EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ

... konulu sunumlar: "EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ"— Sunum transkripti:

1 EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ
EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ

2 FELSEFE NEDİR? Felsefe, kavramlar yaratmayı içeren bir disiplindir.Deleuze ve Guattari bu noktada şunları ifade etmektedir;”…Filozof kavram dostudur, kavram üretme gücünü içinde taşır.Bu felsefenin basit bir kavram oluşturma, keşfetme, üretme sanatı olmadığını söylemek demektir; çünkü kavramlar ille de birtakım formlar, ürünler ya da keşifler değillerdir. Felsefenin amacı her zaman yeni kavramlar yaratmaktır”.Bu noktadan hareketle felsefenin salt kavramlar aracılığıyla elde edilen bilgi olduğu söylenebilir.

3 EĞİTİM VE FELSEFE İLİŞKİSİ
Eğitim genel anlamda bireyin davranışlarına ve davranışlarını belirleyen süreçlere yönelen etkinliklerin tümünü kapsayan bir olgudur. Felsefe is kavramlar üretmedir. Eğitimin her alanında bizler (amaçlarda,içerikte,öğrenme-öğretme sürecinde, değerlendirmede) belirli kavramlarla düşünür ve kararlar veririz. Düşünce sürecimizde yer alan kavramların türü ve niteliği bizim bu alanlara ilişkin karar ve eylemlerimizi belirlemektedir. Örneğin, teori ve pratiğin bir arada olduğu öğretimin, sınıf içi eğitimin ötesine giden boyutlarıyla sınıf içi davranışlar ve olaylar üzerinde de etkisi vardır. Öğretmenlerin öğrencileriyle kuracakları ilişki, onların insan doğasına ilişkin kavramlarına dayanmaktadır. Dolayısıyla eğitimle ilgili insanların da eğitime ilişkin karar ve eylemlerini onların sahip oldukları kavramlar belirlemektedir. Felsefe ise bu kavramların üretim alanıdır.

4 EĞİTİM FELSEFESİ NEDİR?
“Eğitim felsefesi, eğitim politikalarına ve uygulamalarına yön veren varsayım, inanç, karar ve ölçütleri inceler, tutarlılık ve anlam yönünden kontrol eder” (Ergün, 2014, s.5). Eğitim, istendik ve kasıtlı davranış değiştirmeyi amaçlar ve bu faaliyetin gerçekleştiği süreç toplumsaldır. Toplumdan soyutlanmayan bu süreç; siyasal, sosyal, ekonomik, psikolojik, pedagojik ve felsefi boyutları bulundurur.

5 EĞİTİM FELSEFESİ NEDİR?
Geçmişin toplumlarından bugünün küreselleşen dünyasının toplumlarına tüm tarihsel gelişim dönemlerinde eğitim işlerinde öğretilecek olanların, kim için, hangi amaçla, nerede ve nasıl yapılacağı sorularının yanıtı aranmıştır. Bu soruların eğitim programlarında ki yansımaları şu soruları açığa çıkarmaktadır; eğitimin amaçlarının neler olacağı, bireyin neden, hangi konularla, nasıl eğitilip ve öğrenmelerin nasıl ölçüleceği soruları belli başlı eğitim felsefesi kapsamında sorgulanan konulardır. “İşte eğitim felsefesi, bu sorulara yanıt aranılırken yönetici, eğitimci ve öğretmenlere yol gösteren ve eğitim sürecine kılavuzluk yapan bir çalışma alanıdır.”Eğitim felsefesi bu bağlamda eğitim sistemlerinin yol göstericisi olarak kabul edilen bir felsefi alandır.

