EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 5.HAFTA

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 5.HAFTA

Kişilik Gelişimi - Tanımı -Psikanalitik Kişilik Kuramı -Psikososyal Gelişim Kuramı -Hümanistik(İnsancıl) Kişilik Kuramları -Özet -Değerlendirme Soruları

KİŞİLİK VE GELİŞİMİ Kişilik bir kişiyi başkalarından farklı kılan, tutarlı olarak sergilenen zihinsel, duygusal, biyolojik ve psikolojik özelliklerin tümüdür. Başka bir ifadeyle kişilik bireyin kendine özgü olan ve onu diğer bireylerden ayıran davranışların tümüdür. Kişilik bireyin süreklilik gösteren ve kendi içinde tutarlı olan davranışları kapsar.

KİŞİLİK VE GELİŞİMİ Geçici olarak gösterilen davranışlar kişilik kavramı içinde görülmez. Ergenlik döneminin tamamlamasıyla birlikte kişilik yapısı da büyük ölçüde şekillenir. Ancak kişilik yaşam çizgisi içinde süreklilik göstermekle birlikte, değişim özelliği gösteren bir yapı niteliği de taşımaktadır.

KİŞİLİK VE GELİŞİMİ Huy (Mizaç): Kişiliğin biyolojik ve fizyolojik yönüdür. Kişiliğin bu yönü doğuştan getirilir. Mesela; sinirlilik, neşelilik, içe dönüklük, dışadönüklük, soğukkanlılık, utangaçlık gibi. Karakter: Bireyin toplumun sosyal değerlerine uygun davranış gösterme özelliğidir. Yani kişiliğin ahlaki/toplumsal yönüdür. Mesela; dürüstlük, sevecenlik, yalancılık, sahtekârlık, sorumsuzluk gibi.

KİŞİLİK VE GELİŞİMİ Benlik: Bireyin kendisine ilişkin düşüncesi ve değer yargısıdır. Benlik kişiliğin özel yanı olarak da tanımlanabilir. *Benlik kavramı benlik tasarımı (algısı), özsaygı ve ideal benlik kavramlarından oluşur. *Benlik tasarımı (Benlik algısı): Bireyin sahip olduğu zihinsel ve fiziksel özelliklerinin farkında olmasıdır. *Özsaygı: Bireyin benlik tasarımı ya da gerçek benlik ile ideal benlik arasındaki farkı değerlendirmesidir. Bireyin kendisini nasıl algıladığı ile olmak isteğini benlik arasındaki fark, o bireyin özsaygı düzeyini gösterir.

KİŞİLİK VE GELİŞİMİ Kişilik Gelişimini Etkileyen Faktörler:
*Kalıtsal Faktörler: Kişiliğimizin bir yönü olan mizacın kalıtımla doğuştan kazanıldığı kabul edilmektedir. *Sosyo-Kültürel Faktörler: Bireyin içerisinde bulunduğu sosyal çevre bireyin kişilik gelişimini etkilemektedir, özellikle kişinin içine doğduğu kültürün özellikleri kültürel örf, âdet ve gelenekler bireyin kişiliğini şekillendirmede etkilidir. *

KİŞİLİK VE GELİŞİMİ Kişilik Gelişimini Etkileyen Faktörler:
*Aile Faktörü: Bireyin ilk temas ettiği sosyal çevresi ailesidir. Ebeveynin kişilik özelliklerini çocuklar gösterebilir. Çünkü çocuk ilk önce aile içeresinde gözlem yapar model alır ve taklit eder. *Fizyolojik Faktörler: Kişiliği etkileyen diğer bir faktör de organizmanın yapısı ve işleyişi ile ilgili fizyolojik etmenlerdir. Bu etmenlerin başında; iç salgı bezleri, hormonlar, otonom sinir sistemi gelir.

Birlikte Düşünelim Sizlerin kişilik gelişiminde bahsedilen bu faktörlerden hangilerinin daha etkili olduğunu düşünüyorsunuz?

FREUD ALINTI

Psikanalitik Kişilik Kuramı
Sigmund Freud ( ), insanı cinsellik ve saldırganlık dürtüleri ile dünyaya gelen, özünde kötücül bir varlık olarak görmektedir. Kişiliğin cinsellik (eros = yaşam) ve saldırganlık (thanatos = ölüm) içgüdüleri tarafından idare edildiğine savunur. Libido yaşamsal enerjidir ve cinsellik içgüdüsünden çıkmaktadır. İnsan davranışlarını bilinçaltı motifler(süreçler), iç güdüler, çatışmalar, savunmalar, erken çocukluk dönemi deneyimleri ve çözülmemiş çatışmalar belirlemektedir.

Kişilik ilk 5 – 6 yılda büyük ölçüde şekillenir. Yaşamın ilk yılları büyük ölçüde hatırlanamadığından, davranışı bilinç değil, bilinç dışı güçler yönetir. Bir dönemde yaşanan olumsuzluklar sonucu o döneme saplanıp kalma söz konusudur.

Freud'un kişiliğin gelişimine ilişkin açıklamaları onun üç kuramı çerçevesinde ele alınmaktadır. Bunlar; 1. Topografik Kişilik Kuramı 2. Yapısal Kişilik Kuramı ve 3. Psikoseksüel Gelişim Kuramı

1. Topografik Kişilik Kuramı Bilinç: Herhangi bir anda farkında olunan yaşantıların bulunduğu alan. Bilinçöncesi: Ancak dikkati zorlayarak hatırlanabilen yaşantıların bulunduğu alan. Bilinçdışı: Bilince çıkarılamayan, hatırlanamayan olayların bulunduğu alan.

