T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu DİABETES MELLİTUS Dr. Betül Fatma AKAÇ Toplum Sağlığı Hizmetleri Şube Tabibi.

... konulu sunumlar: "T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu DİABETES MELLİTUS Dr. Betül Fatma AKAÇ Toplum Sağlığı Hizmetleri Şube Tabibi."— Sunum transkripti:

1 T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu DİABETES MELLİTUS Dr. Betül Fatma AKAÇ Toplum Sağlığı Hizmetleri Şube Tabibi

2 GENEL BİLGİLER DİYABET NEDİR? Diyabet, kandaki şeker (glukoz) düzeyini dengeleyen insulin hormonunun; Eksikliği ve/veya Yeterince salgılanmasına rağmen, vücutta kullanılamaması sonucu oluşan kronik bir metabolizma bozukluğudur.

3 KARBONHİDRATLAR VÜCUTTA NASIL KULLANILIR? Beyin glukozu depolamaz fakat sürekli olarak harcar Glukoz, karaciğer ve kaslarda GLİKOJEN olarak depolanır Karbonhidratlı besinler ince barsaklardan emilerek GLUKOZ olarak kana geçer

4 INSULIN GLUKOZUN HÜCRE İÇİNE GİRMESİNİ SAĞLAYAN ANAHTAR HORMONDUR

5 SAĞLIKLI BİREYLERDE İNSÜLİN KAN ŞEKERİNE PARALEL OLARAK ARTAR VE AZALIR Normal sağlıklı bireylerde açlık kan şekeri 70-100 mg/dl, tokluk kan şekeri 140 mg/dl'nin altındadır.

6

7 Atipik antipsikotik ilaç kullanan ve şizofreni tanısı olan

8 r DİYABET BELİRTİLERİ NELERDİR? -ı ★ Çok su içme ★ Çok idrara çıkma ★ Gece sık idrara çıkma ★ Çok yemek yeme ★ Ağırlık artışı veya zayıflama ★ Bulanık görme ★ Genital bölgede kaşıntı ★ Halsizlik, yorgunluk ★ Diğer belirtiler; cilt kuruluğu vücudun kıvrım, büklüm yerlerinde kaşıntı, infeksiyonlar Sık idrara çıkma Yorgunluk hissi Çok su içme isteği LJ

9 _ DİYABET TANISINDA ÜÇ FARKLI TEST KULLANILABİLİR Ayrıca rastgele kan şekeri iki farklı günde >200 mg/dl üzerinde bulunursa diyabet tanısı konulabilir.

10

11 r ~ı Tip 1 Diyabet Tüm Diyabetlilerin %5-10'u Tip 2 Diyabet Tüm Diyabetlilerin %90-95'i Genç ^ Zayıf Insulin Eksikliği Ani Başlar İnsülin ^ Yaş Kilo Oluşum Mekanizması Başlangıç Tedavi 40 yaş ve üzeri Kilolu-şişman İnsülin direnci ve kısmi insülin eksikliği Yavaş Şeker düşürücü haplar ve gerekirse insülin

12 r ~ı TIP 2 DİYABETİN DOĞAL SEYRİ Genetik Reaktif Yatkınlık Hipoglisemi Prediyabet / Erken Klinik Gizli Diyabet Diyabet İleri Klinik Geç Klinik Dönem Dönem U Genetik yatkınlık, çevresel etmenler, diğer riskler. Fazla enerji alımı-az enerji harcaması. Ateroskleroz, hiperglisemi, hipertansiyon. Obezite, insülin direnci. Uzun Dönem Sorunları: Körlük, böbrek yetmezliği, kalp damar hastalığı, uzuv kaybı. LJ

13 DİYABETLE YAŞAMIN 4 ALTIN KURALI VARDIR LJ

14 r BESLENME TEDAVİSİ -ı Diyabetli birey: Bireysel özelliklerine göre değişen enerji ve besin ögesı ihtiyacını yeterli ve dengeli beslenerek karşılamalı ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmalıdır. LJ PROTEİN KARBONHİDRAT YAĞ MİNERAL VİTAMİN SU

15 r POSA (LİF) -ı ★ Besinlerin sindirilmeden atılan kısmıdır. - Elma, greyfurt, limon, portakal gibi meyveler, yulaf, kuru baklagiller ve birçok sebze çözünür posa içerir. ★ Posanın bu türü: - Mide boşalmasını geciktirir - Karbonhidratların sindirimini yavaşlatır - Kan şekeri ve kan yağlarının kontrolünü sağlar Şeker Sebze Et Ürünleri Meyve Ekmek, Tahıllar, Nişastalı Besinler LJ

