ANTALYA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBESİ. BESLENME: Büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için besinlerin kullanılmasıdır YETERLİ VE DENGELİ.

... konulu sunumlar: "ANTALYA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBESİ. BESLENME: Büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için besinlerin kullanılmasıdır YETERLİ VE DENGELİ."— Sunum transkripti:

1 ANTALYA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ EĞİTİM ŞUBESİ

2 BESLENME: Büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için besinlerin kullanılmasıdır YETERLİ VE DENGELİ BESLENME Organizmanın yaşamını sürdürebilmesi için gereken enerjinin ve diğer tüm besin ögelerinin yeterli ve dengeli miktarda alınmasıdır

3 BESLENME NİÇİN ÖNEMLİDİR? Besinler yaşam için elzemdir. Fiziksel ve zihinsel gelişimi etkiler. Çalışanların üretim hızını etkiler. Bebek ve çocuk sağlığını etkiler. Beslenme bozukluğuna bağlı gelişen hastalıkları engeller. Enfeksiyonlara ve hastalıklara yakalanmayı engeller.

4 PROTEİN KAYNAKLARI Örnek Protein Yumurta İyi Kalite Protein Et,Süt Süt Ürünleri Balık Düşük Kaliteli Protein Bitkisel Kaynaklı Proteinler -Tahıllar 1 Gr. Protein yaklaşık 4 Kalori verir

5 PROTEİN GEREKSİNİMİ b 1 yaş  2.1 gr/kg b 10 yaş  1.35 gr/kg b Yetişkin  1 gr/kg b Gebe ve emzikli  + 6-15 gr Not: Gebe ve emziklilerde belirtilen miktar günlük toplam proteine eklenir. günlük toplam proteine eklenir.

6 YETERSİZ PROTEİN ALINDIĞINDA  Büyüme yavaşlar.  Zeka gelişimi yavaşlar.  Hastalıklara yakalanma olasılığı artar.  Karaciğer yıpranır ve siroz hastalığı oluşur.

7 AŞIRI PROTEİN ALINDIĞINDA b İdrarla kalsiyum atılımını arttırır. b Büyüme ve gelişmeyi baskılar. b Karaciğer ve böbreklerin üre yapımını arttırır. b Osteoporoz riskini arttırır.

8 KARBONHİDRATLAR; b Vücudumuzun en önemli enerji kaynağıdır. b Günlük enerjinin %55-70’ini sağlar. b 1 gr. karbonhidrat ortalama 4 cal. verir. b Fazla alınırlarsa; vücutta glikojen ve yağa dönüşürler.

9 KARBONHİDRAT KAYNAKLARI b Kuru baklagiller b Patates b Yer elması b Nişastalı diğer yumrular b Pirinç b Mısır b Buğday b Diğer tahıllar b Şekerler

10 LİPİT: Eter, kloroform gibi çözücülerle eriyen hayvan ve bitki dokularına denir. EN ÖNEMLİ LİPİTLER ŞUNLARDIR: - YAĞLAR - FOSFOLİPİTLER - KOLESTEROL - MUMLAR

11 YAĞLAR MOLEKÜLLERİNDEKİ KARBON SAYILARINA GÖRE; b Doymuş yağ asitleri (Tereyağı, kuyrukyağı) b Tekli doymamış yağ asitleri (Zeytinyağı, balıkyağı, fındık yağı) b Çoklu doymamış yağ asitleri ( Soya yağı, ayçiçek yağı, mısırözü yağı) şeklinde ayrılırlar. şeklinde ayrılırlar.

12 KOLESTEROLÜN; Kanda normal değeri 112 - 200 mg. ‘dır. KOLESTEROL KAYNAKLARI; b Beyin b Sakatatlar b Kırmızı et b Yumurta sarısı b Midye b Hayvansal yağlar

13 LİPİDLERİN VÜCUTTAKİ GÖREVLERİ b Enerji verirler (1 gr. Yağ 9 cal. verir). b Günlük enerjinin % 25-30 ‘u yağlardan alınmalıdır. b Yağda eriyen vitamin emilimi için mutlaka lipit alınmalıdır. b Deri altı yağ tabakası vücut ısısı kaybını önler. b Midenin boşalmasını geciktirir, tokluk hissi verir. b Organları dış etkenlerden korur.

14 MİNERALLER İskeletin normal oluşabilmesi, vücut organlarının düzenli çalışabilmesi için gerekli olan madensel maddelerdir. Yeteri kadar alınması zorunludur.