Bir

Freud’a göre, bilinçdışında bulunan istekler ve anılar zaman ve yer tanımaksızın eski güçlerini ve enerjilerini sürdürmekte ve çeşitli biçimlerde davranışlarımızın çoğu üzerinde etkili olmaktadırlar. Ancak, bireyler bu etkinin farkında değildirler. Dolayısıyla; bilinç, bilinç öncesi ve bilinçdışı sürekli bir etkileşim içerisindedir.

Freud, kişiliğin büyük kısmının (0-6 yaş arasında) bilinçdışında oluştuğunu belirtir. Psikanalitik yaklaşıma göre davranışın oluşumunu anlamak için bilinçdışının rolünün anlaşılması temel bir öneme sahiptir.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: * Freud’ a göre kişilik id, ego ve süperego olmak üzere üç alt sistemden oluşmaktadır. *Kişiliğin bu üç sistemi sürekli olarak birbiriyle etkileşerek bireyin davranışlarını yönlendirmektedir. Kişilik birbirinden ayrı üç bölüm olarak değil, bir bütün olarak işlevini yerine getirmektedir. *Kişiliğin, id biyolojik, ego psikolojik ve süperego toplumsal(ahlaki, vicdani) bileşenidir.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: * İd *Kişiliğin doğuştan gelen ilke yönünü oluşturur. *Gerçek dışı ve mantık dışı istek ve arzularla, bireyin içsel dürtülerinin her ne pahasına olursa olsun derhal doyurulması doğrultusunda işlev görür. *Haz ilkesine göre hareket etmektedir.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: * İd *Bireyde doğuştan bulunan iki temel güdü yaşam/cinsellik ve ölüm/saldırganlık güdüsü id’den doğar. *Yaşamın ilk aylarında tamamen id’den oluşan yapı ayrımlaşarak ego ve süperegoyu oluşturmaktadır. *Bu iki sistemin çalışması için gerekli olan gücü id sağlar. Yani id, psişik (ruhsal) enerjinin temel kaynağıdır.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: * Ego *Bilinç düzeyinde işlev gören ego aylarda id’den evrimleşerek gelişir. *Kişilik yapısının gerçeklik ilkesine göre hareket eden egonun görevi id’in dürtülerini tatmin etmek ve bunu yaparken içinde bulunulan durumun gerçeklerini de dikkate almaktadır. *Egoda yer alan istekler ertelenebilir. Ego, id’in gerçek dışı istekleriyle süperegonun yasaklayıcı tutumları arasında uzlaşmacılık işlevini yerine getirir.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: * Ego *Ego gerçekçi düşünme, akıl yürütme, problem çözme ve haz ertelemeyi içeren düşünce tarzına sahiptir. *Kişiliğin karar verici ve yönetici parçasıdır. *Ego’nun bilinçli ve bilinçdışı olmak üzere iki yönü vardır. Bilinçli yönü ruhsal yapının yürütme organı, karar verme işlevini üstlenirken, bilinçdışı yönü sorunlarla baş edemediği zaman savunma mekanizmalarına başvurma işlevini gerçekleştirir.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: * Süperego *Kişiliğin en son ve beş yaşlarında gelişen yapısıdır. Kişiliğin ahlaki yönün temsil eder ve vicdan ilkesine göre çalışır. *Çocuğa anne-babası tarafından aktarılan, ödül ve ceza uygulamaları ile şekillenen ve pekiştirilen değerler sistemi süperego’yu oluşturur. *Bu değerler sistemi toplumsal kurallar, gelenek ve görenekler, vicdan ve ahlak kurallarıdır.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: * Süperego *Ego’yu gerçekçi amaçlar yerine ahlaki amaçlara yöneltmeye çalışır. *İd’in isteklerini ahlaki yönden denetler, kabul edilmesi mümkün olmayan kararlara karşı çıkar. *Freud’a göre sağlıklı bir kişilik yapısının oluşturulması için denetim egoda bulunmalıdır. Kişiliğin alt sistemleri olan id, ego ve süperegonun bir denge içinde çalışması gerekir.

Birlikte Düşünelim Yapısal kişilik kuramındaki temel yapıların(id, ego, süperego) dengesiz-uyumsuz çalışmaları nelere yol açabilir?

2. Yapısal Kişilik Kuramı: *Süperego’su baskın olan birey; çevresiyle ilişkilerinde sürekli ahlak kurallarını ve değerlerini dikkate alır, tamamen bu kurallara bağlı hareket eder, büyük ölçüde çekingen ve utangaç kişilik özellikleri gösterir, sürekli cinsel arzularını baskı altında tutarak engeller. *İd’i baskın olan birey; ahlaki kuralları ve değerleri hiç dikkate almaz, bencilce hareket ederek, uygun olup olmadığına bakmaksızın, isteklerine hemen doyum bulmak ister, ısrarcı olur, başkalarını dikkate almadığı için, çevresiyle ilişkilerinde sürekli uyum sorunları yaşar. *Ego’su baskın olan bireyse sürekli mantıklı, akılcı ve gerçekçi davranışlar sergiler.

