YOKSULLUK Küreselleşme İşsizlik Küresel Sermaye

... konulu sunumlar: "YOKSULLUK Küreselleşme İşsizlik Küresel Sermaye"— Sunum transkripti:

1 YOKSULLUK Küreselleşme İşsizlik Küresel Sermaye
Küresel Nedenler Ulusal Nedenler Küreselleşme İşsizlik Küresel Sermaye Ekonomik ve Gıda Krizleri Göçler Eğitimsizlik Kapasite Yoksunluğu Yoksulluk Kültürü Bireysel Özellikler

2 YOKSULLUĞUN SONUÇLARI
Sosyal Dışlanma Şiddet ve Suç Gecekondulaşma Marjinalleşme Konut Sorunu Gıda Güvencesizliği Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Aile Parçalanmaları Depresyon Vb….

3

4 Yoksulluk Neden Ortaya Çıkar?
Yoksulluk, toplumda ortaya çıkan değerin azlığı veya çokluğu ile değil, O değerin toplumu oluşturan bireyler arasındaki eşitsiz dağılımıyla ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple yoksulluk olgusunun gelir eşitsizliğinin bir sonucu olduğu da söylenebilir

5 YOKSULLUK NEDİR ? Yoksulluk : Toplam kazançların, insan varlığının   devamı için gerekli olan yiyecek,içecek,barınma,giyim vb. gibi asgari düzeydeki fiziki ihtiyaçların karşılamaya yetmemesidir. Diğer bir tanımlama da ise yoksulluk : Yeteri kadar yiyecek,giyecek,içecek,barınma vb. elde edememe veya az ya da çok açlık çekme durumudur.

6 Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 1.608,13 TL,   Gıda harcaması ile birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 5.238,32 TL oldu.    Bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti ise 1.989,20 TL olarak gerçekleşti.

7 YOKSULLUK TÜRLERİ MUTLAK YOKSULLUK İNSANİ YOKSULLUK GÖRELİ YOKSULLUK

8 YOKSULLUK TÜRLERİ MUTLAK YOKSULLUK
Hanelerin veya bireylerin gelirlerinin, asgari geçim standardının altına düşmesi durumunu anlatan mutlak yoksulluk kavramı, hesaplanan yoksulluk sınırının altına düşen kişi ya da haneleri tanımlar.

9 YOKSULLUK TÜRLERİ MUTLAK YOKSULLUK
Mutlak yoksulluk seviyesini belirleyen iki unsur bulunmaktadır. Bunlar; Aile büyüklüğü ile en düşük seviyede tüketilecek mal ve hizmet gereksinimleri, İkincisi ise, bu gereksinimleri giderecek olan harcama miktarının belirleyicisi olan mal ve hizmetlerin fiyatlarıdır.

10 YOKSULLUK TÜRLERİ 2) GÖRELİ YOKSULLUK
Göreli yoksulluk; bir toplumdaki en düşük tüketim düzeyinin altında kalanları tanımlamak için kullanılır. Yaşanılan toplumun kabul ettiği hayat standartlarına ulaşılamaması durumunda göreli yoksulluk ortaya çıkar.

11 YOKSULLUK TÜRLERİ 3) İNSANİ YOKSULLUK
İnsani yoksulluk indeksi temiz su, sağlık hizmetleri ve okur-yazarlık düzeyi gibi yetenekler ve olanaklar üzerinde durur.  Ayrıca insani yoksulluk kavramı, toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri ile yoksulluk arasındaki ilişkilere ışık tutmada yardımcı olur. 

12 YOKSULLUK TÜRLERİ Mutlak yoksulluk GÖRELİ YOKSULLUK Yoksulluğun yalnızca gelişmekte olan ülkelerde veya pazar ekonomisine geçiş yapan ülkelerde oluştuğu, gelişmiş ülkelerde yoksulluk sorunuyla karşılaşılmadığı ortaya koyulmaktadır. Mutlak yoksulluk kavramına göre bir toplumda hiç yoksul olmayabilir. Mutlak yoksulluk seviyesinin, göreli yoksulluk seviyesinin üstünde kaldığı ülkelerde önemli bir kesim yoksul olarak görülmektedir. Göreli yoksulluk tanımına göre ise her toplumda mutlaka yoksul bir kesim olacaktır.

