ÖZEL YETENEKLİ BİREYLER

... konulu sunumlar: "ÖZEL YETENEKLİ BİREYLER"— Sunum transkripti:

1 ÖZEL YETENEKLİ BİREYLER

2 Bunları Biliyor muydunuz?
Albert Einstein’ın zeka engelli olduğu için okuldan atıldığını…? Öğretmenleri Edison’u, hiçbir şey öğrenemeyecek kadar aptal bulduklarını…? Müzik öğretmeninin Beethoven’a; “Besteci olması imkansız!” dediğini..? Abraham Lincoln’un askere Yüzbaşı olarak başlayıp er olarak terhis edildiğini…? Lionel Messi’nin 11 yaşındayken doktorları tarafından büyüme hormonu yetersizliği teşhisi konulduğunu ve futbol oynayamayacağını söylediklerini…?

3 “Özel yeteneklilik; büyük bir farkındalık, hassaslık ve algıları zihinsel ve duygusal deneyimlere dönüştürme ve kavrama yeteneğidir.” (Roeper, 2000, s. 33).

4 Özel Yetenekli Bireylerin Tanılanması
Renzulli’nin Üçlü Çember Modeli

5 Ortalama üstü yetenek, genel ve özel yetenek olarak iki farklı şekilde incelenir:
Genel yetenek: Yaşam boyu kazanılan becerileri yeni durumlara uyarlayabilme. Örn: Sözel, sayısal, mantık yürütme,soyut düşünme, hafıza, kelime dağarcığının genişliği vb. Özel yetenek: Sınırlı ve özel alanlarda bilgi ve beceriye sahip olma. Örn: Bale, resim, fotoğrafçılık vb. Yaratıcılık: Yeni orijinal düşünceler ortaya koyma. Göreve adanmışlık: Motivasyon, problem ve görevleri başarma isteği.

6 Özel Yetenekli Bireylerin Genel Özellikleri
Karmaşık ve çok yönlü düşünürler. Farkındalık ve duyarlılıkları yüksektir. Dünyevi olaylara savaş, açlık gibi çok fazla duyarlıdırlar. Özellikle bu yüksek duyarlılıklarını zihinsel yetenekleriyle de ilişkilendirirler. Yani yaşanan bazı durumlara herkes üzülür ancak çözüm üretmezler. Özel yetenekli bireyler ise üzüldükleri durumlara çözüm de üreten bireylerdir.

7 Özel yetenekli bireylerin motivasyonları yüksektir
Özel yetenekli bireylerin motivasyonları yüksektir. Bir işi başından sonuna kadar sıkılmadan götürebilirler. Dikkatleri kolay dağılmaz. Kendilerine yönelik iç motivasyonları “bunu yapabilirim” algıları çok yüksektir. Sosyal açıdan bakıldığında özel yetenekli bireyler kendi yaş grubuyla oynamayı çok fazla tercih etmezler. Daha çok kendi yaşının üzerinde bireylerle oynama eğilimindedir.

8 Kişilik özellikleri olarak ele aldığımızda daha bağımsız yalnız kalmayı tercih ederler. Espri yetenekleri gelişmiştir. Arkadaş grupları içerisinde lider olmaya eğilimlidirler. Fiziksel açıdan ele aldığımızda ise genel sağlıkları normalin üzerindedir. Daha az uyurlar. Duyu organları daha keskindir. Daha kuvvetli ve daha çabuk olgunlaşırlar.

9 Kendi yolunu kendileri bulamazlar, mutlaka disipline etmek gerekir.
Disipline etmek zordur, sürekli meşgul etmek gerekir. Yoksa tembel olurlar. Etkinlikler yoluyla, kendi yaşayarak öğrenir. Ne kadar zeki olursa olsun çocuk yaşının gereğini yapmalıdır.

10 Genelde dağınıktırlar
Genelde dağınıktırlar. Sorduğunuzda istediğinizi dağınık yerden bulurlar. Dağınıklık içinde de düzenleri vardır. Kolaylıkla uçlara kayabilen yoğun bireylerdir. Kafasından işlemleri yapar, gel bunu bozalım dendiğinde yapmak istemeyebilir. Temel becerileri edinmeye direnç gösterebilirler.

11 Özel yetenekli bireylerin bazı durumlarda yaptıkları tepkiler “garip, anormal” görünebilir. Gerçekte bu durum yaşlarının hayli ötesinde bir algılama ve değerlendirme gücünün sonucu olabilir. Einstein’in altı yaşındayken geçit töreninde gördüğü askerlere bakarak, “Bunlar gibi makine olmak istemiyorum” diye ağlaması gibi.

