FİZİKSEL İŞYERİ DÜZENLEME: GÜRÜLTÜ / TİTREŞİM

... konulu sunumlar: "FİZİKSEL İŞYERİ DÜZENLEME: GÜRÜLTÜ / TİTREŞİM"— Sunum transkripti:

1 FİZİKSEL İŞYERİ DÜZENLEME: GÜRÜLTÜ / TİTREŞİM
Öğr. Gör. Mehmet Ali ZENGİN

2 KONU BAŞLIKLARI 1. GİRİŞ 2. GÜRÜLTÜ 3. TİTREŞİM 4. GÜRÜLTÜNÜN SAĞLIĞA ETKİSİ 5. TİTREŞİMİN SAĞLIĞA ETKİSİ 6. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİMİ ÖNLEME 7. KAYNAKÇA

3 1. Giriş Günümüzde teknolojik sistemlerin değişme hızı o kadar artmış durumdadır ki, normal bir insan artık onu takip edemez hâle gelmiştir. Bu durum insandan beklenenler hususunda bir değişiklik getirmişti. İş, üretimden ağırlıklı olarak kontrol ve yönetime, yani işlerin nasıl yapılması gerektiğini düşünüp planlamaya doğru kaymıştır. Bu yolla insan, normal işlemden birçok adımı atmıştır. İnsanların makinelerin kontrolünü üslendiği bu tip yeni durumlar ise, başka problemleri doğurmuştur. Dahası, iş çevresi daha da talepli hâle geldikçe, insanların ısı, ışık, basınç, ses, titreşim, gürültü, hız açısından neye dayanabileceği önemli duruma gelmiştir. İş yerindeki çevresel koşullar içinde gürültü, iş görenin iş yükünü etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Kulağımıza gelen ses, müzik, konuşma, uyarı sinyali veya karmaşık bir gürültü olabilir. Dünyamızdaki teknolojik gelişme, yaşamımızın pek çok alanında, özellikle de iş yerlerinde üretim hatta yönetim birimlerinde gürültünün artmasını beraberinde getirmiştir.

4 1. Giriş Dünyada her gün milyonlarca insan, iş yerlerinde gürültüye ve bunun doğurabileceği risklere maruz kalmaktadır. Bu neden, gürültünün ölçümü, gürültünün insana etkileri, gürültüden insanı koruma yöntemleri Ergonomi ile ilgilenenlerin bilmesi gereken önemli konulardır. İş yerlerinde ergonomiden sorumlu mühendisin yani ergonomistin görevi, iş yaşamında olumsuz sonuçlar doğuracak gürültünün ortaya çıkmasını baştan önlemeye çalışmaktır. Bu konuda, gerekli mühendislik çalışmalarını yapabilmek için, ses-gürültü, duyma olayı vb. konular hakkında bazı temel bilgilerin bilinmesi gerekir. Gürültü, rahatsızlık veren ya da huzuru bozan ve ses dalgaları hâlinde yayılan bir enerji şeklidir. Gürültü, insanların işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkileyen, fizyolojik ve psikolojik dengelerini bozabilen, çalışma performansını azaltan, çevrenin hoşluğunu ve sakinliğini yok etmek suretiyle niteliğini değiştiren önemli bir çevre kirliliğidir.

5 2. GÜRÜLTÜ Maddenin titreşimi (vibrasyonu) ve bu titreşimin hava ve su gibi bir ortam içinde iletilerek kulağa gelmesi ses olarak tanımlanır. Ses, elastik bir ortam olan havada, mekanik titreşimlerden oluşan ve havanın statik basıncına ek olarak gelen basınç değişiklikleridir. Kulak, akustik enformasyon açısından sinyali alan, çeviren ve beyine ileten bir ara elamandır. Ses algılanırken iki büyüklük önemlidir. Ses dalgalarının genişliği ve frekansıdır. Ses dalgalarının frekansı sesi ince veya kalın duymamızı sağlar. Kulak, anatomik ve fonksiyonel olarak üç kısma ayrılır. Bunlar; dış, orta ve iç kulaktır. Bu üç kısım da, farklı bölümlerden oluşur. Bu kısımlar Şekil 1’de görüldüğü gibidir.

