ULUSLARARASI ÖDEMELER SİSTEMLERİ

... konulu sunumlar: "ULUSLARARASI ÖDEMELER SİSTEMLERİ"— Sunum transkripti:

1 ULUSLARARASI ÖDEMELER SİSTEMLERİ
S.Gazel

2 ULUSLARARASI ÖDEMELER SİSTEMLERİ
Uluslararası ödeme ilişkilerini ve döviz kurlarını düzenleyen bir mekanizmadır. Bu mekanizma ne kadar iyi işlerse uluslararası ödemeler o kadar hızlı, düzenli olarak gerçekleşir.

3 ÖDEMELER SİSTEMİNDEKİ GELİŞMELER
1870’lerden önce bir çok ülkede bimetalizm geçerlidir.

4 LATİN PARA BİRLİĞİ (1865) Bu birlik İngiltere’nin kullandığı altın standardı ile Fransa’nın kullandığı altın-gümüş standardı arasındaki sorundan kaynaklanmıştır. Altın standardı İngiliz egemenliğini simgeliyor çünkü o dönemde altın standardı dünya ticaretinin merkezi olan İngiltere tarafından desteklenmektedir. Diğer taraftan bu egemenliğin karşısında olan başta Fransa olmak üzere diğer ülkeler ( İtalya, İsviçre, Belçika, Yunanistan, İspanya gibi) bir işbirliği içerisinde LATİN PARA BİRLİĞİNİ kuruyorlar. Bu Avrupa’da kurulan ilk birliktir. Ancak Altın para sistemi bir çok Avrupa ülkesinde kabul görünce bu birlik dağılmıştır.

5 ALTINA DAYALI PARA SİSTEMİ (1870-1914)
Her ülke parasının değeri belirli ağırlıkta saf altın cinsinden tanımlanmakta, altın ticareti serbest bırakılmaktaydı. Piyasada altın paralarla birlikte banknotlarda kullanılıyor ancak banknotlar istenildiğinde altına dönüştürülebiliyordu. Birinci dünya savaşı ile birlikte ülkeler altın rezervlerini korumak amacıyla parasal kontroller uygulamaya ve kağıt paraları altına dönüştürmemeye başlamıştır. Nihayet 1934 yılına gelindiğinde sadece ABD doları altına dönüştürülebilir para birimi olarak karşımıza çıkıyor.

6 SİSTEM ARAYIŞLARI ( ) Altın sisteminin de dahil edildiği bir çok model arayışı içinde olunmuş. * Örneğin Fransa 1928’de döviz kabul etmeyeceğini sadece altın kabul edeceğini belirtmiştir. * 1934’te sadece ABD doları altına dönüştürülebilmiştir.

7 BRETTON WOODS SİSTEMİ (1944)
ABD dolarına ve onun aracılığıyla dolaylı yoldan altına dayalı bir parasal sistem üzerinde anlaşılmıştır. ABD’nin o dönemdeki göreli üstünlüğü ABD’nin istekleri doğrultusunda bir sistem oluşturulmasına neden olmuştur. IMF ve Dünya Bankasının kurulma kararı bu toplantı ile kararlaştırılmıştır.

8 BRETTON WOODS SİSTEMİ (1944-1973)
Anlaşmayı onaylayan ülkeler paralarını sabit bir kurdan ABD dolarına bağlamış ve bu sabit kura da dolar paritesi denmiştir. ABD doları ise altına bağlanmıştır. 1 Ons=35 ABD doları Bu sistem ABD dolarını bir «değer standardı» haline getirmiştir. Merkez bankları dış rezervlerini dolarla tutmaya başlamış ve dolar REZERV PARA durumuna gelmiştir.

9 BRETTON WOODS SİSTEMİNDE ÖZEL ÇEKME HAKLARI (SDR)
SDR bir çözüm olarak 1970 yılında getiriliyor. Fiziki para varlığı değil, bir hesap birimi olan SDR’ye göre altın veya döviz gibi bir karşılık bulundurmaya gerek yoktur. SDR, üye ülkelere IMF’deki kotaları oranında dağıtılıyor, başka bir deyişle Fon’daki hesaplarına kaydediliyor. Bir ülke dış rezerve ihtiyaç duyar ve SDR’sini kullanmak isterse, hangi ülkenin parasını elde edecekse SDR’sini o ülkeye devrediyor. Böylece SDR’sini kullanan ülke dövize, karşı ülkede de SDR’ye kavuşuyor.

10 ULUSLARARASI PARA PARA FONU (IMF)
Uluslararası Para Fonu ya da daha çok bilinen kısaltmasıyla IMF (International Monetary Fund), küresel finansal düzeni takip etmek, borsa, döviz kurları, ödeme planları gibi konularda denetim ve organizasyon yapmak, aynı zamanda teknik ve finansal destek sağlamak gibi görevleri bulunan uluslararası bir organizasyondur.  1944 yılında ABD'nin New Hampshire eyaletindeki Bretton Woods'da kurulan ve 1947'de fiilen çalışmaya başlayan milletlerarası ekonomik meselelerle uğraşan bir teşkilattır. IMF "küresel para işbirliği, finansal istikrarı sağlamak, uluslararası ticareti kolaylaştırmak, yüksek istihdam ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi teşvik, ve dünya çapında yoksulluğu azaltmayı teşvik etmek için çalışan, 188 ülkenin üye olduğu organizasyondur.