2. Yapısal Kişilik Kuramı:

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Engellenme ve çatışma yoluyla ihtiyaçlar doyurulmadığı zaman birey bu durumda meydana gelen aşırı kaygı halinden kurtulmaya çalışır. *Freud’a göre id ile süperego arasındaki çatışma kaygıya yol açar. Kaygı düzeyi yükselirse ego savunma mekanizmalarını kullanarak, ortaya çıkan gerilimden kurtulmaya çalışır. *Birey aşırı kaygı durumunda kendini korumak ve kendini dış dünyaya karşı daha güçlü göstermek amacıyla savunma mekanizmalarına başvurur.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Bastırma ( Repression ) Uygun görülmeyen istek ve ihtiyacın bilinç dışına itilmesidir. Bilinen en eski savunma mekanizmasıdır. Belli istek ve güdülerin bilinç düzeyine çıkmadan bastırılması, bireyi rahatlatabilir. Örnek: Sınıf birinciliği için çalışan bir öğrenci sınıf birinciliğini arkadaşına kaptırır ve arkadaşını kıskanır. Ancak bu kıskançlığını bastırır ve arkadaşına karşı belli etmez.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Yansıtma ( Projeksiyon ) Bireyin kendi başarısızlığının ve kusurlarının nedenlerini başkalarında araması ve başarısızlığının sorumluluğunu başkalarına yüklemesidir. Örneğin; matematik dersinde düşük bir not alan öğrencinin, öğretmenin düşük not vermesinde dolayı kendisinin başarısız olduğuna inanması.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Özdeşim ( Identification ) Bireyin başarılı kişilerin elde ettiği başarıları kendi başarısıymış gibi görmesi ve kendisini başarılı kişilerle özdeşleştirmesidir. Örnek: Lise mezunu olan bir ev kadınının üniversiteyi başarıyla bitiren kızının başarısıyla övünmesi.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Gerileme ( Regression ) Bireyin bulunduğu gelişim düzeyinin daha altında bulunan gelişim düzeyine uygun davranışlar göstermesidir. Gerilemede daha ilkel bir gelişim düzeyine dönme söz konusudur. Örneğin; 17 yaşındaki bir ergenin 6 yaşındaki bir çocuk gibi olması, ilköğretim ikinci sınıf öğrencisinin parmak emmesi.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Neden Bulma ( Rasyonalizasyon ) Birey özellikle kişisel yetersizliklerinden dolayı gerçekleştiremediği amaçları ve karşılayamadığı istekleri karşısında çeşitli bahaneler bularak kendini haklı göstermesidir. Örneğin; kişisel sorunlarını sigara içerek giderdiğini düşünen bir insanın “Sigara içmek moralimi düzeltiyor” demesi.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Yön Değiştirme ( Displacement ) Kaygı oluşturan bir sorun kişinin denetim alanında değilse ya da sorun hesaplaşamayacağı bir kişi ise, öfkesini gücünün yettiği bir kimseye ya da eşyaya yöneltir. Örnek: İş yerinde yöneticiden azar işiten bir memurun eve gelip hıncını eşinden veya çocuklarından çıkarmaya çalışması.

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Saplanma ( Fikasyon ) Bireyin gelişim süreci içinde belli bir alt evrede takılıp kalmasıdır. Bireyin ilk çocukluk evresinde sahip olduğu bazı özellikleri, sonraki dönemlerde de bırakmadığı görülebilir. Örneğin; ilköğretim döneminde annesinin aşırı koruması altında yetişen bir çocuğun bu davranışı yetişkinlik döneminde de sürdürmesi

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Duygusal Soyutlanma Bireyin duygularını yok sayarak yaşamasıdır. Birey geçmiş yaşantısında kendisine acı veren olayları sadece düşünce boyutunda anlatır ve olayın duygusal boyutunu devre dışı bırakır. Bu mekanizmayı kullanan kişiler duygusal olmayı bir zayıflık olarak görebilirler.

FREUD ALINTI

2. Yapısal Kişilik Kuramı: SAVUNMA MEKANİZMALARI *Karşıt Tepkiler Kurma Kişinin kendi içinde taşıdığı gerçek duygu ve düşüncelerin tam tersini dışa yansıtmasıdır. Kişinin içinde taşıdığı duygu ve düşünceler, toplumsal açıdan kabul görmeyebilir. Bu durumda kişi gerçek duygu ve düşüncelerinin tam tersi olan, ancak toplumca kabul gören davranışları göstermeye çalışır. Örneğin; saldırgan olan bir kişinin aşırı nazik davranışlar göstermesi, kardeşini kıskanan bir çocuğun iyi bir abla olmaya çalışması.

2. Yapısal Kişilik Kuramı:

3. Psikoseksüel Gelişim Kuramı *Freud kişilik gelişimini çeşitli dönemlerle açıklamıştır. *Freud her insanın oral, anal, fallik, latent (gizil) ve genital olmak üzere 5 psikoseksüel evreden geçerek kişilik yapısını kazandığını ileri sürer. *Her dönem, belli bir kritik gelişimi kapsamaktadır. Bir dönemdeki ihtiyaçlar yeterince karşılanmadığı veya aşırı karşılandığı takdirde, o döneme aşırı bağımlılık oluşmakta, sonraki aşamada oluşacak kişilik gelişimini engellemektedir.

3. Psikoseksüel Gelişim Kuramı * Her dönemin ana belirleyici özelliği bedenin cinsel yönden birincil derecede duyarlı bölgesidir. *Gelişim döneminin önemi saplanma (fiksasyon) kavramında yatmaktadır. Bu dönemlerde oluşacak yoksunluk yada aşırı doyum cinsel enerjinin bölgeden bölgeye geçmesi yerine bu bölgede saplanmasına neden olmaktadır.