6 EĞİTİM FELSEFESİ NEDİR?
“Eğitim, bilim ve felsefe toplumu biçimlendiren ve ona yön veren önemli üç etkendir, tüm bunları tasarlayan ise felsefedir” (Bakır, 2011, s.7). Eğitim ve öğretim programları bir felsefi çalışmanın ve kabulün ürünüdür. Burada felsefe, eğitim sistemlerine belli bir yol göstermek anlamında etkiler. Eğitimde benimsenen felsefeye uyum, kurumsal etkililik ve verimliliği artırır. Benimsenen felsefe varlığa, bilgiye ve değerler alanına dair bazı düşünceleri içerir. Bu yüzden felsefe ve eğitimde değer ve nitelikler önemlidir. Felsefe eğitimin temel öğelerinin de (hedef, içerik, eğitim durumları ve değerlendirme) belirlenmesi noktasında etkilidir.

7 ÇEŞİTLİ FELSEFİ GÖRÜŞLER VE EĞİTİM
İdealizm ve Eğitim Realizm ve Eğitim Natüralizm ve Eğitim Pragmatizm ve Eğitim Varoluşçuluk ve Eğitim

8 İDEALİZM VE EĞİTİM İdealizm, evreni açıklamada ruh, ahlak, zihin ve düşünce gibi kavramları temel alan bir düşüncedir. İdealizmin eğitime ilişkin kendine özgü görüş ve yaklaşımları vardır. İdealist bir eğitimin amacı, öğrencileri doğruyu aramaya teşvik etmektir. İdealist eğitim kişiyi iyi, doğru ve güzele yöneltmeyi amaçlar. İdealist eğiticiler insanın değerini çok yüksek görürler ve eğitimle bunun daha da yükseleceğine inanırlar. Onlara göre eğitimle uzun vadede insanda yüksek değerler oluşturulmalıdır. Eğitimde sağlam ve kültürlü bir kişilik geliştirmek çok önemlidir.

9 İdealist eğitimde öğretmen-öğrenci ilişkisinde en önemli merkezi rol öğretmenindir. J.Donald Buther,”Eğitimde İdealizm” adlı eserinde iyi bir öğretmende bulunması gereken özellikler olarak şunları belirtmektedir: Öğrenciler için kültürün ve gerçekliğin taşıyıcısı ve yansıtıcısı olmalıdır. İnsan kişiliği konusunda uzman olmalıdır. Öğrenme sürecini çok iyi bilmeli, bu yetisini coşkuyla ortaya koymalıdır. Öğrencilerle arkadaş olmayı becerebilmelidir. Öğrencilerde öğrenme isteği uyandırmalıdır.Öğretimin moral öneminin mükemmel insanlar yetiştirme hedefinde yoğunlaştığının bilincinde olmalıdır. Her yeni nesildeki kültürel yeniden doğuşun öncüsü olmalıdır.

10 REALİZM VE EĞİTİM Realist felsefenin kurucusu, Platon’un öğrencisi olan Aristoteles’tir. Realizm,gerçekliğin nesnel bir düzeni olduğunu ve insanların bu gerçekliğin bilgisine ulaşma yetilerinin bulunduğunu ileri süren bir felsefe olarak tanımlanabilir. Çağdaş eğitim uygulamalarında realist felsefenin pek çok unsurunu bulmak mümkündür.Örneğin, birçok ders kitabında yer alan konular (fen, matematik, tarih, dil bilgisi) insanın gerçekliği nasıl dikkatlice organize ettiğini sistematik olarak açıkladığını göstermektedir. Realizme göre, eğitimin amacı, en iyi, en mükemmel yetilerle donatarak insanı mutlu etmektir. Eğitim insanları bilgi alanları konusunda aydınlatırken, insanın en önemli yetisi ve gücü olan aklını da geliştirmelidir.

11 NATÜRALİZM VE EĞİTİM Natüralizm eğitimde özellikle şu düşünceleri temel almaktadır: Eğitim hedefleri belirlenirken, evrensel düzenin bir parçası olan doğaya ve insan doğasına bakılmalıdır. Doğayı anlamanın yolu duyumlardan geçer,duyum gerçekliğe ilişkin bilgimizin temelidir. Doğadaki süreçler yavaş, derece-derece evrimsel olduğundan eğitimimizin de seyri yavaş olmalıdır.