6 2. GÜRÜLTÜ Dışarıdan gelen ses dalgaları, dış kulak tarafından toplanır ve kulak kanalından geçerek kulak zarına ulaşır. Gelen ses dalgaları, dalgaların yoğunluğuna ve frekansına bağlı olarak kulak zarını titreştirir. Kulak kepçesinin ve yolunun rezonans (titreşim) etkisi, sesin kulak zarına gelinceye kadar ses şiddeti düzeyini dB kadar artırır. Kulak zarı aracılığı ile gelen ses, orta kulakta üç kemik vasıtasıyla (çekiç, örs, üzengi) oval pencereye gönderilir. Kulak kemikleri, kulak zarından gelen sesin yoğunluğunu, oval pencereye vardığında 22 kat artırmış olur. Hem dış, hem de iç kulak hava ile doludur. Östaki borusu, yutak ile bağlanarak, orta kulaktaki hava basıncının dış basınca eşit olmasını sağlar. Bununla birlikte, iç kulak su gibi bir akışkanla (endolymph) doludur ve basınç ayarlamasına gereksinim duymaz. Ses, havanın titreşimine bağlı olan bir olay olmakla beraber, sesin iki özelliği önem taşır. Bunlar sesin frekansı ve sesin şiddetidir. Ses Frekansı, ses dalgalarının saniyedeki titreşim sayısıdır ve Hertz (Hz) ölçü birimi ile ifade edilir (rezonans, tınlaşım). İnsan kulağı 20 ile Hz arasındaki seslere karşı duyarlıdır. Bu frekansın altındaki “infrasonik” ve üstündeki “ultrasonik” sesleri insan duyamaz. İnsanların bu yapısı kişiden kişiye değişiklik gösterir

7 2. GÜRÜLTÜ Sesler, harmonik ses basıncı değişimlerinin oluşturduğu sesler yani, arı sesler (saf ton), iki ya da daha çok arı sesin birleşmesinden oluşan sonucunda harmonik olmayan (periyodik) sesler ve ne harmonik ne de periyodik olmayan zamanla değişimi gelişigüzel olan karmaşık (kompleks) sesler olmak üzere üç grupta ele alınabilir. Harmonik sesler, tek frekanstan oluşmuş seslerdir ve bunlar çoğunlukla yapaydır. Genellikle, ses kaynaklarının çıkardığı sesler tek frekanslı değildir. Şekil 2’De üç tip fonksiyonun (harmonik, harmonik olmayan periyodik ve karmaşık) ses basınç değişimlerinin ve frekans dağılımı eğrilerinin nasıl olacağı görülmektedir.

8 2. GÜRÜLTÜ “Tetik Bölgesi” olarak bilinen insan kulağının en hassas olduğu bölge 1000 ve 5000 Hz arasındaki frekans değerleridir. İnsan bu frekans bölgesinde oluşan sesleri, karşısında konuşan insanı görmeden de algılayabilir. Ses şiddeti (yeğinliği), sesi oluşturan titreşimlerin atmosferdeki basıncıdır (birim yüzeye düşen ses gücü, basıncı, yeğinliği) ve “Desibel” (dB) ölçü birimi ile ifade edilir ve “Odyometre” veya “Desibelmetre” ile ölçülür. 0,0002 mikrobar (dyn/cm2) basınç yapan ses, “duyma eşiği” (duyma sınırı) olarak nitelendirilir ve 0 dB olarak kabul edilir. İnsan kulağının duyabileceği (hissedebileceği) maksimum ses şiddeti 130 dB (2000 dyn/cm2) dir ki bu basınçtaki ses, kulakta ağrı yapar ve “ağrı duyma eşiği” olarak kabul edilir. Bazı iş türleri için kabul edilebilir ortama gürültü değerleri tespit edilmiştir. Bu değerler, zihinsel çalışma için 50 dB, normal büro çalışması için 60 dB, daktilografi odası için 70 dB, fabrika ortamı için 80 dB ve maksimum sınır 90 dB’dir. Şekil 3’te çeşitli gürültü kaynaklarının şiddetleri yaklaşık değerlerle verilmiştir.

