Hareket ve fonksiyon gelişimi

... konulu sunumlar: "Hareket ve fonksiyon gelişimi"— Sunum transkripti:

1 Hareket ve fonksiyon gelişimi
MOTOR ÖĞRENME

2 içerik Motor öğrenme nedir? Motor öğrenme teorileri
Motor öğrenme prensipleri Fizyoterapi ve rehabilitasyondaki yeri

3 Motor öğrenme ile ilgili tanımlamalar
Motor davranışta kalıcı değişimlerle sonuçlanan ve pratik yapma, eğitim veya deneyimle ilişkili kognitif bir süreçtir. Bir aktiviteyi yapmak için kişisel yetenekle tanımlanan içsel süreçteki değişimlerdir. Pratik yapmanın etkisiyle merkezi sinir sisteminin uzun dönem adaptasyonudur.

4 MOTOR ÖĞRENMEDE Motor beceri kazanılması hedeflenir.
Öğrenmenin transferi ve kalıcılığı için aktivitenin farklı içeriklerle tekrarlanması (farklı hız, mesafe ve cisimlerle) Hareketin ezbere tekrarlanması yerine, kognitif değerlendirme ve uyum sağlama becerisi gerektiren farklı içeriklerle pekiştirilmelidir.

5 Motor öğrenme Hem beyin re-organizasyonunda hem de kompanse edici yöntem oluşturmada kullanılır. GÜNLÜK YAŞAM MOTOR ÖĞRENME GEREKTİREN FAALİYETLERLE DOLUDUR Bütün bu becerilerde, bireyin davranışlarını hızlı ve doğru olarak yapabilmesi için tekrar ve deneyim gereklidir. Motor öğrenme duyusal ve motor bilginin algılanması arasındaki uyum ile ilgilidir.

6 Motor performans motor öğrenmenin ayrılmaz bir parçasıdır.
Somut bir işi yapmaya yönelik bir eylem olarak nitelendirilebilir. Bir fiziksel aktivitenin gerektirdiği fizyolojik, biyomekanik ve psikolojik verim düzeyi olarak tanımlanmaktadır. Motivasyon yorgunluk ve fiziksel şart gibi faktörlerden etkilenir.

7 Motor öğrenme evreleri
Motor öğrenmenin 3 farklı fazının olduğu belirtilmektedir. iLK DÖNEM Deneme ve hata doğru hareketi keşfetme Algılanmış duyusal ipucu ile doğru motor emirlere dayalı aktiviteler Beceriksiz ve fazla geribildirim ve dikkat gerektiren hareketler

8 Motor öğrenme evreleri
ARA DÖNEM Kortekste sensorimotor alanda aşamalı öğrenme Aktivitenin hızında artış GELİŞMİŞ DÖNEM Hızlı, otomatik, becerili performans, eşzamanlı hareketler tam duyusal alan kontrolü

9 Uzun dönem uygulama ve tekrardan sonra
Korteksdeki sensorimotor haritalardaki gerekli nöral bağlantılar artar ve uzun dönemde hafızada depolanır. Sonrasında özellikle görsel uyarılar ile daha hızlı motor cevap oluşur. Hareketler otomatikleşir. Bu şekilde hareket, daha az duyusal geribildirim ve hızlı bir şekilde gerçekleşebilir.

10 motor öğrenmenin iki tipi tanımlanmaktadır
1.AÇIK ÖĞRENME: Önceki tecrübeler bilinçli hatırlanır. Bilinçli olarak yapılan tekrarlı performanslar ile öğrenme gerçekleşir. 2.KAPALI ÖĞRENME: Farkında olmadan bir başka değişle bilinçsiz olarak, davranışsal gelişim ile öğrenme olarak tanımlanır. Gelişme, kişinin farkında olmadan aktiviteyi tekrarlı denemeleri sonucunda gerçekleşir.

11 MOTOR ÖĞRENMENİN ALTINDA YATAN NÖRAL MEKANİZMALARA BAKILDIĞI ZAMAN
Primer Motor Alanlar Primer motor korteks Bazal ganglion İkincil Motor Alanlar ve Assosiasyon Alanları Suplementer motor alan Premotor korteks İnferior frontal korteks Parietal korteks Serebellum Üçüncül Motor Alanlar Prefrontal korteks Singulat korteks Presuplementer motor alan Kortikal ve subkortikal bölgelerin rolü erken ve geç motor öğrenmede farklı olarak ortaya çıkar.