3. Psikoseksüel Gelişim Kuramı GELİŞİM DÖNEMLERİ Oral Dönem (0-1,5 yaş) Anal (1,5-3 yaş) Fallik (3-7 yaş) Genital (12 yaş- …) Latent (7-12 yaş)

Oral Dönem (0 - 1,5 yaş): * Bu dönemde bebek nesneleri ve çevresini ağzıyla (emme, çiğneme, ısırma) tanır. *Zevk alma (haz) bölgesi ağızdır. Bu dönem id’in egemenliği altındadır. Bebek ihtiyaçları gidermede tamamen dışa bağımlıdır. *Doğal dürtülerin doyurulması hemen giderilmesi bebeğin en baştaki beklentisidir.

Oral Dönem (0 - 1,5 yaş): * Bebeğin fizyolojik ihtiyaçları karşılanırsa, bebekte dış dünyaya karşı güven duygusu ve anneye bağlılık oluşur. *Bu dönemdeki saplanmanın en önemli sebebi, annenin bebeğini emzirmeden vaktinden çok önce veya geç kesmesidir.

Anal Dönem (1,5 - 3 yaş): *Bu dönemde cinsel açıdan birincil derecede duyarlı bölge anüs ve çevresidir. *Çocukların tuvalet eğitimi almaya başladıkları bu dönemde sarsıcı tuvalet eğitimi bu dönemde saplanmaya neden olmaktadır. *Ana-babanın tuvalet eğitimi konusunda aşırı talepkar ve katı olması durumunda çocuk bu duruma iki şeklide tepki vermektedir:

Anal Dönem (1,5 - 3 yaş): * Dışkısını bırakmaz ve bunu diğer davranışlarına genelleyebilir; inatçılık, aşırı düzenlilik, aşırı titizlik, cimrilik gibi kişilik özellikleri gelişir. *Dışkısını tutmayarak uygunsuz zamanlarda bırakır ve bunu diğer davranışlarına genelleyebilir; dağınıklık, düzensizlik, savurganlık, yıkıcılık gibi kişilik özellikleri gelişir.

Fallik Dönem (3 - 7 yaş): * Çocukların cinsel konulara meraklı oldukları bu dönemde cinsel açıdan birincil derecede duyarlı bölge cinsel organlarıdır. *Cinselliğe karşı ilgi, cinsel zevk almaya başlama, cinsiyet farklılıklarının öğrenilmesi ve cinsiyete uygun rollerin benimsenmesi bu dönemde gerçekleşir.

Fallik Dönem (3 - 7 yaş): * Freud'a göre bu dönemde çocuklar karşı cinsteki ebeveyni sahiplenme ve kendi cinsinden ebeveyni saf dışı etmeye yönelik bir dürtüyle hareket ederler. *Oedipus karmaşası; Erkek çocuğun annesine karşı özel bir sevgiyle yaklaşmasıdır. Babasıyla bir yarışa girer. Erkek çocuk bir yandan babasına sevgi duyar onun gibi olmak ister, diğer yandan da ondan nefret eder. Bu yüzden önemli bir çatışma durumu yaşar.

Fallik Dönem (3 - 7 yaş): * Kastrasyon korkusu; Erkek çocukların kız çocuklarında penisinin olmadığını fark edince kendi penisinin de yok olacağını düşünmesidir. Bu korkunun ana nedeni Oedipus karmaşasıdır. Babası tarafından penisinin kesilerek cezalandırılacağı düşüncesi yatar. *Oedipus karmaşası çocukların kendi cinsiyetinden ebeveynlerini model almasıyla çözülür.

Latent Dönem ( yaş): * Gizil dönemde çocukların cinsel merakları azalmakta ve çocuklar okula başladıkları için fiziksel enerjileri daha çok oyunlara ve eğitsel faaliyetlere yönelmektedir. *Bu dönemde cinsel açıdan birincil derecede duyarlı bölge bulunmamaktadır ve bu nedenle saplanma da gerçekleşmez.

Latent Dönem ( yaş): * Bu dönemin başlıca amacı fallik dönemin sonunda çocuğun kendi cinsinden ebeveyni ile yaptığı özdeşimi ve kendi cinsiyetine ilişkin toplumsal rollerini güçlendirmektir. *Gizil dönemde bulunan çocuk anne-babanın dışında öğretmeniyle ve diğer yetişkinlerle özdeşim kurmaya başlar.

Genital Dönem (+12 yaş): *Bir önceki dönemde örtülü olan cinsel enerji tekrar açığa çıkmış ve cinsel organlar ve cinsel ilişki üzerine odaklanmıştır. *Ergen bu dönemde yetişkinlerle ilişkilerini geliştirmeye ve çatışmaları çözmeye çalışır. *Diğer dönemlerde saplanma yaşanmamışsa bu dönemde karşı cinse ve doyum sağlayacak olgun cinsel faaliyetlere aktarılmak için gerekli olan yeterli miktarda cinsel enerji bulunacaktır.

Genital Dönem (+12 yaş): * Önceki dönemlerde bireyin kendine yönelik olan libidosu genital dönemde gerçek sevgi nesnelerine yani diğer insanlara yönelir. *Ergenlikte yaşanan bu tutkular kişinin ileride bir eş seçmesi ve aile kurmaya yönelmesiyle sonuçlanır.

3. Psikoseksüel Gelişim Kuramı

3. Psikoseksüel Gelişim Kuramı * ?

3. Psikoseksüel Gelişim Kuramı

PSİKOSOSYAL GELİŞİM KURAMI

Psikososyal Gelişim Kuramı
Erik Erikson ( ) bireyin kişilik gelişiminde biyolojik, sosyal, durumsal ve kişisel koşulların etkili olduğunu vurgulamıştır. Biyolojik yapı yanında sadece anne – baba tutumları değil, okul, arkadaş ve iş çevresi de önemlidir. Kişilik gelişimi dönemler halinde yaşam boyu devam eder. .