16 POSA TÜKETİMİNİ ARTIRMAK İÇİN.... ★★★★★★★★★★★★ Beyaz ekmek yerine tam tahıl, yulaf veya çavdar ekmeği Pirinç veya makarna yerine bulgur Meyve suyu yerine meyve tüketilmeli Kabuğu ile yenilebilen meyvelerin kabuğu soyulmamalı, iyice yıkandıktan sonra kabuğu ile birlikte yenilmeli Öğünlerde mutlaka sebze ve salata tüketilmeli Haftada 2-3 defa kuru baklagil yenilmelidir

17 r SU ~ı Vücudun artık maddelerden arınması ve düzenli çalışması için su tüketimi önemlidir. ★ İhtiyaç duyulan su miktarı yaş gruplarına göre değişmekle birlikte, günde ortalama 8-10 bardak 'su' tüketilmelidir. LJ

18 r ~ı Bel çevresinin Kadınlarda 88 cm’den, Erkeklerde 102 cm’den fazla olması tip 2 diyabet için risk oluşturur. LJ

19 r DIYABETIK VEYA LIGHT ÜRÜNLER SAĞLIKLI MI? -i Diyabetik veya light ürünler konusunda dikkatli olunmalıdır. Besin etiketinde yer alan içindekiler kısmı mutlaka okunmalıdır. Diyet ürünleri yeterli ve dengeli beslenmeye katkıda bulunabilecek ürünler değildir ve ayrıca diyet olmayan benzerlerine kıyasla daha fazla yağ ve enerji içerebilmektedir. LJ

20 r ~ı ÇEŞİTLİ BİTKİLER VEYA BAHARATLAR KAN ŞEKERİNİ DÜŞÜRÜR MÜ? Bazı bitki ve yiyeceklerin kan şekerini düşürdüğü bilgisi doğru değildir. ★ Bu tarz uygulamalar ve yanlış inanışlar aksine kan şekerinin yükselmesine neden olarak zarar verebilir. ★ Diyabet ekibinin önerdiği tedavi dışında alternatif bir tedavi arayışına girilmemelidir. LJ

21 FİZİKSEL AKTİVİTE-EGZERSİZ NEDİR? Fiziksel aktivite; vücutta kas hareketinin olduğu herhangi bir aktiviteyi anlatır. Egzersiz; planlanmış, tekrarlı olarak yapılan fiziksel aktivitedir.

22 EGZERSİZ

23 EGZERSİZ YOĞUNLUĞU VESIKLIĞI Haftada 5 (en az 3) gün, günde 30-45 dk yapılmalı 5-10 dk ısınma hareketleri ile başlamalı 20-30 dk uygun tempoda sürdürülmeli Sonunda 10-15 dk’lık soğuma egzersizleri ile yavaşlayarak bitirilmeli İdeal sporlar: bisiklet çevirme, yüzme En kolay ve düzenli yapılabilen egzersiz yürüyüştür

24

25 EGZERSİZ YAPARKEN KALP HIZI EN FAZLA KAÇ OLMALI? Maksimum kalp hızı = 220 – yaşınız Örnek: 50 yaşındaki bir kişi için 220 - 50 = 170 Egzersize yeni başlayanlar için yarısı hedeflenir.Bu birey egzersize yeni başlıyorsa kalp hızı dakikada 85’ten fazla olmamalıdır.

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36 DİYABET KOMPLİKASYONLARI VE ÖNLENMESİ 4.1. Kısa dönemde gelişen komplikasyonlar: Diyabetik ketoasidoz, hiperglisemik hiperozmolar durum ve hipoglisemi. 4.2. Uzun dönemde gelişen komplikasyonlar: Retinopati, nefropati, nöropati, kalp-damar hastalıkları, periferik damar hastalıkları, inme ve ayak ülserleri.

37 DİYABETİN UZUN DÖNEM KOMPLİKASYONLARI MAKROVASKÜLER MİKROVASKÜLER İnme Diyabetik göz hastalığı (Retinopati ve katarakt) Kalp hastalığı ve hipertansiyon Böbrek hastalığı Periferik damar hastalığı Ülser ve Ampütasyon Diyabetik Sinir Hasarı (Nöropati)

38

39 Teşekkürler TEŞEKKÜRLER