9 2. GÜRÜLTÜ

10 2. GÜRÜLTÜ “Gürültü kaynaklarının bileşik etkileri de bulunmaktadır. Örneğin, her biri kendi başına 90 dB gürültü çıkaran iki tezgah, aynı yerde beraber çalıştığında ortamın gürültüsü 93 dB’e çıkacaktır. İki gürültü kaynağının olması durumunda (yaklaşık değerlerdir); Aynı ise, +3 dB eklenir, Fark 2 ise, gürültülü olana +2 dB eklenir, Fark 4 ise, gürültülü olana +1,5 dB eklenir, Fark 5 ise, gürültülü olana +1 dB eklenir, Fark 10 yada daha fazla ise, gürültülü büyük olan ile AYNI kalır. Maruziyet Sınır Değerleri ve Maruziyet Etkin Değerleri de şu şekilde verilmiştir: Maruziyet sınır değerleri: LEX, 8h = 87 dB (A) ve Ppeak = 200 μ Pai En yüksek maruziyet etkin değerleri: LEX, 8h = 85 dB (A) ve Ppeak = 140 μ Paii En düşük maruziyet etkin değerleri: LEX, 8h = 80 dB (A) ve Ppeak = 112 μ Paiii

11 3. TİTREŞİM Titreşim her yerde mevcut olan ve mühendislik tasarımlarının yapısını etkileyen bir olgudur. Titreşim ölçümlerinde, titreşim düzgün ise; ivmenin etkin değeri (rms) m/sn2 cinsinden oktav bantları ile ölçülür. Mekanik titreşimin etkisini anlayabilmek için beş fiziksel büyüklüğün anlaşılması gerekir. Bunlar: Titreşimin bedene etki noktası Frekansı İvmesi Etki süresi Etkilenen sistemin özgül frekansı ve rezonans Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir. Birimi Hertz’dir (Hz). Titreşimin tıbbi ve biyolojik etkisi büyük ölçüde şiddetine ve maruz kalınan süresine bağlıdır. İnsan vücuduna belirgin etkisi olan titreşimin frekansı ise 1 Hz ile 100 Hz arasındadır.

12 3. TİTREŞİM Titreşim Yönetmeliği’ne ( tarihli) göre, El – kol titreşimi: İnsanda el–kol sistemine aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi, Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi, Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri: El – kol titreşimi için; Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s2 Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s2 Bütün vücut titreşimi için; Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s2 Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s2 olacaktır.

13 3. TİTREŞİM İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği uyarınca risk değerlendirmesi yapılmasını sağlayacak ve bu Titreşim Yönetmeliği’nin ilgili maddeleri uyarınca alınması gerekli önlemleri belirleyecektir. Yapılan risk değerlendirmesiyle ilgili uygun kayıt tutulacaktır. Çalışma koşullarında önemli değişiklik olduğunda veya sağlık gözetimi sonuçlarının gerektirdiği durumlarda risk değerlendirmesi yeniden yapılacaktır. Maruziyet etkin değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi hâlinde, işveren, mekanik titreşime ve yol açtığı risklere maruziyeti en aza indirmek için özellikle aşağıdaki hususları dikkate alarak teknik ve organizasyon önlemleri ile ilgili program yapacak ve uygulayacaktır. İşçiler, hiçbir durumda maruziyet sınır değerlerini aşan titreşime maruz kalmayacaklardır. Bu Yönetmelik gereği alınan önlemlere rağmen maruziyet sınır değeri aşılmış ise, işveren, maruziyeti sınır değerin altına indirecek önlemleri derhâl alacaktır. Maruziyet sınır değerinin aşılmasının nedenleri belirlenecek ve sınır değerin yeniden aşılmasını önlemek için gerekli koruma ve önleme tedbirleri alınacaktır.