Psikososyal Gelişim Kuramı
Her dönemde aşılması gereken bazı psikososyal sorunlar ve krizler (karmaşalar) vardır. Erikson 8 kişilik(kimlik) gelişimi evresinin birbirini izleyen evreler olduğunu bu evreler arasında dikey bir hiyerarşik yapının bulunmadığını ileri sürmektedir. Erikson, insanın doğasının iyi olduğunu savunmaktadır.

Psikososyal Gelişim Evreleri
*Temel güven & Güvensizlik (0-1 yaş) *Bağımsızlık (Özerklik)& Kuşku ve utanç (1-3 yaş) *Girişkenlik & Suçluluk duygusu (3-7 yaş) *Çalışkanlık & Aşağılık duygusu (7-12 yaş) *Kimlik kazanma & Rol karmaşası (12-18 yaş) *Yakın ilişkiler & Yalnızlık (18-35 yaş) *Üretkenlik & Durgunluk (35-55 yaş) *Benlik bütünlüğü & Umutsuzluk (55 yaş ve üstü)

Psikososyal Gelişim Kuramu
Temel güven & Güvensizlik (0-1 yaş): *Beslenme ve sevgi ihtiyacı karşılanan bebek, kendini güvende hissedecektir. Bu dönem bebeğin tamamıyla başkasına bağımlı olduğu bir dönemdir. *Temel ihtiyaçları karşılanan bebek, kendi dışındaki dünyanın güvenilir olduğuna dair bir duygu geliştirebilir. *Bu evredeki çocuk sanki kendi varlığını kendisine verilenlerle eş değer görür: “Ben bana verilenim.”

Temel güven & Güvensizlik (0-1 yaş): *Bebeğin ana babası ya da onun bakımını üstlenen kişiler bebeğin beslenme, sevgi ve güven ihtiyacını düzenli şekilde karşılarlarsa, bebek diğer insanların ve kendi dışındaki dünyanın güvenilir olduğunu hissedecektir. *Buna karşılık bebeğin temel ihtiyaçları karşılanmadığı zaman, bebekte güvensizlik duygusu gelişecektir. Bebeğin güven duygusunun gelişiminde 0-1 yaş kritik bir dönemdir.

Bağımsızlık & Kuşku ve utanç (1-3 yaş) : *Bu dönemde bulunan çocuk yürümeyi, konuşmayı, yemek yemeyi ve tuvalet eğitimini öğrenir. *Başkalarına bağımlı olarak davranmaktan hoşlanmayabilir ve başkalarının yardımını reddebilir. *Çocuğun yapmak istediği davranışlara izin verildiğinde ve haraket alanı kısıtlanmadığında çocuk özerk bir şekilde eylemede bulunur..

Bağımsızlık (Özerklik) & Kuşku ve utanç (1-3 yaş) : * Özerk davranışlar göstermesine izin verilmeyen çocuklarda kuşku ve utanç duygusu gelişir. *Sürekli olarak ailesi tarafından cezalandırılan çocuklarda, yaptıkları her hareketin ailelerince hoş karşılanmayacağı kaygısı gelişir. *Bu dönemi başarıyla atlatan çocuklar yeterlik duygusunu, kendine güveni, ayrıca öz değerlerini kazanmış olurlar.

Girişkenlik & Suçluluk duygusu (3-7 yaş): *Çocuklar yeni geliştirdikleri bağımsızlık duygusunu kullanarak, çevreyi araştırmaya, dili kullanmaya, bilişsel ve sosyal yeteneklerini geliştirmeye başlarlar. *Bu çabalar genelde girişimcilik olarak tanımlanır. Dolayısıyla, beceri kazanmaya, daha çok çalışmaya ve daha iyi yapmaya başlar.

Girişkenlik & Suçluluk duygusu (3-7 yaş): *Bu dönemde yakın ve uzak çevresi tarafından desteklenen, hatalarını keşfetmesine yardımcı olunan, yüreklendirilen bireyler girişkenlik duygusunu, sürekli eleştirilen, engellenen, cezalandırılan çocuklar ise suçluluk duygusu geliştirecektir. *Çocuğun merak duygusunu giderilmesi önemlidir. Çocuk çok sık soru sorar, çevresindeki olayları, nesneleri ve kişileri merak eder. Çocuğun sorduğu sorulara uygun cevap veren anne ve babalar girişimcilik konusunda çocuğu cesaretlendirebilir

Çalışkanlık & Aşağılık duygusu (7-12 yaş): *Çocuk sosyal ve okul başarısı konusunda kendisini arkadaşlarıyla karşılaştırır. Bu dönemde oyun eski çekiciliğini kaybetmiştir. *Bununla birlikte yaptığı işlerde başarılı olma isteği ön plana çıkmaktadır. Yaptığı işlerin yetişkinler tarafından beğenilmesi ve onaylanması, bu dönemdeki çocukların temel ihtiyaçları arasında görülür.

Çalışkanlık & Aşağılık duygusu (7-12 yaş): *Yaptığı işlerde başarı gösterdikçe, çocuğun kendine olan güveni de artar. *Çocukların kendilerini başarılı bireyler olarak algılamalarını sağlamak ana babalara ve öğretmenlere düşen önemli bir sorumluluktur. *Çocukta “Ben başarılıyım”duygusu geliştiği zaman, çocuk bir işi yarıda bırakma yerine o işi başarıyla sonuçlandırmaya çalışır.