13 YOKSULLUĞU BELİRLEYEN FAKTÖRLER
BÖLGESEL ÖZELLİKLER HANE HALKI ÖZELLİKLERİ TOPLUMSAL ÖZELLİKLER BİREYSEL ÖZELLİKLER

14 YOKSULLUĞU BELİRLEYEN FAKTÖRLER
BÖLGESEL ÖZELLİKLER İzolasyon, Daha az altyapı ile piyasa ve hizmetlere ulaşımda zorluklar, Doğal kaynaklar, Elverişli arazi, Çevre ve hava koşulları, Bölgesel yönetim Eşitsizlik

15 YOKSULLUĞU BELİRLEYEN FAKTÖRLER
TOPLUMSAL ÖZELLİKLER Altyapı, Arazi dağılımı, Sosyal yapı ve sosyal sermaye, Kamu hizmetleri (ör:sağlık veya eğitim hizmetlerine yakınlık)

16 YOKSULLUĞU BELİRLEYEN FAKTÖRLER
HANE HALKI ÖZELLİKLERİ Hane halkı büyüklüğü, Bağımlılık oranı, Hane halkı reisinin cinsiyeti, Mallar (ör: toprak ve diğer üretim faktörleri ile konut, menkul kıymet), İstihdam ve gelir yapısı, Hane halkı fertlerinin eğitim ve sağlık durumları

17 YOKSULLUĞU BELİRLEYEN FAKTÖRLER
BİREYSEL ÖZELLİKLER Yaş, Eğitim, İstihdam durumu, Sağlık durumu.

18 YOKSULLUĞUN NEDENLERİ
ÇEVRESEL NEDENLER EKONOMİK NEDENLER SİYASİ NEDENLER TOPLUMSAL NEDENLER

19 YOKSULLUĞUN NEDENLERİ
ÇEVRESEL NEDENLER Yoksullaşmanın en bariz belirtilerinden olan çevresel nedenlerin başında ; Doğal afetler Çölleşme Kuraklık Aşırı otlatma Ormanların tahrip edilmesi İnsan tahribatları sonucunda oluşan doğal yıkımlar da yoksulluğa neden olabilmektedir.

20 YOKSULLUĞUN NEDENLERİ
ÇEVRESEL NEDENLER Kimi zamanlarda, tarımın elverişli olduğu bölgelerde kullanılan yanlış gübreleme, aşırı su israfı, bölgede kıtlığa ve yoksulluğa neden olabilmektedir. Zira, suyun ve besinin yetersiz olduğu bölgelerde yoksulluk kaçınılmazdır.

21 YOKSULLUĞUN NEDENLERİ
EKONOMİK NEDENLER Yoksulluğun bariz nedenlerinden olan ekonomik nedenler arasında işsizlik en başta yer almaktadır. Koşulların yetersizliğinden seçilen kalitesiz yakıtlar, oluşturduğu çevresel gıda israfları, yoksulluğu tetiklemektedir. Ekonomik yetersizlikler nedeniyle sulamada yapılan su israfları, açtığı tahribat sonucunda yoksulluğu tetiklemektedir.

22 YOKSULLUĞUN NEDENLERİ
SİYASİ NEDENLER Siyasi politikalar, büyük yoksulluklara neden olabilmektedir. Özellikle izlenen yanlış politikalar,tarıma ve ağaçlandırmaya yapılan düşük destek,sanayinin çarpıklaşması, kirlilik yoksulluğu beslemektedir. Eğitime verilen desteğin çok az olması, yoksul bir nesil yetişmesine neden olmaktadır. Ülke yönetimlerindeki yozlaşmalar ve belirsiz politikalar.

23 YOKSULLUĞUN NEDENLERİ
Aşırı nüfus artışı yaşanan ülkelerde yoksulluğun önemli bir sorun olduğu bilinmektedir. Özellikle doğum kontrol konusunda bilinçsiz ve yetersiz bir ülke, aşırı nüfus artışlarına ve çarpık kentleşmeye yol açabilmektedir. TOPLUMSAL NEDENLER

24 YOKSULLUĞUN NEDENLERİ
TOPLUMSAL NEDENLER Beyin göçleri ve tarihteki yönetim biçimleri insanları ve toplulukları yoksul bırakabilmektedir. Ayrıca savaşlar, soykırımlar, toplumları uzun süre muhtaç bırakabilmektedir.