12 MOTOR ÖĞRENME TEORİLERİ

13 ADAMS’ IN KAPALI HALKA TEORİSİ (1971)
Duyusal girdiye Duyusal feedback’ e Yavaş ve kendi kendine öğrenilen hareketin tekrarında ödüllendirmeye ihtiyaç olduğu vurgulanmıştır. Genellenebilmesi kısıtlı bir teoridir.

14 SCHMIDT ŞEMA TEORİSİ 2 kavramı tartışmıştır.
Hafıza Yenilik Pratikte değişkenlik bireyseldir. Bu teoriye dayanarak Gentile (2000); öğrenmede motor beceriler için farklı şekillerde pratik uygulamayı önermiştir.

15 ORME’ NİN DAVRANIŞ ÖĞRETME MODELİ
Öğretme stratejilerini içerir. Bu modelde öğretme için gerekli 6 faz vardır. MOTİVASYON TRANSFER OYUN ÖĞRETME YANIT REHBERLİĞİ FEEDBACK PRATİK

16 GENTİLE MODELİ İLK DÖNEM SON DÖNEM
Kişi istediği hareket paternleri için en etkili yaklaşımı keşfetme Başarılı performans için hareket koordinasyon paternini geliştirme SON DÖNEM Başarılmış becerinin performansı üzerine odaklanma Performans için hareket paternlerinin uyumu Ekonomik efor ile beceri oluşturulması Gizli beceriler ile açık becerilerin çeşitlendirilmesi

17 Schmıdt kavramsal insan performans modeli
3 temel alan vardır. Hazırlık ve pratik tasarımı Pratiğin organizasyonu ve programlanması Beceri öğrenimi için feedback

18 Motor öğrenmede bilgi ilerlemesi modeli
MOTİVASYON ÇEVRESEL HAREKET VE İPUÇLARI ALGI PERFORMANS DEĞERLENDİRME SEÇİCİ DİKKAT UYGULAMA KISA DÖNEM HAFIZA

19 Motor öğrenmede bilgi ilerlemesi modeli
Modelin3 temel komponenti vardır. ALGI Bilgi bulmak Karşılaştırmak Kinestetik bilgiyi onaylamak Seçici dikkat Kısa dönem hafıza Düzenli tekrar KARAR Reaksiyon zamanı HAREKET

20 REAKSİYON ZAMANINI AZALTAN FAKTÖRLER
Çevresel uyarı Hareket ile kognitif seviyede artış Artmış devamlı pratik Artmış bilgi Etkin uyarı

21 REHABİLİTASYONDA MOTOR ÖĞRENME
Hastalar için, ihtiyaçlarını başarılı bir şekilde karşılamaları sırasında nasıl hareket etmeleri gerektiğini tekrar öğreten temel bir süreçtir. Tedavide motor öğrenme açısından en son hedef hastanın davranışında etkili bir değişim sağlanmasıdır. Bu yüzden fizyoterapistin motor öğrenme prensiplerini bilmesi önemlidir. Rehabilitasyon seansları boyunca hastanın her bir aktiviteyi denemesi potansiyel motor öğrenmenin bir parçasıdır.

22 Motor öğrenme prensipleri
Pratik Öğrenmenin temeli Değişkenlik Problem çözme Dikkat, motivasyon ve canlandırma

23 fizyoterapide Amaç hastanın motor öğrenmesini sağlamak ve aktivitedeki performansı en iyi düzeye getirmektir. Tedavi öncesinde ve tedavi sırasında tüm genel durum hastanın motor öğrenmesi için uygun olmalıdır. Fizyoterapist tedavi boyunca hastanın motivasyonu için görsel ve sözel uyarıyı, çevresel uyarıyı korumalıdır.

24 Çevrenin fiziksel görünümü dikkate alınmalıdır.
NEDEN? Örn: Çevrenin fiziksel görünümü çocuk üzerinde olası bir stres kaynağıdır. Çok alçak-yüksek ses, ışık, renk, ortam motivasyon seviyesi üzerinde etkili olabilir.