11 AVRUPA PARA BİRLİĞİ (EURO)

12 AVRUPA PARA BİRLİĞİ-EURO
Avrupa Birliğinin tek parası olarak kabul edilen Euro son dönemin en önemli gelişmelerinden biridir. Ancak Maastricht Anlaşması ile Avrupa birliğinin kurulması ve Tek para (Euro) sistemine geçilmesi ideali ve bu amaçla yapılan girişimler çok eskilere dayanmaktadır.

13 ROMA ANTLAŞMASI (1957) Antlaşma ile Avrupa Ekonomik Topluluğu Kurulmuştur. Bu antlaşmaya göre üye ülkeler ulusal paralar arasında belirlenen kurların dalgalanmasına en çok %0.75 sınırı içerisinde kalmasını sağlayacaklardı. Avrupa’nın kendi paraları arasındaki dalgalanmayı bu derece sıkı bir kontrol altın alması «tek bir para» idealinin benimsenesinin bir işaretidir.

14 WERNER PLANI ( ) Roma Antlaşmasından sonra üye devletler arasında döviz kuru istikrarı en önemli konu haline gelmiştir. 1969 Yılında Fransız Frangının değer kaybetmesi, Alman Markının ise aşırı değer kazanması ile Avrupa Ekonomik Topluluğunun iki önemli üyesinde meydana gelen bu gelişmeler sonucu hazırlanan Werner raporu ile ortak para birimi yaratılması konusu tekrar gündeme gelmiştir.

15 WERNER PLANI ( ) Bu plana göre ilk aşamada ulusal paralar arasındaki dalgalanma marjları daraltılacak, sonra da topluluk çapında tek bir para birimi oluşturularak, ulusal paralar sabit kurlardan bu yeni para birimine bağlanacaktır. Topluluk için para politikalarının temel ilkelerini ve üçüncü ülke paraları karşısında döviz kurunu ayarlayan bu rapor uygulamaya konulmamıştır.

16 TÜNEL İÇİNDE YILAN UYGULAMASI (1972-1978)
Bu sistem üye ülke paralarının hem kendi aralarında hem de dolara karşı belli bir kur izlemesini amaçlamaktadır. Burada «tünel» topluluk paralarının belli bir değişim marjı içinde (±1.125) üçüncü ülke paralarına (en önemlisi dolar) karşı bir kur izlemelerini, yılan ise üye ülke paralarının birbirleri arasındaki kur değişimini ifade etmektedir. Ancak bu sistemden aynı yıl İngiltere, İrlanda ve Danimarka, 1973’te İtalya, 1974’te Fransa çıkmış ve paralarını dalgalanmaya bırakmışlarıdır. Kısacası dönemi üye ülke paralarının değerinde istikrarın sağlanamadığı bir dönem olmuş ve bu dalgalanma 1979 Avrupa Para Sistemi kuruluncaya kadar devam etmiştir.

17 TÜNEL İÇİNDE YILAN UYGULAMASI
Bu sistemin çalışmamasının sebebi; Ülkelerin ulusal, ekonomik ve parasal politikaları arasında sıkı bir koordinasyonun gerekli olması Döviz piyasalarında gerektiği zaman ve gerektiği ölçüde müdahale edilmesi için üyelerin kullanacağı bir döviz rezervinin gerekmesi Döviz kurlarındaki istikrarın enflasyon ile bozulmasıdır.

18 Bir Not «İyi niyetli aldırmazlık» olarak adlandırılan politikaya göre ABD dolar arzını kendi ekonomik gereksinimlerine göre ayarlıyordu. Nitekim Avrupa Ekonomik Topluluğunun bu konuda ortak hareket etmeye , bir parasal birlik kurmaya ve koşullar el verdiğinde tek paraya geçmeye sevk eden en önemli etken ABD dolarının sadece Amerikan ekonomisinin yararına hizmet ettiği düşüncesidir.

19 AVRUPA PARA SİSTEMİ (EMS) (1979)
1979’da Avrupa Para Sistemi’nin kurulmasına yol açan etkenler; Petrol Krizi ve Dalgalanan döviz kurlarının Avrupa Ekonomilerini alt üst etmesidir. Bu sistemle birlikte Avrupa Döviz Kuru Mekanizması (ERM) kurulmuştur.