Kimlik kazanma & Rol karmaşası (12-18 yaş): *»Ben kimim» sorusunun egemen olduğu bu dönemde organizmada meydana gelen fizyolojik ve biyolojik değişiklikler de dikkati çekmektedir. *Bu dönemde ergen akran gruplarından etkilenmektedir yaş arasında orta ergenlik döneminde «ergen ben merkezciliği» yaşanır ve ergen başkalarıyla kendini ilişkilendirmede benmerkezciliğinin gereği olarak başkalarının bakış açılarını anlamada zorlanır.

Kimlik kazanma & Rol karmaşası (12-18 yaş): *Ergenlik döneminin kendine özgü sorunlarıyla baş etmeye çalışırken ergenin bir taraftan da kendi kimliğini kazanmaya çalışması, bir takım karmaşaların yaşanmasına yol açabilir. *Askıya alma: Birey bağlantı yapmayı erteler, kesin bağlantılar yapmadan önce bazı kimlik örüntülerini deneyerek araştırma yapar. Ergen, yetişkinlik sorumluluklarını almaya geçişte bir tür hazırlanma ve zaman kazanma dönemi seçer.

Kimlik kazanma & Rol karmaşası (12-18 yaş): *Ergenin mesleğe hazırlanması, aileden duygusal bağımsızlığın kazanılması, cinsiyete uygun sosyal rollerin geliştirilmesi, kendine özgü bir değerler sisteminin oluşturulması, toplumsal rollerin belirlenerek bunların gerçekleştirilmesine yönelik kararların oluşturulması gereken yıllardır. Bu ve benzeri türden hedeflere ulaşamamak ise kimlik karmaşası olarak adlandırılmaktadır.

Yakın ilişkiler & Yalnızlık (18-35 yaş): *Bu dönem genç yetişkinlik dönemi olarak da tanımlanabilir. Kimliğini kazanarak genç yetişkinlik dönemine giren birey çevresindeki insanlarla daha samimi ilişkiler kurabilir, daha içten dostluklar geliştirebilir. *Birey evlilik konusunda bir yönelim içine girebilir. Eğer birey bu dönemde çevresindeki insanlarla yakın ilişkiler kurabilmeyi başaramazsa, insanlardan uzak kalmaya çalışır

Üretkenlik & Durgunluk (35-55 yaş): *Üretkenlik, bireyin yeni kuşağın eğitimiyle ilgilenmesi ve onlara rehberlik yapması olarak vurgulanmaktadır. *Üretken insan kendi işinde de başarılıdır ve mesleki kariyerini geliştirmeye çalışır. *Üretkenlik yerine durgunluk davranışı gösteren bireyler ise yeni kuşağın eğitimiyle ilgilenmezler, kendi içine kapanarak bir durgunluk yaşayabilirler.

Benlik bütünlüğü & Umutsuzluk (55 yaş ve üstü): *Bu dönem bir anlamda yaşamla hesaplaşma dönemidir. *Sağlıklı, uyumlu, üretken saygın bir kimlik geliştirerek anlamlı bir yaşam sürdüren bireyler , fiziksel, psikolojik ve sosyal sınırlılıklara rağmen bu dönemde mutlu ve huzurludurlar. *Ancak üretken bir yaşamın doyumundan yoksun kalan bireyler ise bu dönemde hırçın, uyumsuz ve asosyal bir karakter çizerler.

ROGERS ALINTI ???

Hümanistik(İnsancıl) Kişilik Kuramları
-Rogers’ ın Kişilik Kuramı - Maslow’ un Kişilik Kuramı

Hümanistik Kuramlar ve Kişilik
İnsanın özünde iyi olduğunu ve her insanın doğuştan getirdiği bu iyi potansiyelle çevresindekilerle işbirliğine yatkın, yapıcı ve güvenilir bir etkileşime girdiğini ve bu şekilde gelişimini sürdüğünü savunur. Ayrıca hümanist yaklaşım bireysel özgürlüğe önem verir ve öğrenci merkezli eğitimi savunur. Birey çevrenin isteklerine göre değil, kendilerini gerçekleştirme eğilimlerine göre eğitim görmelidir

Hümanistik Kuramlar ve Kişilik
İnsancıl yaklaşım her insanı kendine özgü bir varlık olarak kabul eder ve değerli bir varlık olarak görür. Rogers ve Maslow insancıl yaklaşımın en önemli temsilcileri olarak görülmektedir.

Rogers’ ın Kişilik Kuramı
Carl Rogers ( ) insan doğasına iyimser bakış açısıyla bakar. Rogers'in kuramı, insanlara yeterli özgürlük ve yeterli duygusal destek verildiğinde geliştiklerini, ancak bu yolla insan olma işlevlerini bütünüyle yerine getiren bireyler olabildiklerini vurgular.

Rogers, kişilik gelişimini benliğin gelişimiyle açıklamaktadır. Rogers’a göre, bireylerin benlik kavramının gelişimi, yasamın ilk günlerinden başlayarak çevreyle etkileşim içerisinde, dinamik bir süreç sonucunda gerçeklesmektedir. Benliğin gelişmesinde kişiler arası ilişkilerin büyük bir önemi vardır. Çevremizdeki insanların bize karşı tepkileri benliğin içeriğini oluşturmada önemli bir rol oynar.

Benlik-kavramı; kişinin kendi kimliği, değeri, yetenekleri, sınırları, değer yargıları, amaçları, vb. gibi kendisi hakkında algılayabildiği görüşlerinin, duygularının ve tutumlarının tamamıdır. Rogers'a göre; sağlam bir benlik algısı geliştirmek için gerek duyduğumuz şey koşulsuz saygıdır. Koşulsuz saygı bir hak değil, insan olduğumuz, değer verilmeye layık olduğumuz için gereklidir.