15 MİNERAL YETERSİZLİKLERİ b KALSİYUM:Kemik ve Diş Gelişiminde Yavaşlama, Osteoporoz, Diş Çürümeleri, Pıhtılaşma Bozuklukları b DEMİR:Demir Eksikliği Anemisi, Yorgunluk, İştahsızlık, Baş Dönmesi b POTASYUM:Kas Yorgunluğu, Solunum Yetersizliği b İYOT:Basit Guatr Hastalığı b FLOR:Diş Çürümeleri b ÇİNKO:Kilo Alımı ve Gelişiminde Yavaşlama

16 MİNERAL YETERSİZLİKLERİ b KLOR: Sodyum Ve Potasyum Yetersizliği İle Birlikte Görülebilir. b FOSFOR:Kemiklerde, Sinir-Kas Sisteminde, Kan Hücrelerinde Ve Böbreklerde Bozukluklar Görülür. b MAGNEZYUM:Tetani b SODYUM:Kusma, Zihni Bulanıklık, Kas Yorgunluğu, Ağrılar, Solunum Yetersizliği

17 VİTAMİNLER BAŞLICA İKİ GRUPTA İNCELENİR; YAĞDA ERİYEN VİTAMİNLER b b A Vitamini b b D Vitamini b b E Vitamini b b K Vitamini SUDA ERİYEN VİTAMİNLER b C Vitamini b B Grubu Vitaminler (B1 Vit. B2 Vit. B6 Vit. Niasin gibi)

18 VİTAMİNLERİN GÖREVLERİ b b Kemik gelişimini sağlar. b b Vücudu hastalıklara karşı korur. b b Gözün ışık durumuna göre ayarlanmasını sağlar. b b Vücut dış yüzeyini, sindirim, solunum, üreme ve görme organlarını mikroplara karşı korur.

19 C VİTAMİNİ b LDL Kolesterolün oksidasyonunu önleyerek Koroner Kalp Hastalığı Oluşum riskini azaltır. b Kılcal Kan Damarlarını kuvvetlendirir. b Kan serumundaki bağışıklık ögelerini arttırarak virüslerin aktivitesini azaltır. b Fe,Ca,B, A, E Vitaminlerinin vücutta etkin kullanılmasını sağlar b Lensleri koruyarak Katarakt gelişimini geciktirir b Bazı toksik ögelerin etkisini azaltarak kanser riskini azaltır.

20 VİTAMİN YETERSİZLİKLERİ b B1 Vit.:Sinir ve Sindirim Sistemi Hastalıkları b B2 Vit.:Deri ve Mukozada Yaralar, Görme ve Sinir Sistemi Bozuklukları b B6 Vit.:Lenfoid Dokuda Bozulma, Antikor Oluşumun- da Azalma, Nötrofil İşlevinde Azalma b B12 Vit.:Pernisiyöz Anemi b Niasin:Pellegra, Sinir ve Sindirim Sistemi Bozuklukları b Folikasit:Megaloblastik Anemi

21 VİTAMİN YETERSİZLİKLERİ b A Vit.: Gece körlüğü, Enf. Riskinde artış b D Vit.:Raşitizm, Osteomalasi b C Vit.:Diş ve diş eti hastalıkları b K Vit.:Protrombinde azalma (Nadiren)

22 SU; vücudun büyük bir kısmını oluşturur. YENİDOĞANDA  % 78 1 YAŞINDA  % 60 YAŞLILIRDA  % 40

23 BESİN GRUPLARI b b Et, yumurta, kurubaklagiller b b Süt ve süt türevleri b b Sebze ve meyveler b b Tahıllar ve türevleri b b Yağlar ve tatlılar

24 ET,YUMURTA, KURUBAKLAGİLLER b Bu gruptaki yiyecekler, Protein, Demir, Çinko, B Vitamini yönünden Zengindirler. b SÜT VE SÜT TÜREVLERİ b Bu Gruptaki Besinler Kalsiyum, Protein,A Vit. Ve bazı B Vitaminlerinden zengindir,

25 SEBZE VE MEYVELER b Diğer Besin Gruplarından Alamadığımız C Vitamini Diğer Vitamin ve Mineraller Yönünden Zengindirler. b TAHILLAR VE TÜREVLERİ b Özellikle Karbonhidratlardan zengindirler,az miktarda protein içerirler, özellikle kepeği alınmamış tahıllar ve bulgur B Vitamininden zengindir.

26 YAĞLAR VE TATLILAR b Tereyağında A Vitamini, Bitkisel ve Sıvı Yağlarda E Vitamini İçerirler. b Tatlılardan Özellikle Pekmez Demir ve Kalsiyum Yönünden Zengindir.

27 SAĞLIKLI BESLENMEK İÇİN; b Doğal ve taze besinler tercih edilmeli b Öğünlerde 4 besin grubundan yenmeli b Uygun vücut ağırlığı korunmalı b Şekerli ve yağlı besin tüketimi azaltılmalı b Daha az tuz içeren besinler tercih edilmeli b Yemekler kızartılmadan ve kavrulmadan pişirilmeli

28 SAĞLIKLI BESLENMEK İÇİN; b Hergün 1.5-2 litre su içilmeli b Fiziksel aktivite arttırılmalı b Hergün düzenli olarak açık havada yürüyüş yapılmalı b Fazla miktarda katkı maddeleri içeren besinlerden kaçınılmalı b Kesinlikle sigara içilmemeli

29 ETLER; b Kıyma ve sakatatlar buzdolabında saklanmak koşuluyla 1- içinde tüketilmelidir. b Kıyma ve sakatatlar buzdolabında saklanmak koşuluyla 1- 2 gün içinde tüketilmelidir. b Etler, birer yemeklik miktarlarda;normal buzdolabı buzluğunda 1 hafta, derin dondurucuda süre ile dondurularak saklanabilir. b Etler, birer yemeklik miktarlarda;normal buzdolabı buzluğunda 1 hafta, derin dondurucuda 3-4 ay süre ile dondurularak saklanabilir. b Dondurulmuş besinler buzu çözdürüldükten sonra tekrar b Dondurulmuş besinler buzu çözdürüldükten sonra tekrar DONDURULMAMALIDIR. b Çözülme işlemi, buzdolabının alt raflarında bekletilerek yapılmalı ve bekletilmeden pişirilmelidir.