14 4. GÜRÜLTÜNÜN SAĞLIĞA ETKİSİ
Gürültü sesin arzu edilmeyen seviyesidir ki şiddetli, sürekli, işitme organlarını tahriş edici durumlarda insanı rahatsız eder ve sağlığına zarar verir. Ses etkilenim düzeyi, belli bir zaman aralığında ölçülen ses ile aynı toplam enerjideki sabit seviyedeki sesin ses düzeyidir. Gürültünün kişisel maruziyet değerini ölçmek için dozimetre kullanılır. Gürültünün şiddeti arttıkça etkisi de artar. Ses karmaşasının gürültü olarak algılanması, sadece sesin yoğunluğuna değil, ses karmaşasındaki enformasyon içeriğine ve algılayan kişinin ses olayına karşı takındığı tavra bağlıdır. İnsan için müsaade edilebilir ses seviyesi azami dB oranıdır. Zira, 85 dB üzerindeki ses şiddeti çalışanların işitme seviyesini olumsuz etkilemeye başlayacaktır. Yapılan araştırmalar ( Hz ve) sürekli olarak 85 dB'den sonraki sesin (gürültünün) insan sağlığında önemli tahribatlara (işitme kaybı vb) neden olduğunu göstermiştir. Gürültüye uzun süre maruz kalınması durumlarında kulakta geri dönüsü mümkün olmayan değişiklikler oluşur. Buna kalıcı eşik kayması denir (Permanent Threshold Shift, PTS).

15 4. GÜRÜLTÜNÜN SAĞLIĞA ETKİSİ
FİZYOLOJİK ETKİLERİ PSİKOLOJİK ETKİLERİ PERFORMANS ETKİLERİ İşitme kayıpları, Kan basıncının artması, Kalp atışlarında değişim, Dolaşım bozuklukları, Solunumda hızlanma, Terlemede artış, Mide bulantısı, Baş ağrısı, Göz bebeklerinde büyüme Davranış bozuklukları, Uyku bozuklukları, Aşırı sinirlilik ve tepkiler, Konuşurken bağırmalar, Hoşnutsuzluk, Tedirginlik, Baş ağrıları, Stresler, İş veriminin düşmesi, İş kalitesinin düşmesi, Konsantrasyon bozukluğu, Hareketlerin yavaşlaması, Dinlenmenin bozulması, «Bir araştırmaya göre; bir mekanik konstrüksiyon atölyesinde gürültünün 25dB düşürülmesi sonucu hatalı parça sayısı oranında %52’lik azalma saptanmıştır.»

16 4. GÜRÜLTÜNÜN SAĞLIĞA ETKİSİ
Mevzuata göre, ağır ve tehlikeli işlerin yapılmadığı yerlerde, gürültü derecesi 80 dB’i geçmemelidir. Daha çok gürültülü çalışmayı gerektiren işlerin yapıldığı yerlerde, gürültü derecesi en çok 95 dB olabilir. Ancak, bu tip durumda işçilere başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun koruyucu araç ve gereçler kullandırılmalıdır. Gürültü, iş yerlerindeki iletişimin kopmasına neden olabildiği gibi, işitme yeteneği azalan çalışanlar göstergelerdeki sinyalleri iyi algılayamayabilir, sesli yapılan uyarıları duymada problemler yaşar veya konsantrasyon bozukluğu nedeniyle ise dikkatini veremez, renk ve şekillerin fark edilişi güçleşir bu sebeplerle de, is kazaları artar, bu da işletme genelinde hem huzursuzluk yaratır hem de neden olduğu ekonomik zararlarla işletme genelinde verimi düşürmüş olur. Gürültü insanları moral olarak da olumsuz etkileyerek, çalışma bıkkınlığı, işe karşı isteksizlik, devamsızlıkların artması ve sıkıntı oluşturarak iş gücü verimini azaltır. Bu durumlar, korumasız bir şekilde çalışan kişilerde, düşük gürültüye maruz kalan kişilere göre daha çok ortaya çıkmaktadır. Gürültü kişiler üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle, üretilen mal ve hizmetlerin kalitesinin düşmesine, üretim sürelerinin uzamasına yol açarak ekonomik kayıplara sebep olur.