12 Natüralist eğitimciler, bilginin bir otorite haline getirildiği eğitim anlayışına karşı çıkmışlardır. Natüralist eğitim anlayışında; öğretimde, doğal davranışlar sergileyen çocuk bilgiyi pasif bir şekilde alıp ezberlememeli,öğretimde çocuğun duygularını kullanarak çevreyle ilişkiye girmesi ve problem çözmesi sağlanmalıdır. Sonuç olarak:Çocukların öğretimi, kitaplar ve derslerde yer alan bilgileri kelimesi kelimesine öğretmek, telkin etmek yerine, direk çevreyle kuracakları duyusal etkileşime dayandırılmalıdır.

13 PRAGMATİZM VE EĞİTİM Pragmatizme göre gerçeğin esası değişikliktir.
Pragmatizm doğası gereği insancıldır. Her şeyin ölçüsü insandır. İnsanın ruhsal bir varlık olduğunu birçok pragmatist kabul etmez. İnsan için önemli olan onun kendi işine yarayandır.

14 VAROLUŞÇULUK VE EĞİTİM
Varoluşçuluk felsefesinde toplumun ya da insan toplulukları karşısında bireyin biricikliği ve özgürlüğü ön plana gelir, tüm insanlar var olma ve kendilerini tanımlama sorumluluğunu taşırlar. Varoluşçu felsefe, geleneksel felsefenin bilimsel problemleriyle uğraşma yerine, yaşamın sürekli problemleriyle, özellikle de ölümün kaçınılmazlığı, aşk sevinci, acı çekme, seçme gerçeği, özgürlük deneyimi, bireysel ilişkilerin verimi ya da verimsizliği konuları üzerinde durmaktadırlar. Varoluşçu eğitim yüksek öğretimin ilk yıllarında başlayabilir.

15 EĞİTİM HEDEFLERİMİZ Türk egitim sistemini düzenleyen esaslar; T.C. Anayasası, egitim ve ögretimi düzenleyen yasalar, hükümet programları, kalkınma planları ve milli egitim suralarıdır. Bugünkü Türk egitim sisteminin yasal dayanagı 14 Haziran 1973’de kabul edilen 1739 sayılı Milli Egitim Temel Kanunu’na dayanmaktadır. Milli Egitim Temel Kanunu, eğitim sistemini iki bölüme ayırmaktadır. Birinci ana bölüme örgün egitim (okulöncesi egitim, ilkögretim, ortaögretim, yüksekögretim), ikinci ana bölüme de yaygın egitim (örgün egitimin dısında gerçeklestirilen her türlü planlı egitim) denmektedir.

16 TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI VE TEMEL İLKELERİ
1.Genellik ve Eşitlik. 2.Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları. 3.Yöneltme. 4.Eğitim Hakkı. 5.Fırsat ve İmkân Eşitliği. 6.Süreklilik. 7.Atatürk İnkılâp ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği. 8.Demokrasi Eğitimi. 9.Lâiklik. 10. Bilimsellik. 11. Plânlılık. 12. Karma Eğitim. 13.Okul ile Ailenin İş Birliği. 14. Her Yerde Eğitim”

17 TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI VE TEMEL İLKELERİ
1. Atatürk İnkılâp ve İlkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk Milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasa'nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek; 2. Beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek; 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak” (METK, 1973: madde 2). Böylece; Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; millî birlik ve bütünlüğü sağlayarak iktisadî, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak amaçlanır. Türk eğitim ve öğretim sistemi, bu genel amaçları gerçekleştirecek şekilde düzenlenmiştir. Eğitim sisteminin yönetsel üst yapısını Milli Eğitim Bakanlığı oluşturur. Bakanlığa bağlı taşra ve yurtdışı örgütleri ise icraya dönük hizmetleri görür.