30 SÜT ÜRÜNLERİ b İyi kaynatılmış, pastörize/sterilize edilmiş süt ve süt ürünleri kullanılmalıdır. b Süt kabardıktan sonra 5 dak.kaynatılıp hemen soğutulmalıdır. b Süt cam kavanozda buzdolabında 1-2 gün, kutusu açılmış süt en fazla 3 gün saklanmalıdır. b Şeker, sütlü tatlılara ocaktan indirilmesine yakın eklenmelidir. b Kaynatılmış yada pastörize edilmiş sütten yapılan peynirler tüketilmelidir. b Süzdürülen yoğurt suyu; çorba, hamur işi vb. eklenerek kullanılmalıdır.

31 YUMURTA; b Kırık ve çatlak yumurtalar b Kırık ve çatlak yumurtalar satın alınmamalıdır. b Yumurta buzdolabında saklanmalı, kullanmadan önce mutlaka yıkanmalıdır. b Yumurta çiğ olarak tüketilmemelidir. b Yumurta kaynadıktan sonra 5-6 dakika süreyle haşlanmalıdır. b Uzun süre haşlanmış yumurtanın sarısı etrafında oluşan yeşil renk, demir içeriğinin azaldığını gösterir.

32 TAZE SEBZE VE MEYVELER b Taze sebzeler doğranmadan önce ayıklanmalı ve yıkanmalıdır. b Sebzeler doğrandıktan sonra bekletilmeden pişirilmelidir. b Sebzelerin, haşlama ve pişirme suları atılmamalıdır. b Meyveler kesildikten yada suyu sıkıldıktan sonra bekletilmeden tüketilmelidir. b Konservelerin suyu dökülmemelidir. b Kapakları bombeleşmiş konserveler tüketilmemelidir.

33 TAZE SEBZE VE MEYVELER b Mevsime uygun sebze ve meyveler tercih edilmelidir. b Yeşillenmiş ve filizlenmiş patates tüketilmemelidir. b Üretimden tüketime kadar uygun şartlarda hazırlanmış ve saklanmış dondurulmuş meyve sebzeler tüketilebilir.

34 KURU BAKLAGİLLER; b Pişirilmeden önce böcek ilacı kalıntılarından arındırmak için iyice yıkanmalıdır. b İyi pişmelerini sağlamak için 8-10 saat ön ıslatma işlemi uygulanmalıdır. b Islatma suyu b Islatma suyu dökülebilir. b Haşlama suları dökülmemelidir.

35 TAHIL VE TAHIL ÜRÜNLERİ b Ekmek, kurabiye vb. yapmak için mayalandırılmış hamur tercih edilmelidir. b Esmer undan yapılan ekmeğin besin değeri, beyaz undan yapılan ekmekten daha yüksektir. b Ekmek ince dilimlenip kızartılırsa besin değeri azalır. b Tarhana güneşte kurutulursa besin değeri azalır. b Makarna, erişte vb. besinlerin haşlama sularının dökülmesi besin değerini azaltır.

36 ÜRÜN SATIN ALIRKEN ETİKET ÜZERİNDE; b Gıda adına, b Firma adı ve adresine, b Üretildiği yere, b Miktarına (Net gramaj), b Hazırlama ve kullanma talimatına, b Depolama ve saklama koşullarına, DİKKAT EDİLMELİDİR.

37 DEMİR YETERSİZLİĞİ ANEMİSİ; Besinlerle vücuda alınan demir mineralinin yetersiz alımına veya emilim yetersizliklerine bağlı olarak kanda demirin (Hemoglobinin) düşük olmasıdır.

38 NEDEN GÖRÜLÜR? b Besinlerle demir mineralinin yetersiz alınması b Demirin vücutta iyi kullanılamaması b Demir ihtiyacının artması b Kan kaybı (Kanama, parazitler, sık ameliyat geçirme vb.) b C vitamininin diyetle yetersiz alınması

39 FE EKSİKLİĞİ ANEMİSİ KİMLERDE GÖRÜLÜR? b Doğurganlık çağındaki kadınlarda b Bebeklerde b Çocuklarda

40 ANEMİ BELİRTİLERİ b Yorgunluk b Nefes almada güçlük b Bulanık görme b Uykusuzluk b İştahsızlık b Çarpıntı b Toprak yeme b Bacaklarda ödem b Kaşık tırnak b Deride ve avuçta solukluk b Göz kapaklarının iç kısmında solukluk b Halsizlik b Baş dönmesi