17 5. TİTREŞİMİN SAĞLIĞA ETKİSİ
Ergonomik olarak, titreşimin vücuda etkisi iki nokta söz konusudur: Tüm beden titreşimleri: Vücudun tümüne aktarıldığında, risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimlerdir. Titreşim kaynakları da, traktör ve kamyon kullanımı, dokuma tezgahları, yol yapım, bakım ve onarım makineleri ile özellikle çelik konstrüksiyonlu yapılarda titreşime sebep olan makine ve tezgahlardır. El kol titreşimleri: El-kol sistemine aktarıldığında, insanlarda damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimlerdir. taş kırma makineleri, kömür ve madencilikte kullanılan pnömatik çekiçler, ormancılıkta kullanılan taşınabilir testereler, parlatma ve rende makineleridir. Bu araçlar, dönerek, vurarak veya hem dönerek hem de vurarak titreşirler. Etki süresi, titreşimin etki süresi ortaya çıkacak olan şikayetlerin başlıca nedenidir. Etki süresi artıkça rahatsızlığın derecesi de artmaktadır.

18 6. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİMİ ÖNLEME
İşletmeler, verimi dolayısıyla da karı mümkün olduğunca en yüksek seviyeye taşımak isterler. Bu nedenle çalışanlarının en iyi performansta çalışabilmeleri için gerekli tedbirleri alıp, Ergonomik bir iş yeri ortamı oluşturmaya çalışırlar. Bu amaçla işletmelerde gürültü denetiminin, kontrollerinin düzenli yapılması, gerekli önlemlerin alınarak gürültüyle savaşılması gerekmektedir. Ne kadar güvenli ve sağlıklı iş çevresi oluşturulursa, iş kazalarının, performans düşüklüklerinin, devamsızlıktan oluşan masrafların oluşma olasılığı o derecede azalır. Gürültü ile mücadele edilmelidir. Gerekli her türlü tedbir ile gürültü seviyesinin düşürülmesine gidilebilir. Bu tedbirler sırasıyla şunlardır: Tasarımda: Gürültüden korunma önlemleri esas olarak tasarım ve planlama devresinde dikkatle ele alınarak gürültü kaynağında izole edilmelidir. Ve belli bir hacim içinde ses düzeyleri aynı olan çalışma yerlerinin bulunmasına çaba gösterilmelidir. İmalatta: Gürültüden korunmayı gerçekleştirebilmek için öncelikle, titiz bir gürültü analizinin yapılması gerekmektedir. Gürültüyü kaynağında azaltma olanağının yetersiz olduğu durumlarda, sesi yalıtmaya veya sönümlenmesini sağlamaya çalışılmalıdır. Makinelerin çıkardığı gürültüyü önlemek için makinelerin imalatında ve yerleştirilmesinde sentetik maddelerden yapılmış titreşimi emici veya hafifletici materyallerden faydalanılabilir.

19 6. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİMİ ÖNLEME
İşletmeler, verimi dolayısıyla da karı mümkün olduğunca en yüksek seviyeye taşımak isterler. Bu nedenle çalışanlarının en iyi performansta çalışabilmeleri için gerekli tedbirleri alıp, Ergonomik bir iş yeri ortamı oluşturmaya çalışırlar. Bu amaçla işletmelerde gürültü denetiminin, kontrollerinin düzenli yapılması, gerekli önlemlerin alınarak gürültüyle savaşılması gerekmektedir. Bu tedbirler sırasıyla şunlardır: Tasarımda: Gürültüden korunma önlemleri esas olarak tasarım ve planlama devresinde dikkatle ele alınarak gürültü kaynağında izole edilmelidir. Ve belli bir hacim içinde ses düzeyleri aynı olan çalışma yerlerinin bulunmasına çaba gösterilmelidir. İmalatta: Gürültüden korunmayı gerçekleştirebilmek için öncelikle, titiz bir gürültü analizinin yapılması gerekmektedir. Gürültüyü kaynağında azaltma olanağının yetersiz olduğu durumlarda, sesi yalıtmaya veya sönümlenmesini sağlamaya çalışılmalıdır. Makinelerin çıkardığı gürültüyü önlemek için makinelerin imalatında ve yerleştirilmesinde sentetik maddelerden yapılmış titreşimi emici veya hafifletici materyallerden faydalanılabilir. Kişisel Korunma: Gürültünün ortaya çıkışı veya yayılması önlenemiyorsa son çare, çalışanları gürültünün etkilerinden korumak için (belirli aralarla işitme düzeyleri odyogram ile ölçülerek) kişisel koruma önlemleri alınır. Bunun için geliştirilmiş değişik türde kulak tıkaçları ve başlıklar vardır. İhtiyaca göre bunlardan yararlanılmalıdır.