Koşulsuz saygı gördüğümüzde, öz değerimizi ve ideal benliğimizi oluşturabilmek için gereken yeteneğin varlığını keşfedebiliriz. Kendini gerçekleştirmekte olan birey, ideal benliğiyle, gerçek benliği uyum içinde olan bireydir. Rogers kendini gerçekleştirmekte olan bireye kapasitesini tam olarak kullanabilen birey demektedir.

Rogers insanın dışardan kontrol edilmeyeceğini ileri sürmektedir. İnsan kendi kendini kontrol edebilme özelliğine sahiptir. Eğer insan sürekli olarak başkalarının beklentilerini karşılamak için çaba gösterirse, bu durum kendini gerçekleştirmesine olumsuz yönde etkide bulunur. Rogers’e göre insan kendi varoluşunun bilincinde olursa, değerli ve gerçekçi davranışlar geliştirecektir.

Maslow’ un Kişilik Kuramı
Abraham Maslow ( ), sağlıklı bir kişiliğin gelişebilmesi için gerekli olan ihtiyaçlardan oluşan, bir ihtiyaçlar hiyerarşisi ortaya koymuştur. Maslowa göre, insanın davranışlarına yön veren ve güdüleyen onların ihtiyaçlarıdır. Maslow'a göre, ihtiyaçlar hiyerarşisinde insanın ilk amacı, temel gereksinim olarak da adlandırılan beslenme ve tehlikeden korunma (güvenlik) gereksinimlerini karşılamaktır.

Sevgi, ait olma, kabul edilme gibi öteki gereksinimlerimize ancak yaşayabilmemizin zorunlu koşullarını oluşturan bu iki temel gereksinim karşılandıktan sonra yönelebiliriz. İhtiyaçlar hiyerarşisinin en üst düzeyinde yer alan kendini gerçekleştirme kavramına göre, insan davranışlarına yön veren ana güdü insanın kendini gerçekleştirme güdüsüdür. Bu anlamda kendini gerçekleştirme, birey için kuşkusuz yaşam boyu devam eden bir süreçtir.

Bu anlamda kendini gerçekleştirme, birey için kuşkusuz yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Sağlıklı bir kişiliğin gelişebilmesi için gerekli olan ihtiyaçların karşılanması gerekir İhtiyaçlar arasında hiyerarşik bir ilişki vardır. Alt kademedeki bir ihtiyaç doyurulmadan üst kademedeki bir ihtiyacın karşılanması mümkün değildir.

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi günümüzde ne kadar güncel?
Birlikte Düşünelim Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi günümüzde ne kadar güncel?

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Moslow’a göre gelişim süreci boyunca bir üst düzeydeki ihtiyacın ortaya çıkabilmesi, bir alt düzeydeki ihtiyacın giderilme derecesine bağlıdır. Buna göre aşağıdaki ihtiyaçlardan hangisinin diğerlerinden sonra ortaya çıkması beklenir? A) Güvenlik B) Uyuma C) Yeteneklerini geliştirme D) Kabul edilme E) İlgi görme 2. Emekli olduktan sonra yaşamını değerlendiren ve o güne kadar yaptıklarını anlamlı, hedeflerine ulaşmış bularak kendini mutlu hisseden 65 yaşındaki bir yetişkin, Erikson’un psikososyal gelişim kuramına göre olgunluk yıllarına özgü aşağıdaki gelişim özelliklerinden hangisini göstermektedir? A) Özerklik ve bağımsızlık B) Üretkenlik C) Kimlik kazanma D) Temel güven duygusu E) Benlik bütünlüğü

3. Lise son sınıfta okuyan Şeyda, küçük yaştan beri mühendis olmayı istemekte ve üniversite planlarını buna göre yapmaktadır. Ancak babası mühendisliğin kadınlara uygun bir meslek olmadığını ileri sürerek Şeyda’yı kadınlara daha uygun olduğunu düşündüğü öğretmenlik gibi bir meslek seçmeye teşvik etmektedir. Mühendis olma isteğini babasının desteklememesi nedeniyle Şeyda ne tür bir meslek seçeceği konusunda kararsızlığa düşer. Erikson’un psikososyal gelişim kuramına göre Şeyda’nın meslek seçimi konusunda kararsızlığa düşmesi aşağıdakilerden hangisine örnek olabilir? A) Güvensizlik B) Psikososyal moratoryum C) Suçluluk D) Rol karmaşası Durgunluk

4. Bir sınıf öğretmeni, öğrencilerin görsel sanatlar dersinde bazı araç ve gereçleri kullanarak bir şeyler oluşturma girişimini desteklemektedir. Erikson’un piskososyal gelişim kuramına göre öğretmenin bu desteği aşağıdaki gelişimsel çatışmalardan hangisinin olumlu neticelenmesine yardımcı olur? A) Girişkenliğe karşı suçluluk B) Özerkliğe karşı kuşku ve utanç C) Temel güvene karşı güvensizlik D) Başarıya karşı aşağılık duygusu E) Kimliğe karşı rol karmaşası