25 YOKSULLUĞUN BELİRLENMESİNDE YARARLANILABİLECEK GÖSTERGELER
KİŞİ BAŞINA DÜŞEN ULUSAL GELİR BİREYLER İÇİN YAPILAN EĞİTİM HARCAMALARI CİNSİYETE GÖRE OKUR YAZARLIK ORANI DOĞUM ORANI ARTIŞ HIZI CİNSİYETE GÖRE ORTALAMA YAŞAM BEKLENTİSİ

26 YOKSULLUĞUN BELİRLENMESİNDE YARARLANILABİLECEK GÖSTERGELER
GENEL İŞSİZLİK ORANI CİNSİYETE DAYALI İŞSİZLİK ORANI KİŞİ BAŞINA YAPILAN SAĞLIK HARCAMALARI BEBEK ÖLÜM ORANI KİŞİ BAŞINA TÜKETİLEN ENERJİ KULLANIMI

27 TÜRKİYE’DE YOKSULLUK Türkiye’de ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 2016 yılında en yüksek olduğu bölge, önceki yıl olduğu gibi yine (Ankara) oldu. Bu bölgeyi, (İstanbul) Bölgesi ve (İzmir) Bölgesi izledi. Ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirinin en düşük olduğu bölgeler ise (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt), (Şanlıurfa, Diyarbakır) ve (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) şeklinde sıralandı.

28 Gelir Adaletsizliği Gini katsayısı bölgeler itibarıyla 0,315 ile 0,414 arasında değişti Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir. Gini katsayısı Türkiye’de 2016 yılı itibarıyla 0,404 iken, bu değerin en düşük olduğu bölgeler; 0,315 ile (Zonguldak, Karabük, Bartın) ve (Erzurum, Erzincan, Bayburt) ve (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) oldu. Gini katsayısının en yüksek olduğu bölgeler ise (Adana, Mersin), (İstanbul) ve (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) oldu.

29

30 TÜRKİYE’DE YOKSULLUK P80/P20 oranı en yüksek bölge (Adana, Mersin) oldu P80/P20 oranı, en yüksek gelire sahip yüzde 20’lik grubun gelirinin en düşük gelire sahip yüzde 20’lik grubun gelirine oranı şeklinde hesaplanmaktadır. Buna göre 2016 yılında Türkiye'deki en zengin yüzde 20'lik grubun geliri en yoksul yüzde 20'lik grubun gelirinin 7,7 katı oldu. P80/P20 oranının en düşük olduğu bölgeler (Zonguldak, Karabük, Bartın), (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova), (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) bölgeleri oldu. (Adana, Mersin) (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) (İstanbul) bölgeleri ise bu oranın en yüksek olduğu bölgeler oldu.

31

32 Yoksulluk Oranında Kısmi Bir Düzelme Mevcut
TÜİK yoksulluk oranını ve yoksul sayılarını hesaplarken iki ayrı eşik kullanmakta. Bunlardan biri eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin %50’sini baz alırken, diğeri de %60’ını baz almakta. Eurostat genellikle %60’lık eşiği kullanıyor; TÜİK her iki eşik için de hesaplamaları paylaşıyor.  %50’lik hesaplamaya göre yoksul sayısında azalma mevcut; Yoksulluk oranı %14,7’den %14,3’e gerilemiş. Yüzde 60’lık eşik baz alındığındaysa, yoksul sayısı %21,2 olarak hesaplanmakta.

33 Maddi Yoksunluk Çekenlerin Oranı Dikkat Çekiyor
Gelir dağılımı hesaplamalarında yukarıda değindiğimiz yoksulluk sınırından farklı olarak bir de maddi yoksunluk ölçütü kullanılıyor. TÜİK bu ölçütü şöyle tanımlamakta: Belirlenen 9 ihtiyaç kaleminin en az 4 tanesini ekonomik sebeplerle karşılayamayan kişilerin oranı maddi yoksunluk olarak tanımlanıyor. Bu ölçütler şöyle:

34 Beklenmedik harcamalar
Evde uzakta bir haftalık tatil (tüm aile fertleri dahil) Ödeme zorluğu (konut kredisi, kira, elektrik, su, doğalgaz vb. faturalar, taksit/borçlar) İki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek (vejetaryenler için eşdeğer yemek) Evin ısınma ihtiyacı Çamaşır makinesi Renkli televizyon Telefon (sabit veya mobil) Otomobil

35 Bu harcama kalemlerinin en az 4’ünü karşılayamayanların oranı 2015 yılında %30,3 iken,
2016 yılında %32,9’a yükselmiş durumda. Bu kalemlerden bazılarını incelediğimizde evden uzakta tatili karşılayamadığını belirtenlerin oranı %71,4’ten %66’ya düşerken; iki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek masraflarını karşılayamayanların oranı da %35,8’den %37,7’ye yükselmiş durumda. Beklenmedik harcamaları ve evin ısınma ihtiyaçlarını karşılayamayanların oranları da artmış.

36 TÜRKİYE’DE YOKSULLUK HANE HALKI FERTLERİNİN ÇALIŞTIĞI SEKTÖRE GÖRE YOKSULLUK ORANLARI (TÜRKİYE) KAYNAK: TUİK

37 IMF'nin Satınalma Gücü Paritesi raporuna göre, kişi başına milli gelirimiz, 25 bin doların üzerine çıktı yılında 16 bin 900 dolar seviyesinde olan bu rakam 8 bin 800 dolar bir artışa karşılık geliyor.  Türkiye, bu verilerle dünyanın 13'üncü büyük ekonomisi oldu. Soru 1 Ekonomi nasıl büyüdü; kişi başına düşen milli gelirimiz arttı ama yoksullukta artmış durumda. Bu durum nasıl açıklanır. Milli gelirimiz 2002'de 230 milyar dolarken, 2016'da 860 milyar dolara yükseldi.

38 İŞSİZLİK işsizlik oranı %10,3 seviyesinde gerçekleşti   Tarım dışı işsizlik oranı 2,1 puanlık azalış ile %12,2 olarak tahmin edildi. Genç nüfusta (15-24 yaş) işsizlik oranı 3,3 puanlık azalış ile %19,3 olurken, 15-64 yaş grubunda bu oran 1,8 puanlık azalış ile %10,5 olarak gerçekleşti.  

39 İstihdam edilenlerin sayısı 1,5 puanlık artış ile %47,3 oldu.
İstihdam edilenlerin %18,6’sı tarım, %19,2’si sanayi, %7,6’sı inşaat, %54,6’sı ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,1 puan, sanayi sektörünün payı 0,5 puan azalırken, inşaat sektörünün payı 0,2 puan, hizmet sektörünün payı ise 0,4 puan arttı.

40 Türkiye’de çalışma çağındaki 58. 8 milyon insanın sadece 27
Türkiye’de çalışma çağındaki 58.8 milyon insanın sadece 27.6 milyonu çalışıyor; buna karşın 31.2 milyonu çalışmıyor. Demek ki her 100 kişiden 53’ü hangi nedenle olursa olsun çalışmıyor veya çalışamıyor. Türkiye’de işsizlik sorunu ciddi bir potansiyel sorun halini almış durumdadır. Dolayısıyla öncelikle istihdam üzerindeki yükleri azaltıcı ve istihdamı teşvik edici yapısal düzenlemelerin süratle devreye girmesi şarttır.

41 TÜRKİYE’DE YOKSULLUKLA MÜCADELEYE İLİŞKİN MÜCADELE POLİTİKALARI
YOKSULLUKLA MÜCADELEDE DOLAYLI POLİTİKALARIN YANINDA DOĞRUDAN POLİTİKALARIN UYGULANMASI EĞİTİM SEVİYESİNİN ARTIRILMASININ GEREKLİLİĞİ SOSYAL YARDIM UYGULAMALARINDA TEK KURUM TEK MEVZUAT

42 TÜRKİYE’DE YOKSULLUKLA MÜCADELEYE İLİŞKİN MÜCADELE POLİTİKALARI
SOSYAL YARDIM HARCAMALARINA AKTARILAN KAYNAĞIN ARTIRILMASI YOKSULLUKLA MÜCADELEDE DÜZENLİ YARDIM PROGRAMLARININ GEREKLİLİĞİ POLİTİKA TRANSFERİ STRATEJİSİ KAPSAMINDA ASGARİ GELİR DESTEĞİ MODELİNE GEÇİLMESİ

43 Sonuç ve öneriler Adil olmayan gelir dağılımı ve yoksulluk sorunu, gerek dünya gerekse Türkiye’de çok uzun yıllardır varlığını sürdürmektedir. Tüm dünyada artan küreselleşme eğilimleri ve ülkemizde uygulanan yeni ekonomik politikalar değişikliğe uğramaktadır.