18 EĞİTİM AKIMLARI İLERLEMECİLİK DAİMİCİLİK ESASİCİLİK YENİDEN İNŞACILIK
POLİTEKNİK EĞİTİM VAROLUŞÇU EĞİTİM ANALİTİK EĞİTİM ELEŞTİREL EĞİTİM

19 İLERLEMECİLİK Temeli bireydir. İnsan aktif olarak yaptığını öğrenir. Öğrenciye problem çözme öğretilmelidir. Okul yaşama hazırlık değil, yaşamın kendisi olmalıdır. Öğretmen rehberdir. Öğrenciye rekabete değil işbirliğine teşvik vardır.

20 DAİMİCİLİK Eğitim hayatın bir kopyası değil ona hazırlıktır. Klasik eserlere dayalı eğitim vardır. Hem maddi hem manevi değerler kazandırılmalıdır. Entellektüel eğitim ve üstün zekalı birey yetiştirmek önemlidir. Bireyi evrensel sorunları düşünmeye sevk eder.

21 ESASİCİLİK Öğrenmenin doğasında sıkı çalışma ve çoğu zaman zorlama vardır. Eğitimin ve öğretimin merkezinde öğrenciden çok öğretmen vardır. Eğitim sürecinin özünde konunun iyi öğrenilmesi vardır. Ezbere dayalı sistem kabul edilmiştir. Öğretmenin dediği kesin doğru bilgidir , tartışılamaz. Okuma , yazma, tarih ve fen derslerini önemser.

22 YENİDEN İNŞACILIK Eğitim sosyal reform hareketlerinin gerçekleştirilmesi için bir araç olarak kullanılır. Öğretmen ve öğrenci topluma yol göstermelidir.

23 POLİTEKNİK EĞİTİM İnsan çok yönlü yetiştirilmelidir. Eğitim üretime yönelik yürütülmelidir ve uygulamaya dayalı bir eğitim sistemi oluşturulmalıdır. Toplumsal değerler bireyden önce gelir.

24 VAROLUŞÇU EĞİTİM Varoluşçu felsefenin eğitime yansımasıdır.
Varoluşçu eğitim , insanın başarı-başarısızlık, çirkin- güzel gibi birbirine zıt kabul edilecek duygu ve düşünceye ait her şeyi abartmadan; fakat dürüstçe karşılayan yaşantılar geçirilmesinin taraftarıdır.

25 ANALİTİK EĞİTİM

26 ELEŞTİREL EĞİTİM

27 EĞİTİM FELSEFELERİNİN KARŞILAŞTIRMALI BİR ÖZETİ
NOTLARI İLERLEMECİLİK (pragmatik felsefeye dayanır, aposterioridir) DAİMİCİLİK ( idealizm ve klasik realizm’e dayanır, aprioridir) ESASİCİLİK (idealizm ve realizm’e dayanır, apriori ve aposteriori özellikler göseriri) VAROLUŞÇULUK (aprioridir) 1)Eğitimin özü\esası nedir? Doğal gelişmeyi sağlamak Akıl ile zihni geliştirmek Bilgi ve beceri kazandırmak Seçenek sunmak 2)Öğrencinin doğası nedir? Yaşayan organizmadır Rasyonel ve ruhsal\zihinsel bir varlıktır Edindiği bilgi ve becerileri kullanan bir varlıktır Zeka ve duygu sahibi, eşsiz serbest seçim yapan, sorumlu bir varlıktır 3)Eğitimin ortamı ne olmalıdır? Yaşamın kendisi olmalıdır ki öğrenci yaşayarak öğrensin Eğitim, yaşamın aynen taklidi değildir.Çocuğun entelektüel potansiyelini geliştiren, geleceğe hazırlayan yapay bir ortam hazırlanmalıdır Öğrencilerin maddi ve sosyal dünyaya, gerçekte olduğu gibi kendilerini uyarladıkları bir ortam olmalıdır Serbest girişimi, yaratıcılığı ve bireyselliği teşvik eden, ne grup düşüncesine ne de normlarına uymayı teşvik etmeyen bir ortam olmalıdır 4)Eğitim, insanın gereksinimlerini nasıl karşılamalıdır? İnsanın gereksinimleri farklı olduğundan eğitim,öğrencinin bireysel farklılıklarını geliştirmeye yoğunlaşmalıdır İnsanın ayırt edici özelliği zekadır.Eğitim öğrencilerin entelektüel gelişimlerini karşılamaya yoğunlaşmalıdır Her insanın sahip olması gereken temel bilgi ve becerileri kazandırmalıdır Öğrencinin , yaşamın sonsuz sorunlarıyla sevginin acısı ve coşkusuyla, gerçeklikle,özgürlükle,eylemlerin sonucuyla, ölümün kaçınılmazlığıyla karşı karşıya getirecek bir arzuya gereksinimi vardır. EĞİTİM FELSEFELERİNİN KARŞILAŞTIRMALI BİR ÖZETİ