20 GÜRÜLTÜDEN KORUNMA – TEKNİK-PLANLAMA
1. KAYNAKTA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 2. ORTAMDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER 3. KİŞİDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Makineyi Değiştirmek «Kullanılan makinelerin, gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi» İşlemi Değiştirmek «Gürültü düzeyi yüksek olarak yapılan işlemin, daha az gürültü gerektiren işlemle değiştirilmesi» İşleyişi Değiştirmek «Gürültü çıkartan makinelerin işleyişini yeniden düzenlemek» Ayrı Bölmeye Almak «Gürültü kaynağının ayrı bir bölmeye alınması» Ses Emici Malzeme Kullanmak Yansımayı Engellemek «Sesin geçebileceği ve/veya yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplanmak» Araya Engel-Bariyer Koymak Sesin Yayılmasını Engellemek «Gürültü kaynağı ile kişi arasına gürültüyü önleyici engel koymak» Mesafeyi Artırmak «Gürültü kaynağı ile kişi arasındaki mesafeyi artırmak» Kaynağın Yerini Değiştirmek «Gürültü kaynağının konumunu değiştirmek» Sessiz Bölme İçine Almak «Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine alınması» Maruziyet Süresini Azaltmak «Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması-rotasyon» İş Programını Değiştirmek KKD Kullanmak «Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak» Ayırıcı Tanı; Müdahale Kaynağa mı? Ortama mı? Kişiye mi? yapıldı… Önlemler Hiyerarşisi; Kaynak-Ortam-Kişi 20 20

21 GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YOLLARI – TIBBİ
GENEL KURALLAR Gürültülü işlerde çalışacakların işe girişlerinde odyogramları alınmalı , Gürültülü işlerde sağlıklı kişiler çalıştırılmalı, Gürültülü işlerde çalışanların, her 6 ayda bir odyogramları alınmalı ve işitme kaybı görülenlerde gerekli tedbirler alınmalı, İş kazalarının önlenmesinde kesin denilebilecek yeterli önlem alınabiliniyorsa, gürültülü işlerde doğuştan sağır ve dilsizlerin çalıştırılabilir, 21 21

22 6. GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİMİ ÖNLEME
Titreşimin etkisinden korunmak için teknik ve tıbbi önlemler ile eğitime gereksinim vardır. Titreşimden korunmanın temel hedefi, titreşimi kaynağında azaltmaya yönelik olmalıdır. Genellikle makine dizaynı sırasında titreşimi azaltacak zeminler yapmak ve titreşimi az olan makineler satın almak. Kullanılan makinelerin bakımlarını zamanında yapmak, vuran ve titreşen kısımlara izolasyon uygulamak. Tıbbi korunmada ise, işe giriş muayenelerinde sinir sistemi kalp, damar ve sindirim sistemleri sağlam olan genç işçilerin seçilmesine dikkat edilmelidir. Periyodik muayenelerde titreşimin etkilerinin klinik muayeneler uygulanarak aranması, el, bilek ve dirsek eklemlerinin dikkatle muayene edilmesi gerekir. Röntgen filmlerinin çekilmesi faydalı olur. Titreşimden korunmanın bir yolu da eğitimdir. İş yerinde titreşime maruz kalan kişiler ve yöneticiler, titreşimin neden olduğu risklere ve rahatsızlıklara karşı eğitilmelidir. Ayrıca, titreşimin olumsuz etkileri görülen işçilerin değiştirilmesi yoluna gidilmelidir. Çalışma süresinde (etkilenme süresinde) kısıtlama yapılması veya çalışma süresince daha sık dinlenme araları verilmesi, titreşimden etkilenmede uygun bir korunma yöntemi olacaktır. Ergonomik düzenlenmiş sistemle daha az kol kuvveti uygulanarak daha az yorulmanın yanı sıra titreşimin uzun süre içinde oluşturacağı rahatsızlıktan da korununmuş olunur.

