Hazırlayan Zahide KURT 9/A -23

... konulu sunumlar: "Hazırlayan Zahide KURT 9/A -23"— Sunum transkripti:

1 Hazırlayan Zahide KURT 9/A -23
FİİLLERDE ZAMAN Hazırlayan Zahide KURT 9/A -23

2 FİİLLERDE ZAMAN(KİP) Fiil kök veya gövdelerinin gösterdiği oluş ve kılışın, zaman ve şahıs kavramlarına bağlı olarak ne şeklinde yapıldığı veya olduğunu gösteren dil bilgisi kuralıdır. Kipler ikiye ayrılır: A)Haber Kipleri(bildirme kipleri) B)Dilek Kipleri

3 1.Öğrenilen Geçmiş Zaman
A. HABER KİPLERİ Haber kiplerinde zaman anlamı iki grupta incelenir. a) Basit Zaman b) Birleşik Zaman a) BASİT ZAMANLAR 1.Öğrenilen Geçmiş Zaman Eylemlere –mış(-miş, -muş,-müş) eki getirilerek sağlanır.Başkasından duyulma, aktarılma anlamı taşırlar. - O dün akşam sinemaya gitmiş. - Kuşlar dün akşam pencereme konmuşlar.

4 2.Görülen( duyulan) Geçmiş Zaman Eylemlere-dı(-di,-dü,-du) eki getirilerek yapılır.
Eylemin anlatılıştan önce gerçekleştiğini ve sözü söyleyenin eyleme tanık olduğunu ya da eylemi kesin olarak bildiğini ifade eder. - O dün fiillerde zaman konusuna çalıştı. - Masadaki bütün pastaları tüketti.

5 --------- 3.Şimdiki zaman - Hoca öğrencilere polinomları anlatıyor.
Fiil kök ya da gövdelerine –yor eki getirilerek yapılır.Şimdiki zaman kipiyle çekimlenmiş eylem,işin anlatılırken yapıldığını bildirir. - Hoca öğrencilere polinomları anlatıyor. 4.Gelecek Zaman İş,hareket ya da oluşun sözün söylendiği zamandan sonra gerçekleşeceğini anlatmakta kullanılır.Fiil kök ya da gövdelerine –ecek, -acak getirilerek yapılır. - Toplantıyı yarın yapacağımızı söyledi.

6 5.Geniş Zaman Eylemin her zaman yapıldığını ya da yapılabileceğini anlatmakta kullanılır. Fiil kök ya da gövdelerine –()r eki getirilerek yapılır. - Her sabah kahvaltı yaparım. NOT: Geniş zamanın olumsuzu yapılırken –()r yerine –ma, -me, -maz, -mez ekleri kullanılır. -söylerim söylemem

7 b)BİRLEŞİK ZAMAN Kip eylerinden birinden sonra –miş, -di, se eklerinden biri gelmişse yüklem bileşik zamanlı olur. fiil+ Kip eki + di/-miş/-se

8 1. Hikaye Birleşik Zamanı
Kip eklerinden birinden sonra –di( -dı, -du, -dü) ekinin getirilmesiyle çekimlenmiştir. - Hesaplaşırdım onlarla birer birer( Geniş zamanın hikayesi) - Çekmişti anlamını yaşantımdan mevsimler ( Miş’li geçmiş zamanın hikayesi) - O kitabı daha önce okumalıyım( gereklilik kipini hikayesi) - Bozkırda müjde taşıyan atlara benziyordu. (Şimdiki zaman hikayesi)

9 2. Rivayet Birleşik Zamanı
Haber veya kip eklerinden sonra eylemin, ek eylemin –miş ( -mış, -müş, -muş) eki getirilerek yapılır. - Kuşlar bu şehirde göçmen olurmuş.(geniş zamanın rivayeti) - Pencereler açılmasıymış sonsuzluğa kalbimizden( gerekliliğin rivayeti) - Babam iki ay sonra Ankara’ya gelecekmiş.(gelecek zamanın rivayeti)

10 3. Koşul Birleşik Zamanı Koşul eki olan –se/-sa ekinin eylemde ikinci zaman olarak kullanılmasıdır. - Sınava hazırlanıyorsanız, bunlara katlanacaksınız.(şimdiki zamanın koşulu) - Bu suçunu işlemişse, cezasını çeker(mişli geçmiş zamanın koşulu) -Tercih Dergisi’yle hazırlanırsanız sınavı kazanırsınız.(geniş zamanın koşulu) -Bu soru zor geldiyse , çözmeyebilirsiniz(di’li geçmiş zamanın koşulu.)

11 B.DİLEK KİPLERİ Bir hareketin yapılıp yapılmamasındaki gerekliliği, şartı,isteği, dileği veya emri ifade eden eylem şekilleridir. Dilek kipleri dörde ayrılır. a) Dilek şart kipi:Eylemin yapılması dileğini ya da yapılmasının şarta bağlı olduğunu ifade eden eylem kipidir. Eki -se, -sa dır. - Eve gittiğimde yemek hazır olsa da beklemesem.

12 b) İstek kipi:Bir işin, hareketin oluşun yapılması veya yapılmaması isteğini bildiren fiil kipleridir.Eki –a, -e dir. - İnsanların düşüncelerini, özlemlerini gerçekleştirelim. - Üniversiteyi kazana, okuya, adam ola.

13 c.Gereklilik Kipi: İş, oluş ve hareketin yapılması veya yapılmaması gerektiğini gösteren eylem şeklidir.Eylem kök ve gövdelerine –meli, -malı eki getirilerek yapılır. - Bu ara sıkı çalışmalısınız. - Hafta sonu bir tiyatroya gidilmeli.

14 d) Emir kipi: İşin, oluşun ve hareketin yapılmasını veya yapılmamasını emir yoluyla anlatan kiplerdir. - Buraya gel! - Otur şuraya! - Yemeğini ye! Not: Emir kipinin 1.tekil ve 1. çoğul şahıs eki yoktur.