12 Peki bu saydığımız özelliklerin hepsi aynı düzeyde tüm özel yetenekli bireylerde bulunabilir mi?
Hayır. Özel yetenekli bireyler her alanda özel yetenekli değildirler. Örneğin Bilişsel gelişim çok hızlı olup sosyal ve duygusal gelişim ona yetişmeyebilir. Bu hususta her özel yetenekli birey de farklıdır.

13 Özel yetenekli bireye sahip olduğunu öğrenen aile bu durumu çocuğuna nasıl anlatmalı?

14 Çocuğunuzun özel yetenekli olduğu belirlendiğinde onu karşınıza alın ve bu terimin sizce ne anlama geldiğini kendi sözlerinizle açıklamaya çalışın. Bu açıklama sırasında çocuğumuzun erken yaşlarda gösterdikleri yeteneklerine ilişkin ipucu verebiliriz. İşte “Biliyor musun sen daha 2 yaşındayken trafik işaret levhalarını okuyabiliyordun” gibi. Daha sonra çocuğunuza, yaşıtlarının henüz kavrayamadığı konularda başarılı ise, bu konuları anladığını fark edip etmediğini sorun. Gözlemlerden yola çıkılarak bu durum açıklanmalıdır.

15 Ayrıca çocuğunuzun arkadaşlık ve kavrayış düzeyi bakımından zihinsel ihtiyaçlarına karşılık verebilen, yaşça kendisinden büyük çocuklarla ya da yetişkinlerle oynamayı sevip sevmediğini sorun. Eğer kendinden büyüklerle arkadaşlık yapmaktan hoşlandıklarını söylerlerse, bunun özel yetenekli çocuklarda yaygın bir durum olduğunu söyleyin.

16 Bu açıklamanın ardından gelecek olan kaçınılmaz soruya da hazırlıklı olmamız gerekir. “Anne baba sen de özel yetenekli miydin?” Bu soruyu cevaplarken işte bizim zamanımızda böyle özel yetenekli yetenekli bireylere yönelik programlar yoktu gibi kaçamak cevaplar vermek yerine dürüst bir şekilde evet yada hayır demek en yerinde tutum olacaktır. Çünkü çocuğumuz bize aslında siz de benim gibi misiniz? diye sormaktadır. Bizlerin verdikleri samimi cevaplar onlara daha sonraki zamanlarda da özel yetenekli yeteneklilik üzerinde konuşmamızın da kapılarını açacaktır.

17 Özel Yetenekli Çocuklara Sahip Ailelerin Eğitimi
Ebeveynlerinin iyi dinleyiciler olması gereklidir. Duyduğunuz mesajı dinleyin, özetleyin ve çocuğunuza tekrarlayın. Bireyle iletişimde yapılmaması gereken bir durum olduğunda bu durum Ben diliyle açıklanmalıdır. Olumsuz davranışlar yerine olumlu davranışlara odaklanılmalı. Ödüllendirme konusunda en iyi ödüllendirme şekli maddi ödüller yerine sosyal ve duygusal ödüllerin kullanımıdır.

18 Bakıldığında anne babasının öpmesi ,kucaklaması gezdirmesi, onunla oynaması, ona güzel sözler söylemesi, başarılarını anlatması ve takdir etmesi şeklindeki ödüllendirme ise en sağlıklı ve başarılı ödüllendirmedir.

19 Çocuğunuzla konuşurken göz teması kurun.
Özel yetenekli bireylerin aileleri özel yetenekli olmayabilir ancak yaratıcı olmak durumundadır. Çocukların meraklarının giderilmesi gereksinimi karşılanmalı. Mükemmeliyetçidirler. Bu durumda bizler de zaman zaman hata yaparak model olmalıyız. Tutarlı bir disiplin uygulaması olmalıdır. Yaşam felsefesinin oluşturulmasında yardımcı olunmalı.

20 ÖZEL YETENEKLİ BİREYE SÖYLENMEMESİ GEREKEN 4 CÜMLE!