41 ANEMİYE BAĞLI OLUŞAN SAĞLIK SORUNLARI; b Büyüme ve gelişme geriliği b Dikkat ve algılamada azalma b Fiziksel aktivitede azalma b Sık hastalanma, iştahsızlık b Okul başarısı ve iş gücünde azalma b Anne ve bebek ölümleri b Düşük doğum ağırlıklı bebek doğumu

42 FE EKSİKLİĞİ ANEMİSİNİ ÖNLEMEK İÇİN; b Demir yönünden zengin kaynaklar tüketilmeli b Demir içeriği yüksek besinler C vit. ile birlikte tüketilmeli b C Vit. yönünden zengin sebze ve meyveler tüketilmeli b Anemik gebelerde demir ilaçları kullanılmalı b Çay ve kahve yemeklerden en az 1 saat sonra tüketilmeli b Ekmek ve diğer unlu besinler mayalandırılarak tüketilmeli b Kişisel temizlik kurallarına uyulmalı

43 PROTEİN ENERJİ YETERSİZLİĞİ NEDEN GÖRÜLÜR? Büyüme ve gelişme için gerekli olan enerji, protein, karbonhidrat, minerallerin ve vitaminin yeterince alınmamasına bağlı olarak gelişen bir hastalıktır.

44 PROTEİN ENERJİ YETERSİZLİĞİ SONUCU; b Çocuk ölümleri b Ateşli hastalıklar b Büyüme - gelişme geriliği b Boy kısalığı b Düşük kilo OLUŞUR. b Öğrenme yeteneğinde azalma b Okul başarısında düşme b Zeka gelişiminde bozulma GÖRÜLEBİLİR.

45 PROTEİN ENERJİ YETERSİZLİĞİNİN ÖNLENMESİ İÇİN ; b b 4-6 AY YALNIZCA ANNE SÜTÜ İLE BESLENME, b b EK BESİNLERE DOĞRU ZAMANDA BAŞLANMASI, b b BÜYÜME VE GELİŞME İZLEMİ, b b DÜZENLİ AŞILANMASI, b b HASTALIKLARDAN KORUNMASI, b b TEMİZLİK KURALLARINA UYULMASI GEREKLİDİR.

46 D VİT. YETERSİZLİĞİNE BAĞLI OLARAK; 1- Ca. ‘dan yeterince yararlanılamaz 2- Kemiklerde bozulma oluşur.. RAŞİTİZM; Vitamin D yetersizliği sonucu oluşan bir hastalıktır.

47 RAŞİTİZM BEBEK VE ÇOCUKLARDA; b Yeterli D vit.alamamaları, b Güneşe çıkarılmamaları, b Annenin güneşten yararlanmaması, b Annenin gebelik döneminde yetersiz beslenmesi NEDENİYLE OLUŞUR.

48 RAŞİTİZM BELİRTİLERİ NELERDİR? b Bebekte kasılma, b Huzursuzluk, b Baş terlemesi ve sürekli sağa sola çevrilmesi, b Kabızlık, b El-bilek genişliği b Geç oturma ve yürüme b Kaburgalarda tesbih tanesi görünümü, b Bıngıldağın kapanmaması b Kafa kemiklerinde şekil bozukluğu b Göğüs kemiklerinde bozukluk b Omurga bozuklukları

49 RAŞİTİZMİ ÖNLEMEK İÇİN; Çocuklar hergün kalsiyum içeren besinler almalı Çocuklar hergün güneşe çıkarılmalı Güneşlenme cam arkasından olmamalı Güneşlenme yetersiz ise ek D vitamini verilmeli

50 İYOT NEDİR ? b İyot yaşam için büyük önem taşıyan bir mineraldir. b Tiroid hormonlarının yapımını sağlar. b Vücut için yeterli iyot; toprakta yetişen besinler, su ve deniz ürünlerinden sağlanır.

51 İYOT NEDEN ÖNEMLİDİR ? b Normal büyüme ve gelişme b Beyin ve sinir sisteminin normal çalışması b Vücut ısısı ve enerjisinin düzenlenmesi b Tiroid hormonlarının yapımı için GEREKMEKTEDİR...

52 İYOT YETERSİZLİĞİ SONUCU: BEBEK VE ÇOCUKLARDA; b Büyüme geriliği b Zeka geriliği b Cücelik görülür. GEBELERDE; b Düşükler b Ölü doğumlar görülür.

53 İYOT YETERSİZLİĞİNE BAĞLI SAĞLIK SORUNLARI İYOTLU TUZ KULLANIMI İLE ÖNLENİR! İYOTLU TUZ KULLANIMI İLE; b Zeka geriliği, b Guatr oluşumu ve ilerlemesi ÖNLENİR. İYOTLU TUZ; b Serin, kuru ve güneş görmeyen yerde saklanmalı,

54 DİŞ ÇÜRÜKLERİ VE DİŞ ETİ HASTALIKLARI NASIL ÖNLENİR b Yeterli ve Dengeli Beslenme b Fazla Şeker ve Şekerli Besinler Tüketilmemeli b 4-6 Ay yalnız anne Sütü Verilmeli b Florlu Diş Macunları Kullanılmalı b Çocuklarda Flor Tableti Kullanılmalı b Posa İçeren Yiyecekler Tüketilmeli