23 7. KAYNAKLAR Alexander, D. C., The Practice and Management of Industrial Egonomics, Prentice Hall Inc., 1986. Bailey, R.W., Human Performance Engineering, Prentice Hall, 2006 Bridger, R. S., Introduction to Ergonomics, McGraw-Hill, 2009. Brüel&Kjaer, Environmental Noise, Brüel&Kjær Sound & Vibration Measurement A/S., 2001. Chaffin D., Anderson G., Occupational Biomechanics, New York: John Wiley&Sons 2004. Chapanis, A., Introduction To Human Factors Considerations in System Design, (Eds. M. Mitchell, P. Van Balen, K. Moe), NASA Pub., Washington, USA, Charles, A., Ergonomics and Safety in Hand Tool Design, Lewis Publishers, 2009. Corlett, E. N., Clark, T. S., The Ergonomics of Workspaces and Machines-A Design Manual, Taylor and Francis, Bristol, Corlett, E., Wilson, J., Manenica, I., , The Ergonomics of Working Postures, Taylor & Francis, 2006. Cushman, H., Nielson, S., Weim, W., 1983, Ergonomic Design for People at Work Vol. 1, Kodak Human Factor, USA, 2003. Das, B., Sengupta, Arijit K., Industrial Workstation Design: A Systematic Ergonomics Approach, Applied Ergonomics, Vol 27 (3), Elsevier Science, 1996. Dizdar,. E. N., Taşıt Ergonomisi, Z.K.Ü., Karabük Teknik Eğitim Fakültesi (Ders Notları), Karabük, Eylül, 2002. Dizdar, E. N., Antropometrik Optimizasyon, Z.K.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü (Ders Notları), Karabük, Şubat, 2003. Dizdar, E. N., Ergonomik İş İstasyonu Tasarımında İlk Adım: Antropometri, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, (14) s , Haziran, 2003. Dizdar, E. N., İş Güvenliği, ZKÜ, Karabük TEF (Lisans Ders Kitabı), Alver Matbaası, Ankara, Ekim, 2000. Dizdar, E. N., İş Güvenliği, Murathan Yayınevi, (4. Baskı), 2008. Dizdar, E. N., Üretim Sistemlerinde Olası İş Kazaları İçin Bir Erken Uyarı Modeli, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği (Doktora Tezi), Ankara, 1998. Dul, J., Weerdmeester B. A., Ergonomics For Beginners: A Quick Reference Guide, Taylor & Francis; 2nd Ed., 2001.