44 Sonuç ve önerİLER Yoksullukla mücadele teknik ve ekonomik olduğu kadar, aynı zamanda sosyal ve politik bir süreçtir. Ekonomik küreselleşmenin; özellikle gelişmekte olan ülkelerde, iş ve gelirde güvensizliği, işsizlik ve yoksulluk riskini daha da arttırdığı gerçeği göz önünde bulundurulursa; dünya ile bütünleşmeyi arzulayan Türkiye’nin bu süreçte etkin olabilmesi için; işgücünün kalifiye ve örgütlü olmasında ve sosyal güvenceli çalışma koşullarının oluşturulmasında öncü olması gerekir.

45 10. Kalkınma planı Yoksulluk ve sosyal dışlanma riski altında bulunan kesimlerin fırsatlara erişimlerinin kolaylaştırılması yoluyla ekonomik ve sosyal hayata katılımlarının artırılması ve yaşam kalitelerinin yükseltilmesi, gelir dağılımının iyileştirilmesi ve yoksulluğun azaltılması temel amaçtır. Bu kapsamda sosyal hizmet ve yardım alanında ailenin ihtiyaçlarına bütünsel olarak yaklaşan arz odaklı ve istihdam bağlantılı bir sistem kurulması esastır.

46 10. Kalkınma planı Yoksulluk ve sosyal dışlanma riski altında bulunan kesimlerin fırsatlara erişimlerinin kolaylaştırılması yoluyla ekonomik ve sosyal hayata katılımlarının artırılması ve yaşam kalitelerinin yükseltilmesi, gelir dağılımının iyileştirilmesi ve yoksulluğun azaltılması temel amaçtır. Bu kapsamda sosyal hizmet ve yardım alanında ailenin ihtiyaçlarına bütünsel olarak yaklaşan arz odaklı ve istihdam bağlantılı bir sistem kurulması esastır.

47 Ne tür politikalar uygulanabilir
Yoksulluğun nesiller arası aktarımının önlenmesi amacıyla başta eğitim olmak üzere temel kamu hizmetlerine erişimde fırsat eşitliği daha da güçlendirilmeli; yoksullukla mücadelede sivil toplumun katılımı ve yerel yönetimlerin rolü artırılmalı.

48 Sosyal yardım-istihdam bağlantısı güçlendirilerek yoksul kesimin istihdam edilebilirliğinin artırılması ve üretken duruma geçirilmesine yönelik programlar geliştirilmeli

49 Çocukların yoksulluktan kaynaklanan yoksunluklarının giderilmesi, erken çocukluk gelişiminin desteklenmesi, kız çocuklarının okullaşma ve okula devam oranlarının yükseltilmesi; eğitimde ve istihdamda olmayan gençlerin ekonomik ve toplumsal hayata katılımlarının artırılması gerekmektedir.

50 Kırsal yoksullukla mücadelenin etkili ve sürdürülebilir yollarından biri eğitim hizmetlerine erişimdir. Köylerde okul öncesi ve sonrası eğitim hizmetlerinin yaygınlaştırılması

51 Sosyal hizmet ve yardımlar köylere arz yönlü sunulmalı ve yoksulluk sınırı altındaki haneler ile uzak kırsal yerleşimler öncelikli olarak dikkate alınmalıdır.

52 Yoğun göç almış, mekân kalitesi düşük, işsizlik, eğitim ve yoksulluk sorunlarının yoğunlaştığı alanların belirlenmesi ve detaylı analiz edilmesi gerekmektedir.

53 Sosyal hizmet ve yardımlar alanında bütüncül hizmet sunulmasını sağlamaya yönelik Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) modeli yaygınlaştırılmalı.