55 DİŞ ÇÜRÜKLERİ 2 b Besinler İyi Çiğnenmeli b Düzenli olarak Diş Kontrolleri Yapılmalı b Yemeklerden Sonra Dişler Fırçalanmalı b Asitli İçeceklerden Kaçınmalı b Şeker Ağızda Bekletilerek Çay İçilmemeli

56 OKUL ÇOCUKLARI NİÇİN ÖZEL BİR GRUPTUR ? b Sürekli bir büyüme ve gelişme içindedirler. b Okul; kendi evleri dışında, toplu olarak bulunacakları İLK YERDİR. b Kazalar ve bulaşıcı hastalıkların artması ve hızlı yayılma tehlikesi vardır. b Görme ve ortopedik bozukluklar yıllar ilerledikçe artar. b Hızlı bir öğrenme, bilgi-beceri kazanma ve etkilenme dönemindedirler.

57 BESLENMENİN ÇOCUK SAĞLIĞINA ETKİLERİ NELERDİR ?  Beslenme; çocuğun büyüme ve gelişmesini doğrudan etkiler.  Yetersiz ve dengesiz beslenme bedensel ve zihinsel gelişimini etkiler.  Beslenme bozukluğu; enfeksiyon ve hastalıklara zemin oluşturur.  Beslenme ; ruh sağlığını ve başarısını da etkiler.

58 SIK RASTLANAN BESLENME SORUNLARI b Protein - enerji yetersizliği b Deri, mukoza, göz ve dudak sorunları ( Vit. eksikliği sonucu) ( Vit. eksikliği sonucu) b Demir eksikliği anemisi b Diş çürümeleri b Basit guatr (Bazı bölgelerde)

59 OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARDA BESLENME SORUNLARININ NEDENLERİ  İştahsızlık  Hastalıklar  Çevre koşulları  Barsak parazitleri  Ailedeki çocuk sayısı  Ailenin eğitim düzeyi  Hatalı beslenme alışkanlıkları  Ailenin beslenme bilgi düzeyi  Toplum ve ailenin ekonomik durumu

60 OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARI İÇİN BESLENME REHBERİ Her Gün Yememiz Gerekenler Ara Sıra Yememiz Gerekenler 1. Grup: Süt, Yoğurt, Peynir ( 2 Porsiyon) 2. Grup:Et, Balık, Yumurta, Tavuk ( 2 Porsiyon) 3. Grup:Sebzeler, Meyveler ( 3 Porsiyon) 4. Grup:Ekmek, Tahıllar ( 3-5 Porsiyon) 5. Grup : Tatlılar (Bal,pekmez vb.) ( 1 Porsiyon) Bunlar yağlı ve şekerli besinlerdir. -Pastalar -Tatlılar -Dondurma -Kekler vb. FAZLA TÜKETİMDEN KAÇINILMALIDIR!...

61 ÖNERİLER OKUL ÇAĞI ÇOCUKLARDA BESLENMEDE ÖZEL ÖNERİLER b Her gün içme alışkanlığı edinilmeli b Her gün 2 bardak süt içme alışkanlığı edinilmeli b Her gün düzenli olarak edilmeli b Her gün düzenli olarak kahvaltı edilmeli b Günde en az yenmeli, öğün atlanmamalı b Günde en az 3 öğün yemek yenmeli, öğün atlanmamalı b Öğün aralarında tüketiminden kaçınılmalı b Öğün aralarında şekerli besin tüketiminden kaçınılmalı b Yemekte; kullanılmalı b Yemekte; ayrı tabak, çatal, kaşık, bardak kullanılmalı b Düzenli güneşlenilmeli ve D vit almaya özen gösterilmeli b Ağırlığın boya uygun olmasına dikkat edilmeli b Çiğ sebze ve meyveler yıkanmadan tüketilmemeli b Açıkta satılan besinler satın alınmamalı ve tüketilmemeli b Spor yapılmalı ve hijyen kurallarına uyulmalı

62 ÇOCUKLARIN BESLENME EĞİTİMİNDE GENEL İLKELER b Beslenme eğitimine okulun ilk aylarında başlanmalıdır. b Büyükler çocuklara iyi örnek olmalıdır. (En etkin yöntem) (En etkin yöntem) b Beslenme eğitiminde görsel ve uygulamalı etkinliklere yer verilmelidir. b Çocuklar arasında tüketilen besin miktarları kıyaslanmamalıdır.

63 ADÖLESAN DÖNEMİ; b Çocuğun; fiziksel, biyokimyasal, ruhsal ve sosyal yönden hızlı büyüme ve gelişme, olgunlaşma süreçleriyle çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir. b Bu devre 11-24 yaş arasını kapsamaktadır. b Ülkemizin; % 16.2’si adölesan dönemdedir.

64

65 ADÖLESAN ÇAĞINDA BESLENME NEDEN ÖNEMLİDİR? ÇÜNKÜ; HIZLI BÜYÜME VE GELİŞME ENERJİ VE BESİN ÖGELERİNE İHTİYACI ARTTIRIR.