21 Akıllı bir çocuksun ama bütün potansiyelini ortaya koyamıyorsun?
Biz bu cümleyi söylediğimizde biz aslında her şeyi bilen akıllı yetişkinler olarak onun potansiyelini çok iyi bildiğimizi ve buna nasıl ulaşılacağını söylememiz gibi dolaylı bir anlatımda bulunmuş oluyoruz. Oysaki potansiyel sabit değil değişkendir. Bizse ona sonsuza kadar aynı kalacakmış gibi davranmış oluyoruz. Bu cümleyi kurmak yerine “hadi son 9 aydır okulda yaptıklarına bakalım. Hangi konularda kendini geliştirebileceğini düşünüyorsun ve sana amacına ulaşmanda nasıl yardımcı olabilirim” gibi cümlelerde yönlendirmek çok daha yerinde olacaktır.

22 “harika bir iş çıkardın ama..
Burada Ama’dan sonra söylediğimiz tek kelime daha öncesinde söylediğimiz bütün övgülerin değerini azaltır. Bunu yerine sadece iltifatta bulunun. Tebrikler iyi bir iş çıkardın gibi deyin ve bitirin. Ancak ileriki çalışmaları için tekrar teşviğe ihtiyacı olduğunu hissediyorsanız. Bunu daha sonra iltifatın getirdiği coşku özümsendikten sonra yapın.

23 “ Senin gibi akıllı bir çocuk için bu çok kolay olacak “
Bu cümleyi sarf ettiğimizde ise özel yetenekli yetenekli çocuğumuzun aslında kendisine zor gelen bir kavramın kolay olduğunu söyleyerek kendisinin yetersiz hissetmesine neden oluruz. Bunun yerine “ bu konuyu anlamakta güçlük çektiğini görüyorum. Oldukça karmaşık bir konu. Eğer senin için uygunsa sen konuyu anlayana kadar beraber çalışabiliriz gibi onu anladığımızı hissettirip alternatifler sunabiliriz.

24 “Sen elinden geleni yaptığın sürece aldığın notlar umrumda değil”
Bu cümle genellikle ne kadar başarılı olacağından emin olmayan bir çocuğun giriştiği yeni bir akademik başlangıçta söylenir. Burada çocuğunuzun sizin için en iyi olan şeyin gerçekten en iyi olan şey zannetmesi gibi bir iletişim karışıklığına sebep olur. Burada özel yetenekli çocukların da yaptıkları her işte en iyi performans gösteren kişi olup olmamayı seçme özgürlüğüne sahip olmalıdırlar.

25 Özel Yeteneklilere Sunulan Eğitim Hizmetleri
Eğitimde fırsat eşitliği özel yetenekli bireyler için bir eşitsizliktir. Aynı eğitimi vermek onların özelliklerini yadsımadır. Her çocuk kendi düzeyinde, hızında eğitim almalıdır. Böyle olmaması demokrasiye aykırıdır. Özel yetenekli bireyler ile normal bireylere aynı eğitim verildiğinde bu bireyler sınıfta bildiği şeyler anlatıldığında dinlemez, sıkılır, kağıt atar. Böylece davranış problemleri ortaya çıkar.

26 Özel yetenekli ve zekalı bireylerin tanılaması değerlendirildikten sonra gereksinimlerini en iyi şekilde karşılayacak eğitim programı ve hizmeti verilmelidir. Hızlandırma Gruplama Zenginleştirme

27 Hızlandırma Çeşitli uyarlamalarla bir programın normal sürecinden daha önce tamamlanmasıdır. Okula erken başlama, sınıf atlama, ileride olduğu derslerde sınıf atlama, birkaç sınıf birleştirme, program süresinden daha kısa sürede tamamlama, kurslar alma ve seminerlere katılma gibi pek çok şekilde uygulanabilmektedir.

28 Gruplama Gruplamanın, normal sınıflardaki özel yetenekli yetenekli öğrenciler için küme gruplandırmaları, özel bir sınıf gruplandırma, özel bir okulda gruplandırma, kaynak odada gruplandırma ve kaynak merkezlerinde gruplandırma, özel seminerler, özel yan kursları, çeşitli çalışma merkezlerindeki özel çalışmalar şeklinde uygulamaları bulunmaktadır.

29 Zenginleştirme Normal sınıf programında özel yetenekli yetenekli öğrencilerin özelliklerine ve gereksinimlerine uygulamalar yapılması esastır. Bunun için normal sınıf içinde farklılaştırılmış öğrenme deneyimlerinin plânlanması gerekmektedir.