25 motivasyon Görev öncesi uygulama döneminde görsel, işitsel ve proprioseptif sinyaller ile ilk bilgi ve motivasyon kazandırılmalıdır. Motive edilmiş öğrenme gelişim için gereklidir.

26 Yaratıcı davranışlar motivasyonda anlamlı bir artış sağlar
Akıcılık (hareket değişkenliği) Aynı motor problemi çözmeye ihtiyacı vardır. Esneklik (hareket bağımsızlığı) Bağımsız düşünme ve oluşturduğu hareket cevabına izin vermeyi ve onaylamayı gerektirir. Orjinallik (hareket sırası) Uygun soruların sorulması ve düşünme süreci sonunda hareketi keşfetmesi için gereklidir. Detaylandırma

27 Hedef belirleme Fizyoterapist hedef belirlemelidir. Nelere göre;
CİNSİYET YAŞ KÜLTÜREL BİRİKİM KOGNİTİF YETENEK KİŞİSEL SOSYAL TECRÜBELERE

28 SÖZEL UYARI Sözel eğitim çok uzun veya kısa olmamalıdır.
Çok fazla veya çok az bilgi sağlayabilir. Kısa özlü cümleler Becerinin oluşmasıyla ilişkili bilgiye dikkati yöneltir. Beceri oluşumunda anahtar hareket paternlerini teşvik eder.

29 modelleme Fizyoterapist bir becerinin uygulanmasını göstermelidir.
Hasta fizyoterapist uygularken görür ve dinler. Sözel bilgiler ve ipuçları uygulanışın gösterilmesi kadar etkilidir.

30 Amaçlı görevler Aktiftir Başından sonuna isteyerek düzenlenmiştir
Amaca yöneliktir Amaçlı görevler, refleks veya pasif davranışlardan daha uygundur.

31 Mental pratik Pratik çoğunlukla fiziksel olarak düşünülür.
Hem mental hem fiziksel pratik motor öğrenme için yararlı stratejilerdir. Bu ikisinin kombinasyonu oldukça üretkendir.

32 yararı Özellikle uygulama hatalarının düzeltilmesinde
Konsantrasyonun artırılmasında Strateji provasında Hafızanın uyarılmasında Hızı, dengeyi artırmada etkilidir.

33 Fiziksel pratik Motor öğrenme için temeldir. Pratiği zamanlama
Değişkenliğin derecesi Fiziksel rehberlik Uygun feedback

34 Feedback’ in yararları
Hastalar için motivasyon sağlar. Hareket için teşvik sağlar. Kişinin bir hareketi daha etkili yapmasını sağlayabilecek bilgi sağlar.

35 Zamanlama Schmidt ve Lee devamlı işler için aralıklı çalışmanın performans ve öğrenmeyi daha fazla uyardığını belirtmiştir. Aralıklı çalışma (denemeler arası dinlenme miktarı eşit)performansını geliştirir. Blok çalışma (bir denemede çalışma zamanı denemeler arası dinlenme zamanından daha fazla) yorgunluğa rağmen öğrenmeyi geliştirir.

36 rehberlik Fizyoterapist tarafından rehberlik hareket hatalarını sınırlamak için etkili bir metoddur. Fiziksel veya sözel rehberlik teknikleri, çeşitli derecelerde doğru görev hareketlerine yönelik kişiye yardım eder. Örn;ritmik işitsel uyarı kullanımı orta-hafif şiddetli spastik diparatik çocukların yürüyüş paternlerini geliştirdiği görülmüştür.

37 Fiziksel veya sözel rehberlik veya her ikisi nörorehabilitasyonda fizyoterapistler tarafından kullanılan majör stratejilerden biridir. Corter’in nörogelişimsel tedavide özel tutuş kullanımının sözel uyarılarla birlikte (övgü talimat) etkin olduğunu bildirmiştir. Fizyoterapistler terapi seansında aktivite dönemlerinin % 78’i boyunca fiziksel rehberlik sağlarlar.

38 Fiziksel rehberliğin özellikleri modern nörogelişimsel tedavide fasilitasyon tekniklerinin kullanımını kapsar. Nörogelişimsel tedavide fizyoterapistlerin direkt uyarısının giderek azalmış ve el ile yol gösterim yaklaşımı ön plana çıkmıştır.

39 MOTOR ÖĞRENME FONKSİYON SIRASINDA GERÇEKLEŞİR!!!