66 ADÖLESAN DÖNEM BESLENME SORUNLARI Şişmanlık Zayıflık - Anoreksia Nevrosa - Bulimiya Nevrosa İskelet bozuklukları Arterosklerosiz Anemi Guatr

67 ANOREKSİA NERVOSA b 12-30 yaş arası görülür. b Aşırı kilo kaybı-Yoğun şişmanlık korkusu b Yemekler ile aşırı ilgilenme b Aşırı kalori kısıtlaması b Aşırı fiziksel aktivite b Kendini toplumdan izole etme, cinsellikten kaçma, hastalığı red etme b Mükemmelcilik BULİMİYA NERVOSA b 17-25 yaş arası görülür. b Ağırlıkta dalgalanmalar b Yeme kontrolünü kaybetme endişesi b Aşırı yemekle ilgilenme b Oburluk atakları b Kendini uyararak KUSMA b Laksatif ve diüretikler alma b Dışa dönük kişilik b Hastalığı ve tedaviyi kabul eder.

68 ADÖLESANDA HATALI BESLENME ALIŞKANLIKLARI  ÖĞÜN ARASI YEMEK  ÖĞÜN ATLAMAK  FAST-FOOD BESLENME  VEJETERYAN DİYET

69 BESLENME SORUNLARINI NASIL ÇÖZEBİLİRİZ? BESLENME EĞİTİMLERİ İLE; GENÇLERİN, YEME ALIŞKANLIKLARINDA OLUMLU YÖNDE DEĞİŞİKLİKLERE NEDEN OLABİLİRİZ.

70 ÖNERİLER b Besin ihtiyaçlarını bilmeli b Öğün atlanmamalı ve sabah kahvaltısının önemi unutulmamalı!!! b Hatalı beslenme alışkanlıkları bırakılmalı b Taze sebze ve meyve tüketimi arttırılmalı b Kızartılmış besinlerden kaçınılmalı b Kolalı ve asitli içecekler yerine süt ve ayran tercih edilmeli, fast food beslenmeden kaçınılmalı b Hamile adölesanların tüketeceği fazladan enerji ve diğer besin ögeleri dikkate alınmalı

71 SABAH: - 1 su bardağı süt - 1 kibrit kutusu peynir -Haftada 3-4 kez 1 adet yumurta - 1-2 orta dilim ekmek - 1-2 yemek kaşığı pekmez - Domates-salatalık KUŞLUK:-1 porsiyon meyve (İsteğe göre) ÖĞLE:-1 porsiyon et yemeği veya kurubaklagil veya etli sebze yemeği -1 kase yoğurt -1 porsiyon pilav yada makarna -1 porsiyon meyve ve salata -1-2 orta dilim ekmek

72 ADÖLESANLARDA ÖRNEK GÜNLÜK BESLENME LİSTESİ(devamı) İKİNDİ:-1/2 kase yoğurt, ekmek AKŞAM:-1 porsiyon etli sebze yemeği -1 porsiyon makarna veya pilav -1 kase yoğurt -Salata -2 orta dilim ekmek GECE:-1 su bardağı süt, meyve

73 ŞİŞMANLIK; bedenin yağ kütlesinin, yağsız kütleye oranının aşırı artması sonucu boya göre ağırlığın arzu edilen düzeyin üstüne çıkmasıdır. ŞİŞMANLIK NEDİR?

74 UYGUN VÜCUT AĞIRLIĞININ HESAPLANMASI Boy Kilo İndeksi=Ağırlık / Boy(m)2 Örnek;Boy:1.70 m, Ağırlık: 75 kg BKİ:75 / (1.70)2 = 75 / (2.89) =26

75 ŞİŞMANLIĞIN NEDENLERİ -Enerji alım ve harcamadaki dengesizlik dengesizlik -Fiziksel aktivite azlığı -Ağırlık döngüsü -Kalıtım -Psikolojik bozukluklar -Metabolik ve hormonal bozukluklar

76 ŞİŞMANLIĞIN DÜZELTİLMESİ 1-Diyet değişikliği 2-Davranış değişikliği 3-Egzersiz 4-İlaç kullanımı ve cerrahi müdahale

77 DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ STRATEJİLERİ Yemeği geciktirme Yenen miktarı azaltma Yediklerini harcama Öğün geçiştirmede uzlaşma Yeme isteğini ortadan kaldırma

78 NASIL KİLO VERİLİR ? b Yediğiniz Besin miktarını azaltın b Aralarda atıştırmaktan kaçının b Düzenli yiyin, öğün atlamayın b Yağ ve şeker miktarı yüksek besinlerden kaçının b Aktivitenizi artırın b Küçük lokmalarla yiyin b Günde en az 2-2,5 lt. su için b Yemekleri yavaş yiyip iyi çiğneyin

79 DİYET DEĞİŞİKLİĞİ  Diyet enerjisi bireyin harcadığı enerjiden düşük olmalıdır düşük olmalıdır  Diyet enerjisinin oranı:KH %55-60, Protein %15-20, Yağ % 20-25 olmalıdır. %15-20, Yağ % 20-25 olmalıdır.  Diyet bütün vitamin ve mineraller yönünden gereksinimi karşılamalıdır. yönünden gereksinimi karşılamalıdır.

