü, iki sözcüklü, üç sözcüklü…. Kolaydan zora, kısa süreliden uzun süreli davranışlara doğru Farklı kişilere-ortamlara-materyallere genelleme Kalıcılık çalışılmalı

14 Tek basamaklı sözel yönerge önerileri
Al Ver Gel Otur Kalk Bak Ye Boya Çiz Tak Aç Kapat Çıkar At Git Şapkayı giy Bay-bay Gözlüğü tak Burnuna dokun Elini kaldır Öpücük ver Bebeği öp Aynaya bak Saçını tara Elmayı tabağa koy Davul çal Kavanozun kapağını aç Kitap oku Yuvarlak çiz Resmi boya Bebeğe mama yedir Ayağa kalk Mindere otur Bisiklete bin Zıpla Kapıyı çal Kapıyı aç Kapıyı kapat Işığı yak Işığı söndür Çöpü at Basket at Perdeği aç Perdeyi kapat Ütü yap Oyuncakları sepete koy Su iç

15 İki basamaklı sözel yönergeleriyerine getirmenin öğretimi
Önkoşul: iki basamaklı taklit becerisini yapabiliyor olmak Tek basamaklı yönergeleri yerine getiriyor olmak

16 Aşama 1 Öğrenilen tek basamaklı sözel yönergelerden ikisi birleştirilir ve iki basamaklı bir yöneregeye dönüştürülür. “alkış yap ve ayağa kalk” yönergesi için Önce ilk basamağa ilişkin “alkış yap” yönergesi verilir. Çocuk bunu yapar yapmaz ikinci yönerge “ayağa kalk” verilir. İki basamak için yönergenin sunulması arasında geçen süre giderek azaltılır. “alkış yap ve ayağa kalk” yönergesi verilir. Ölçüt karşılanınca ikinci 2 basamaklı yönergeye geçilir.

17 Aşama 2,3,4,5,6 diğer becerilerin öğretiminde uygulanan şekliyle uygulanır.
Daha önce öğretilen bir yönergenin ikinci basamağı, yeni bir yönergede tekrar kullanılabilir. Daha önce öğretilen bir yönergenin ilk basamağı, yeni bir yönergede tekrar kullanılabilir. İki basamaklı yönergelerdeki sıralama değiştirilebilir. Yönergelerde yer alan sözcük sayısı arttırılabilir.

18 İki Basamaklı Sözel Yönerge Önerileri
Kulağını göster ve kovaya küp at Davula vur ve parmak kaldır Ona kadar say ve oyuncağı ver Kavanozu aç ve kedi sesi çıkar Saçını tara ve ışığı aç Gitarı çal ve dil çıkar Meyveleri sepete koy ve şapkanı giy Bebeği öp ve zıpla Baybay yap ve dolabı aç Flüt çal ve basket at Meyveleri kes ve bebeği beşiğe koy Kovaları iç içe koy ve bebeğe mama ver Kartları eşle ve halkaları tak Kitabın sayfalarını çevir ve yapbozu tak Kağıtları kes ve ev resmi çiz Çivileri tak ve kamyonu yükle

19 Sözel alıcı dil becerilerinin jestlerle desteklenmesi
Jest ve işaretlerin sözel yönergelere eklenmesi Sözel yönergelerle eşleştirilen jest ve işaretlerin geri çekilmesi Adı söylenen nesneyi belirleme Adı söylenen üç boyutlu nesneyi belirleme Adı söylenen iki boyutlu nesneyi belirleme

20 Adı söylenen eylemi belirleme
Adı söylenen nesneyi belirlemekten daha zordur. Eylemler arasındaki benzerlikler daha fazladır. önkoşullar: çocuğun eşleme ve sınıflama becerilerini öğrenmiş olması Sözel olmayan taklit Alıcı dilde belirgin bir ilerleme

21 Kartlarda yer alan eylemleri belirleme
Üzerinde çocuğun, başka bir çocuğun ya da kişinin yer aldığı eylem kartları hazırlanır. Fotoğraf ya da resimler kullanılabilir.

22 Adı söylenen eylemi belirleme için öneriler
Uyuyor Yürüyor Yemek yiyor Ellerini yıkıyor Su içiyor Alkış yapıyor. Bisiklete biniyor Kitap okuyor Merdiven çıkıyor Alışveriş yapıyor Televizyon seyrediyor Tişört giyiyor. Kaydıraktan kayıyor Annesine sarılıyor Banyo yapıyor Çiçek suluyor El sallıyor Makasla kesiyor Top oynuyor Burnunu siliyor Oturuyor Telefonla konuşuyor Salıncakta sallanıyor Arkadaşını öpüyor Yap-boz yapıyor Arabaya biniyor Köpeği seviyor Çöp atıyor Pencereden bakıyor Çay karıştırıyor Trampet çalıyor Trambolinde zıplıyor Kapıyı açıyor Yüzüyor

23 Canlı modellerin yaptığı eylemleri belirleme
İşitilen sesin kaynağını belirleme