28 KARŞILAŞTIRMA NOTLARI
İLERLEMECİLİK DAİMİCİLİK ESASİCİLİK VAROLUŞÇULUK 5)Eğitimin amacı ne olmalıdır? Gelişim, yaşamın tekrar inşa edilmesi olarak eğitimin temelini oluşturur.Bu nedenle eğitimin amacı açık uçlu olmalıdır Eğitim, kesin, evrensel, değişmez gerçekliği öğretmelidir Eğitimin amacı yeni gerçeklerin asimilasyonuna karşı öğrenciler için bir bilgi çerçevesi sağlamak olmalıdır Eğitimin amacı, öğrencilerin eşsiz olan bireyselliklerini geliştirmek olmalıdır 6)Okulun havası ne olmalıdır? Rekabetten çok işbirliğini geliştiren demokratik bir ortamda grup ruhunu sağlamalıdır Öğrencileri klasik eserlerle donatmalı, entelektüalizm ve yaratıcı düşünce atmosferinde bireyselliği geliştirmelidir Öğrencileri, kendisi hakkında gerçeklerin algısal incelemesiyle buluşturan yenilikçi teknikleri kapsayan zihinsel bir disiplin atmosferini muhafaza etmelidir Öğrencinin kendi gerçeğini bulmasına ve belli bir akıntıya kapılmadan görevini yerine getirmesini sağlayan otantik bir özgürlük sağlamalıdır 7)Okulun ilgi alanı ne olmalıdır? Çocuğun tüm gereksinim ve ilgilerini dikkate alan, onu bir bütün olarak ele alan bir eğitim verilmelidir İnsanın farklı kişilik ve zihniyle ilgilenmeli ve rasyonelliğin geliştirilmesine yoğunlaşmalıdır Dışarıdaki gerçek dünyayı anlamak için gerekli temel bilgiye ulaşması yönünde çocuğu eğitmelidir Çocuğun kendini gerçekleştirmesi yolunda ona yardım etmelidir 8)Uygun öğrenme nasıl olmalıdır? Öğrenme, çocuğu,pratik konulardan teorik ilkelere(somuttan soyuta) götüren problem çözme projelerinin yaşanmasıyla meydana gelir Öğrenme bazı temel metinler aracılığıyla, öğrencileri dünyanın sonsuzluklarıyla ve daha sonraki yaşantılarında uygulayacakları kuramsal ilkelerle tanışık hale getirdikçe oluşur Öğrenme, yoğun çabalarla, öngörülen ders konusunun öğrenci tarafından özümsenip konuya hakimiyeti sağlamak için oluşur Öğrenme, öğrencinin bireysel sorumluluklarını ve kişiliğinin muhtemel sonuçlarını tartarken alternatifler arasında özgürce seçim yapmasından oluşur