80 DİYET DEĞİŞİKLİĞİ  Diyetin posa içeriği yüksek olmalıdır.  Diyet enerjisi 1200K cal. nin altında ise ek vitamin ve mineral desteği olmalıdır. vitamin ve mineral desteği olmalıdır.  Uygun kiloya eriştikten sonra da diyet enerjisi dengede tutulmalıdır. enerjisi dengede tutulmalıdır.

81 EGZERSİZ b Fiziksel olarak hareketli bir yaşam biçimi için; b 3km. den kısa mesafelerde taşıta binmeyin b Eşyalarınızı kendiniz taşıyın b Her gün en az 1 saat hızlı yürüyüş yapın b 4 ve daha az katlı daireler için asansör kullanmayın

82 ZAYIFLIK NEDİR? Zayıflık; boya göre ağırlığın %15-20 ‘nin altında olması durumuna denir.

83 ZAYIFLIĞIN NEDENLERİ NELERDİR? 1- Aşırı fiziksel aktivite 2- Yeterli besin alınamaması 3- Besinlerin, sindirim, emilim ve metabolizmasında bozukluk 4- Kanser ve Troid gibi enerji harcamasını arttıran hastalıklar 5- Psikolojik ve coşkusal stresler

84 ZAYIFLIK NASIL DÜZELTİLİR? *Diyetin enerji değeri yüksek olmalı *Protein kalitesi yüksek olmalı *Vitamin ve minerallerde artırılmalı *Sindirimi kolay, enerji değeri yüksek besinler olmalı *Öğün sırasında mutlaka yemek yenmeli *Davranış değişikliği önemlidir * Besin seçimine dikkat edilmeli

85 PEKİ YA İŞTAHSIZSA! *Yemekler hacim yönünden az, enerji ve besin öğeleri yönünden zengin olmalı *Yemeklerin görünüşleri olumlu etki bırakmalı *Yemek sırasında fazla sıvı alınmamalı *Diyette fazla yağlı gıdalar yer fazla almamalı *Yemekler niteliğine uygun ısıda servis yapılmalı *Yemek yenen ortamın temizliği önemlidir.

86 DİYABET NEDİR? Karbonhidrat metabolizması hastalığıdır.Diyabette ya pankreas yeteri kadar insülin üretmemekte yada üretilen insüline vücut cevap vermemektedir.

87 DİYABETİN TEDAVİ YÖNTEMLERİ -Diyet tedavisi -İlaç tedavisi -Eğitim -Fiziksel aktivite -Cerrahi müdahale

88 DİYABETTE DİYET TEDAVİSİNİN İLKELERİ & Bireyin normal büyüme- gelişmesini sağlamak & İdeal vücut ağırlığını korumak & Kan bulgularını normal değerlerde tutmak & Komplikasyonları önlemek & Yaşam süresi ve kalitesini yükseltmek

89 DİYABETLİLERDE DİYETTE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR - Ölçülü ve kontrollü diyet yapın - Kilonuzu koruyun -Yemek saatlerinizi aksatmayın - Pişirme yöntemlerine dikkat edin - Diyette posalı yiyecekleri bulundurun - Yağ seçimine dikkat edin - Spor yapın

90 DİYABETLİLERİN DİYETİNDE YER ALMASI GEREKEN BESİNLER - Süt, yoğurt, beyaz peynir - Balık, tavuk ve hindi - Tahıl ürünleri ( makarna,pirinç,kuru baklagil) baklagil) - Sebze ve meyve

91 DİYABET’TE SAKINCALI OLAN BESİNLER - Şeker ve şekerli tatlılar - Kurabiye, kek, pastalar - Meşrubatlar - Katı yağlar - Sakatatlar - Salam,sucuk pastırma v.b. - Alkollü içecekler - Kuru yemişler

92 DİYABETLİLERE SERBEST OLAN YİYECEKLER Bitkisel içecekler (çay,kahve, ıhlamur, adaçayı vb.) Tüm çiy sebzeler Yağsız et suları Baharatlar

93 HİPERTANSİYONDA RİSK FAKTÖRLERİ? 1-Fizyolojik Faktörler 2-Çevresel Etkenler 3-Diyet 4-İlaç Kullanımı

94 HT. TEDAVİSİNİN AŞAMALARI b Psikolojik destek b Diyet tedavisi b Ağırlık azaltılması b Egzersiz

95 HT.DİYET TEDAVİSİ b Diyetin kalori miktarına dikkat edilir b Plazma Renin aktivitesine bağlı HT.da tuz kısıtlanmaz b Na a duyarlı HT. Da Tuz Kısıtlanır b Diyette Potasyum Kan Basıncını Düşürür b Kolesterolden fakir olmalıdır b HT. Da Alkol Kan Basıncını Yükseltir b Vejeteryan Diyet Kan Basıncını Düşürür

96 KALP- DAMAR HASTALIKLARINDA DİYETSEL ETMENLER NELERDİR? - Diyetin Kolesterol İçeriği -Enerji Dengesizliği -Aşırı Tuz Alımı -Posa İçeriği -Alkol Tüketimi -Antioksidanların Yetersizliği