24 KAYNAKLAR Eastman Kodak Company, Ergonomic Design for People at Work, Vol. 2, Van Nostrand Reinhold, New York, 1986. Fraser, T. M., Introduction to Industrial Ergonomics, Wall & Emerson, 1996. Helander M. G, Landauer T. K., Prabhu P.V. (Ed), Handbook Of Human-Computer Interaction, North-Holland, 1997 Helander, M. G., The Human Factors Profession, Handbook of Human Factors and Ergonomics, (Ed. Salvendy G.) pp. 3-16, John Wiley&Sons Ltd., 1997. Helander, M., A Guide to the Ergonomics of Manufacturing, Taylor & Francis, 1997. Helander, M., Design For Manufacturability : A Systems Approach To Concurrent Engineering, Taylor & Francis, 2002 ILO, Ergonomic Checkpoints, Geneva, 1996. James, H., The Dictionary for Human Factors/Ergonomics, CRC, 1992. Karwowski, W, Marras, S. W., The Occupational Ergonomics Handbook, C R C Press, 2008 Karwowski, W., International Encylopedia of Ergonomics and Human Factors, Taylor & Francis, 2001. Kaya, M. D., Ergonomi: Antropometrik Verilerin Güncellenmesi Üzerine Bir Araştırma, Detay Yayıncılık, 2010. Kroemer, K. H. E., Kraemer A., Office Ergonomics, Taylor & Francis; 2nd Ed., 2001. Kroemer, K. H. E., Kroemer H. B., Kroemer – Elbet K. E., Ergonomics – How to Design for Ease and Efficiency, (2nd Edition), Prantice Hall, New Jersey, 2001. Lee, G. C., Advances in Occupational Ergonomics and Safety, IOS Press, 1999. Lehto, M.R., Buck, J. R., Introduction To Human Factors And Ergonomics For Engineers, (Ed: Salvendy, G.), Taylor & Francis, 2008. Marley, F., Applied Occupational Ergonomics : A Textbook, Kendall/Hunt Publishing Company, 2008 Mccormick, Ernest J., Senders, Mark S., Human Factors in Engineering and Design, 5th Edition, Mcgraw- Hill International, 2008. Mital, A., Advances in Industrial Ergonomics and Safety, Taylor & Francis, 2009. Nebhard, D., A., Workplace Cross Trainigng, CRC Press, Taylor & Francis, Group 2007. Neumann, W. P., (Ed), Inventory of Human Factors Tools and Methods: A Work-System Design Perspective, Ryerson University, 2007 Niebel, B., Freivalds, A., Methods, Standars and Work Design, Mcgraw Hill, 2003

25 KAYNAKLAR Oborne, D., Ergonomics at Work: Human Factors in Design and Development, 3rd Edition, John Wiley&Sons Ltd., 1995. OSHA, Easy Ergonomics, A Practical Approach for Improving the Workplace, (Education and Training Unit, Cal/OSHA Consultation Service, California Department of Industrial Relations), 1999 Pheasant S., Ergonomics, Work and Health, Mac Millian Press, Australia,2001. Pheasant, S., Bodyspace: Anthropometry, Ergonomics And Design Of Work, Prentice Hall, 2002 Phillips, C. A., Human Factors Engineering, John Wiley & Sons Pulat, M. B., Fundamentals of Industrial Ergonomics, Waveland Press, 1997. Sabancı, A., 1999, Ergonomi, Baki Kitapevi, Adana, 1999. Salvendy, G., Handbook of Human Factors and Ergonomics, 2nd Edition, John Wiley&Sons Ltd., 1997. Salvendy, G., Handbook of Industrial Engineering, 2nd Ed., John Wiley & Sons, Inc., 1991. Salvendy, G., Karwowski, W., Design of Work and Development of Personnel in Advanced Manufacturing, John Wiley&Sons, 1994. Sanders, M. S., McCormick, E., Human Factors in Engineering and Design, McGraw-Hill Inc., Seventh Edition, Singapore, 1993. Şimşek, M., 1994, Mühendislikte Ergonomik Faktörler, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1994. Stelmach, G., (Ed)., Human Factors, Kees Michielsen of North-Holland, 2000. Tayyari, F., Smith, J. L., Occuparional Ergonomics Principles and Application, Chapman & Hall, First Ed., London, 1997. Uslu, B. A., Ergonomi, Atılım Üniversitesi Yayınları, No: 5, Ankara, 2001. Virginia Tech, Workplace Ergonomics Program, Virginia Politechnic Istitue and State University, Environmental, Health And Safety Services, 2001. Wickens, D. C., Gordon, S., Liu, Y., An Introduction To Human Factors Engineering, Prentice Hall, 2007. Zandin, K B., Maynard, H. B., Maynard's Industrial Engineering Handbook, Mcgraw-Hill, 2001.