5. Bir süre öğretmenlik yapan Berrin 30 yaşlarındayken tanıştığı Mehmet’le son şansı olarak düşündüğü için evlenmiştir.Evlendikten sonra çalışmayı bırakan Berrin iki çocuk sahibi olmuştur.Eşi sık sık iş seyahatlerine çıktığı için evin tüm sorumluluğunu üstlenen Berrin, zamanla eşinin ilgisizliğinden yakınmaya başlamıştır.Berrin günlerini hem çocuklarını iyi bir biçimde yetiştirerek, hem de çevresindeki sosyal çalışmalara gönüllü katılarak geçirmiştir.Şu anda 60 yaşında olan Berrin, iyi eğitim gören ve mutlu evlilikler yapan çocuklarıyla gurur duymaktadır. Berrin’in son yıllardaki tek sorunu, eşiyle olan sorununu kötüye gitmesidir. Bu yüzden, sadece ekonomik gereksinimlerini karşılayan biriyle neden evilliğini sürdürdüğünü sorgulamaya başlamıştır.Berrin artık çocuklarıyla birlikte yaşamak istemekte, ancak onların düzenini bozmaktan da çekinmektedir. Erikson’un psikososyal kişilik kuramına göre, yukarıdaki bilgilere bağlı olarak, Berrin’le ilgili aşağıdaki sonuçların hangisine varılabilir? A) Eşiyle sorular yaşamasına karşın, evlendiği için yakınlık duygusunu geliştirmiştir. B) Çocuklarının iyi yetişmesini sağlamış, böylelikle üretkenlik duygusunu kazanmıştır. C) Yaşlılıkta çocuklarının yanına taşınmak istemesine karşın, onların düzenini bozmak istemediği için ego bütünlüğü kazanmıştır. D) Ekonomik güce sahip olmadığı için eşinden ayrılamadığından, utanç ve suçluluk duyguları yaşamaktadır. E) Evlenerek öğretmenlik mesleğini bıraktığı için kimlik duygusunu kazanamamıştır.

6. Freud’a göre haz ilkesinin egemen olduğu kişilik yapısı hangisidir? A) Ego B) Süperego C) İd D) Bilinç öncesi Bilinç 7. Bireyin kendisini nasıl algıladığı ile olmak istediği benlik arasında fark aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanmaktadır? A) Karakter B) Kişilik C) Benlik tasarımı D) Özsaygı E) İdeal benlik

8. Freud’a göre çocuğun anne babasının dışında, diğer yetişkinlerle özdeşim kurmaya başladığı dönem hangisidir? A) Latent dönemi B) Oral dönem C) Anal dönem D) Fallik dönem Genital dönem 9. Gerçekte kıskanç olan birinin aşırı paylaşımcı davranışlar göstermesi, aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine bir örnek olabilir? A) Neden bulma B) Karşıt tepkiler kurma C) Özdeşim D) Bastırma E) Yansıtma

Annesinin mesleği olan doktorluğa özenen Selma, annesi gibi hareket etmekte ve doktorluk rolünü oynamaktadır. Bunun yanında annesinin başarılarıyla övünmektedir. Selma’nın bu davranışı aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine girmektedir? A) Yüceltme B) Yansıtma C) Gerileme D) Özdeşim E) Bastırma 11. Maslow’a göre aşağıdakilerden hangisi kendini gerçekleştiren insanların ortak özelliklerinden biri değildir? A) Zirve yaşantılar geçirirler. B) Düşmanca olmayan felsefi bir mizah anlayışına sahiptirler. C) Kişiliklerinin gizli bir yanı vardır. D) Çevrelerine bağımlıdırlar. E) Kendilerini ve başkalarını olduğu gibi kabul ederler.

12. Yaşamının son dönemlerinde geçirdiği hayatı değerlendiren ve anlamsız bir hayat geçirdiğini düşünen, hayattaki beklentilerini karşılayamayan birey, Erikson’un psikososyal gelişim kuramına göre aşağıdaki gelişim krizlerinden hangisini yaşamaktadır? A) Güvene karşı güvensizlik B) Girişimciliğe karşı suçluluk C) Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk D) Üretkenliğe karşı durgunluk Kimliğe karşı rol karmaşası 13. Erikson’un Psikososyal gelişim kuramına göre hangi gelişim evresinde bireyin kurduğu anlamlı ilişki merkezi yakın dostlardır? A) Yakınlığa karşı uzaklık B) Kimliğe karşı rol karmaşası C) Başarılı olmaya karşı aşağılık duygusu D) Üretkenliğe karşı durgunluk E) Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk

14. Babasından azar işiten bir çocuğun hıncını küçük kardeşinden çıkarmaya çalışması, aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine bir örnektir? A) Yansıtma B) Karşıt tepkiler kurma C) Gerileme D) Ödünleme Yön değiştirme 15. Merak duygusunun çok yoğun olduğu ve çocuğun merakını gidermek için çok sık soru sorduğu bir dönemdir. Yukarıda temel özellikleri açıklanan Erikon’un pisikososyal kişilik gelişimi dönemi hangisidir? A) Özerkliğe karşı kuşku ve utanç B) Güvene karşı güvensizlik C) Girişimciliğe karşı suçluluk D) Başarılı olmaya karşı aşağılık duygusu E) Kimlik kazanmaya karşı rol karışıklığı

16. Aşağıdakilerden hangisi Rogers’e göre ruh sağlığı yerinde olan insanların özelliklerinden biri değildir? A) Başkalarının beklentilerinden çok kişinin kendi özgür iradesine göre davranması B) Kendi kişilik yapısını güçlü ve değişmez bir yapı olarak algılaması C) Kendini ve başkalarını olduğu gibi kabul etmesi D) Kendine karşı dürüst olması Değişik yaşantılara açık olması

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 5.HAFTA

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 5.HAFTA"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 5.HAFTA

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "EĞİTİM PSİKOLOJİSİ 5.HAFTA"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim