MOTİVASYON (GÜDÜLENME)

... konulu sunumlar: "MOTİVASYON (GÜDÜLENME)"— Sunum transkripti:

1 MOTİVASYON (GÜDÜLENME)
EMOSYON (DUYGULANIM) ve MOTİVASYON (GÜDÜLENME)

2

3 Duygu (emotion) nedir? Duygu: Düz kaslarda, salgı bezlerinde ve genel davranımda meydana gelen belirgin bedensel değişikliklerin oluşturduğu psikolojik durumdan kaynaklanan şiddetli ve bozucu duygulanımsal süreç ya da durumdur (Young, 1994). Süreçler topluluğu: hisler bilişsel değerlendirmeler fizyolojik reaksiyonlar ifade edici/dışa vurumsal aksiyonlar

4 Duygular sahip olduğumuz bilişsel yetileri kullanmamız yönünde harekete geçirici itici güçlerdir.
Duygular birşeyler yapma konusunda bizleri motive eder. Darwin: “The Expression of the Emotions in Man and Animals” Bugün olduğu gibi geçmişte de duygular, atalarımızın varkalımına ve üremeye hizmet etmektedir (öğrenilmemiş, evrensel). faydalı ve birbiriyle alakalı alışkanlıklar prensibi: Belirli duygular, belirli ifadeler ve beden postürleriyle ilişkilidir. zıtlıklar (antitez) prensibi: Pozitif ve negatif duyguların ifadesi bir birine zıt örüntüler içerir. sinir sisteminin doğrudan aksiyonu prensibi: Duyguların beden üzerindeki etkisi iradeden etkilenmez.

5 William James: ‘What is an emotion?’
James-Lange Duygu Kuramı: Beyin (kabuk) bedene (visera-düz kaslar ve salgı bezleri) ilişkin fizyolojik değişiklikleri izler. Duygular bu fizyolojik değişikliklerin anlamlandırılması “sonrasında” ortaya çıkar. (vasomotor tepkiler duygulardır) Ayı- Fizyolojik Değişiklikler- Korku Uyarıcı-Tepki-Duygu Kaçtığım için korkarım! Ayı- Değerlendirme-Fizyolojik Değişiklikler-Korku -Fizyolojik tepki çeşidi ve duygu çeşidi arasındaki uyuşma? -Omurilik yaralanmaları? -Viseral değişiklikler yavaş. Freud: Darwin’den çok etkilenen bir kuramcı. “Duygular, davranış üzerindeki bilinçdışı yanlılıklardır.” Zevke ulaşmak-Acıdan kaçınmak (Pleasure-Pain principle)

6 Descartes: “Düşünüyorum öyleyse varım”
“Descartes’ın Yanılgısı”, Damasio (1994); Hislerimiz Duygulanım ve Motivasyon ilgili çalışmalar neden nöropsikolojide geç sayılabilecek bir başlangıca sahiptir? Ward’a göre Bilişsel psikolojinin teorileri genellikle bilgisayar metaforundan hareket etmiş bilgi işleme süreçlerine odaklanmıştır. Duyguları ölçümlemek daha zor… -Nörogörüntülemedeki ilerlemeler yeteri derecede objektif ölçülemeyen duyguları gözlemnebilir hale getirmiştir. -Özellikle fMRIdaki ilerlemeler duygu ve motivasyonu da konu alan yeni disiplinlere yol açmıştır. Sosyal Nörobilim bunlardan birisidir.

7 Duygulanım gibi çok farklı durumlar alabilen bir fenomeni nasıl tanımlarız?
Duygu nedir? Duyguları bir takım temel kategorilere ayırma (temel duygular): Mutlu, Üzgün, Korkmuş, Kızgın, Tiksinme ve Şaşırma (farklı evrimsel gerekçeler, farklı nöral yapılar, doğuştan/otomatik) Boyutsal yaklaşım: Hoşluk-nahoşluk Heyecan (uyarım) düzeyi (arousal), uyarım şiddetti

8 Feldman-Barrett: Tüm duygular hoş-nahoş şeklinde organize olmuş bir
“çekirdek duygulanım” (core affect) sistemine bağlıdır. Tüm duygular farklı Çekirdek Süreçlerin (otonom tepkiler, yaklaşma/kaçınma tepkileri ve diğer o sırada yürütülen bilişsel süreçler (önyargı, değerler)) bir Araya gelmesiyle oluşur. Rolls: Ödül ve Ceza boyutuna ve bunların şiddetlerine odaklanmış. (kızgınlık ödülün alınması)

9 1) Valence (duygusal değerlik)
Boyutsal yaklaşım: 1) Valence (duygusal değerlik) 2) Arousal (Uyarılmışlık) Hoş Nahoş Sakin Uyarılmış

10 Internatinal Affective Picture System (Lang et al)
Arousal Valence

11 MOTİVASYON Arzu ve ihtiyaçlar doğrultusunda (belirli bir amaca yönelik olarak) canlıyı harekete geçiren güç. Bazı araştırmacılar duyguları tanımlamak için motivasyonu kullanır. Bazı duygular yaklaşma yönünde bazılarıysa uzaklaşma yönündedir. İlginç şeklide motivasyon hayvanlarda daha fazla çalışılmıştır. Güdülenmiş davranış ödüle ulaşma veya cezadan kaçınma yönündeki her davranış olarak ele alınabilir.

12 MOTİVASYON Pekiştireç Birincil pekiştireç: Güdülenmiş davranışı öğrenme olmadan ortaya çıkaran pekiştireç İkincil pekiştireç: Öğrenme sonrasında tepkiyi ortaya çıkaran pekiştireç Araçsal öğrenme Korku hayvanın şoktan kurtulmak için tepkide bulunmasını güdüler… Motivasyonun temelinde olan şey duygudur.

13 Öz raporlama (self-report): Likert Ölçekleri
DUYGULARI ÖLÇME Öz raporlama (self-report): Likert Ölçekleri Görsel Anolog ölçek (Görsel Skala) Ne kadar mutlu hissediyorsun? Çok fazla Hiç

14 DUYGULARI ÖLÇME Özraporlama ve görsel çizelgeler ÖZNEL unsurlar içermektedir. Bunu çözmek için duygular bir takım standart bilişsel görevlere eklenir. Restorff etkisi (izolasyon etkisi): Bir yönüyle diğer uyarıcılardan farklı olan uyarıcı daha iyi hatırlanır. -Bir kelime listesi öğrenildiği zaman listenin başındaki ve sonundaki kelimeler ortadaki kelimelere göre daha fazla hatırlanır. -Duygusal içeriği olan kelimeler???

15 YÜZDEKİ DUYGUYU TANIMA Ekman
DUYGULARI ÖLÇME Bilgisayar yardımıyla (morphing) yeni bir resimde %20 Mutlu % 80 Kızgınlık öğelerini ekleyip yeni bir resim oluşturmak mümkün. Antisosyal kişler üzgün yüz ifadelerin tanımada sorunlular (Dolan and Fullam, 2006). Bu sınıflama Duyguların Evrimsel bir açıklaması olabilir mi?

16 International Affective Picture System (IAPS):
DUYGULARI ÖLÇME International Affective Picture System (IAPS): Uluslararası Duygusal Resim Sistemi (UDRS): Lang ve ark (Florida Üniversitesi) tarafından 1196 resimden oluşan Duygusal Değerlik (Valance) ve Uyarım şiddeti (Arousal) bakımından standardize edilmiş resim seti. Ağırlıklı olarak Duygu uyandıran sahnelerin olduğu resimlerden oluşuyor (Duygusal yüz ifadeleri olan resimler azınlıkta).

17 Genel uyarılmışlık düzeyine (Arousal) daha duyarlı…
Deri İletimi Deri iletimi iki noktaya yerleştirilen elektrotlar arasındaki elektrik iletimini dolayısıyla deri iletimini ölçer. Bu iletim uyarıcının şiddeti, yeniliği, beklenmezliğine ve uyarıcının canlı için anlamına göre değişir. Genel uyarılmışlık düzeyine (Arousal) daha duyarlı… DUYGULARI ÖLÇME

18 Duygular ve Galvanik Deri Tepkisi
DUYGULARI ÖLÇME Duygular ve Galvanik Deri Tepkisi Vigouroux (1879): EDA’nın psikolojik süreçlerle ilişkili olabileceğini ilk gösteren araştırmacı (Vasküler Kuram) Féré (1888): Çeşitli uyarıcılara karşı deri direncindeki değişmeleri, deri üzerine yerleştrilen elektrotlara uygulanan zayıf akımla ölçülmesi. Deri geçici olarak uyarıcının olduğu durumda iyi bir iletken olmakta. Tarchanoff (1890): Deri üzerindeki iki elektroda akım uygulamadan da deri direncindeki değişimin ölçülebileceği (Sekretüer Kuram)

19 Edelberg’in Deri İletim Modeli (1972) Sweat circuit model
DUYGULARI ÖLÇME Edelberg’in Deri İletim Modeli (1972) Sweat circuit model

20 Edelberg’in Deri İletim Modeli (1972)
DUYGULARI ÖLÇME Edelberg’in Deri İletim Modeli (1972) Özellikle uyaran olması durumunda (fazik değişikliler) deri üzerindeki ter gözeneklerinin ter ile dolması durumunda deri iletkenliği artar... Normal durumdaysa bu gözenekler boş oldukları için elektrik akımına karşı bir direnç oluştururlar. Kaç gözenek olduğu ve ne kadar dolduğu derinin oluşturacağı direnci etkiler. Eccrine veya Apocrine salgı sistemleri

21 Parmak derisi üzerindeki ter gözenekleri
DUYGULARI ÖLÇME Parmak derisi üzerindeki ter gözenekleri

22 Edelberg’in Deri İletim Modeli (1972)
DUYGULARI ÖLÇME Edelberg’in Deri İletim Modeli (1972) Ter bezleri sempatetik kolinerjik fiberlerin etkisindedir ve Otonom Sinir sistemi tarafından kontrol edilir. Ter bezleri Premotor korteks, Hipotalamus ve limbik sistem ve Retikülar formasyon ile bağlantıları bulunmaktadır.

23 Edelberg’in Deri İletim Modeli (1972)
DUYGULARI ÖLÇME Edelberg’in Deri İletim Modeli (1972) İki efektör modeli-1972/Tek efektör modeli-1993) Eccrine sistem ısı düzenlemesi El içi ve ayak tabanındakiler daha çok tutunmanın arttırılması Duygusal uyarıcılara tepkisel

24 1 2 3 Ter bezleri 1. Düzey kontrol:
İpsilateral Hipotalamus ve Limbik kabuk (amigdala ve hipokampus) 2. Düzey kontrol: Kontralateral Premotor ve Prefrontal Alanlar (hem hızlandırıcı hem ketleyici efferentler) ve Basal Ganglia) 3. Düzey kontrol: Retikülar formasyon (hem hızlandırıcı hem ketleyici efferentler)

25 DUYGULARI ÖLÇME Dominant olmaya el üzerinde genellikle işaret ve orta parmağın orta boğumlarına takılır.

26 DUYGULARI ÖLÇME Duygu Durum Oluşturma (Mood induction) tekniği: Resim gibi uyarıcılarla oluşturulan duygu kısa süreli; Daha uzun duygu durum oluşturma mümkün mü? Örneğin üzgün olma duygusunu oluşturabilmek için kişiye hayatındaki başına gelen üzücü bir olayı hatırlaması istenebilir. Müzik, film yoluyla olabilir. Dışlama ile kızgınlık ya da yetersizlik durumu ortaya çıkarılabilir.

27 Motivasyonu ölçme “As discussed above, motivated behaviour is behaviour that is aimed to obtain rewards or avoid punishments, and the study of motivated behaviour typically looks at how rewards and punishments affect learning.” Stirling ve ark. 2008, Neuropsychology Kitabı İnsanlara elektirik şoku veremezsiniz; Motive olmaları için aç bırakamazsınız; İnsanlar uyarıcılar arasındaki ilişkileri daha çabuk öğreniyorlar İnsanların önceki öğrenmeleri etkili olabilir…

28 Motivasyonu ölçme KOŞULLU TERCİH PARADİGMALARI Çalışma Belleği görevi sırasında ekranda bir takım soyut resimler gösteriliyor. Bu resimlerin yarısında resim sonrasında yiyecek veriliyor. Bu resimler diğer resimlere göre daha sonra yapılan zorunlu-seçmeli testlerde daha fazla seçiliyor… Iowa Kağıt Oyunu Görevi (Iowa gambling task; Damasio ve Bechara): Ödül ve cezaların karar alma süreçleri üzerindeki etkisini ölçüyor.

29 DUYGU-MOTİVASYON ve NÖRAL YAPILAR
Ventral ve Frontal Hasarlar: Phineas Gage 1848; anterior prefrontal’de ventromedial alanlar (Orbitofrontal alanlar aynı zamanda) Sosyal farkındalık; Sosyal bağlama uygun hareket etme… (Phineas Gage-kaygılı, hissis, olayca dikkati dağılan, dürtüsel, ve başkalarını düşünmeyen)

30 DUYGU-MOTİVASYON ve NÖRAL YAPILAR
Orbitofrontal Kabuk Hasarları: Risk alma davranışını (Iowa Kart oyunu görevinde) arttırmakta (Hastaların kartlar ve sonuçları hakkındaki ilişkiyi bilişsel olarak kurmalarında sorun yok)… Bechara’ya göre acaba orbitofrontal alanlara gelen hasarlar yapılan işlerin gelecekteki sonuçlarını değerlendirememeye yol açıyor olabilir mi?

31 DUYGU-MOTİVASYON ve NÖRAL YAPILAR Amigdala Hasarları:
Kluver-Bucy sendromu: Fokal bilateral amigdala hasarları emosyonel ve motivasyonel bir takım olumsuz değişikliklere yol açmaktadır (Amnezi, Korkusuzluk, Kızgın davranışta azalma, Uygun olmayan objeleri yeme, Hiperoralite, Hiperseksüalite ve görsel agnozi)… Amigdalalektomi (psikocerrahi): Aşırı siniri ortadan kaldırabiliyor. Daha sakin ve uyumlu kişiler haline geliyor; fakat bu kişilerin başlangıçta da normal olmadıkları unutulmamalı… Bir ara aşırı saldırganlık ve hiperaktiviteyi tadavi için bu teknik kullanılmış (1960lar) (daha sakin ve uyumlu) Pribram: Alfa, Beta ve Omega hayvanlar ,1937

32 DUYGU-MOTİVASYON ve NÖRAL YAPILAR
Amigdala Hasarları (bilateral): HM vakası: Normal bir insanın kızması gereken olaylara karşı sakin… Yüzlerdeki ifadeleri tanımada sorun yok fakat yüzdeki olumsuz duyguyu yakalamada sorun var (Adolphs). Örneğin korku ilişkili resimleri değerlendirmeleri normallere göre daha az korkunç bulmaktalar (hüzün için de bu bulgu geçerli; fakat olumlu duygularda etkilenme yok ya da daha az gibi)…

33 DUYGU-MOTİVASYON ve NÖRAL YAPILAR
Amigdala Hasarları: Sosyal duygular Yüzlere bakılarak kişinin suçlu ya da masum olduğunu değerlendirmede iyi değiller (aynı şekilde kişilerin yüz ifadelerinden flörtöz olup-olmadıklarını da değerlendiremiyorlar. Baygın baygın bakmak gibi). Gözlerdeki emosyonla ilgili bilgiyi değerlendiremiyorlar (Adolphs) Klasik koşullanmayı (özellikle korku koşullanması) da etkilenmekte… “Johnsrude paradigması”

34 Bilateral amigdala hasarı olan bir kadına belleğinden çeşitli duyguları ifade eden yüz resimleri çizmesi istendiğinde (Adolphs et al. 1994) Yukarı/uzun yol birkaç saniye Alt/kısa yol Neredeyse anlık

35 AMİGDALA *Aggleton and Mishkin (1986) Duyguların duyusal kapısı
*Korku, kaygı ve diğer duyguların öğrenilmesinde ve sürdürülmesinde etkin *Örneğin Merkezi Çekirdeğe (Central Nucleus) gelen Hasar donma davranışını ortadan kaldırmakta; endokrin sisteminin tepkilerini etkilemekte *Urbach–Wiethe hastalığı korku ifadesi içeren yüzleri ayırd edemiyor (olumluluları tanıdık yüzleri ayırt etmede sorun yok) *Anksiyete tedavisinde kullanılan benzodiazepinlerin etkisi Amigdala üzerinde Tepki-çıktı Bilgi-girdi AMİGDALA Nucleus: çekirdek Central: merkez

36 Dorsal PAG lezyonları içgüdüsel türe özgü savunma davranışlarını azaltıyor (daha evcil hayvan)

37 1 Özellikler 2 Objeler 3 Kavramlar 4 Bağlamlar Duygusal tepkiler Davranışsal Otonom Endokrin Duygusal Uyarıcılar Tek modalite Birleştirimi Çok modalite Birleştirilmesi

38 Amigdala ve Duygular Olumsuz duygularla ilgili görevlerde erkeklerde sağ amigdala, kadınlardaysa sol amigdala aktivasyonu daha fazla. (Sol amigdala olumlu uyarıcılarda daha aktif Amigdala duygusal uyarıcının kodlama ve gerigetirmede de etkin) Amigdalanın aslında diğer duygularla (korku ve hüzün haricinde) da ilgili olabileceği fakat PET veya fMRI uzaysal çözünürlüklerinin bunu göstermede yeterli olmadığı ileri sürülmektedir. Lang ve ark. (2000) negatif duygu motivasyonel (güdüleyici) bir sistem olarak evrilmiştir. Böylelikle canlı amigdala savunma devresinin çalışmasıyla tehlikeli uyarıcıya yönelme, tespit edilme eşiklerini düşürme gibi sistemleri harekete geçirir. (yaklaşma-anterior PreFC ve uzaklaşma-Anterior Singulat Girus)

39 DUYGUSAL BELLEK ve NÖRAL YAPILAR
Duygusal Bellek Nedir? Limbik Sistem: Singulat girus, parahippocampal girus, hipokampus, forniks, talamus, mamillari cisimcikler, amigdala, orbitofrontal korteks, septal alan, nükleus akkümbens

40

41 Hipokampüs ve Duygular
Gray’e (1982- kaygı modeli) göre septohipokampal sistem cezanın geleceğini yordayan içsel korku sinyallerine (ki bu sinyaller cezanın geleceğini veya pekiştirecin gelmeyeceği haber verir) tepkide bulunur. Cezayla ilişkili uyarıcının tespiti durumunda motor davranışları ketleme, otomatik davranışları düzenleme, beyin kabuğunun genel uyarılmışlık düzeyini arttırma, canlının bağlam içerisinde ilgili uyarıcılara odaklanması yönündeki süreçleri harekete geçirir. Bu sistemi aşırı çalışan kişiler içedönük ve kaygı ve depresyona yatkınlık olur. Hipokampüs iz koşullanmasında CS ile UCS arasındaki zamanı kodlar ve CS sırasında aktivasyonu yüksektir.

42 Papez Döngüsü Papez’e göre “Duyguların Hissedilmesi”nden bu devre
sorumlu. Diğer bir kortikal devre ise duygusal uyarıcıya ilişkin anı temelli daha ayrıntılı işlemlemeden sorumlu. MacLean’da (orbitofrontal korteks ve amigdala da eklenip Limbik beyin ortaya çıkıyor.

43 Frontal Lob ve Duygular
Huntington hastalığında, Tourette sendromu ve Obsesif-Kompulsif Bozuklukta “iğrenme” duygusunun insan yüzlerine bakılarak tanınmasında bir sorun var. HD ve bu belirtilen hastalıklarda etkilenen alan “frontostriatal bölgedir” (özellikle de bazal ganglia) Önceki çalışmalar tiskinme/iğrenme sırasında putamende aktivasyon tespit etmiş (Phillips ve ark., 1997; Sprengelmeyer ve ark., 1998) Parkinson hastalığı?

44 Frontal Lob ve Duygular
Frontal alanlara gelen hasarlar depresyon ve geri çekilmeye neden olur. Sol frontal hasarlar depresif negatif semptomlarla (ağlama, düşük özgüven; sağ frontal hasarlar öfori (Alford 1933; Goldstein 1939; Robinson and Benson 1981; Sackheim et al. 1982). Örneğin sağ-frontal hasarlarda yerli yersiz kahkaha sıklığında bir artış gözlenmekte; mizah değerlendirmesi etkilenmekte: genellikle normal uyarıcıları daha komik bulmaktalar… Görsel veya işitsel uyarıcılardaki duyguyu algılamada sol görsel alan ve sol kulak avantajı var.

45 Nöral Duygu Modelleri Sağ Hemisfer hipotezi (Borod ve ark., 1983): Sağ hemisfer, olumlu veya olumsuz duygu farketmez, hem duygu tanımada hem de duyguyu ifade etmede başattır. Duygusal değerlik (valence) hipotezi (Silberman and Weingartner 1986; Davidson 1992): Sağ hemisfer olumsuz duygular ve Sol hemisferse olumlu duygular için başattır. i) DDH-1: bu hipotez hem duygu algılama hem de ifade etme için geçerlidir. ii) DDH-2: olumlu-olumsuz duyguların algılanmasında Sağ hemisfer başatken; Duyguların ifadesi yanallaşmış olabilir. Tomarken ve ark.(1992): Sol veya Sağ Frontal alan EEG aktivitesi kişilerin gösterilen filmleri olumlu veya olumsuz değerlendireceklerini anlamlı derecede yordamakta.

46 DUYGU KURAMLARI JAMES-LANGE KURAMI: Duygularımız vucumuzda oluşan fizyolojik değişikliklerin değerlendirilmesi sonucunda oluşur. Kalbin hızlı atması, terleme bir duygunun sonucunda ortaya çıkmaz; duygunun nedenidir. “vasomotor responses are emotions” (Lange) Duygu ve fiziksel değişimler arasındaki zamansal ilişki arasında kuramın öngörüsünden farklı uyumsuzluklar. Fiziksel değişim bilgilerini (viseral: içorganlara ilişkin; fakat özellikle düz kaslar ve salgı bezleri) beyne taşıyan sinirlerin kesilmesi durumunda duygular yine de hissedilebiliyor. Viseral değişiklikler bir çok değişik duyguda benzer…

47 Duygu ve fiziksel değişiklikler birbirlerinden bağımsızdır.
DUYGU KURAMLARI CANNON-BARD KURAMI: Duygu ve fiziksel değişiklikler birbirlerinden bağımsızdır. Talamik yapılar duyguların ifade edilmesinde önemlidir. Talamus bir uyarıcıya tepki verdiğinde duygunun deneyimlenmesi ve fiziksel değişiklikler aynı anda olur. Talamus özellikle deneyimlenmiş uyarıcıya verilen duygusal yanıttan sorumludur. Özetle: Aynı anda hem duyguyu hissederiz hem de fizyolojik tepkiler ortaya çıkar. Talamus (sham-rage) bu kuramda önemli bir yapı…

48 DUYGU KURAMLARI SCHACHTER ve SINGER İKİ FAKTÖRLÜ DUYGU KURAMI: Vucuttaki fiziksel değişiklikler ve bilişsel değerlendirme arasındaki etkileşim duyguyu belirler. Araştırmacılar katılımcıları Vitaminin etkisini çalıştıkları yönünde kandırıyorlar ve bir gruba plasebo diğerine adrenalin enjekte ediyorlar. Suproxin Deneyi Adrenalin + Doğru bilgi; Adrenalin + Bilgi yok Adrenalin +Yanlış bilgi; Plasebo + Açıklama yok

49 DUYGU KURAMLARI SCHACHTER ve SINGER İKİ FAKTÖRLÜ DUYGU KURAMI: Tüm katılımcılar bir sahte katılımcının olduğu bekleme odasına alınıyor. Bazılarında sahte katılımcı olumlu duygular ortaya koyuyor (gülme gibi); bazı katılımcılarda da olumsuz duygular sergiliyor (kızma, ağlama vs) Sadece adrenalin grubunda ilacın yan etkisi olduğu söylenmeyen grupta katılımcılar ne hissetikleri sorulduğunda rapor ettikleri duygu durum sahte katılımcının sergilediği duygu durumla çok uyumlu olduğu gözlemleniyor…

50 SCHACHTER ve SINGER İKİ FAKTÖRLÜ DUYGU KURAMI:
DUYGU KURAMLARI SCHACHTER ve SINGER İKİ FAKTÖRLÜ DUYGU KURAMI: 1) Uyarıcının birtakım özellikleri arousal üzerinden vucutta birtakım fiziksel değişiklere yol açar. 2) İçerisinde bulunan bağlamdaki ipuçları yaşanan duygunun ne olduğunun belirlenmesine yol açar… Genel Uyarılmışlık Düzeyini (arousal) Yanlış Kaynağa Aktarma Çalışması: Dutton ve Aron’un tehlikeli köprü deneyi…

51 Duygu Modelleri Genel arousal teorisi Duffy (1934), Lindsley (1951), Woodworth ve Schlossberg (1958): Farklı duygu durumlarıyla ilgili tek ve farklılaşmamış bir fizyolojik tepki içerir. Bu fizyolojik tepkinin şiddetindeki değişiklik (niceliksel) farklı duygulara (niteliksel) yol açar. Lazarus (1966): Duygular sadece deneyimlediğimiz şeyler değil aynı zamanda üstesinden gelmeye çalıştığımız şeylerdir. Freud’a göre negatif duyguların üstesinden savunma mekanizmalarıyla geliriz. Lazarus’a göre bu üstesinden gelme bilinçli bir işlevdir. Duygular uyum sağlamaya dönük işlevlerdir. Nasıl değendirildiğine bağlı olarak her bir uyarıcı her bir duyguyu ortaya çıkarabilir. Duygular, daha önceki yaşantılar (veya inançlar) temelinde çevrenin zarar veya fayda bakımından değerlendirilmesini yansıtırlar.

52 Duygu Modelleri Lazarus (1966): Değerlendirme kuramı (duygu hissedilmeden önce değerlendirilmesi gerekir) Uyarıcının bir duyguya yol açması için bir arousal’a yol açmasına gerek yok. Zajonc (1980): Biliş (değerlendirme) emosyonun ön koşulu olmak zorunda değildir.

53 Duygu Modelleri Lazarus (1966): Duyguların 3 bileşeni vardır:
Bilişsel değerlendirme (iyilik hali, üstesinden gelme kaynakları, bilişsel ve davranışsal opsiyonlar, tepki sonrası yeniden değerlendirme) Hareket eğilimi Somatik tepki Damasio Somatik İşaret (Somatic Marker-1994) Hipotezi: Bağlam içerisindeki emosyonel uyarıcı fizyolojik duygulanımsal birtakım tepkilere neden olur. Uyarıcı ve ortaya çıkardığı tepkilerin birlikte deneyimlenmesi bir “bedensel işaret” olarak depolanır. Zamanla uyarıcının kendisi olmasa bile fizyolojik-duygulanımsal etkiler uygun bağlamlarda (bilinçli veya bilinçsiz) otomatik olarak ortaya çıkar ve bilişi etkiler. Somatik işaretler canıyı en uygun tepkiye yönlendirir (amigdala ve ventromedial prefrontal korteks)

54 Biliş ve duygular ayrı şeyler mi? Duygusal uyarana
DUYGU-BİLİŞ Etkileşimi Biliş ve duygular ayrı şeyler mi? Duygusal uyarana daha hızlı tepki verilir daha çok dikkat çeker daha uzun süre dikkat edilir daha iyi hatırlanır... Nesse- Negatif duygular (dikkati belirli bir noktaya odaklayan), pozitif olanlara (dikkati daha geniş bir alana yayan) göre daha seçilmiş… Fredrickson- Neşe (joy), İlgi (Interest), hoşnutluk (contentment) ve sevgi (love) broaden-and-build theory of positive emotions (olumlu duyguların genişletilmiş ve geliştirilmiş kuramı)

55 DUYGU-BİLİŞ Etkileşimi
Duygular ve bilişsel süreçleri etkiler. Duygusal Bellek Artırım etkisi Olumlu uyaran yanlılığı Olumsuz uyaran yanlılığı Bellek daralması Duygusal uyaranın olduğu bir bağlamda çevredeki detaylara olan dikkat azalır ve çevredeki uyarıcılar daha az hatırlanır (Silah odaklanması; weapon focus) (Central/peripheral trade-off) Yaşanan duyguyla uyumlu anıların daha çok hatırlanması (depresifler daha fazla olumsuz uyaran hatırlar)

56 SOSYAL NÖROBİLİM Sosyal etkileşimle ilgili parametreler hakkında düşünme (Buradan çıktığımda arkadaşıma uğrasam acaba bana onu dün aramadığım için kızar mı?) Sosyal nörobilim sosyal davranışın beyin içerisindeki karşılıklarını araştıran bilim alanıdır.

57 SOSYAL NÖROBİLİM ZİHİN KURAMI ve EMPATİ Başka insanların bir takım olaylara ilişkin zihinsel süreçlerinin ne olduğu hakkında doğru tahminlerde bulunma yetisi Başkalarının gözünden dünyaya bakabilme… Empati, Zihin Kuramıyla ilgili fakat daha çok başkasının belirli bir olay karşısında hissetiği şeyi hissetme ile ilgili…

58 Sally-Anne Görevi 4 yaş üzerindeki çocuklar bu görevi çözebilirken Otistikler başarısızlar… Zihin Kuramı Medial prefrontal alanlar, temporal poles ve temporo-parietal junction Empati Medial ve ventral prefrontal cortex, temporal poles, ve amigdala Ayna Nöronlar (Rizzolatti,1990s) Zihin kuramını ve empatiyi açıklamada kullanılabilir.

59 SOSYAL NÖROBİLİM Sosyal uzlaşı durumda Medial Orbitofrontal Korteks ve Striatum (içsel olarak ödül gibi)… Sosyal normaların ihlal edilmesi (masanın üzerine tükürme) Lateral Orbitofrontal alanlar; Yanlış yapanın cezalandırılması ödül etkisi yaratıyor.