29 11)Tercih edilen öğretim yöntemi ne olmalıdır?
KARŞILAŞTIRMA NOTLARI İLERLEMECİLİK DAİMİCİLİK ESASİCİLİK VAROLUŞÇULUK 9)Öğretmenin rolü ne olmalıdır? Öğrencilere rehberlik edip öğütlerde bulunmalıdır.Çocukların kendi ilgi alanlarının, ne öğreneceklerini belirlemesi gerekir. Öğrenilecekleri ne otoriteler ne de ders kitaplarındaki konular belirlememelidir İnsanın evrensel ilgilerinin en iyi şekilde ifade edildiği literatürdeki büyük\klasik eserlerin incelenmesi aracılığıyla öğrencileri entelektüel açıdan disipline etmelidir Sorumlu bir otorite olarak, yetişkin dünyasıyla çocuğun dünyası arasında bir arabulucu olmalıdır.Henüz olgunlaşmamış öğrenciler, yetişkinlerin doğasını ve taleplerini tek başlarına anlayamazlar Öğretmen, öğrencilere ilkeleri, değerleri ve gerçekleri sunmalı, ister kabul etsinler, isterse kabul etmesinler, kendileri için seçmeleri amacıyla bunları incelemeye teşvik etmelidir 10)Program neyi kapsamalıdır? Öğrencilere sosyal bilimler, empirik bilimler ve teknolojideki problem çözme faaliyetleriyle değişimi nasıl başarabileceklerini öğretmeye yoğunlaşmalıdır Entelektüel ders ve konulara yoğunlaşmalı, dil, tarih, matematik, doğa bilimleri, sözel sanatlar ve felsefeyi içermelidir Zamanın testinden geçen edebiyat, tarih ve matematiğin sembol ve fikirlerini, fiziksel dünyanın bilimleriyle birleştiren konuları içermelidir Edebiyat, tarih, felsefe, fen, sanat, insan doğası arasındaki çatışmayı ortaya çıkarmaya yoğunlaşmalıdır 11)Tercih edilen öğretim yöntemi ne olmalıdır? Projeler, öğrencilerin problem çözme yaşantılarına rehberlik edilebilecek yöntem olarak tercih edilmelidir Konferanslar, metinler ve tartışmalar, zekayı geliştirmek için tercih edilen yöntemler olmalıdır Bilgi ve becerileri öğretmek için gösteriler(demostrasyonlar) tercih edilen yöntem olmalıdır Benliği bulmak için tercih edilen yöntem, sokratik diyalog\tartışma bilinmeyen gerçekleri keşfetme olmalıdır

30 FELSEFENİN EĞİTİME KATKILARI
Eğitim sistemi kurulurken öncelik hedeflere verilmelidir, hedeflerin ne’liği konusunda bir karara varabilmek için felsefeye başvurmak zorunludur. Felsefeden elde edilen ölçütler takımı, eğitim sisteminin iç tutarlılık açısından değerlendirilmesinde kullanılabilir. Hedeflere, yeni hedefler katmada felsefe, etkili ve verimli bir şekilde işe koşulabilir.

31 Eğitim durumlarının düzenlenmesi ve işe koşulmasında da felsefeden yararlanılmalıdır.
Sınama durumlarının düzenlenmesi ve denetlenmesinde de felsefe, ölçütler takımı olarak kullanılabilir. Temele alınan felsefeye göre, eğitim sisteminin işleyip işlemediğini, sınama durumlarının düzenlenip düzenlenmediğini denetlemede felsefeye başvurulmalıdır.

32 KAYNAKÇA EĞİTİM FELSEFESİ (Prof.Dr.Veysel Sönmez)
EĞİTİM BİLİMİNE ĞİRİŞ (Prof.Dr.Mehmet Şişman) EĞİTBİLİMİNE GİRİŞ Editör Erdal Toprakçı