97 KDH’NDA YENİLMEMESİ GEREKENLER Sakatatlar Hayvansal Katı Yağlar Yağlı Et ve Et Ürünleri Yağda Kızartmalar Aşırı Yağlı ve Şekerli Yiyecekler Alkollü ve Kolalı İçecekler

98 KDH’ NDA BESLENME KURALLARI b Yeterli ve dengeli beslenme b Yağlar konusunda ölçülü olmalı b Günlük protein ihtiyacı,hayvansal ve bitkisel gıdalardan dengeli alınmalı b Besinlerle alınan kolesterole dikkat edilmeli

99 BESLENME KURALLARI(2) b Kompleks KH ve posa içeren gıdalar alınmalı b Aşırı şekerden kaçınmalı,alkol kullanmamalı b Kahvaltı dahil tüm öğünlerde taze sebze ve meyve tüketilmeli b Yemeklerde bol soğan ve sarımsak tüketilmeli

100 KALP- DAMAR HASTALIKLARININ OLUŞUMUNDA RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR  Diyete Bağlı Nedenler  Yüksek Tansiyon  Sigara Alışkanlığı  Hareketsizlik, Şişmanlık  Şeker Hastalığı  Stres  Yaş, Cins, Kalıtım

101 MENAPOZ; YAŞLANMAYA BAĞLI OLARAK OVERLERDEN SİKLİK HORMON SALGISININ BELİRGİN ŞEKİLDE AZALMASI VE MENSTRUAL KANAMANIN TAMAMEN DURMASIDIR.

102 MENAPOZDA BESLENMEYE BAĞLI OLUŞAN HASTALIKLAR - OSTEOPOROZ - ŞİŞMANLIK - DİABET - HİPERTANSİYON - KORONER KALP HASTALIKLARI - GİS ŞİKAYETLERİ

103 OSTEOPOROZ:  Kemiklerden kalsiyum kaybının artması sonucunda kemiklerin kolayca kırılabilir hale gelmesidir.  Kemiklerin mineral içeriği ve yoğunluğu azalır.

104 OSTEOPOROZ KİMLERDE GÖRÜLÜR?  Menapoza girmiş kadınlarda  Fiziksel aktivitesi az olan kişilerde  Yatağa bağımlı hastalarda  Yaşlılarda

105 -Östrogen Hormonu - Hareketsizlik - Besinsel Nedenler Yetersiz Kalsiyum Alımı Hatalı Beslenme Azalmış Ağırlık ve Kas Kütlesi Sigara - Alkol Tüketimi Çay - Kahve Tüketimi Fazla Protein Alımı MENAPOZ VE YAŞLILIKTA OSTEOPOROZ NEDENLERİ

106 OSTEOPOROZDAN KORUNMAK İÇİN; b Tuz alımı azaltılmalı b Fiziksel aktivite arttırılmalı b Aşırı zayıflanmamalı b Kalsiyumdan zengin beslenilmeli b Uygun aralıklarla kemik dansitesi ölçülmeli

107 OSTEOPOROZU NASIL YENEBİLİRİZ ?  Çocukluk döneminde kalsiyumdan zengin beslenilmeli ve spor yapılmalı  Güneş ışınlarından faydalanılmalı  Aşırı çay ve kahve tüketiminden kaçınılmalı  Aşırı tuz ve tuzlu besin tüketiminden kaçınılmalı  Aşırı yağlı ve şekerli besin tüketilmemeli  Sigara ve alkolden sakınılmalı

108 YAŞLILIK; ORGANİZMANIN GERİYE DÖNÜŞÜ OLMAYAN BİR ŞEKİLDE YIPRANMASI VE İŞLEVLERİN BOZULMAYA BAŞLAMASI SÜRECİDİR.

109 b Uygun vücut ağırlığı korunmalı b Şişmanlık ve zayıflıktan kaçınılmalı b Her öğün 4 besin grubundan da alınmalı b Yağ ve kolesterol tüketimi sınırlanmalı b Posa ve su tüketimi arttırılmalı b Tuz tüketimi azaltılmalı b Şeker, hamur işi, tatlı tüketimi azaltılmalı b Sigara ve alkol kullanılmamalı b Ağız ve diş sağlığına dikkat edilmeli YAŞLILIKTA BESLENME İLKELERİ

110 - Öğün sayısı arttırılıp miktar azaltılmalı -Sıvı miktarı arttırılmalı, tuz miktarı azaltılmalı -Enerji alımı, vücut ağırlığını koruyacak şekilde ayarlanmalı -Diyetteki besinler ekonomik durum ve yeme alışkanlıklarına uygun olarak düzenlenmeli -Besinlerin pişirilmesine dikkat edilmeli -Yemesini engelleyen durumlar dikkate alınmalı -Tatlı ve hamur işlerinden kaçınılmalı -Çay ve kahvenin aşırı tüketiminden kaçınılmalı

111 POSA TÜKETİMİ; b Beyaz ekmek yerine kepekli ekmek tüketilmeli b Pirinç yerine bulguru tercih edilmeli b Her gün 3-5 porsiyon sebze tüketilmeli b Haftada 2-3 kez kurubaklagil tüketilmeli b Meyveler kabuğuyla tüketilmeli b Meyve suyu yerine, taze meyve tüketimi tercih edilmeli