20 AVRUPA DÖVİZ KURU MEKANİZMASI
Bu mekanizmanın amacı da «tünel içinde yılan» sisteminin amacı ile aynıdır: Bir parasal istikrar bölgesi yaratmak. Sistemin işleyişi tünel içinde yılan sistemine benzemektedir. Aralarındaki tek fark, birincisinde üye ülke döviz kurlarının istikrarı tek tek düşünülüp ele alınırken, bu sistemde topluluk içi döviz kurları arasındaki ilişkilerin bir bütün olarak düşünülmüş olmasıdır. Bu sistemde her üye kendi ulusal parası için ECU cinsinden ifade edilen bir merkezi değişim oranı belirler.

21 AVRUPA PARA BİRİMİ (ECU)
3 Mart 1979'da yürürlüğe giren Avrupa Para Sisteminin temel unsuru ECU'dur. ECU resmi işlemlerde kullanılmaya başlayan Avrupa Resmi Hesap Biriminin adıdır. Topluluk üyesi ülke paraları içeren bir sepet oluşturulmuş ve her para birimine ait olduğu ülkenin ekonomik gücünü temsil eden bir ağırlık verilmiştir. Ülke ağırlıkları ülkenin topluluk brüt milli gelir içindeki payına, topluluk için ticaret hacmindeki payına ve Avrupa para sistemi için oluşturulan finansal desteğe olan katkı payına göre belirlenmiştir. En büyük paya sahip olanlar Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Hollanda’dır.

22 MAASTRİCHT ANTLAŞMASI VE YAKINLAŞMA KRİTERLERİ (1992)
Enflasyon oranı Avrupa Para Sistemi içerisinde yer alan ve en düşük enflasyon oranına sahip üç üyenin ortalama enflasyon oranından ancak %1.5 oranında fazla olabilir. Uzun dönem faiz oranları, en düşük orana sahip üç üyenin ortalamasından sadece %2 oranında yüksek olabilir. Bütçe açığı, brüt yurtiçi milli gelirin %3’ünden fazla olmamalı Ulusal borç miktarı brüt yurtiçi milli gelirin %60’ından fazla olmamalı kriterleri-turkiye-ekonomisi-degerlendirmesi/

23 Euro’ya Geçiş 1 Ocak 1999’da başlamıştır. Bu tarihten itibaren Euro, Avrupa Birliğinin resmi parası olarak dolaşıma çıkmıştır yılına kadar hem ulusal paralar hem de Euro beraber kullanılmıştır. Avrupa Merkez Bankası (ECB) kurulmuş ve tek para sistemine katılmış üye ülkelerde geçerli olacak para politikasını tek elden düzenlemeye başlamıştır.

24 1998 Yılında Belirlenen Ulusal Paralar ve Euro Değişim Oranları
1 Euro= 40,3399 Belçika Frangı = 1,9558 Alman Markı = 166,386 İspanyol Pesetası = 6,5595 Fransız Frangı = 2,2037 Hollanda Guilderi …

25 Tek Para Kullanmanın Sağlayacağı Başlıca Yararlar
Döviz kurunun yarattığı sorunları(belirsizlik ve işlem maliyeti) ortadan kaldırmak Enflasyonun böyle bir birlik içinde daha kolay kontrol edilebilme imkanı var Bu sistem ile üyelerin büyük ölçüde altın ve döviz rezervleri bulundurma zorunluğu bulunmamaktadır. Euro’nun uluslararası bir rezerv para ve araç para halini alması ve böylece Amerikan Dolarına rakip yeni bir para biriminin ortaya çıkmasıdır. Sağlam ve geniş bir ekonomik parasal birlik, Avrupa’nın büyümesini hızlandıracak, iş ve ticaret potansiyelini yükseltecek ve böylelikle global rekabet gücünü sağlamlaştıracaktır. Tek para sayesinde diğer ülkelerden fiyat ve ücret karşılaştırılması kolaylıkla yapılabilecektir Sermayenin hiçbir sınırlamayla karşılaşmadan ve döviz riski olmadan getirisi en yüksek bölgeye veya iş koluna gidebilecek olması

26 Tek Para Kullanmanın Sakıncaları
Üyelerin bağımsız para politikası ile devalüasyon ve revalüasyon gibi döviz kuru politikası izleme olanağının azalması.

27 GÜNÜMÜZDEKİ DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ
Tam Esnek ve Sabit Kur sistemi iki uç döviz kuru sistemi uygulamasını oluşturmaktadır. Ancak bu iki uygulama arasında 9 farklı döviz kuru sistemi vardır.

28 DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ SERBEST DALGALANMA GÖZETİMLİ DALGALANMA
ARALIK İÇİNDE DALGALANMA KAYGAN ARALIK YÖNLENDİRİLMİŞ SABİT ARALIK YÖNLENDİRİLMİŞ SABİT PARİTE AYARLANABİLİR SABİT KUR SİSTEMİ PARA KURULU TAM DOLARİZASYON

29

30 Bu slayt Hatice Doğukanlı’nın Uluslararası Finans kitabından ve çeşitli ekonomi portallarından elde edilen bilgilerle hazırlanmıştır.