30 ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLARIN AİLELERİNE ÖNERİLER
Özel yetenekli çocuk için mükemmel ana baba olma yerine iyi ana baba olmak gerekir. Mükemmel olmaya çabalamak, ana babaların daha çok hata yapmalarına neden olur ve bu durum çocuğa da yansır. Amaç iyiye ulaşmak olmalıdır. Çocuğun eğitimi planlanırken okul seçeneklerini iyi bilmek gerekmekle birlikte, ‘‘mükemmel okul’’ olmadığını unutmamak gerekir. Çocuğun sosyal gelişimi dikkatlice gözlenmelidir. Çocukla ve diğer aile bireyleri ile etkili bir iletişim kurulmalıdır.

31 ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLARIN AİLELERİNE ÖNERİLER
Okul öncesi dönemdeki özel yetenekli çocuklarda normal gelişim gösteren yaşıtlarının hoşlandığı birçok etkinliğe ilgi gösteriler. Ancak, bu çocuklar daha detaylı ve derinlemesine bilgiye ihtiyaç duyarlar. Bu çocukların merak, sorgulama, kavrama gibi becerilerini geliştirebilmek için; Kitap okuma, kitap inceleme çalışmaları yapılabilir. Bilim, doğa ve çevreyle ilgili kitaplar seçerek ilgi alanlarını çoğaltabilirsiniz. Kalem ve kağıtla ilgilenmesini sağlayıp el kaslarının gelişimine destek olabilirsiniz. Çizdiği resimlerde neyi anlatmak istediğini sorun.

32 ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLARIN AİLELERİNE ÖNERİLER
Üzerinde bir takım çizgiler ve yuvarlaklar çizilmiş bir kağıt vererek bu çizgileri kullanarak istediği bir resmi yapmasını ve sonra size anlatmasını isteyebilirsiniz. Bazı çocukların haritalara, ülkeler ve ülke başkentlerine ilgisi vardır. Büyük boy dünya haritası, küre ya da bir haritayı birlikte inceleyebilirisiniz. Denizleri, okyanusları, gölleri, karaları inceleyebilirsiniz. Ülkelerin başkentlerini, bayrakları inceleyebilirsiniz. Okyanuslar, denizler ve göllerin büyüklüklerini, su farklılıklarını konuşup ne tür canlıları barındırdıklarını tartışabilirsiniz.

33 ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLARIN AİLELERİNE ÖNERİLER
Oyuncakçılarda çocukların bilişsel gelişimlerini destekleyebilecek tarzda zeka küpleri, puzzleler, yap-boz, zeka oyunları vb. oyun materyalleri alabilirsiniz. Çevrede olan biten olaylar, doğa, insanlar vb. hakkında sohbetler edebilirisiniz. Karşılaştırmalar yaptırabilir, zıtlıklara dikkatini çekebilirsiniz. “Eğer ……. olursa” tarzındaki sorularla çevresinde olanları sorgulayabilirsiniz. Küçük yaşlardan itibaren çocuğunuzun çalışmalarını saklayıp gelişim takibini yapabilirsiniz. Bu dosya daha sonra çocuğunuza eğitim verecek öğretmenlerle paylaşıldığında, eğitimcilerin çocuğunuzu daha iyi tanımasına yardımcı olacaktır.

34 ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLARIN AİLELERİNE ÖNERİLER
Tanıdığı insanları, oyuncakları, günün saatlerini, duyguları, farklı geometrik şekilleri gruplandırmasını isteyebilirsiniz. Bilgisayarı etkin ve amaçlı kullanmasını sağlayabilirsiniz. Çeşitli malzemeler kullanarak birlikte farklı yiyecekler hazırlayabilirsiniz. Özel yetenekli çocuklar sonsuz denebilecek kadar çok soru sorabilirler. Bir ailenin neden, ne zaman, niçin, kim gibi sorulara hazırlıklı olması için başvurabileceği kaynak kitapları ellerinin altında bulundurmaları önemlidir.

35 ÖZEL YETENEKLİ ÇOCUKLARIN AİLELERİNE ÖNERİLER
Sordukları sorulara verilen cevaplar onları tatmin etmeyebilir ya da yaşları gereği anlamlandıramayacağı sorular sorabilirler (inanç, cinsellik vb). Sordukları sorular gerçekten sizi zorlamışsa kendinize ve çocuğunuza karşı dürüst olmalısınız. Çocuğun anlayabileceği düzeye uygun olarak cevap öncesi bir ön hazırlık yapmanız faydalı olacaktır. Örneğin: “Bu gerçekten iyi bir soruydu, bazı yetişkinler de bu soruyu sormakta, ancak verilebilecek net bir cevap yok. Bu konuda sen ne düşünüyorsun? gibi cümleler kurabilirsiniz.

36 DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER.
HAZIRLAYAN BURCU TÜRKTUNÇ